ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER
Yrd. Doc. Dr Ferda Gürsel
Ankara Üniversitesi BESYO
#
Zeka Nedir?
• Zeka, genel, zihinsel yetenekleri ifade eder.
Zeka ;
• mantıklı plan yapma,
• problem çözme
• Soyut düşünme
• Karmaşık düşünceleri anlama
• Hızlı öğrenme
• Deneyimlerden yararlanma
Yeteneklerini içerir .
#
Zekanın Değerlendirilmesi
Zekanın
değerlendirilmesi klasik olarak zeka testleriyle
yapılmaktadır. Zeka testlerinin geçmişi yakın bir zamana dayanmaktadır. Bu konuyla ilk isim
olarak Galton
(1832-1920) kabul
edilmektedir.
#
Zekanın Değerlendirilmesi
• Günümüze gelindiğinde
Alfred Binet’in ve Wechsler’in
etkileri ön plana çıkmaktadır.
• Ciddi anlamda ilk zeka testi Binet ve arkadaşları tarafından 1905 yılında
yayımlanmıştır.
#
Zekanın Değerlendirilmesi
Stanford-Binet testleri sözel performans ağırlıklı
testlerdir. Wechsler, sözel performansın yanında
motor performansın
zekanın önemli bir yanını oluşturduğuna inandığı için, geliştirdiği her üç testte de Sözel ve Motor testlerine yer vermiştir. Wechsler testleri içerisinde zihinsel yetersizliği olan çocukları tanılamada en yaygın
olarak kullanılan test,
AAMR'nin de önerdiği WISC- III (Wechsler Intelligence
Scale-III)'dür.
#
Uyumsal Davranışların Değerlendirilmesi
• Son yıllarda özellikle AAMR'in yaptığı
tanımlarda uyumsal davranışlara yer
verilmesi nedeniyle, bu davranışların
ölçümüne verilen önem artmıştır.
• Uyumsal
davranışların ölçümü bir çok yönden
zekanın ölçümünden farklılıklar
göstermektedir..
#
Uyumsal Davranışların Değerlendirilmesi
Birincisi uyumsal davranışların
ölçümü ile bireyin halihazırda sahip olduğu
davranışlar tespit edilmeye çalışılır.
Zeka testlerinde ise bireyin en üst performansı
tahmin edilmeye
çalışılmaktadır.
#
Uyumsal Davranışların Değerlendirilmesi
İkinci olarak, uyumsal davranış ölçekleri belirli sayıda farklı günlük yaşam
alanlarında yoğunlaşırken zeka testleri genellikle üst düzeyde muhakeme
yetenekleri üzerinde durmaktadır.
#
Uyumsal Davranışların Değerlendirilmesi
• Üçüncü olarak, zeka testleri önemli ölçüde
kontrol edilmiş ortamlarda uygulanırken,
uyumsal davranışlara ilişkin bilgiler genellikle
bireyi yakınen tanıyan üçüncü kişi ya da
kişilerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler
yoluyla sağlanmaktadır (Smith Ittenach ve
Patton, 1998).
#
Zihinsel Engellilik
Zeka geriliği gösteren
çocukların
tanılanmaları ve uygun özel eğitim
programlarına yerleştirilebilme leri için
öncelikle psiko- eğitsel olarak değerlendirilme leri
gerekmektedir.
Bu
değerlendirme yapılan zeka
geriliği
tanımlarına göre zeka ve uyumsal
davranışlar üzerinde
yoğunlaşmakta
dır.
#
Zihinsel Yetersizlik Nedir?
• AAMR 2002 haziran ayında
yayımlanan en son yönergesinde şöyle tanımlanmaktadır.
• Zeka geriliği, zihinsel işlevler ve kavramsal, sosyal ve pratik
uyumsal becerilerde kendini
gösteren uyumsal davranışların her ikisinde görülen anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir
yetersizliktir.
#
Zihinsel Yetersizlik Nedir?
• Zihinsel
yetersizlik 18 yaşından önce ortaya çıkan, zihinsel
işlevlerde
önemli derecede normal altı,
uyumsal
becerilerde iki ya da daha
fazlasında
sınırlılıklar
gösterme
durumudur.
#
18 yaş
Bir çok
toplumda
yetişkinlik
rollerinin
getirilmeye
başlandığı bir
dönemdir.
#
UYUMSAL BECERİLER
*İletişim
*Öz bakım
*Ev yaşamı (Yemek yapma, temizlik)
*Sosyal beceri (Arkadaş kabulü, yasaya uyma)
*Toplumsal beceri (Taşımacılık, alışveriş)
* Sağlık ve güven
*Akademik fonksiyonlar
*Boş zaman, iş
#
ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN ÖĞRENMEYE
GEREKSİNİM DUYDUKLARI ŞEY NEDİR?
• İŞLEVSEL AKADEMİK BECERİLER
• BAĞIMSIZ YAŞAMA BECERİLERİ
#
İşlevsel Akademik Beceriler
Öğretilecek bilgi ve
becerilerin, günlük yaşamda,
evde, toplumda kullanılabilir,
işe yarar olması gerekir.
#
Bağımsız Yaşama Becerileri
• Kişisel bakım ve gelişim
• Ev ve toplum yaşamı
• İş/meslek
• Serbest zaman değerlendirme
• Seyahat
#
Zihinsel Engeli Olan Bireylerin Özellikleri ve
Öğretim Stratejileri
• Yavaş öğrenirler.
– Basit ve anlaşılır cümleler kurulmalı.
• Topunu kırmızı topun yanına at.
– Cümleler 3-4 kelimeden oluşmalı.
– Somut cümleler kullanılmalı.
• Kolunu salla
• Düz çizgi varmış gibi arkasında sıralanın.
– İşaret koy ya da bir ip, tebeşir ya da bant ile
çizgi oluştur.
#
Zihinsel Engeli Olan Bireylerin Özellikleri ve
Öğretim Stratejileri
• Bellek
– Bilgiyi tekrar hatırlamanın yolu, onu değiştirmek, başka bir şekle sokmaktır.
Görsel-sözele çevirir,
sözel ise resmini çizilmeli.
– Kısa süreli bellekte işlev bozukluğu olan çocuk
yeniden kodlamada zorluk çeker. (Bilginin süzgeçten geçip yeni hale
sokulması).
– ZEB kodlama şansı var!!
– Somutlaştırılmalı.
– Bol tekrar yapılmalı
#
Bilgi İşlem Modeli
Duyumsal
Girdiler Dikkat Algılama
Pekiştirme
Kısa Süreli Hafıza
Uzun Süreli Hafıza Alıştırma
Deşifre Etme Geri Kazanım
Unutma (Kayıp) Unutma (Kayıp) Unutma (Kayıp)
(Geri Kazanılabilir)
Bilişsel Süreç
#
%83 %11
%3,5
%1,5 %1
Öğrendiklerimizin;
#
Öğrenme Üçgeni (Edgar
Dale)
Gerçekten yapmak
Gerçek deneyimin simülasyonu Drama türü sunum yapmak
Konuşma yapma Bir tartışmaya katılma Yerinde yapıldığını görme
Bir gösteriyi izleme Bir Sergiye bakma
Bir film izleme
Resme bakma Kelime duyma
Okuma
Katılımın Mahiyeti
Edilgen
Etken
Algılama/
Katılma
Yapma
Görsel algılama Sözel Algılama
İki hafta sonra ne kadar hatırlarız
Okuduğumuzun %10’u Duyduğumuzun &20’si Gördüğümüzün &30’u
Duyup gördüğümüzün
%50’si
Söylediklerimizin
%70’i Söyleyip Yaptıkla- rımızın
%90’ı
Edgar Dale, Audio-Visual Methods in Teaching (3rd Edn.), Holt, Rinehart, and Winston (1969).
