KARAKTER VE
DEĞERLER EĞİTİMİ
FİLOLOJİ GRUBU 8. HAFTA II. DERS
TEMEL DEĞERLER
TEMEL DEĞERLER
TEMEL DEĞERLER
• Her toplumun tarihi sürecine ve kültürel özelliklerine bağlı olarak oluşan kendine özgü değerleri mevcuttur.
• Bu değerlerden bazıları toplumu temelden şekillendirmesi ve diğerlerini de etkilemesi bakımından temel değerler olarak kabul edilir.
• Temel değerler Evrenseldir, ve genellikle Olumsuz ifade içermezler
TEMEL DEĞERLER
• Temel değerler, toplum içindeki bireyin en yüksek önceliklerini, derin
inançlarını ve temel itici güçlerini temsil
ederler.
REFSHAUGE’NİN
TEMEL DEĞERLERİ
TEMEL DEĞERLER
• Refshauge’nin Temel Değerler Sınıflaması
• Refshauge (2004:3) değerler ayrıştırmasında temel değerlere yer vermiştir.
• Refshauge'ye göre; devlet, toplum için temel değerleri takip etmenin öneminin farkındadır.
• Bu değerler adalet, mükemmellik ve medeni, dürüst topluma yönelik kaygı da dâhil bir bütün olarak
toplumunun inançlarını ve isteklerini yansıtır.
• Bu değerler, laik ve dinsel dünya görüşlerinde yaygındır ve çoğu kültürde de bulunur.
• Refshauge'ye göre 9 temel değer vardır
TEMEL DEĞERLER
• Refshauge’nin Temel Değerler Sınıflaması
• Dürüstlük: Tutarlı bir şekilde dürüst ve güvenilir olma.
• Mükemmellik: Okul yaşamında, bireysel ve toplumsal hayatın her alanında en yüksek kişisel başarı için
mücadele etme.
• Saygı: Kendin ve başkaları için saygılı olma ve diğerlerinin farklı ve karşıt görüşlere sahip olma hakkını kabul etme.
TEMEL DEĞERLER
• Refshauge’nin Temel Değerler Sınıflaması
• Sorumluluk: Kendine, diğerlerine ve çevreye karşı bireysel ve toplumsal davranışlardan dolayı sorumlu olma.
• Katılım: Toplumun ve milletin sosyal ve ekonomik refahından minnettarlık duyarak ve bunun için katkı sağlayarak aktif ve üretken birey ve grup üyesi olma.
• İşbirliği: Uyuşmazlıklardan barışçıl bir çözüm içerisinde olarak ve başkalarına destek sağlayarak ortak amaçlara ulaşmada
işbirliği içerisinde çalışma.
TEMEL DEĞERLER
• Refshauge’nin Temel Değerler Sınıflaması
• Önemseme: Empati göstererek ve merhametli
davranarak kendinin ve diğerlerinin refahını düşünme.
• Tarafsızlık: Sosyal adalet ilkelerine sadık olma ve
önyargıya samimiyetsizliğe ve adaletsizliğe karşı çıkma.
• Demokrasi: Vatandaş olma sorumluluklarını ve haklarını, özgürlüklerini kabul etme ve yükseltme.
LİNDA VE
RİCAHARD’IN
TEMEL DEĞERLERİ
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın Temel Değerler Sınıflaması
• Linda ve Ricahard temel değerleri
• VAROLUŞ ve
• İLİŞKİ DEĞERLERİ olmak üzere iki grupta sınıflandırır.
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın Temel Değerler Sınıflaması
• Varoluş değerleri
• Dürüstlük,
• Medeni cesaret,
• Barışçıl olmak,
• Kendine inanmak ve kendini geliştirmek,
• Kendine hakim ve ölçülü olmak, ve
• Aile ilişkilerine ve diğer kutsal inançlara saygılı olmak gibi 6 alt değeri kapsar.
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın Temel Değerler Sınıflaması
• İLİŞKİ DEĞERLERİ ise
• Güvenilir olmak ve sadakat,
• Saygı,
• Sevgi,
• Empati,
• İyi kalpli ve arkadaşça olmak, ve
• Hakkaniyet, adil olmak gibi 6 alt değeri kapsar
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın Varoluş değerleri
• 1. Dürüstlük:
• Diğer insanlarla, kurumlarla, toplumla, kişinin kendisiyle ilişkisinde bütünlük içinde olması.
• Bildiği gerçeğe bağlı olarak düşünmek, konuşmak ve davranmak.
• 2. Medeni cesaret:
• Zor olan iyi davranışları göze almak.
• Kalabalıkta biri olmama gücü, gerçekten "Hayır!" diyebilmek.
• Kendi inançlarıyla uyumlu yaşamak gücü.
• İyiliğin içinizdeki itici gücünü hissedince, herkes tarafından kabul görmese dahi onları ifade etmek. İçinizdeki arkadaşlığı ve sevgiyi ifade edebilmek.
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın Varoluş değerleri
• 3. Barışçıl olmak:
• Sorunların barış ve huzur içinde çözme eğilimi içinde olmak.
• İlişkide çelişki yerine anlayışa önem vermek.
• Diğerlerinin duygularına tepki vermek yerine o duyguları anlama eğilimi içinde olmak.
• 4. Kendine inanmak ve kendini geliştirmek:
• Kendini diğerlerinden farklı kılan bireysel yönlerin farkına olmak ve onları geliştirmek.
• Gelişmeye ve yapabileceğinin en iyisini yapmaya kendini adamak.
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın Varoluş değerleri
• 5. Kendine hakim ve ölçülü olmak:
• Bedensel, duygusal ve zihinsel olarak kendine hakim olabilmek ve davranışlarında ölçülü olmak.
• Arzu ve iştahlarına gem vurabilmek ve konuşmada, yemede, eksersizde ölçülü olmak.
• Beden ve zihin sınırlarının farkında olmak.
• Aşırı görüşlerin tehlikelerinin farkında olmak.
• 6. Aile ilişkilerine ve diğer kutsal inançlara saygılı olmak:
• Ailenin temelindeki güven ilişkilerine ve insanın kendini aşmasının simgesi olan kutsal inançlara, manevi değerlere saygılı olmak.
• Aileyi bir arada tutan temel duygusal dokuya saygılı olmak.
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın İLİŞKİ değerleri
• 1. Güvenilir olmak ve sadakat: Destek vermek, hizmet etmek ve katkıda bulunmak.
• Sözünün eri olmak.
• 2. Saygı: Yaşamla, mal mülkle, anababayla, yaşlılarla, doğayla ilişkilerde dikkatli ve sorumluluk içinde olmak.
• En önemlisi kendi düşünce ve duygularıyla ilişkisinde düşünceli ve nazik olmak.
• 3. Sevgi: Saygı ve sadaktın ötesinde bir ilgi ve iyilik isteği.
• Seçtiği insanların gelişimine ve mutluluğuna zaman ayırmak ve gayret etmek.
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın İLİŞKİ değerleri
• 4. Empati:
• Diğerleriyle ilişki kurarken olayları ve konuşulan konuları onların gözüyle görmeye özen göstermek; insanların duygularına duyarlı olmak.
• 5. İyi kalpli ve arkadaşça olmak:
• İlişkilerde nazik ve düşünceli davranmanın kaba saba davranmaktan daha değerli olduğuna inanmak.
• Karşı çıkmak yerine anlamak eğilimi.
• Kendinden daha güçsüz insanlara daha özenle yaklaşmak.
• Arkadaş edinmeye ve eldeki arkadaşları kaybetmemeye özen göstermek.
• En önemlisi kendi iç dünyasından yabancılaşmamak, kendiyle de arkadaşça ilişki içinde olmak.
TEMEL DEĞERLER
• Linda ve Ricahard’ın İLİŞKİ değerleri
• 6. Hakkaniyet, adil olmak:
• "Ne ekersen onu biçersin" kuralını anlamak ve uygulamak;
• yasalara uymak,
• işte ve sporda dürüst olmak.
• Merhamet ve affetmenin adaletin bir parçası olduğunu anlamak.
MEB VE
TEMEL DEĞERLER
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB ve temel değerler
• Öğretim programlarında değerler ve eğitimine ağırlık vermek; sadece Türkiye’de değil, pek çok yabancı ülkede önem verilen konular arasındadır.
• Talim ve Terbiye Kurulu tarafından, öğretim programı yenileme ve değişiklik çalışmaları ile ilgili olarak
hazırlanan kılavuzda, değerler eğitiminin ayrı bir konu alanı olarak görülmeyip tüm programların bütünleyici bir bileşeni olduğu bildirilmektedir (MEB, 2017).
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB ve temel değerler
• Bu bağlamda tüm disiplin alanlarında öğrencilere kazandırılması amaçlanan milli, manevi ve evrensel değerler, 10 temel değer olarak belirlenmiştir.
• Bu 10 temel değer : adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk,
vatanseverlik, ve yardımseverlik.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Adalet; Adil olma, eşit davranma, paylaşma gibi tutum ve davranışları içerir.
• Adil olma değerine sahip birey; kurallara uyar, görev
paylaşımlarında üzerine düseni yapar, başkalarının hak ve sorumluluklarını ihlâl etmez, haksızlıklara müdahalede bulunur (Şen 2007: 80); çevresindekilere eşit davranır.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Dostluk, diğerkâmlık, güven duyma, anlayışlı olma, dayanışma, sadık olma, vefalı olma, yardımlaşma gibi tutum ve davranışları içerir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel
değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Dostluk/Diğerkâmlık;
• Kendisinin ihtiyacı olduğu halde başkasını kendi nefsine tercih etme duygusu,
cömertliğin bir üst derecesi ve hatta ondan da daha büyük bir fazilet ve davranış olarak açıklanabilir
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Dürüstlük
• Dürüstlük aynı zamanda “doğruluk” olarak adlandırılır,
• Doğruluk kişinin inancında, niyetinde ,düşüncelerinde, işlerinde söz ve davranışlarında hakikate, adalete,
gerçeğe uygun bir şekilde davranması olarak tanımlanır.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Dürüstlük
• “Özü sözü bir olma”, “olanı olduğu gibi yansıtma",
“gerçeği saklamama”, “bildiğinden, inandığından ve olduğundan başka türlü görünmeye veya göstermeye çalışmama”
• Açık ve anlaşılır olma, doğru sözlü olma, güvenilir olma, sözünde durma gibi tutum ve davranışları içerir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Öz denetim, (Kendini kontrol)
• Kelime anlamı, daha önemli bir amaca ulaşabilmek için kişinin tepkilerini, davranışlarını veya başka amaca
yönelme eğilimini denetleyip kısıtlamasıdır.
• Kendini kontrol, duyularımız üzerinde hakimiyet kurup, düşünce ve davranışlarımızla ‘insan’ tanımlamasına uygun yaşamak demektir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Öz denetim,
• Davranışlarını kontrol etme, davranışlarının sorumluluğunu üstlenme, öz güven sahibi olma, gerektiğinde özür dileme gibi tutum ve davranışları içerir.
• Öz denetim sahibi olan bireyler; duygularını dengeleyebilen,
tepkilerini kontrol edebilen, nerede ne şekilde davranacağını iyi planlayan, mutlu, huzurlu ve insanların huzurunu kaçırmayan, sorunlara takılıp kalmayan, aksine çözüm odaklı olan, mutlu oldukları dışarıdan belli olan ve kendileriyle barışık insanlardır.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Sabır
• Karşılaşılan haksızlıklara, belalara, musibetlere,
hastalıklara, zorluklara, acılara, güçlüklere, sıkıntılara, dertlere, her türlü olumsuz tavır ve davranışlara karşı;
öfkemize hakim olup, söz, davranış ve hareketlerimizi kontrol altına almaya, sonucu olgunlukla karşılamaya ve nefsi kötülüklerden uzaklaştırmaya çalışmaktır.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Sabır
• Birşeyin tamamlanması ya da sonuçlanması için bekleme gücünü ifade eder.
• Azimli olma, tahammül etme, beklemeyi bilme gibi tutum ve davranışları içerir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar: (Saygı, )
• Saygı insanlara kendisinin önemsendiğini ve değer verildiğini gösteren söz ve davranışlardır.
• Saygı, genel ahlak kurallarına aykırı olmamak kaydıyla, insanların düşüncelerine, inançlarına, ibadetlerine,
adetlerine, gelenek ve göreneklerine, yaşam
tarzlarına… değer verip, anlayışla karşılamak, dikkatli, özenli ve ölçülü davranmaktır.
• Saygı bir değer olarak insan ilişkilerinin temelini oluşturur.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar: (Saygı, )
• Üstünlüğü, yaşlılığı, yararlılığı, kutsallığı, nedeniyle bir kişiye, bir şeye karşı dikkatli, özenli, ölçülü, davranmaya sebep olan sevgi duygusu, hürmet, ihtiram olarak
tanımlanan saygı değeri sayesinde bireyler birbirlerine karşı seviyeli davranır ve bu sayede de toplumsal birlik ve devamlılık sağlanır.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• Saygının Gösteriliş Şekilleri
➢Davranışlar ile yapılan saygı:
➢Ayağa kalkma, el öpme, yer verme, konuşurken dinleme, konuşurken sözünü kesmeme, hoşa gitmeyecek tavır ve davranıştan kaçınma, çevreye ve canlılara zarar vermeme, nimete değer verme, israf etmeme…
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• Saygının Gösteriliş Şekilleri
➢Sözlü saygı:
➢Söz ile karşındakine iltifat etme, konuşurken
karşındakinin sözünü kesmeme, daha önce dinlediği bir konu bile olsa ilk defa dinliyormuş gibi davranma ☺, selam verme, saygı ifade eden sözler söylemek…
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• Saygının Gösteriliş Şekilleri
➢Eserlerle saygı:
➢Toplumca değer verilen kişilerin anısını yaşatmak için onun adının önemli bir yere verilmesi, anısına eser
yaptırmak, yaşadığı evi müze haline getirmek…
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Saygı değeri
• Alçakgönüllü olma, başkalarına kendine davranılmasını istediği şekilde davranma, diğer insanların kişiliklerine değer verme, muhatabının konumunu, özelliklerini ve durumunu gözetme gibi tutum ve davranışları içerir
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Sevgi değeri
• Aile birliğine önem verme, fedakârlık yapma, güven duyma, merhametli olma, vefalı olma gibi tutum ve davranışları içerir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Sevgi
• İnsanları birbirine yaklaştırarak onları kaynaştıran ve içsel olarak bağlayan ruhsal bir eğilimdir (Hökelekli 2013)
• Sevgi değeri insanları birbirlerine yaklaştırma özelliği nedeniyle,toplumu birleştiren ve bütünleştiren en
önemli değerlerin başında gelmektedir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Sevgi
• Sağlıklı ve nitelikli toplumların oluşmasında en önemli ölçüt o toplum içersinde yaşayan insanların birbirlerini sevebilmesidir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar: (Sevgi)
• Sevgi kapsamı itibariyle çok geniş bir duygu ve değer olduğu için bu değerin alt başlıkları vardır,
• İNSAN SEVGİSİ
• HAYVAN SEVGİSİ
• DOĞA/ÇEVRE SEVGİSİ ve
• YAŞAM SEVGİSİ
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar: (Sevgi)
• YAŞAM SEVGİSİ
• Yaşam sevgisi insanı bu dünya hayatında ayakta tutan, ona mücadele gücü veren en önemli duygudur.
• Bu duyguya sahip olan bireyler her yeni güne daha sağlıklı, daha umut dolu başlayacak,çevresine vermiş olduğu pozitif enerji sayesinde diğer insanlarda daha etkili ve nitelikli iletişimler kurabilecektir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Sorumluluk
• “bireyin uyum sağlaması, üzerine düşen görevleri yerine getirmesi ve kendine ait bir olayın başkaları üzerindeki etkilerinin sonuçlarını üstlenmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve kendi davranışının sonuçlarına sahip çıkabilmesi” olarak tanımlanmaktadır
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Sorumluluk
• Kendine, çevresine, vatanına, ailesine karşı sorumlu olma;
sözünde durma, tutarlı ve güvenilir olma, davranışlarının sonuçlarını üstlenme gibi tutum ve davranışları içerir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Vatanseverlik
• Vatanseverlik en genel tanımıyla bir sadakat çeşidi olarak sevgi, bağlılık, aidiyet gibi duygularla ifade edilebilir
• Yurtseverlik ya da vatanseverlik bir bireyin ülkesine duyduğu sevgi ve bağlılıktır.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Vatanseverlik
• Bir kişinin doğduğu topraklara, çocukluğunun anıları ve umutlarının, hayallerinin ve özlemlerinin bir arada
toplandığı yere duyduğu sevgidir
• Vatanseverlik en yaygın anlamıyla, vatanını sevme ve vatanı için her türlü özveride bulunma duygusudur
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Vatanseverlik
• Çalışkan olma, dayanışma, kurallara ve kanunlara uyma, sadık olma, tarihsel ve doğal mirasa duyarlı olma,
toplumu önemseme gibi tutum ve davranışları içerir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Yardımseverlik
• Kendi gücünü ve imkânlarını başka birinin iyiliği için kullanmak ve yardım etmektir.
• Bireysel olarak yapamayacağımız şeyleri yeteneklerimizi ve enerjimizi birleştirerek çalışmaktır.
• Cömert olma, iş birliği yapma, merhametli olma,
misafirperver olma, paylaşma gibi tutum ve davranışları içerir.
MEB VE TEMEL DEĞERLER
• MEB programlarında yer alan temel değerler ve bu değerlerle ilişkili tutum ve davranışlar:
• Yardımseverlik
• Kendi güç ve imkanlarını başkalarının iyiliği için kullanmak...
• Bir kimsenin sıkıntısını gidermek, o kişiye karşılaştığı güçlüklerde yardımcı olmak, yükünü paylaşmak...
• Güç duruma düşenin güçlüğünü istekle, içten hiçbir sıkıntı hissetmeksizin gidermek...
DEĞER SINIFLAMALARI
• Pek çok ülkede değerler eğitimi kapsamında atılan ilk adım, üzerinde mutabakat sağlanan temel değerlerin belirlenmesidir.
• Bir ülkenin toplumsal yapısının kompozisyonu ve toplumu bir arada tutan az sayıdaki değerlerin öncelikli ve önemli görülerek eğitim öğretim
sürecinin odağına alınması önemlidir.
• Ancak, listelenen değerlerin hayata yansıtılması çok daha önemli bir konudur.
• Değer kavramlarını teorik olarak bilmek, bunların günlük davranışlara transfer edileceği anlamına gelmez. Önlerinde rol model olmadan,
öğretmeye çalıştığımız değerleri toplum kültürünün yaşayan öğeleri haline getirmeden değerlerin öğrenilebilirliği tartışılır
