FOTOĞRAFÇILIĞA GİRİŞ. Feyyaz Bodur

FOTOĞRAFÇILIĞA GİRİŞ

Feyyaz Bodur

Eskişehir-2019

FOTOĞRAFÇILIĞA GİRİŞ

İçindekiler Sayfa No

Fotoğrafın Öyküsü………....… 1

Giriş………..…………....………… 1

Fotoğrafın Bulunuş Öncesi……… 1

J. Nicephore Niepce Ve İlk Fotoğraf……..………....….. 3

Fotoğrafın Dünyaya Duyuruluşu: L. Mande Daguerre………....………. 4

Fotoğrafın Çoğaltma Aracı Olarak Bulunuşu: Fox talbot………...…. 5

Buluşun Adının Konulması ve Gelişmeler……….………...…… 6

Çok Renkli Fotoğraf Dönemi………. 7

Sayısal (Dijital) Fotoğraf Dönemi………...………... 9

Görüntü Kayıt Araçları………...……… 10

Giriş……….………....… 10

Fotoğraf Makineleri Türleri………....……….. 10

Aynalı Sayısal Fotoğraf Makineleri (DSLR)………. 11

Aynasız Sayısal Fotoğraf Makineleri………. 11

Akıllı Telefonlar………...……… 12

Fotoğraf Makinelerinin Ana Parçaları………....……….. 14

Fotoğraf Makinesi Tutma Türü………....……… 18

Objektifler………..………. 19

Giriş……….. 19

Objektif Türleri………....…………. 21

Değişkenler ve Net Alan Derinliği……….…… 28

Giriş……….. 28

Değişkenler……….………....….. 29

Kayıt süresi………..………....………….. ... 29

Diyafram Açıklığı………... 31

Işığa Duyarlılık Ayarı (ISO)………....… 32

Değişkenler Arası Bağlantılar……….. 33

Net Alan Derinliği ve Etkenleri………..………...…………... 34

Diyafram Açıklığı Etkisi……….. 35

Odak Uzunluğu Etkisi……….. 36

Konuya Uzaklık Etkisi………..………... 37

Fotoğrafta Kompozisyon………...………… 39

Giriş………...……….. 39

Altın Alan (Altın Noktalar)……….……....………. 39

Doğal Düzenleme……….………....… 41

Yapay Düzenleme………....… 41

Düzanlamlı Fotoğraf (Doğrudan Anlatım.).………....…. 43

Yananlamlı Fotoğraf (Dolaylı Anlatım.).………....…. 43

Dikey ve Yatay Fotoğraf……….. 44

Fotoğrafta Perspektif………...………....…. 46

Kolay Kayıt Modları………..……….. 48

Kaynakça………..……….…... 52

1

Fotoğrafın Öyküsü

Giriş

Bugün her yanımızı kuşatmış olan fotoğrafın bulunuşunun öyküsü oldukça ilginç ve uzun bir serüven içerir. Fotoğraf, başlangıcında fiziksel ve kimyasal, 1980’li yıllardan başlayarak da sayısal işlemler sonucu gerçekleştirilen görüntü kaydetme işlemidir. Her ne kadar “fotoğraf çekmek” kavramı ile bu oluşumu anlatabiliyorsak da asıl olan bir yüzey üzerine kayıt olayıdır.

Bir tür resmetme olan fotoğrafın ana maddesi ışıktır. Işık olmadan, yeterli ışık olmadan fotoğrafın oluşması mümkün değildir. İnsan tarafından ışığın bir güç olduğunun anlaşılmasının tarihi, yaradılışına kadar uzanır. Gündüzün aydınlığı içinde hareketli bir yaşam sürdürürken, güneşin batışı ile çöken karanlıkla birlikte, kendini bir ağaç kovuğuna, bir kaya oyuntusuna saklamıştır. İnsan ateşi buluşuyla, gecelerinin de hareketli yaşam saatlerine dönüşmesini sağlamıştır. Güneş, ay ve ateş insanın ömrü boyunca doğa ile mücadelesinde yardımcı olmuştur.

İnsanlık bu ışık ve ısı kaynaklarından yararlanmanın yöntemlerini aramış, bulmuş ve geliştirmiştir.

Fotoğrafın Bulunuşu

Görebilmek ancak ışık sayesinde mümkündür. Diğer söyleyişle görülebilirlik ancak belirli bir aydınlıkta mümkündür. Işığın nesneleri görülebilir kılmanın ötesinde onların üzerinde farklı etkileri olduğu zamanla bazı insanların dikkatini çekmiştir; Nesnelerin gölgesi ışık sayesinde oluşur. Işık renkleri soldurur. Işık meyve ve sebzelerin rengini geliştirir. Kimyasal sıvılar üzerinde ise daha güçlü değişim gerçekleştirir. Bu nedenle kimyasal sıvılar (sıvı ilaçlar) değişime uğramamaları için koyu renkli şişelerde saklanır.

Araştırmacıların birbirinden bağımsız, belki de habersiz, bir taraftan fiziksel diğer yandan kimyasal olarak ışığın gücü üzerinde çalışmalar yaptılar. Bu çalışmalar M.Ö V. Yüzyılda Çinli Mo Ti’nin karanlık kutu içinde görüntü oluşturması, daha sonraki yüz yıllarda Aristoteles, İbnül Heysem, Leonardo da Vinci vb. öncülük ettiği birçok araştırmacı ve bilim insanının Camera Obcura olarak söylenen bu kutunun çalışma prensipleri üzerine çalışmaları ile sürdü.

Bu araştırmacılar aynı zamanda geliştirdikleri karanlık kutuların resmetme aracı olarak kullanılmasını sağladılar. Karanlık kutunun deliğinde önce tek mercek daha sonraları iki mercek kullanarak daha nitelikli görüntü oluşturdular. İbnül Heysem (965-1040) ile başlayan bu gelişmeler sonucu, Daniele Barbaro’ nun (1514-1570) diyaframı, Johann Zahn’ın (1631- 1707) objektifi ile karanlık kutunun işlevselliği artırıldı.(Kılıç, 2009: 42)

Nesnelerin ışıktan etkilenmelerinin farklılık göstermesi, bazı maddelerin kararırken bazılarının renginde açılmalar olması araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Özellikle de gümüş tuzlarının ışığa karşı duyarlıkları (kararması) görüntü oluşturmada öncü rol oynamıştır. 19. yüzyıla kadar süren bu dönem görüntü oluşturmada kimyasal gelişme dönemini oluşturur. Kimyasal gelişme döneminin öncüleri arasında, Cabir İbn Hayyan (721-815) gümüş nitratı elde eden ve bu maddenin güneşin etkisiyle renk değiştirdiğini gözlemleyen bilim insanıdır.

2

Böylelikle ışıktan etkilenmeyi ifade eden pozlanma kavramı doğmuştur. XVIII. yüzyılın bilim insanlarından Johann Heinrich Schulze ise maddelerin kararmasının ışığın etkisiyle olduğunu kanıtladı (1727). O döneme kadar kararmada ısının etkisi olduğu sanılıyordu. Işıktan en çok etkilenen madde ise gümüş tuzları olduğu üzerinde görüş birliği oluştu. Daha sonraki yıllarda pozlamanın etken maddesi olarak gümüş tuzları bileşikleri kullanıldı.

Başlangıçta, fiziksel ve kimyasal bir süreç sonucu biçimlenen “fotoğraf”ın bu gelişimini günümüzde anlamak kolaydır. Oysa bu olanağın gerçekleşmesi için uzun yılların geçmesi gerekmiştir. Fotoğraf, yukarıda sözü edilen iki fenomenin (fizik ve kimyanın) mutlu beraberliğinin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Günümüze ise daha çok sayısal (dijital) kayıtlar ile yapılan fotoğraflar söz konusudur.

Günümüzde her alanda kullanılan fotoğraf birçok bilim insanının ortak çabasının ürünüdür. Bir binayı yapan mühendis, usta, çırak onlarca insanın çalışması gibi bu buluşta da her araştırmacının en az bir tuğlası, bir kürek harcı vardır.

3

Joseph Nicéphore Niépce Ve İlk Fotoğraf (1765-1833)

Fotoğrafın buluşçusu olarak tarihe adını yazdıran kişi ise Fransız Joseph Nicephore Niepce’dir. Nicéphore Niépce yaşamını verdiği fotoğraf ile uğraşabilmek için yeterli bilgiye ve maddi olanaklara sahipti. Başlangıçta, litoğraf yöntemlerini kullanarak görüntülerin doğrudan reprodüksiyonlarını elde etmeye çalıştı. Bu çalışmaları point-de vue (bakış açısı) olarak adlandırılmaktadır. Ardından gravür yöntemini kullanarak fotografik reprodüksiyonlar elde etmeyi başardı. Bu buluşuna güneş yazısı anlamına gelen Heliograf adını verdi. Tarihin ilk fotoğrafını 1827 yazında kaydetti (Bazı kaynaklarda 1826 olarak belirtilmektedir). Fotoğrafın buluşçusu Nicéphore Niépce tarafından yapılan ilk fotoğraf sekiz saat pozlama sonucu elde edilmiştir. Birkaç ev ve çatıların görüntüsünden

oluşan bu fotoğraftaki tüm cepheler uzun poz suresinin doğal sonucu, güneşin hareketine bağlı olarak aydınlıktır. (Fotoğraf: 2)

Dairesel görünümlü bu ilk fotoğrafın belirgin alanının boyutları 16,5 x 20.3 cm dir. Niépce daha önce de benzer çalışmalar yapmış ancak sonuçlarından memnun kalmamıştır. İlk elde ettiği görüntüler negatifti. O doğanın birebir aynısını kaydetme arzusundaydı. 1816 yılında başladığı deneylerinin başarılı sonucuna 11 yıl sonra ulaşmıştır. Bu ilk fotoğraf, fotoğraf tarihi açısından büyük önem ve anlam taşımaktadır. Tıpkı eski mağara resimlerinin resim sanatı için taşıdığı önem gibi.

Fotoğraf 1: Joseph Nicephore Niepce

Fotoğraf 2:J.Nicephore Niepce’in 1826 veya 1827 yılında kalay levha üzerine gerçekleştirdiği bu kaydı, 1952 yılında fotoğraf araştırmacıları Helmut ve Alison Gernsheim düzelterek yeniden sundular.

4

Louis Jaques Mandi Daguerre (1787-1851)

Niépce tarafından elde edilen sonuçlara ilişkin haberler, Fransız iş insanı aynı zamanda ressam olan Daguerre tarafından ilgiyle izleniyordu. Louis Jaques Mandi Daguerre ressamlığının yanısıra tiyatro dekorcusu ve Diorama denilen gösterinin yaratıcısıdır.

Daguerre, Niépce’in buluşunu kendi çalışmaları için de kullanabileceğini düşünüyordu. Bu amaçla Niépce ile tanışabilmenin ve birlikte çalışmanın yollarını aradı. Sonunda buluşarak fotoğraf çalışmalarını geliştirmek için 14 Aralık 1829’da bir ortaklık anlaşması imzaladılar.

Daguerre’in ticari yeteneğinin fotoğrafın gelişmesine yararı büyük olmuştur. Geliştirdiği yöntemleri Niépce’in görme şansı olmadı.

Niépce 1833’de öldükten sonra, Daguerre farklı yönde fotoğraf çalışmalarını sürdürdü. Üç yıl içinde de çalışmalarının ürünlerini almaya başladı. Daguerretip adını verdiği yöntemle başarılı fotoğraflar elde etti.

Daguerre’in çeşitli maddeler deneyerek elde ettiği “pozitif” bir görüntüydü. İki yıl sonra bu görüntüyü tespit etme, yani güneş ışınlarına karşı kesin olarak duyarsızlaştırma olanağını buldu.

Daguerre’in elde ettiği sonuçlar çok başarılıydı. Görüntüler kusursuzdu. Poz süresi sekiz saatten birkaç dakikaya düşmüştü. Uygulanan yöntem kolay olduğu için, hiç bir bilimsel bilgi ve olağanüstü beceriklilik gerektirmiyordu.

Fotoğraf 4: 1839 yılında Daguerre tarafından Paris’te çekilen bu fotoğrafta ilk hareketli bir konu kaydedilmiştir. (sol altta, ayakkabı boyacısı ve ayakkabısını boyatan bir insan)

Fotoğraf 3: Luis Mande Daguerre

5

Bu yeni yöntemi örten sır perdesi, 19 ağustos 1839 tarihindeki bir oturum sırasında Bilimler Akademisi ve Güzel Sanatlar Akademisi delegeleri önünde Bilim insanı Arago tarafından dünyaya açıldı. Bu olay fotoğrafın resmen doğuşu olarak kabul edilebilir. Dagerotip yöntemi ile yapılan fotoğrafların bazı olumsuzlukları vardı. Pozlama süresi çok uzundu bu nedenle yalnızca sabit nesneler belirgin olarak kaydedilebiliyordu. Ayrıca her fotoğraf tek kopya (pozitif) idi. Aynı fotoğraftan bir tane daha gerekiyorsa tekrar pozlanması gerekiyordu.

William Henri Fox Talbot (1800-1877)

Bu sırada, başka sorunlara eğilmiş araştırmacılar, aynı klişeden birçok benzer kopya çıkartılmasını sağlayacağı için, birkaç yıl içinde dagerotip’in yerini kesin olarak alacak bir yöntem buldular. Bunların başında, kimyacı William Henri Fox Talbot yer alıyordu. Gerçekten, Fox Talbot, daha 1833’te, karanlık odada ışıkla oluşan görüntüyü bir yüzey üzerine tesbit edebiliyordu; iki yıl sonra, kağıt üzerinde, negatif fotojenik resimler elde etti. Üzerindeki “gizli görüntü”yü görünür hale getirmeyi başardığı (1840) yeni bir duyarlı yüzey, onun en değerli buluşudur; bu buluş, kağıt üstünde negatif ve pozitifler elde etmenin ya da kalotip’in ilkesini oluşturur (1841 Şubat beratı).

Fotoğraf 5: Fox Talbot

Fotoğraf 6: Pencere, Fox Talbot, (1835). Kâğıt üzerindeki bu negatif görüntüde, İngiltere’nin Güney Gallery Bölgesi’nde kendisinin de yaşadığı Lacock Abbey’deki demirli bir pencere resmedilmiştir.

6

Önceleri sofra tuzundan sonraları da, Sör John Frederick William Herschel’in önerileri üzerine(1842) sodyum hiposülfitten oluşan etkili bir tespit banyosu kullandı; John Herschel’in ve Joseph Bancroft Reade’in sayesinde, sodyum hiposülfit, günümüzde de kullanılmaktadır.

Yaptığı ilk fotoğraflarına The Pencil of Nature (Doğanın Kalemi) (1844) adlı yapıtında yer veren Talbot, yalnızca negatif elde etmekten büyük umutsuzluğa kapılıyor ve bu negatiften pozitif çıkarmayı, basit, değersiz bir iş sayıyordu. Oysa Niépce’in başaramadığı şeyi Talbot’nun başardığını ve artık, kağıt üzerine kusursuz biçimde tespit edilmiş, çok güçlü ışıklara dahi dayanabilen bir negatiften sonsuz sayıda pozitif kopyalar elde edilebileceğini görmezden gelmek haksızlık olur.

Talbot’un erken dönem fotoğraf çalışmalarının önemli yanı negatif-pozitif fotoğraf işlemini bulmuş olmasıdır. Bu, Fox Talbot’yu modern fotoğrafın buluşçusu olarak anılmasını sağlamıştır. Günümüzde dahi film üzerine çekilen tüm fotoğraflar bu sisteme göre elde edilmektedir. Analog fotoğraf makinesi kullanan amatörler film olarak kolay basılabilme ve ekonomik olması nedeniyle negatif film kullanmaktadır.

Adının Konulması ve Gelişmeler

Fotoğraf (Photographe) sözcüğü ışıkla yazı yazmak (ya da çizmek) anlamına gelen Yunanca Photos (ışık) ve Graphe (yazı-çizi) sözcüklerinden oluşturulmuştur. Fotoğrafın nasıl bir şey olduğunu bugün biliyoruz. Geçmişte bu tip görüntülerin bir yüzey üzerine kaydedilebilmesi üzerine düşünmüş çok sayıda kişinin adını hatırlıyoruz. Fransız Joseph Nicephore Niépce, bunları Point-devue olarak adlandırdı. Fox Talbot ise Güneşli Dizaynlar dedi. Sir Jhon Herschel ise son adını koydu: FOTOĞRAF.

Bazı kaynaklarda, 25 Şubat 1839’da “Vossiche Zeitung” dergisinde yayınlanan bir yazı da, Charles Wheatstone ve Johann von Mädler'in Fox Talbot'ya yazdıkları 2 Şubat 1839 tarihli mektuplarında Fotoğraf sözcüğünü önerdikleri belirtilmektedir. Bazı kaynaklar ise “to photograph” (fotoğraf yapmak) fiilinin ve “photographic” (fotoğrafik) sıfatını İngiliz astronomu Sir John Herschel’in notlarında Ocak 1839’da kullandığı ve bu bilginin 14 Mart 1839’da “On the Art of Photograpy” yazısında ilk kez İngilizce olarak yazıldığı belirtmektedir. Bundan başka “pozitif” ve “negatif” (Ocak 1840) ve ayrıca “snap-shot”

(1860) ve “enstantane” deyimleri ilk kez yine Herschel tarafından kullanılmıştır.

1880’li yıllara gelindiğinde fotoğraf oluşturmak artık çok kolay hale gelmişti. Piyasada, fotoğrafa ilişkin her türlü araç gereç ve kimyasallar bulunabiliyordu. Kodak firmasının kurucusu George Eastman (1854-1932) 1880’li yıllarda başladığı üretimlerinde önce kâğıt, daha sonra da modern fotoğrafçılığın başlangıcına işaret eden selüloid tabanlı rulo filmi geliştirmiştir. 1889 yılında Kodak kamerası, 100 poz içeren film rulosu ile birlikte piayasaya sunulmuştur. Fotoğraf makinesini fabrikaya göndermek şartıyla, film yıkama ve baskı işlemleri hizmeti birlikte verilmiştir. Bir yıl sonra ise bir dolar fiyat biçerek “Brownie” marka makinaları piyasaya sürmüştür. Bunu kullanan amatörler, makinelerini fabrikaya göndermeye gerek kalmadan filmlerini kendi başlarına değiştirebilmişlerdir. Devrim niteliğindeki bu ürün, fotoğrafın inanılmaz bir hızla halk arasında yaygınlaşmasını sağlamıştır. Fotoğrafçılık artık yalnız uzmanlara ve profesyonellere özgü bir uğraş değildi; bilimlerin ve tekniklerin hizmetindeki yeni bir araç haline geldi; aynı zamanda amatörlerin uğraşı alanlarına da girdi.

7

Yüzyıldan beri yöntemin ilkesi değişmemiş olan fotoğrafçılık alanında, giderek daha duyarlı yeni emülsiyonlar, daha enerjik açınlayıcılar (formik asidin kullanılması) sayesinde poz süresinin önemli ölçüde kısaltılması sağlanmıştır. İlk fotoğraf 8 saatlik pozlama sonucu oluşmuştu. 1880’e gelindiğinde ise 1/100 saniyeye, 1895’te de 1/1000 saniyeye ulaşıldı; bundan sonra, duyarlı plakanın etkilenme hızı yalnızca öbtüratörün (örtücünün) mekanik dirençleriyle sınırlı kaldı ve 1939’da saniyenin milyarda biri tutan hıza ulaşmak için, çok hızlı ve güçlü yeni aydınlatma yöntemlerine başvurmak gerekti.

Çok Renkli Fotoğraf Dönemi

Fotoğrafın ilk dönemleri siyah beyaz fotoğrafçılığı kapsar. Ancak fotoğrafın bulunuşundan itibaren bu uğraşı içinde olanlar doğadaki renklerin kaydını bu yöntemle gerçekleştirme çabası içinde oldular. Fotoğrafçılık hiçbir zaman yalnızca bütün görünür renkleri giderek daha kesin değerler halinde göstermekle yetinmedi. Bilim insanı J. Clark Maxwell’in yansıtarak renkli görüntü elde etme çalışmalarını (1867), ışığa tutularak ya da projeksiyonla seyredilen Lumiere’lerin otokrom pozitif filmleri izledi (1907); daha sonra renkli kopyalar kâğıda basılmaya başlandı.

Renkli fotoğraf tekniği, İngiliz Thomas Young’ın ortaya attığı bir kurama dayanır; bu bilim adamı 1802’de temel aldığı üç rengin, kırmızı, yeşil ve mavinin, gözün tüm renkleri üretmesi için yeterli olduğu varsayımını ileri sürmüştü. İngiliz James Clark Maxwell de benzer

8

düşünceyle 1861’de, Londra’da yapılan bir konferans sırasında kırmızı, yeşil, mavi filtrelerle çekilmiş üç adet siyah-beyaz diapozitifi üst üste gelecek şekilde perdeye yansıttı (fotoğraf:7).

Böylece renkli görüntü elde ediliyordu. Günümüzde kullanılan bütün renkli yöntemler, söz konusu deneyden türemiştir.

Maxwell’in deneyinden kısa bir süre sonra, iki genç Fransız renkli görüntü ile ilgili yeni bir sistem tasarladılar. Bu sisteme göre üç diapozitiften yola çıkarak tek bir renkli diapozitif elde etmek mümkündü. Bu Fransız mucitler Charles Cros ve Louis Ducos du Hauron’dur.

Dünya renklerle bezenmiş bir yerdir. En azından algıladığımız kadarıyla böyledir. Eğer bu çok renkli dünyayı siyah-beyaz görmek istersek, onu siyah-beyaz sunabilen video, sinema, fotoğraf gibi araçlara başvurmamız gerekir. Birçok belgesel film ve fotoğraflarda dünyamızı siyah-

beyaz olarak ve doğal karşılayarak seyrederiz. Çoğu zaman da dünyanın siyah-beyaz ya da gri olmadığını dahi unuturuz. Gerçekten de çağdaş dünya tarihinin büyük bir bölümü siyah-beyaz

9

olarak belgelenmiştir. Televizyonun renkli yayınlarını izlemek de ancak XX. Yüzyılın ikinci yarısından sonra mümkün olmuştur.

Fotoğrafın başlangıç döneminde, bu yeni aracın, tabiatın renklerini saptamak konusunda da aşamalar geçireceği düşünülmüştü. Peter Henry Emerson (1856-1936) da fotoğrafın en yaratıcı araç olduğunu ifade etmişti. Ancak, fotoğraf dünyayı tanımlayabildiği halde ilk dönemlerinde, tabiatın renklerini saptama konusundaki yetersizliği bir eksiklik olarak görülüyordu ve fotoğraf azaltılmış bir doğallığı gösteriyordu

Fotoğrafın siyah-beyaz döneminde, müşterileri memnun etmek için, pek çok fotoğraf elle renklendiriliyordu. Bunların bazılarında, fotoğraf olduklarını unutturacak yoğunlukta boya pigmenti vardı. Aslında, renkli fotoğraf elde etmek amacıyla deneyler fotoğrafın icadından çok kısa bir süre sonra başladı.

Şayet fotoğraf, gerçekliği karşılayan bir iletişim aracı ise, siyah-beyazdan renkliye dönülse bile yine de fotoğrafın otantik anlamı, bakışlardan ve fotoğrafa dönüşmüş bir parça dünyadan gelmektedir. Dolayısıyla bu bağlamın dışındaki herhangi bir renk kullanımının süslemeden başka bir şey olmadığı söylenebilir.

Sayısal (Dijital) Fotoğraf Dönemi

Sayısal görüntü kaydetme çalışmalarının tarihi video kayıtlar dönemi ve daha öncesine kadar gitmekle birlikte sayısal görüntü kaydı yapan ilk fotoğraf makinesinin 1981 yılında Sony tarafından üretildiğini söyleyebiliriz. İlk sayısal fotoğraf makineleri pahalı olmalarının yanında görüntü kayıt kaliteleri de çok düşüktü. Bu fotoğraf makineleri ancak 25 fotoğraflık bir belleğe sahipti. Günümüzde ise artırılabilir hafıza olanakları ile gerek fotoğraf makineleri gerekse akıllı telefonlar binlerce fotoğrafı yüksek kalitede belleklerinde depolayabilmektedir.

Sayısal (dijital) teknolojideki gelişmeler yaşamın birçok alanına olduğu gibi fotoğraf teknolojisine de olumlu katkılar sağladı. Sayısal fotoğrafçılık yöntemlerinin kullanıcı açısından da yararları oldu. Sayısal yöntemlerle elde edilmiş fotoğraflar kolayca işlenebilir, varsa hataları kolaylıkla düzeltilebilir. İnternet ve diğer yollar kullanılarak kolaylıkla bir ortamdan farklı bir ortama gönderilebilir, baskıları evde dahi kolaylıkla yapılabilir. Herhangi bir sayfaya önceki teknolojilerden daha kolay yerleştirilebilir.

Diğer yandan, fotoğraf makineleri ister filme ister sayısal olarak sensör üzerine kayıt yapsınlar aynı işleve sahiptirler. Her ne kadar film kalitesi bir adım önde olsa da günümüz fotoğraf teknolojisi sayısal üzerine kurulmuş ve geliştirilmektedir. Yine nesnelerin kaydı için kullanılan araçlardan biri olan cep telefonlarının üreticileri her yeni modelde fotoğraf ve videoyu cihazın diğer özellikleri kadar önemsemektedir. Sosyal paylaşım ağlarında sayısal görüntü paylaşımı diğer paylaşımlar arasında birinci sıradadır. Özellikle de akıllı telefonlarla kaydedilen fotoğraflar anında paylaşılabilmektedir. Ancak görüntü niteliği tartışılır fotoğraflar internet ortamında çok fazla yer kaplamakta ve bir tür kirlilik yaratmaktadır.

10

Görüntü Kayıt Araçları

Giriş

Dersimiz kapsamında ele alacağımız görüntü kayıt araçları sayısal fotoğraf makineleri ile cep telefonlarıdır.

Film kullanımını amatörler ve çoğu profesyonel fotoğrafçıların terk ettiğini görüyoruz. Film artık bazı sanatsal çalışmalar, nitelikli baskı işleri ve tıbbi, askeri vb. sektörler dışında kullanılmamaktadır. Gelişen teknoloji ve rekabet sonucu gün geçtikçe azalan maliyet ile elde etme ve sunma kolaylığı gibi nedenler sayısal teknolojiye doğru bir akışı zorunlu kılmıştır.

Video kamera, fotoğraf makinesi, cep telefonu gibi nesnelerin görüntüsünü kaydetme araçları günümüzde sayısal teknolojinin araçlarıdır ve kaydetme yöntemleri de sayısaldır.

Bu araçların çalışma prensipleri birbirine benzer yapıdadır. Her birinin şekilsel yapıları da birbirine benzemektedir. Kullanmasını bilmesek de sahip olmasak da gördüğümüz bu araçların ne olduğu ve ne işe yaradığı hakkında hepimizin yüzeysel de olsa bilgisi vardır.

Bu derslerimizde yüzeysel olarak bilgi sahibi olduğumuz, birçok özelliğini de kullandığımız bu araçlarla daha güzel görüntü kaydı diğer deyişle fotoğraf çekmeyi öğrenmeye ve bildiklerimizi geliştirmeye çalışacağız.

Fotoğraf Makineleri Türleri

Fotoğrafın buluşçusu Niepce’in nesnelerin görüntüsünü kaydederken kullandığı ilk karanlık kutu (Camera obscura) ya da ilkel fotoğraf makinesi ile günümüzün fotoğraf makinelerinin çalışma prensibi benzerlik taşır. Aradaki farklar pozlama yöntemleri, kullanılan duyarlı yüzey ile denetim ayarlarından kaynaklanıyor. İlk fotoğraf makinesinin kutusu marangozlar tarafından yapılmış mercekleri ise gözlükçülerden alınmıştı. Bugün ise gelişmiş teknolojilerle üretilen parçaların yine son teknoloji ile birleştirilmesi sonucunda onlarca farklı marka, yüzlerce farklı model akıllı sayısal görüntü kayıt araçları fotoğraf tutkunlarının hizmetine sunulmaktadır.

Tümü nesnelerin görüntüsünü kaydeden, diğer deyişle fotoğraf çekmeye yarayan bu araçların bazı yapısal özellikleriyle birbirinden faklı olduklarını görüyoruz.

Günümüz sayısal (dijital) fotoğraf makinelerini türlerini aşağıda belirtilen şekliyle sınıflayabiliriz:

 Değiştirilebilir veya değiştirilemez objektifli (kompakt) fotoğraf makinesi

 Aynalı veya aynasız fotoğraf makinesi

 Küçük, orta format veya full frame (tam kare) görüntü kaydı yapan fotoğraf makinesi

 Optik bakaçlı (optik vizörlü) veya elektronik bakaçlı veya ekranlı fotoğraf makinesi

 Optik zoomlu veya dijital zoomlu fotoğraf makinesi

11

Yukarıda türleri belirtilen fotoğraf makinelerinin bazıları birçok özelliği bir arada bulundurabilirler. Örneğin optik bakaçlı ve LCD ekranı veya elektronik bakaçlı ve LCD ekranlı fotoğraf makineleri vardır. Değiştirilebilir objektifli, optik bakaçlı ve LCD ekranlı, aynalı fotoğraf makinesi tanımlamasına uyan fotoğraf makineleri bulunmaktadır.

Aynalı Sayısal Fotoğraf Makineleri (DSLR)

Filme kayıt yapan aynalı fotoğraf makineleri Single Lens Reflex (SLR) olarak tanımlanır.

Sayısal aynalı refleks fotoğraf makineleri de, “Sayısal” yani “Dijital” sözcüğü eklenerek Dijital Single Lens Reflex (DSLR) olarak adlandırılır. Aynalı fotoğraf makineleri aynasız ve kompakt sayısal makinelere göre daha büyük ve ağır bir gövdeye sahiptirler. Kaydı yapılacak nesnenin izlenmesi optik bakaç sayesinde gerçekleşir. Nesnelerden yansıyan ışınlar objektiften geçerek 45 derecelik aynadan yansıyıp sağ-sol ve alt-üst ters olarak pentaprizma ya gelir. Pentaprizma tarafından düzeltilen görüntü bakaca (vizör) ulaşır. Kayıt anında diğer söyleyişle tetiğe (deklanşör) basıldığında pozlama süresince bakaçtaki görüntü izlenemez. Çünkü ayna pozlama sırasında yukarı kalktığı için görüntü iletemez, bakaç (vizör) ve ekran kararır. (Çizim:2)

Fotoğraf 9: Fotoğrafın buluşçusu Niepce’in kullandığı ilk karanlık kutulardan biri (1820).

12

Aynasız Sayısal Fotoğraf Makineleri

Aynasız fotoğraf makineleri iki grupta incelenebilir. Sabit objektifli ve değişebilir objektifli aynasız sayısal fotoğraf makineleri. Aynasız fotoğraf makinelerinin Aynalı olanlardan en önemli farklı özellikleri, boyutlarının daha küçük ve hafif olmaları, daha sessiz kayıt yapabilmeleri ayrıca elektronik bakaca (vizör) veya ekrana sahip olmalarıdır.

Aynasız fotoğraf makinelerinde fotoğraf kaydı anında diğer söyleyişle tetiğe (deklanşör) basıldığında görüntü kaybolmaz. Görüntü kayıt anında ekranda ve bakaçtadır. Değişebilir objektifli aynasız sayısal fotoğraf makineleri ile değişebilir objektifli aynalı sayısal fotoğraf makinelerinin görüntü kayıt kaliteleri birbirine yakındır. Günümüzde teknolojideki gelişmeler nedeniyle fotoğraf makinelerinin birbirine olan üstünlükleri tartışılır durumdadır.

Çizim 2: Aynalı fotoğraf makinesi

Fotoğraf 10: Elktronik vizörlü, değiştirilebilir, optik zoom objektifli, LCD ekranlı aynasız sayısal fotoğraf makinesi

13

Akıllı Telefonlar

Asıl işlevleri sesli iletişim sağlamak olan telefonlar, teknolojinin gelişmesi sonucunda görüntülü iletişim sağlayacak özellikler de sahip olarak ceplerimize sığacak kadar küçük bilgisayarlara dönüştürüldüler. Aynı zamanda da hareketli ve durağan görüntü kaydeden bir araç görevini de üstlendiler.

Nesnelerin iki boyutlu durağan görüntülerinin cep telefonlarımız tarafından kaydedilerek oluşturulan fotoğraflar, depolanmakta, işlenmekte gerektiğinde farklı bir uyumlu iletişim ortamına aktarılabilmektedir. Bu sayılanlara bakılacak olursak akıllı telefonların fotoğraf makinesinden daha işlevsel araç olduğu söylenebilir. Gelişen teknoloji fotoğraf makinelerine

Fotoğraf 11: Aynalı ve Aynasız Sayısal Fotoğraf Makineleri

Fotoğraf 12: Akıllı cep telefonları

14

de Wi-Fi özelliği getirerek görüntüleri ve videoları doğrudan fotoğraf makinesinden sosyal ağlara yükleme olanağını sağladı. Mobil cihaz bağlantı düğmeleri ile fotoğraf ve videolar akıllı telefonlara veya tabletlere aktarılabilmektedir. Yine fotoğraf makinelerini akıllı telefonlar aracılığı ile uzaktan kontrol etmek için uygulamalar geliştirilmiş ve bu sayede görüntü senkronizasyonuyla (eşleme) PC ve bulut depolama gerçekleştirilebilmektedir. Cep telefonları yalnızca kendi kaydettikleri görüntüleri değil, başka fotoğraf makineleriyle kaydedilmiş görüntüleri de dünyanın başka noktalarına iletebilme özelliğine sahiptir. İnternetin birçok özelliği ile kablo, bluetooth, wi-fi ya da 3G, 4,5G gibi uygulamalarla cep telefonuna aktarılan sayısal görüntüler başka telefon ve ortamlara aktarılabilmektedir.

Ancak fotoğrafın kullanılma ortamları sözkonusu olduğunda, fotoğraf fotoğraf makinesiyle çekilmelidir diyebiliriz. Zira kullanıldığı ortamlara uygun olarak üretilecek fotoğraflar ancak fotoğraf makinelerinde bulunan özellikler sayesinde gerçekleştirilebilir. Nitelikli fotoğraf üretimine yardımcı tüm araç gereçler fotoğraf makinelerine uyumludur. Objektifler, ışık kaynakları, filtreler ve diğer aksesuarlar yine fotoğraf makineleri için üretilmektedir. Cep telefonlarının yardımcı araç gereçleri ise sınırlıdır. İleriki bölümlerde bu konulara değinilecektir. Akıllı telefonlarla fotoğraf çekim tekniğini yine temel fotoğrafçılık düzeyinde her yaş ve eğitim seviyesine göre sonraki bölümlerde ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

Fotoğraf makinelerinde olduğu gibi cep telefonun marka ve modeline göre çok farklı görüntü kaydetme ayarları (mod) bulunabilir bu nedenle ortalama bir fotoğraf eğitimi verilirken kayıt modlarının tanımı ve işlevleri üzerinde de durularak açıklamalar yapılacaktır. Amaç elimizdeki akıllı telefonun görüntü kayıt özelliklerini akıllıca kullanmanın metotlarını öğretmektir.

Akıllı telefonlarla pozlama sırasında kayıt modu yüksek çözünürlüğe ve kaydedilecek konunun özelliğine ayarlarsanız kaliteli fotoğraflar elde edersiniz. Telefon hafızasına daha çok fotoğraf kaydedebilmek amacıyla düşük çözünürlükte fotoğraf çekmek görüntü kalitesini düşüreceğinden fotoğraf çekme keyfinizi azaltabilir.

Başkalarının fotoğraflarına bakarken aldığımız zevki kendi fotoğraflarımızdan alamıyorsak ve paylaşacak fotoğraflar çekemiyorsak zamanla fotoğraf çekme isteğimiz azalır. Tam tersine güzel fotoğraflar bize daha fazla fotoğraf elde etme, baktığımız her nesneden fotoğraf üretme isteği doğurur. Bu tutkuyu giderek büyütmek ancak başta fotoğraf makinemizin olanaklarını öğrenerek olacaktır. Buna bağlı olarak, görsel sanatlarla ilgilenmek, bu konuda yazılmış eserleri okumak, sergileri ve toplantıları izlemek çevremize görsel açıdan bakışımızı geliştirecektir. Bu değişimler dolaylı olarak üreteceğimiz fotoğraflarda niteliğin armasını sağlayacaktır.

Fotoğraf Makinelerinin Ana Parçaları

Görüntü kaydetmenin temel aracı olan fotoğraf makineleri iki ana parçadan oluşur; Gövde ve Objektif. Nesnelerin görüntüsünün önceler kâğıt, metal, cam gibi yüzeylere daha sonraları film üzerine kaydedildiği dönemlerden sayısal olarak sensör denilen elektronik hafıza kartlarına kayıt dönemine geçiş yaptık. Günümüzde film kullanan fotoğraf makineleri tamamen işlevini yitirmiş olmamakla birlikte amatör fotoğrafçılar sayısala geçiş yaptı denilebilir.

Film kullanan fotoğraf makinelerinde bulunan karanlık oda (filmin bulunduğu ışık geçirmez bölüm) yerini odasız elektronik kartlara bıraktı. Cep telefonları ile de objektif ve gövde üzerindeki sayısal teknoloji sayesinde filmsiz fotoğraf çekimleri yapılabilmektedir. Cep

15

telefonlarında görülen teknolojik değişiklikler fotoğrafın özelliklerini de olumlu olarak etkilemektedir. Akla şu soru geliyor, “fotoğraf makineleri yerini cep telefonlarına mı bırakacak? Dar amatör anlamda baktığımızda taşıma ve kullanma kolaylığı bakımından

“olabilir” diyebiliriz. Ancak profesyonel işlevselliği açısından düşünüldüğünde “hayır” daha doğru yanıt olacaktır. Konularımız ilerledikçe fotoğraf makineleri ile cep telefonları arasındaki farkı daha iyi kavramış olacağız.

Bu bölümde fotoğraf kayıt araçlarının gövdeleri üzerindeki düzeneklerden ve işlevlerinden söz edeceğiz. İkinci ana parça olan objektif ve işlevleri ise ayrıntılı olarak ileriki bölümde anlatılacaktır.

Gövde

Günümüz fotoğraf makinelerinin gövdeleri fotoğraf makinesinin beyin, diğer deyişle yönetim bölümüdür. Görüntü kaydı ile ilgi yapacağımız tüm ayarların ve kontrollerin kumanda merkezi gövdedir. Özellikle sayısal görüntü kayıt araçlarında gövde kayıt öncesi ve sonrası düzenlemelerin yapıldığı bir merkez konumuna dönüşmüştür. Analog (film üzerine) kayıt döneminde diyafram, netleme, zoom gibi bazı ayarlar objektif üzerinden gövdeden bağımsız olarak yapılmaktaydı. Bu bakımdan fotoğraf makinelerinin iki önemli parçasından bir tanesi olan objektif sayısal dönemde gövdeye bağımlı hale gelmiştir diyebiliriz. Ancak gelişmiş sayısal fotoğraf makinelerinde bulunan manuel ayar seçenekleri bize bazı objektif ayarlarını bağımsız olarak yapabilme olanağı veriyor.

Çizim 3-4: Kaynak: Canon 650D kullanım kılavuzu

16

Güç Düğmesi

Sayısal fotoğraf kayıt araçları elektrik gücüyle çalışan araçlardır. Her birinin üzerinde gereksiz enerji tüketimini önlemek amacıyla elektrik iletimini kapama ve açma düğmeleri bulunur.

Birçok yeni teknoloji fotoğraf makinelerinde ve akıllı telefonlarda enerji tüketimini kontrol amaçlı olarak, cihaz açık olduğunda belirli bir süre kullanılmaz ise kendini otomatik olarak devre dışı bırakan özelliği vardır. (on-off düğmesi). Bu düğme ve ayar düzeneklerinin ad, şekil ve makine üzerindeki yerleri model ve markaya göre farklı olabilir. (Fotoğraf makinenizi ve cep telefonlarınızı alırken verilen kullanım kılavuzlarının, size burada anlatılanlar kadar yardımcı olacağını unutmayınız)

Tetik (Deklanşör)

Fransızca bir sözcük olan deklanşör Türkçede tetik olarak karşılığını bulmaktadır. Asıl görevi görüntünün kaydedilmesi için komut düğmesi olmasıdır. Ancak bu düğmenin gelişmiş makinelerde önemli ara işlevleri de bulunmaktadır. Örneğin tetiğe yarım basıldığında makine modu ve objektif ayarları manuel seçeneğinde değil ise, netleme ve ışık ayarları komutu devreye girer ve kilitler. Bu işlemler sonucu tetiğe tam basıldığında kayıt tamamlanır.

Kayıt Modları Kadranı

Fotoğraf 13: Gövde üzerindeki ayar düzenekleri

Fotoğraf 14: Fotoğraf Makinesi Kayıt modu örnekleri

17

Fotoğraf makinelerinin ve akıllı telefonların görüntü kaydı yapma anlamında birçok fonksiyonları bulunmaktadır. Üretici fabrikalar bu araçlara kolay fotoğraf kayıt ayarları yazılımı yüklemişlerdir. Marka ve modellere göre bazı farklılıklar gösteren bu kısa yollar harf, rakam ve resimlerle belirtilmiştir (fotoğraf:14, 15).

Üretici firmalar marka ve modeller değiştirdikçe araçların sahip oldukları özelliklerde de değişiklikler yapmaktadırlar. Güzel yüz, 360 derece, animasyon ve onlarca farklı kayıt türü seçeneği gelişmiş fotoğraf makineleri ve cep telefonlarının yazılımlarına eklenmiştir. Fotoğraf kayıt araçlarında bulunan ve en çok kullanılan ortak kayıt modları ile bazı araçların kendilerine özel modların işlevleri kitabın son bölümünde anlatılacaktır.

Net Alan Derinliği Düğmesi

Fotoğraf çerçevesi içine giren nesnelerin bazılarının net bazılarının ise daha az net veya tamamen netsiz olduğunu görürüz. Bazı fotoğraflarda ise tüm nesneler net olarak kaydedilmiştir. Kayıt öncesi hangi nesnelerin net hangilerinin netsiz (flu) kaydedileceğini bilmemizi sağlayan bir özelik gelişmiş fotoğraf makinelerine eklenmiştir. Bu düğmeye basıldığında ekrandan veya vizörden (bakaç) net alanları görebilir ve gerekirse ayarlarımızı değiştirebiliriz (Çizim 3). Anlatımımızda ayarlarımızı değiştirebiliriz dememizin nedeni bazı değişkenler net alan derinliği üzerinde etkili olduğu anlamındadır. Bu değişkenler neler olduğu ve nasıl etkilediği kitabımızın “Net Alan Derinliği Etkenleri” bölümümüzde örneklerle açıklanacaktır.

Fotoğraf 15: Bir akıllı cep telefonun fotoğraf kayıt modları

18

Flaş-Flaş Yuvası

Fotoğrafın kayıt ortamının yeterli ışıklı olmadığı durumlarda şayet gereksinim duyarsak yardımcı ışık kaynaklarından yararlanabiliriz. Bu ışık kaynaklarından biri de görüntü kayıt araçları üzerine kayıt anında eşlemeli çalışacak şekilde var olan flaş sistemidir. Bu sistemin bazıları makine ile bütünleşik bir ışık kaynağıdır. Haricen flaş cihazını kullanmak üzere, gelişmiş fotoğraf makinelerinde flaş yuvası bulunmaktadır (Çizim 3).

LCD Ekranı

Fotoğraf kayıt öncesi ve sonrası işlemlerin izlenmesi ve kayıt gerçekleşmesi için ayarların yapılmasını saylayan görüntü ekranıdır. Kayıt öncesi görüntü izlemesi DSLR fotoğraf makinelerinde ayrıca bakaç aracılığı ile sağlanmaktadır. Bazı fotoğraf makinelerinde ve akıllı cep telefonlarında bu izleme yalnızca ekran üzerinden olur. Akıllı telefonların tümümde ayar ve kayıt komutları dokunmatik ekran üzerinden (LCD) yapılmaktadır. Yine birçok gelişmiş model fotoğraf makineleri sürgülü basmalı veya çevirmeli normal ayar düzeneklerinin yanı sıra dokunmatik ekran özelliklerine de sahiptirler.

Fotoğraf Makinesi Tutuma Türü

Günlük yaşamda kullandığımız tüm araç gereçler -özel üretimler dışında- sağ el ve sağ ayaklarını kullananlara göre tasarlanmış ve üretilerek kullanıma sunulmuştur. Çevremizde sol el veya sol ayaklarını kullananlar varsa hemen dikkatimizi çekerler. Halk dilinde de solak olarak tanımlanırlar. Fakat sağlak diye tanımlama yoktur. Bu cümleyi yazarken “sağlak” sözcüğü için Word programı yazım hatası uyarısı verdi.

Bu nedenle tam solak kişiler bazı araç gereçleri kullanmakta zorlanmakla birlikte yaşamlarını etkileyecek bir engelle karşılaşmazlar. Tüm araç gereçler gibi fotoğraf makineleri de tüm insanlar için kullanışlı bir tasarımla üretilmiştir.

Sayısal fotoğraf makinelerinde görüntü düzenleme diğer söyleyişle kaydedeceğimiz nesnenin nasıl göründüğünü, kayıt sonrası nasıl bir fotoğraf çerçevesi oluşacağını, ya bakaçtan ya da LCD ekrandan izleriz. Bu izleme sonucu ayarlarımızı yapar ve son işlem olarak tetiğe basarak

Fotoğraf 16: Fotoğraf makinesini askısından boynumuza asarak düşme ve çarpma risklerine karşı önlem almalıyız.

19

ve kaydımızı tamalar, fotoğrafı oluştururuz. Tüm bu işlemler sırasında fotoğraf makinesi ile vücudumuzun temasının bir şekli vardır. Vücudumuz bir duruş biçimi alır, ellerimiz ve gözlerimiz fotoğraf makinesine temas eder. Tüm fotoğraf makinelerinde tetik (deklanşör) makine gövdesinin sağ tarafındadır. Sağ el işaret parmağı, tetiğe (deklanşör) kolay basabilmek için fotoğraf makinesine sağ el destek olur ve işaret parmağının en uç bölgesi tetiğin üzeri değer.

Tüm ayarlamalar tamamlandıktan sonra tetiğe basarak fotoğraf makinesini kayıt için harekete geçirir. Sol elimiz ise fotoğraf makinesini alttan destekler ( makinenin ağırlığına ve objektifin boyutuna göre ya makinenin sol köşesine ya da objektif büyük, makine ağır ise objektifin altından destek yapar. Sol elimiz manuel netlik -şayet varsa manuel diyafram- ayarlarını yapar.

Birçok ayarı ise sol elimizin desteği ile sağ elimizle yaparız. Fakat ilk önce yapmamız gereken, fotoğraf makinesinin askısını boynumuza geçirerek her türlü güvenlik önlemini almaktır.

(Fotoğraf: 16)

Püf noktası: Fotoğrafın, kayıt sonrası belirli bir bölgesini kadrajlayarak (keserek) büyütmek görüntü niteliği kaybına neden olabilir. Hangi nesneyi büyük göstermek istiyorsak, o nesneyi çekim sonrası kullanacağımız şekliyle çerçeveleyip (kadraj yaparak) kaydetmeliyiz.

Objektifler

Giriş

Görüntü kayıt tarihine göz attığımızda, ilk kayıt araçlarının objektifi olmayan iğne deliği karanlık kutular olduğunu görmekteyiz. Bu araçlar, önceleri görüntü oluşturmak ve izlemek sonraları oluşan görüntüyü bir yüzey üzerine çizmek için kullanıldı. İleriki dönemlerde ise bir yüzey üzerine kaydetme (pozlama) aracı olarak düzenlendi. İlk fotoğraf makineleri diğer söyleyişle görüntü izlerinin kayıt araçlarının atası Camera Obscura olarak adlandırılan iğne deliği karanlık kutulardır. (Çizim: 5 ve 6)

Çizim 5: İbnül Heysem ve Leonardo da Vinci gibi bilim insanlarının araştırmalarında söz ettikleri, dış dünyadaki aydınlık nesnelerin üzerinden yansıyan ışınların iğne deliğinden geçerek kutunun arka yüzünde sağ-sol ve yukarı-aşağı ters görüntüsünün oluştuğu kutu örneği

20

İtalyan bir hekim olan Girolamo Cardano (1501-1576), deliğin önüne bir çift dışbükey ince kenarlı mercek konulduğunda, daha parlak bir görüntü elde edileceğini belirtmiştir. Görüntünün oluştuğu yüzey üzerinde keskin bir odaklanmaya izin veren mercek sayesinde, ışığın karanlık kutuya girebilmesi için daha büyük bir delik çapı kullanmak mümkün olmuştur.

Venedik’li bir soylu olan Daniele Barbaro (1513-1570) tıpkı Leonardo da Vinci gibi, doğru perspektif ve detaylı çizim yapmak için karanlık kutudan yararlanılabileceğini belirtmiş, perspektif konusunda 1568 yılında yazdığı kitapta tek bir mercek yerine iki adet dışbükey (ince kenarlı) mercek kullanmanın görüntü kalitesini daha da arttırdığını öne sürmüştür. Daniele Barbaro ayrıca, merceğin önünde farklı büyüklüklerde diyafram (delik çapı) kullanılarak, elde edilen görüntü keskinliğinin arttırılabileceğini belirtmiştir.

Napoli’li bir İtalyan bilgini olan Giovanni Battista della Porta (1535-1615), önünde bir mercekle birlikte karanlık kutunun ayrıntılı bir biçimde tarifini veren ilk kişidir. 1558 yılında yazdığı Doğa Büyüsü adlı ünlü eserinde, karanlık kutunun tam bir tanımını yapmış, delik yerine kullanılan dışbükey bir mercek sayesinde nesnelerin keskin bir görüntüsünün elde edilebileceğini belirtmiştir.

Alman astronomu Johannes Kepler (1571-1630) Karanlık Kutu (Camera Obscura) terimini asıl anlamında kullanan ilk kişidir. Frisius’un 1544’te resmini yaptığı aygıtı, 1620 yılında geliştirmiştir. Kepler, ince kenarlı bir merceğin önüne konulan düz bir ayna ile, görüntüdeki baş aşağılığın düzeltilebileceğini düşünmüş ve bu düşüncesini gerçekleştirmek için çadır şeklinde bir Camera Obscura tasarlamıştır.

Kircher’in öğrencisi Kapsar Schott (1608-1666), elde taşınabilecek büyüklükte bir karanlık kutu tasarladı. Deliğin önüne iki adet ince kenarlı merceğin yerleştirildiği bu tasarım, birbirinin içinde kayabilen iki kutudan oluşmuştu. Bu sayede görüntüyü netleştirmek için odak uzaklığını ayarlayabilmek mümkün oluyordu.

21

Alman keşiş olan Johann Zahn yaptığı optik düzenleme sayesinde, uzak bir manzaranın ya da yakın plan bir portrenin görüntüsünü elde etmek mümkün olmuştur. İç içe geçen kutular aracılığıyla odak uzunluğu değiştirilebilen ve 45º açılı düz bir ayna yardımıyla, üstten çizim yapmaya izin veren bir karanlık kutu tasarımı sayesinde hem iç mekânlarda hem de dış mekânlarda aynı kolaylıkla kullanılmaya başlanmıştır. (Çizim: 6)

Günümüze gelindiğinde ise hem objektiflerin yapıldığı malzemelerin niteliği hem de görüntüyü oluşturma ve düzenleme biçimlerinde olumlu değişimlere ulaşıldı. Mikroskobik objelerden milyonlarca ışıkyılı ötesindeki yıldızlara kadar her şeyi görmek ve kaydetmek artık olanaklı.

Objektif Tanımı

Görüntüsünü kaydedeceğimiz konunun duyarlı yüzey (film veya sensör) üzerine istediğimiz netlikte ve büyüklükte düşmesini sağlayan ince ve kalın kenarlı merceklerden oluşturulmuş bir araçtır. Bu tanımdan da anlaşıldığı gibi objektifler birden çok ince veya kalın kenarlı merceğin uyumlu şekilde oluşturduğu bir düzenektir. Objektifler kullanıldıkları araçların en önemli parçalarından biridir. Bir anlamda fotoğraf makinelerinin gözü olarak nitelendirilebilir. Çünkü kalitesiz bir objektifle kaydedilen görüntüler hiçbir zaman fotoğraf olarak arşivlerimizde yer almaz. Bu nedenle objektifler fotoğraf makinesinin gözümüz kadar değerli bir parçasıdır.

Objektif Türleri

Fotoğraf makineleri türlerini anlattığımız bölümden hatırlayacak olursak, objektifler bazı fotoğraf makinelerinde sabit bazılarında ise çıkarılabilir özelliktedir. Bu özelliklerinin yanı sıra objektifleri en çok kullanılan türlerine göre aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

1- Normal Odak Uzaklıklı Objektif 2- Kısa Odak Uzaklıklı Objektif 3- Uzun Odak Uzaklıklı Objektif

4- Değiştirilebilir Odak Uzaklıklı Objektif

Bunlar dışında, Balık Gözü Objektif, Aynalı Objektif, Makro Objektif, Mikro Objektif günümüz amatör ve profesyonel fotoğrafçılarının en çok kullandıkları objektif türlerindendir.

1- Normal Odak Uzaklıklı Objektif: Normal Bakış Açılı Objektif veya Normal Görüş Açılı Objektif olarak da adlandırılan bu grup objektifler, insan gözünün bir noktaya baktığında net olarak görebildiği sağ-sol veya yukarı-aşağı noktalar arasındaki yaklaşık açıdır. Bu açı 45-55 derece arasında kabul edilebilir. Odak uzaklığı¹ olarak belirtmek gerekirse 45-55 mm arasında odak uzaklığa sahip objektiflerdir.² (Fotoğraf: 17)

1 Fotoğrafçılıkta Odak Uzaklığı: Objektif sonsuza netlendiğinde dışarıdan gelen ışınların toplandığı merkez ile görüntü izinin net olarak düştüğü film yada algılayıcı düzlem (sensor) arasındaki uzaklığın mm olarak belirtilmesidir.

2 Bu konuda anlatılan ölçüler küçük boyutta (24X36 mm veya bu boyuta yakın ) kayıt yapan fotoğraf makineleri baz alınarak verilmiştir. Özel çekimlerde kullanılanlar dışında, amatör ve yarı profesyonel sayısal fotoğraf makineleri ile akıllı telefonların kayıt boyutları daha küçüktür. Odak uzunluğunun normallik ölçüsü, kayıt çerçevesinin diagonal uzunluğunun mm olarak karşılığıdır.

22

2- Kısa Odak Uzaklıklı Objektif: Bu objektifler Geniş Bakış Açılı veya Geniş Görüş Açılı Objektiflerdir. İnsan gözünden daha geniş çerçeveden görüş sağlar. Bu tür objektiflerle çekilen fotoğraflardaki nesneler Normal Odak Uzaklıklı Objektiflere göre daha uzak duygusu veren, daha küçük nesneler olarak kaydedilir. Yaklaşık 60-180 derece arasın görüş sağlayan objektiflerdir. Odak uzaklığı olarak 45 mm ile 10 mm arasında odak uzaklığına sahip objektiflerdir.³ (Fotoğraf 18)

3 Odak uzaklığı aralığı fotoğrafçılıkla ilgili birçok bilgide farklılık gösterebilir. Her yazarın tanımladığı yaklaşık sınırlardır.

23

3- Uzun Odak Uzaklıklı Objektif: Dar bakış veya dar görüş açılı objektifler olarak da adlandırılırlar. 55 mm den daha uzun odak uzunluğuna sahip olan bu objektifler, net olarak çerçeveledikleri görüntüleri normal objektiflere göre daha büyük göstererek aslından daha yakındaymış gibi bir görünüm oluştururlar. Görüş açıları 45 dereceden daha dar açılıdır. 200 mm ve daha uzun odak uzaklıklı olanlar tele objektif adıyla bilinir.

(Fotoğraf: 19)

4- Değiştirilebilir Odak Uzaklıklı Objektif: Zoom objektif olarak özel bir adı olan bu objektifler, Değiştirilebilir bakış ya da görüş açılı objektiflerdir. Adından da anlaşılacağı gibi tek bir objektif farklı odak uzaklıklı objektifin özelliklerini taşımaktadır. (Fotoğraf.

20)

24

Zoom objektiflerin de, Kısadan Kısaya, Uzundan Kısaya, Kısadan Normale, Uzundan Normale ve Uzundan Uzuna Odak Uzaklıklı Zoom Objektif türleri vardır. Zoom objektifler

“28-70 mm”, “75-300 mm”, “35-105 mm” şeklinde ifade edilir. Her iki değer arasındaki tüm sonsuz adak uzunluğuna (görüş açısına) değiştirilebilir anlamındadır. Bunlar dışında yalnızca alt ve üst iki değeri kullanılabilen zoom objektif türleri de vardır.

Optik Zoom ve Sayısal Zoom

Konunun bu arasında Optik ve sayısal (dijital) zoom türünde de söz etmekte yarar var.

Günümüzde birçok sayısal fotoğraf makinesinde optik ve sayısal zoom özelliği bulunmaktadır.

Akıllı telefonların da zoom özelliği sayısaldır. Bu iki zoom tekniğini birbirinden ayıran en önemli özellik, sayısal zoomla yakınlaştırmada yaşanan görüntü dağılmasıdır. Diğer bir söyleyişle, sayısal zoom, optik zoma benzer işlevsellikte olmakla birlikte fotoğraf niteliği bakımından zayıftır. Optik zomla yapılan yakınlaştırma da fotoğraftaki netlik ve dağılma sorununun çok azdır (fotoğraf: 21, 22).

Optik zooda adından da anlaşılacağı gibi yakınlaşma (büyüme) ve uzaklaşma (küçülma) optik yani mercekler aracılığı ile sağlanır görüntü kalitesinde değişiklik olmaz. Sayısal (dijital) yakınlaşma (büyüme) ve uzaklaşma (küçülme) ise yazılımsaldır. Bir diğer anlatımla bilgisayar ekranında fotoğrafı büyütme-küçültme gibidir. Sayısal zomla büyütme sırasında fotoğrafın piksel değeri düşer. Örneğin 6 mega piksel bir fotoğraf kaydeden bir akıllı telefonda 2x sayısal zoom yapıldığında fotoğrafın değeri 3 mega piksele düşer.

25

5- Balıkgözü Objektif: Odak uzaklığı 8-6 mm gibi çok kısa, çok geniş görüş açılı objektiflerdir. Bu objektiflerle kaydedilen fotoğraflardaki nesneler bükülmüş yuvarlaklaşmış görünümdedir. (Fotoğraf: 23)

6- Aynalı Objektif: Çok uzun odak uzaklıklı objektiflerin boyunu kısaltmada yardımcı olmak üzere içte aynalar yardımıyla odak uzaklığı üzerinde etki yaparak objektifin boyu kısaltılmıştır. Katadioptrik objektif olarak da anılır. Tele objektif türüdür. (Fotoğraf: 24)

26

7- Makro Objektif: Nesneleri birebir boyutta veya bire on kata kadar büyük boyutta kaydetme amaçlı üretilen özel objektiflerdir. Bazı zoom objektiflerde ve sayısal makinelerin kayıt modlarında makro özellikleri bulunmaktadır. Ancak sayısal fotoğraf makinelerinde kısayol olarak varolan “makro” modu nesneye çok yaklaşma veya büyütme amacı taşımaz. Bu mod diyafram değerini ayarlar açık bir diyafram sunarak ışıklı bir ortam yaratır ve sığ bir alanderinliği oluşturarak asıl nesneye odaklanmayı sağlar. (Fotoğraf 25)

Makro çekim için makro objektife veya uzatma tüpüne (konvertör) gereksinim vardır.

Yakın çekim yaparken makinenin sarsılmamasına ve netliğin iyi yapılmasına dikkat edilmelidir.

27

8- Mikro objektif: Bu objektifler de makro objektifler gibi yakın çekim ve nesneleri büyük kaydetme amaçlı objektiflerdir. Büyütme oranları makro objektiflere göre çok daha fazladır. Objeleri yüz kat, bin kat veya daha büyük oranda büyük kaydederler.

Mikroskobik nesnelerin kayıtlarında ya da çok ince detayların ortaya çıkarılmasında işlevseldir. (Fotoğraf: 26 ve 27)

Yukarıda sözü edilen türlerdeki objektiflerin dışında geliştirilen teknoloji ile sayısal fotoğraf makineleri ve akıllı telefonlar için kayıt amaçlı gece görüş objektifleri, özel görüş objektifleri vb. objektifler üretmektedir.

28

Objektiflerin çok türde üretilmiş olmaları amaçlanan fotoğraf türü ile ilişkilidir. Her objektif türü ile ele edilen fotoğraf diğerinden farklı görünümlüdür. Örneğin 50 metre uzaklıktaki bir nesneyi 18 mm adak uzunluğundaki bir objektif ile kaydettiğimizde ve yine aynı nesneyi aynı uzaklıktan 150 mm odak uzunluğundaki bir objektifle kaydettiğimizde oluşacak fotoğraf birbirinden çok farklı olacaktır. (Fotoğraf: 28)

Bir nesneye fotoğraf makinesini yaklaştırarak kaydetmek ile zoom objektifle yaklaştırarak kaydetmek arasında da görüntü özelliği açısından fark vardır. Asıl nesnenin boyutu aynı olsa da çerçeve içine giren diğer nesnelerin görüntüleri çok faklı olacaktır.

Değişkenler ve Net Alan Derinliği

Giriş

Fotoğraf elde etme araçlarının bünyesinde bulunan önemli parçaları ve ayar düzenekleri hakkında kısa bilgiler önceki bölümde verildi. Bu düzenekler görüntü kaydının yapılması sırasında deklanşöre basıldığı anda harekete geçerek belirli bir düzende işlevlerini yerine getirirler. Amaç bu işlemler sonunda ışık değerleri normal olan bir fotoğraf ortaya koymaktır.

Görüntü kayıt araçları normal koşullarda bir fotoğraf oluşturmak için tam otomatik veya yarı otomatik şekilde bize yardımcı olabilmektedir. Ancak sonucun istediğimiz gibi olması için bu ayar mekanizmalarının ne işe yaradığını bilmemiz gerekir. Diğer bir anlatımla, ayarlar değiştirildiğinde fotoğrafa anlam katan gözle görülür ne tür farklılıklar oluşabileceğini bilmemiz bize daha anlamlı fotoğraflar elde etmemizde yararlı olacaktır.

Bu bölümde fotoğraf kaydı sırasında kullandığımız değişkenlerden, Kayıt (Pozlama) Süresi, Diyafram Açıklığı ve Işığa Duyarlılık Ayarı kavramları üzerinde durulacak. Ayrıca bu kavramların kaynağı olan ayar düzeneklerinin nasıl çalıştığı ve işlevlerinin ne olduğu bilgisi verilecektir. Bir önceki bölüm kapsamında, objektif konusunda verilen bilgileri bir mantık içinde bu bölümdeki bilgilerle birleştirerek Net Alan Derinliği kavramını öğreneceğiz. Bu bölüm sonunda öğrendiklerimizle daha anlamlı ve bilinçli görüntüler kaydetme yöntemlerini öğrenmiş olacağız.

29

Değişkenler

1- Görüntü Kayıt (Pozlama) Süresi Düzeneği

Hangi modda çekim yaparsak yapalım sonuçta ışık değerleri doğru, bakılabilir bir fotoğraf elde etmeyi amaçlarız. Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için görüntü kayıt araçlarına farklı ayar düzenekleri konulmuştur. Bunlardan biri görüntü kayıt (pozlama) süresi düzeneğidir.

Her fotoğrafın oluşması bir süreçtir. Bu süreç bir zamana bağlıdır. İlk fotoğrafı kaydeden Niepce 8 saatlik bir pozlama ile amacına ulaştı. Bugün benzer bir fotoğrafı elde etmek için çok az, saniyeden daha kısa süreler yeterli olabiliyor. Gelişen teknoloji sayesinde hem zamandan kazandırıyor hem de daha nitelikli fotoğraflar elde etmemizi sağlıyor.

Nesnelerin fotoğrafını elde etmek için ne kadar süreye gereksinim olduğunu, pozometre adı verilen ışıkölçerler sayesinde öğreniyoruz. Günümüzde görüntü kayıt araçları bu ölçümü yapabilecek bir düzeye getirildi. Objektifin konuya çevrildiği durumda görüş açısı içine giren nesnelerden gelen ışık objektiften geçerek algılayıcılar sayesinde gücü ölçülerek uygun koşularda ayarlar yapılarak kayda hazır duruma getirilir. Bu ayarlamalar ya makine tarafından otomatik olarak yapılır ya da manuel veya yarı otomatik olarak kullanıcı tarafından gerçekleştirilir. En son olarak deklanşöre (tetiğe) basılarak duyarlı yüzey üzerine kaydedilir.

Pozlama süresini ayarlayan düzenek harfler ve sayılardan oluşan bir sıralama içerir. Tablo.

1’de görülen, analog dönemde oluşturulan uluslararası düzeneğin bu sıralaması bugün sayısal sistem için de geçerlidir. (Tablo: 1)

Yukarıdaki tabloda belirtilen sayılar saniye cinsindendir. Ve her aralık birbirinin katları kadar etkide bulunur. Harflerin ise farklı özellikleri vardır. Bu tablo sayısal sistemde farklılık gösterir.

Örneğin sayısal fotoğraf makinelerinde 1/40 sn., 1/640 sn. veya 1/ 850 sn. gibi farklı ara değerleri bulunabilir. Bu değerlere göre pozlama süreleri otomatik olarak veya manuel olarak ayarlanabilir veya fotoğraf makinesi otomatik olarak bu poz sürelerinde kayıt yapabilir. Özetle fotoğraf kayıt aracının türüne göre alt, üst ara değerler değişiklik gösterebilir.⁴ Her bir değer duyarlı yüzey üzerine düşen görüntü izinin kaydedilme süresini belirtir.

Tabloya bakıldığında sürenin sağa doğru kısaldığı görülmektedir. Sol tarafta ise 1 saniyelik süre öncesinde B ve T harfleri bulunmaktadır. Mantık olarak bu harflerin sürenin uzun olduğu yönde bulunması nedeniyle harf seçeneklerinin de uzun pozlama süresi ile ilgili olduğunu düşünebiliriz. Gerçekten de bu harf seçenekleri uzun süreli pozlamanın gerekli olduğu görüntü kayıtlarında kullanılan seçeneklerdir. Örneğin yıldırım fotoğrafları veya gökyüzünde yıldızların hareketinin kaydedildiği çok az ışıklı ortamlarda yapılan görüntü kayıtlarında kullanılır.

Çalışma sistemleri ise şu şekildedir; B, Blub modunda iken deklanşörü basılı tuttuğumuz sürece

4 Akıllı telefonlarla fotoğraf kaydı yaparken bazı modellerde diyafram ve pozlama süresi ayarlarını manuel olarak değiştiremeyiz. ISO değerlerini değiştirebilmemiz ise bazı çekim modlarında mümkündür.

T, B, 1/1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000…….1/8000…sn.

Tablo 1: Uluslararası Pozlama Süreleri Aralığı

30

kayıt (pozlama) sürer. Parmağımızı deklanşörden çektiğimiz anda pozlama sonlanır. T modunda ise, deklanşöre bastığımızda kayıt başlar, parmağımızı deklanşörden çekmiş olsak da kayıt kesilmez. Yeniden tetiğe (deklaşöre) bastığımızda kayıt sona erer. İki mod arasındaki fark bu şekildedir. Her ikisi de uzun pozlamalar için kullanılacak bir seçenektir.

Fotoğraf 29: Makine sabit tutularak 1/26 sn süresince kayıt sonucu elde edilen fotoğraf.

Fotoğraf 30: Pozlama süresi 1/30 sn olarak ayarlanmış, kayıt sırasında makine sarsılmış.

31

Pozlama süresi ayar düzeneğinde akla gelen sorulardan biri de, 1/1000 veya 1/8000 gibi çok kısa süreli kayıt seçenekleri hangi durumlarda kullanılacağı ile ilgilidir. Kısa bir yanıtla bunu da belirtelim. Çok hızlı hareket eden nesnelerin (Yarış arabaları, kanatlarını çok hızlı sallayan kuşlar) donmuş belirgin fotoğraflarını elde etmek için kullanılır. Fakat istersek çok hızlı hareketleri 1/30, 1/4 sn gibi uzun süreli pozlama ayarlarında nesneleri, formu bozulmuş şekilde kaydedebiliriz. (Fotoğraf: 29, 30)

2- Diyafram

İyi fotoğraf elde etmenin koşullarından biri yeterli ışık ortamı oluşturmaktır. Fotoğrafını elde edeceğimiz konumuzdan yansıyan ışınların duyarlı yüzey üzerine yeterli miktarda düşmesi gerekir ki pozlama sonucu normal ışıklı bir fotoğraf oluşsun. Işığın normal ölçülerde olup olmadığını fotoğraf makinelerinin bünyesinde bulunan pozometre aracılığı ile ölçebiliyoruz.

Daha doğrusu günümüzün sayısal fotoğraf makineleri ve akıllı telefonları yarı atomatik veya tam otomatik pozlama modlarında kayıt yaparken ışık ölçümünü otomatik olarak yaparak normal ışıklıklı bir fotoğrafı oluşturuyor.

Diyafram düzeneği, fotoğraf kayıt araçlarının bünyesinde bulunan ve kullanıcının denetimine sunulmuş ışık miktarını ayarlama düzeneğidir. Diyafram ışığı miktar açısından düzenler.

Diyaframın İnsan gözünün ışığa karşı gösterdiği tepkiye benzer bir sistemi vardır. Az ışıklı ortamlarda göz bebeğimizin büyüdüğünü, ışığın çok olduğu ortamlarda ise küçüldüğü bilgisine ilk olkul derslerimizden ve gözlemlerimizden sahibiz. (Fotoğraf: 31)

Kayıt cihazlarımızdaki diyafram düzeneği ile de duyarlı yüzey üzerine düşen ışık miktarını azaltmak ve çoğaltmak mümkün olabilmektedir. (tabii bu ayarlamayı fotoğrafın daha iyi olması adına ve gerektiğinde yapmak doğru olandır.) Pozometre ışığın uygun olmadığını gösteriyor ve bize değiştirme olanağı tanıyorsa ışığı denetleme düzeneklerinden biri olan diyafam aracılığı ile duyarlı yüzey üzerine düşen ışığı normal ışık düzeyine getirebiliriz. Konudan gelen ışık az ise delik büyütülür, çok ise delik küçültülür. (Tablo: 2, Çizim:7)

Fotoğraf 31: Göz bebeği (siyah nokta) çok ışıklı ortamda küçülür, az ışıklı ortamlarda ise büyür

32

Tablo: 2’de görülen sayılar arasındaki değerler birbirlerinin katları kadar ışık miktarını göstermektedir. 5,6 değerdeki bir açıklık 2,8 değerdeki açıklıktan 4 kat daha az miktarda ışık geçirdiğini belirtir. Her kayıt aracı için alt ve üst değerler farklılık gösterebilir. Ayrıca pozlama süresi düzeneğinde olduğu gibi ara değerlerde de tablodaki değerlerin dışında üretici firmanın yazılımlarına göre farklılık gösterebilir. Örneğin 4,5 – 5 – 12 -13 – 25- vb değerler görülebilir.

Ana değerler tablo 2’de görülen değerlerdir.

Diyafram düzeneği objektifte bulunur. Sayısal sistemde değerlerin ölçümü ve düzenlenmesi ise makine gövdesi üzerinden objektifle bütünleşik olarak manuel veya otomatik olarak yapılır.

Diyaframın ışık miktarını düzenlemenin dışında, nesnelerin daha belirgin görünmesini sağlama gibi bir görevi daha vardır. Net alan derinliğine etkisi olan diyafram düzeneğinin etki gücü ile ilgili özelliğine Net Alan Derinliği başlığı altında değineceğiz.

3- Işığa Duyarlılık Ayarı (ISO)

Nesnelerin sayısal olarak kaydının gerçekleştiği sensörün ışığa duyarlık derecesi olarak tanımlana ISO yine uluslararası bir sayısal düzenektir. Diyafram ve pozlama süreleri değerlerinde olduğu gibi ISO değerlerinin alt ve üst sınırları kayıt aracının özelliğine göre değişiklik gösterebilir. Ancak ara değerler aynıdır ve her değer diğerinin katları kadar etkide bulunur. (Tablo: 3) 200 ISO 100 ISO ya göre ışığa iki kat daha duyarlıdır. Bu değerler ya kayıt aracına otomatik olarak yaptırılır ya da değer menüden seçilerek sabitlenir.

ISO değerinin yükseltilmesiyle ışıktan daha çok yararlanılır, diğer söyleyişle az ışıklı ortamda yüksek ISO değerleri normal ışıklı fotoğraflar kaydetmemize yardımcı olur.

Çizim: 7:Rakamsal değer büyüdükçe delik küçülür, Aynı süre içinde duyarlı yüzey üzerine düşen ışık miktarı azalır.

f: 1 – 1,4 – 2 – 2,8 – 4 – 5,6 – 8 – 11 – 16 – 22 – 32 …

Tablo 2: Uluslararası Diyafram Aralıkları

33

Ancak ISO değerinin aşırı artırılması aracın kalitesi ile de bağlantılı olarak fotoğraftaki görüntülerin az veya çok dağılmasına, görüntü keskinliğinin azalmasına neden olur. (Fotoğraf:

32)

Değişkenler Arasındaki Bağıntılar

Yukarıda açıklamalarını yaptığımız Pozlama (Kayıt) Süresi, Diyafram Açıklığı ve Sensörün Işığa Duyarlılık Ölçüsü (ISO) değerlerinin ışık doygunluğu açısından iyi bir fotoğraf oluşmasında birbirleriyle ortak çabası bulunmaktadır. Bu üç değer birleşimini pozometre değerlendirerek normal ışıklılığı belirler. Ya tümünün ölçümünü otomatik olarak yapan bir kayıt modu seçilir ya da kayıt aracının özelliğine göre bir veya ikisinin veya üçünün de manuel olarak belirleneceği bir kayıt modunda istediğimiz özellikteki bir fotoğrafı oluşturmak için değerleri belirleriz.

Her üç seçenekte de değerler birbirinin katları kadar etki ettiği için bir değerin değişmesi diğer değerleri de o kadar kat etki edeceğinden, biri değiştiğinde diğerinin ne kadar değişeceğini hesaplamamız mümkün olacaktır. (Tablo: 4)

Örneğin, kayıt aracımız fotoğrafını kaydedeceğimiz çerçeve içindeki görüntünün ölçülerini, pozlama süresi: 1/250, diyafram açıklığı f: 8 ve ışığa duyarlık ölçüsü ISO: 400 olarak göstermiş olsun. Şayet pozlama süresi konunun çok hızlı hareketi nedeniyle 1/1000 değerine (daha kısa süreli pozlama değerine) değiştirildiğinde ve ISO sabit tutulduğunda diyafram değerinin ne olması gerektiğini hesaplayabiliriz. ISO sabit tutulduğuna göre pozlama süresindeki değişiklik fotoğrafın normal aydınlıkta olması için diyafram değerini değiştirecektir. Pozlama süresini

Fotoğraf 32: ISO değeri yükseldikçe fotoğraftaki noktacıklar belirginleşmekte fotoğrafın keskinliği azalmaktadır

AUTO – 50 – 100 – 200 – 400 – 800 – 1600 – 3200 – 6400 ……. 25600

Tablo 3: Uluslararası ISO değerleri