T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI UŞAK İLİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ

(1)

ANTİNEOPLASTİK İLAÇLARIN GÜVENLİ UYGULANMASINA YÖNELİK BİR UŞAK

DEVLET HASTANESİ ÖRNEĞİ T.C.

SAĞLIK BAKANLIĞI

UŞAK İLİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ

Uzm. Alev Köksal

alevkoksal98@hotmail.com

(2)

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’nin de en önemli sağlık sorunlarından biri olan kanser vakalarının artmasına paralel olarak gerek çalışan sağlığı ve güvenliği gerekse hasta ve çevre güvenliğinin sağlanması amacıyla antineoplastik ilaçların güvenli hazırlanması, uygulanması ve yönetilmesinde kullanılacak ekipman ve standartların düzenlenmesi gerekmektedir.

ANTİNEOPLASTİK İLAÇ GÜVENLİĞİ

(3)

Hastanemizde yeni düzenlemeler yaparak;

Kemoterapi ilaçlarının eczacı gözetiminde konuyla ilgili eğitim almış hemşireler tarafından ayrı bir odada, biyogüvenlik kabininde hazırlanması,

Kapalı sistem olarak adlandırılan hazırlama ve uygulama ekipmanları kullanılması,

AMAÇ

(4)

Kişisel koruyucu ekipmanların tam ve eksiksiz kullanımının sağlanması,

Taşıma ve depolama ile ilgili kuralların oluşturulması,

AMAÇ

(5)

Acil dökülme-bulaşma durumlarında yapılacaklarla ilgili alınacak önlemler ve düzeltici faaliyetler belirlenmesi,

6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamında gerekli eğitimler verilerek hasta ,çevre ve çalışan güvenliğinin optimum düzeyde sağlanması amaçlanmıştır.

AMAÇ

(6)

Kemoterapi tedavisi sürecinde kullanılan antineoplastik (sitotoksik) ilaçlar, hastalarda sadece kanserli hücreleri değil aynı zamanda normal dokuları da etkileyerek birçok istenmeyen yan etkilerin ortaya çıkmasına yol açabilmektedir (OSHA, 2001; NIOSH, 2004;

NIOSH, 2012).

ANTİNEOPLASTİK İLAÇLARIN HASTALAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

(7)

Sitotoksik Ajanlara Değişik Yollarla Maruz Kalan Sağlık Çalışanlarında;

 Bulantı, kusma, diyare, göz ve boğaz irritasyonu,

Öksürük, menstrüel bozukluklar, irritan ve alerjik kontakt dermatit,

Kontakt ürtiker gibi ciltte alerjik reaksiyonlar,

Pigmentasyon bozuklukları, saç dökülmesi, karın ağrısı,

ANTİNEOPLASTİK İLAÇLARIN SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

(8)

Baş ağrısı, baş dönmesi ve göze temas etmişse kornea ülseri gibi olumsuz etkilerin görüldüğü, akut etkilerinin yanı sıra, karsinojenik, organotoksik etki gibi uzun dönemde ortaya çıkabilecek etkilerinin de olabileceği belirtilmiştir.(Akdemir ve Birol, 2003; NIOSH, 2004; Tülek, 1999

)

ANTİNEOPLASTİK İLAÇLARIN SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

(9)

Genel Olarak Üç Şekilde Maruz Kalınabilmektedir;

 İlaçların Hazırlanması Sırasında: Eczaneden taşınma ya da sallama sırasında dökülme, saçılma ya da hazırlama sırasında aerosol halde sıvı damlacıklara maruz kalınabilir.

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ANTİNEOPLASTİK İLAÇLARA MARUZİYETİ

(10)

Genel Olarak Üç Şekilde Maruz Kalınabilmektedir;

 İlaçların Hastaya Verilmesi Sırasında:

Taşınma sırasında enjektörden sızmalar, enjektördeki havanın dışarı atılması ya da hastaya bağlantı yapmada, setlerin değiştirilmesi ya da çıkarılmasında antineoplastiklerin havada aerosol şekli oluşabilir.

(11)

 Diğer Maruziyetler: Atılan boş ilaç kapları diğer bir kontaminasyon kaynağıdır. Bunun dışında son 48 saat içinde antineoplastik ilaç uygulanmış hastaların her türlü atığı ve bu atık ile bulaşmış her türlü malzeme önemli kontaminasyon kaynaklarıdır.

(12)

 Bu nedenle maruziyet; İlaç tozları ya da sıvı damlacıkları solunum yolu ile ya da deri teması sonucu olabileceği gibi ilacın gıdalar üzerinde (sağlık çalışanlarının gıdaları) istenmeden ağız yolu ile alımı şeklinde olabilmektedir.(ASHP, 1996; OSHA,2001; Sessink ve ark., 1992;

Sessink ve ark., 1994).

(13)

Antineoplastik ilaçların hazırlanması, uygulanması ve yönetilmesiyle ilgili geliştirilmiş olan ulusal ve uluslararası ilke ve standartlar dikkate alındığında;

İlaçların penceresi ve havalandırması olan, aydınlık, başka bir amaç için kullanılmayan ayrı bir odada ve sınıf 2 tip B veya sınıf 3 biyogüvenlik kabininde hazırlanması gerekmektedir.

SİTOTOKSİK İLAÇLARIN GÜVENLİ HAZIRLANMASINA İLİŞKİN İLKE VE STANDARTLAR

(14)

Hemşirelerin tüm girişimlerinde pudra içermeyen, lateks, nitril, poliuretan ya da neopren içerikli 0,4-0,6 mm kalınlığında eldiven ,sıvı geçirmeyen boks önlüğü ve galoş, kemoterapi maskesi ve koruyucu gözlük kullanması gerektiği belirtilmiştir.

(15)

Son yıllarda antineoplastik ilaçların hazırlanmasında kullanılan diğer bir yöntem olan

“Kapalı Sistemler” Uşak Devlet Hastanesi’nde uygulanmaktadır. Bu yöntemin yeni bir yöntem olmakla birlikte, antineoplastik ilaçların hazırlanması ve uygulanması sırasındaki etkilenme riskini azalttığına ilişkin kanıtlar belirtilmiştir.

(16)

Bu konuda yapılan tüm çalışmalar antineoplastik ilaçların hazırlandığı ve uygulandığı alanlardaki çevre kontaminasyonunu değerlendirirken kapalı sistemle ilaç hazırlamanın çevre ve çalışan sağlığı açısından olumsuz etkileri azalttığına ilişkin kanıtlar bulunmuştur. (Connor ve ark., 2002; Wick ve ark. 2003; Spivey and Connor, 2003; Tansand Willems, 2004).

(17)

 Biyogüvenlik kabini bakım ve temizlik talimatı ve kontrol formu hazırlandı.

 Kemoterapi ilaç hazırlama odası temizlik talimatı ve kontrol formu hazırlandı.

 Kemoterapi ilaç hazırlama odası ısı ışık nem kontrol çizelgesi hazırlandı.

 Kemoterapi ünitesi güvenli çalışma ve uygulama prosedürü hazırlandı.

TÜM STANDARTLARIN IŞIĞINDA HASTANEMİZDE KEMOTERAPİ ÜNİTESİNDE YAPILAN YENİ DÜZENLEMELER

(18)

Ünitemizde kemoterapi tedavisi alan tüm hastaların (ilaçlarını dış eczaneden temin ederek getiren ve hastanemiz eczanesinden temin edenler de dahil) ilaçları;

 Tarih, hasta ad/soyad, etken madde,

 Ticari ilaç adı, kullanılan ilaç dozu,

 Hazırlanan ilaç dozu,

 Kullanılan ilaç flakon sayısı,

(19)

 Hazırlanan ilaç dozu,

 Kullanılan ilaç flakon sayısı,

 Hazırlandıkları çözeltileri,

 Dikkat edilecek hususlar,

 İlaç geçimsizliği,

 Endikasyon ve ambalaj stabilitesi olmak üzere

Merkezi İlaç Hazırlama Ünitemiz bünyesinde çalışan eczacımız tarafından kayıt altına alınmaya başlandı.

(20)

 Merkezi İlaç Hazırlama Ünitesi bünyesinde giriş çıkışların sınırlı olduğu ayrı bir Kemoterapi İlaç Hazırlama Odası düzenlendi.

 Eğitimler; Kemoterapi ünitesinde görevli sağlık çalışanlarına Antineoplastik İlaç Hazırlama, Uygulama ve Transferi ile ilgili eğitimler verildi ve kayıt altına alındı.

KEMOTERAPİ ÜNİTEMİZDE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA YAPILAN YENİ UYGULAMALAR

(21)

 Kemoterapi ilaçlarının hazırlamasını yapmak üzere konuyla ilgili eğitim almış yeni

hemşireler istihdam edildi. Böylelikle

hazırlama ve uygulama hemşireleri ayrıldı.

 Yeni biyogüvenlik kabini (Class2/B2) temini yapıldı.

(22)

 Kişisel Koruyucu Ekipmanların standartlara uygun ve eksiksiz kullanımına başlandı. (Örn:

kemoterapi eldivenleri en fazla 2 saat süre ile;

bulaşma olduğu anda ise hemen değiştiriliyor.

Koruyucu maskeler ağız ve burunu tamamen içine alacak şekilde koruyucu gözlükler gözün tamamını ve şakakları kapatacak şekilde takılması sağlandı.

(23)

 Acil Dökülme Kiti revize edildi.

 Hazırlama ve uygulama sırasında kapalı sistemler olarak adlandırılan ekipmanlar ve luer-lock enjektörlerin temini yapılarak kullanımına başlandı.

(24)

Onkolog tarafından kemoterapi başlanmasına karar verilen her hastanın Klinik Eczacılık Birimimize yönlendirilmesiyle daha önceden kullandığı ilaçlar ve hastalık öyküsünün alınması ve uygulanacak kürle karşılaştırılması yapılarak değerlendirilmesine başlandı.

KEMOTERAPİ ÜNİTEMİZDE HASTA GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA YAPILAN YENİ UYGULAMALAR

(25)

 Bu kapsamda hastaya beslenmesiyle ilgili dikkat

etmesi gereken bilgiler, tedavi esnasında ilaçla ilgili yaşayabileceği yan etkiler ve bunların yönetimi ile ilgili sözlü, broşür destekli bilgilendirme yapılması ve bu desteğin hastanın tedavisi bitene kadar sürmesi sağlandı.

(26)

 Doğru hasta

,

doğru ilaç,

 Doğru doz,doğru zaman,

 Doğru yol, doğru ilaç şekli,

 Doğru kayıt, doğru etki

 Doğru veriliş süresinin

temini için order-etiketleme sistemi kuruldu.

Kemoterapi ilaç hazırlama etiketleri hazırlandı ve kullanımına başlandı.

(27)

 Işıktan etkilenen ilaçlar için hazırlama ve uygulama esnasında ışıktan korumalı torba ve setlerin kullanımına başlandı.

 Geçimsizlik, soğuk zincir ve önemli ilaç etkileşimi olan ilaçlar için özel etiketleme yapılmaya başlandı.

(28)

 Antineoplastik ilaç - ambalaj geçimsizliği olan ilaçlarda uygun ambalaj seçerek hazırlamaya geçildi. (Örn Paclitaxel – PVC torba geçimsizliğinde EVA torba ya da PP torba tercih edilmesi)

 Antineoplastik ilaçlar için eczanemizde ayrı kilitli bir dolap oluşturuldu ve depolaması bu dolap içinde yapıldı.

(29)

 Kemoterapi hazırlama ve uygulama

sonrasında çıkan atıkların diğer tıbbi atıklardan ayrılması için Sitotoksik Atık ibareli uyarıcı

etiket uygulanmasına başlandı.

 Taşıma çantalarının üzerine etiketler (yellow hand) yapıştırıldı.

KEMOTERAPİ ÜNİTEMİZDE ÇEVRE GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA YAPILAN YENİ UYGULAMALAR

(30)

 Acil dökülme-bulaşma durumlarında yapılacaklarla ilgili talimatlar oluşturulup uygulama ve hazırlama alanlarında görülebilecek yerlere asıldı. Konuyla ilgili eğitimler hazırlama, uygulama ve transferle görevli personele verilerek kayıt altına alındı.

KEMOTERAPİ ÜNİTEMİZDE ÇEVRE GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA YAPILAN YENİ UYGULAMALAR

(31)

Antineoplastik ilaçların güvenli hazırlanması ve uygulanması için oluşturduğumuz bu örnek çalışmayı hazırlarken hasta, çalışan ve çevre güvenliği açısından oluşabilecek tüm riskleri göz önünde bulundurarak bugüne kadar sorun yaşanan noktalarda çözüm yaratmayı ve örnek teşkil etmeyi amaçladık.

SONUÇ

(32)

Ünitemizde çalışan tüm personel, hasta ve yakınlarına verilen eğitimlerimizi güncelleyerek, Klinik Eczacılık Birimimiz ile yürüttüğümüz çalışmaları sözlü, broşür, görsel (tv eğitim döngüsü) şeklinde güçlendirerek planladığımız kalitenin sürekliliğini sağlamayı hedefledik.

SONUÇ

(33)

Kemoterapi ünitesi olan diğer sağlık kuruluşlarında da kullanılabilecek uygun maliyetli ürün ve metodlar seçilerek güvenli bir çalışma ve uygulama prosedürü oluşturduk.

SONUÇ

(34)

Klinik Eczacılık birimimizce başlatmış olduğumuz çalışmalar sayesinde hastalarımızın tedavi süreçleri boyunca yaşadıkları yan etkileri, merak ettikleri konuları, nasıl beslenmeleri gerektiği ile ilgili daha detaylı bilgi alma şansına sahip oldular.

Hasta güvenliği için;

(35)

Order-etiketleme sistemiyle daha güvenli ilaç hazırlama ve uygulamaya geçildi. İlaçlar ışıktan koruma, soğuk zincir, doğru ambalajlama ve ilaç-ilaç etkileşimleri, ilaç- besin açısından daha doğru ve kontrollü şekilde hazırlanmaya başladı.

Hasta güvenliği için;

(36)

Antineoplastik İlaçların Güvenli Hazırlanması ve Uygulanması ile ilgili oluşturulan prosedür doğrultusunda çalışan personelin uygulama, hazırlama, kişisel koruyucu ekipmanların kullanımı, transfer, depolama ve acil kaza durumlarında dikkat etmeleri gerekenler tekrar gözden geçirilerek güncellendi, gerekli eğitimler kemoterapi ünitesinde çalışan tüm personele verilerek çalışan bilinci oluşması sağlandı.

Çalışan güvenliği için;

(37)

Ünitemizde kemoterapi tedavisi alan tüm hastaların ilaç ve hazırlama bilgilerinin kayıt altına alınmasıyla birlikte ünitemiz yıllık antineoplastik ilaç ve kapalı sistem ihtiyaçlarının

“yaklaşık tespiti daha doğru ve bilimsel olarak yapılabilmektedir. Bu konu özellikle Temmuz 2015 itibariyle kemoterapi ilaçlarının yalnızca hastaneler tarafından temin edileceği düşünülürse daha da önem kazanmaktadır.

Hastane (kurum) yararı açısından;

(38)

KLİNİK ECZACILIK BİRİMİMİZ

(39)

BİYOLOJİK GÜVENLİK KABİNİNDE KAPALI SİSTEMDE İLAÇ HAZIRLANMASI VE YARIM DOZ İLAÇ YÖNETİMİ

(40)

KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLARIMIZ

(41)

CILANDRAS KÖPRÜSÜ / UŞAK

TEŞEKKÜRLER