enim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacakt›r, ama Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacakt›r” ve “‹ki Mustafa Kemal var: Bir ben, et ve kemik, geçici Mustafa Kemal…” gibi sözleriyle dünyan›n gelip geçici oldu¤unu hiç unutmayan ve ölüm gerçe¤ine hep haz›r olan Atatürk, henüz hiçbir hastal›k belirtisinin görülmedi¤i, sapasa¤lam oldu¤u günlerde, 1933 y›l›nda bütün mal varl›¤›n› hazineye b›rakmak istemifl, ancak Medeni Kanun’daki “mahfuz hisse” nedeniyle üzerindeki mallar›n bir k›sm›n›
mirasç›lar›na b›rakma zorunlulu¤uyla karfl› karfl›ya kalm›flt›r. Atatürk, bu
zorunluluktan kurtulmak için -dünya- da benzerine rastlan›lmad›k bir flekilde- “özel kanun” ç›kartt›rm›flt›r.
Sonuçta 12 Haziran 1933 tarihli 2307 say›l› “özel kanunla” tüm mal varl›¤›n› hazineye b›rakm›flt›r. Dünya;
mal, mülk sahibi olmak için “özel kanun” ç›karan devlet adamlar›n› çok görmüfltür de -Atatürk’ten baflka -tüm mal›n›, mülkünü milletine ba¤›fllamak için “özel kanun” ç›kartan baflka birini daha görmemifltir.
Özel kanunla “mahfuz hisse”
dâhil tüm mal varl›¤›n› milletine ba¤›fllayan Atatürk, daha 1933 y›l›nda bir de vasiyetname haz›rlamak iste- mifltir.
Sakl› Tarih
Sinan Meydan
A TATÜRK’ÜN V AS‹YET‹NDEK‹
‹ NSANLIK
“S›rlar›yla ve Mesajlar›yla Atatürk’ün Vasiyeti ve Mal Varl›¤›”
“B
Hasan R›za Soyak’› dinleyelim:
“Bu kanun (2307 say›l› özel kanun) ç›kt›ktan sonra vasiyetname tanzimini birer suretle ihmal etmifltik;
burada benim büyük kusurum oldu-
¤unu itiraf ederim. Ne bileyim; tafl›d›¤›
manadan dolay› olacak, böyle bir vesika tanzimine bir türlü elim varm›- yordu ve her konufluldukça bir vesile ile ileriye at›yordum.
‘Hani seninle ara s›ra bir iflimiz- den bahsederdik’ sözleriyle Atatürk bana iflte bunlar› hat›rlat›yordu.”
Atatürk’ün hastal›¤› iyice ilerle- yince vasiyet konusu bir kere daha gündeme gelmifltir. Hasan R›za Soyak ve Kocaeli milletvekili Sela- hatttin Yarg›’n›n haz›rlad›¤› vasiyet
tasla¤›n› okuyan Atatürk, üzerinde baz› düzeltmeler yaparak 5 Eylül 1938 tarihinde Dolmabahçe’de flu vasiyeti yazm›flt›r:
“Malik oldu¤um bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya’daki menkul ve gayrimenkul emvalimi, Halk Partisi’ne atideki flartlarla terk ve vasiyet ediyorum:
1. Nukut ve hisse senetleri, flimdi- ki gibi ‹fl Bankas› taraf›ndan nemalan- d›r›lacakt›r;
2. Her seneki nemadan bana nispetleri flerefi mahfuz kald›kça yaflad›klar› müddetçe, Makbule’ye ayda 1000, Afet’e 800, Sabiha Gök- çen’e 600, Ülkü’ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile’ye flimdiki 100’er lira veri-
lecektir.
3. Sabiha Gökçen’e bir ev de alabilecek para verilecektir.
4. Makbule’nin yaflad›¤› müddetçe Çankaya’da oturdu-
¤u ev de emrinde kalacakt›r.
5. ‹smet ‹nönü’nün çocuklar›na yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacaklar›
yard›m yap›lacakt›r.
6. Her sene nema- dan mütebaki miktar yar› yar›ya Türk Ta- rih ve Dil Kurumlar›- na tahsis edilecek- tir.”
‹lginçtir! Atatürk’
ün vasiyetinin genel- de gözden kaçan
ilginç mesajlar› ve s›rlar› vard›r. Bu mesajlar› ve s›rlar› Hasan R›za Soyak’
tan ö¤reniyoruz. Örne¤in, “Bir maddede kendilerine ayl›k ba¤lanmas›
vasiyet etti¤i han›mlardan beflinin soyadlar› yaz›l› idi; yaln›z Bayan Afet’in soyad› yoktu; o ailesinin soyad›n› kullanm›yordu. Henüz baflka bir ad da almam›flt›. Bunu görünce di¤erlerinin de soyadlar›n› yazmad›.”
Vasiyette yaln›zca Sabiha Gökçen’in soyad›na yer vermifltir. Onun nedeni de “Sabiha’n›n Gökçen ad›n› soyad›
olmaktan ziyade tayyarecili¤ini belir- ten bir s›fat olarak” görmesiydi.
ine vasiyette geçen “vefatlar›na kadar” ifadesini çizip yerine
“Yaflad›klar› müddetçe” notunu düflmüfltür. “Ona göre yaflamak esast›.
Bir vasiyetnamede dahi olsa, bir insa- n›n ölümünden bahsetmeyi nezakete uygun bulmuyordu.”
K›z kardeflinin Çankaya’da otur- du¤u eve ait maddede “‹kametine müsaade edilecektir” denildi¤ini görünce bunu “emrinde kalacakt›r”
fleklinde de¤ifltirmifltir.
‹smet ‹nönü’nün çocuklar›na ait maddeyi de “Kendisine bir hal olursa -Hasan R›za Temelli’yi kastederek- kardefli çocuklar›na bakmaz” diye düflünerek yazm›flt›r.
tatürk’ün vasiyetindeki ‹nönü’
nün çocuklar›yla ilgili madde, çeflitli dedikodulara neden olmufltur.
Örne¤in, güya Atatürk’e ‹nönü’
nün öldü¤ü söylendi¤i için Atatürk,
‹nönü’nün çocuklar›na e¤itim yard›m›
yap›lmas›n› vasiyet etmifltir! Hatta Atatürk’ün ‹nönü’yü öldürtmeyi düflündü¤ü (!), bu nedenle çocuklar›na yard›m edilmesini vasiyet etti¤ini söyleyenler bile olmufltur. Bu iddia- lar›n tamam› yaland›r.
Y
A
“Gerçek olan fludur: Atatürk herkesin iyili¤ini isteyen, buna çal›flan, politika icaplar›yla özel müna- sebetlerini titizlikle ay›rmay›
bilen, arkadafll›klar›na ve dostluklar›na içten ba¤l› olan çok mert ve vefakâr bir insand›;
di¤er yandan ‹nönü o s›ralarda, safra kesesi iltihab› gibi tehli- keli bir hastal›k geçiriyor ve Atatürk bununla yak›ndan ilgileniyordu; emriyle her gün s›hhi durumu hakk›nda malu- mat al›yor, kendisine arz edi- yorduk. Hatta hastal›¤› zama- n›na rastlayan bir geliflinde Prof. Fissenger’i de Ankara’ya göndermifl, tedavisi ile alakadar etmiflti.”
u arada ‹nönü’nün çocuk- lar›n›n yüksek ö¤renimlerini yapmalar› için vasiyetnamede öne sürülen yard›ma gerek duyulmam›flt›r.
Atatürk’ün vasiyetindeki mesaj- lardan biri de ikinci maddedeki
“… bana nispetleri flerefi mahfuz kald›kça…” ifadesidir. Atatürk bu ifadesiyle “adlar› geçen alt› kiflinin kendisine yak›nl›klar›n›n aç›k bir gerçek oldu¤unu anlatmak istemifltir”
Atatürk vasiyetini 6 Ekim 1938 tarihinde ‹stanbul 6. Noteri ‹smail Kunter’e teslim etmifltir. Atatürk’ün vasiyeti 28 Kas›m 1938 tarihinde Ankara Üçüncü Sulh Hukuk Hâkimli-
¤i’nde aç›lm›flt›r.
Atatürk’ün Mal Varl›¤›
Atatürk’ün vasiyetindeki flartlarla CHP’ye devretti¤i “nakit ve hisse
senetleri” -10 Kas›m 1938- itibariyle flöyledir:
Bu tablodan ortaya ç›kan sonuçlar flöyle özetlenebilir.
1. Atatürk ölürken, ‹fl Bankas›’n- daki Emekli Hesab›nda ve 4 Numaral› fiahsi Hesab›’nda emekli maafllar›ndan toplam 73 bin 19 lira 98 kurufl birikim yapm›flt›r. Tüm flahsi mal varl›¤› budur. Ayl›k orta- lama 10 bin lira civar›nda cumhur- baflkanl›¤› maafl› alan Atatürk, nere- deyse bütün maafl›n›, köflkün ihtiyaç- lar›na, yolculuk masraflarına, çal›flanlara ve sosyal yard›m ve ba¤›fllara harcam›flt›r. Bu nedenle öldü¤ünde flahsi hesab›nda sadece birkaç ayl›k maafl› kalm›flt›r.
2. Atatürk’ün ‹fl Bankas› 2 Numaral› Hesab›ndaki 1 milyon 446 bin 872 lira 03 kurufl ile 114 bin 891 adet hisse senedi ise Hindis- tan’dan gelen paradan kalan 75 bin
Emekli Hesab›:
4 Numaral› fiahsi Hesab›:
2 Numaral› Hesap:
Toplam:
‹fl Bankas› Hisse Senedi (10 liral›k): Müessis Hisse Senedi (500 liral›k): Toplam:
M. Kömürü T.A.fi Hisse Senedi:
Nama Muharrer:
Hamiline Muharrer Müessis Senet:
Toplam:
Genel Toplam:
Para:
Hisse Senedi:
Nükut Lira, Kurufl Lira, Kurufl
19.566.80 53.453.18 1.446.872.03 1.519.892.01 119.125 569 119.694
12.750 12.250 125 25.125
1.519.892.01 144.891
B
lira, örnek çiftliklerin gelirleri ve Abbas Hilmi Pafla’n›n CHP’ye ba¤›fllad›¤› 900 bin liran›n de¤erlen- dirilmesiyle birikmifltir. Atatürk, flahsi harcamalar› için bu paralara asla el sürmemifltir. (Atatürk Hindistan’dan Milli Mücadele için kendisine gönde- rilen paran›n 120 bin liras›yla örnek çiftlikler, 250 bin liras›yla da ‹fl Ban- kas›’n› kurmufltur. Bu paradan geriye kalan› da ‹fl Bankas›’na koymufltur.
Atatürk 1925’te kurdu¤u örnek çiftlik- lerini 1927 y›l›nda CHP’ye b›rakm›fl;
çiftlikleri y›llarca çal›flt›r›p gelifltirip, iyice de¤erlendirdikten sonra 1937 y›l›nda hazineye ba¤›fllam›flt›r.
Atatürk kendi üzerinde görünen bu çiftlik gelirlerine ve çiftlik ürünlerine asla el sürmemifltir. Çiftlik gelirlerini
‹fl Bankas› 2 Numaral› hesapta birik- tirmifl, çiftlik ürünlerini ise paras›n›
vererek sat›n alm›flt›r. Örnek çiftlikler, Türkiye’de modern tar›m ve hayvan- c›l›¤›n geliflmesine büyük katk›
sa¤lam›fl; ‹fl Bankas› ise Türkiye Cum- huriyeti’nin ekonomik kalk›nmas›n- daki lokomotiflerden biri olmufltur.)
3. Atatürk, el sürmedi¤i ‹fl Bankas› 2 Numaral› hesaptaki 1.5 milyon liraya yak›n paray› vasiyetinde
üç büyük Cumhuriyet kurumuna;
CHP denetiminde TTK’ya ve TDK’
ya b›rakm›flt›r.
Atatürk düflmanlar›n›n dillerine dolad›klar› “Atatürk’ün malvarl›¤›”
gerçe¤i budur. Görüldü¤ü gibi Ata- türk’ün flahsi mal› olarak emekli maafl› ve cumhurbaflkanl›¤› maafl›
d›fl›nda üzerinde tek kuruflu yoktur.
Maflalar›n› da sosyal yard›mlar ve ba¤›fllar baflta olmak üzere köflk gider- lerine harcam›flt›r. Ölürken flahsi hesab›nda sadece 73 bin 19 lira 98 kurufl birikmifl paras› vard›r.
Atatürk’ün baflkaca aç›k veya gizli bir vasiyeti yoktur. Bu konudaki iddialar tamamen gerçek d›fl›d›r.
Not: Atatürk’ün mal varl›¤›n›n tüm kaynaklar›n›, Atatürk’ün gelirle- rini, giderlerini, ba¤›fllar›n›, Hindis- tan’dan gelen para vb. tüm ayr›nt›la- r›yla Kas›m 2015’te ç›kan “Panzehir”
adl› kitab›mda anlatt›m.
sinanmeydan@butundunya.com.tr
Kaynakça: Hasan R›za Soyak, Atatürk’ten Hat›ralar, C.1, 2, ‹stanbul 1973. Atila Sav, “Atatürk’ün Vasiyeti”, Cumhuriyet, 24 Nisan 1981 Atatürk’ün Bütün Eserleri, C.30. Mazhar Levento¤lu, Atatürk’ün Vasiyeti, ‹stanbul, 1968. Türkiye ‹fl Bankas› Tarihi, ‹stanbul, 2001 Sinan Meydan, “Yalanlara, Çarp›tmalara, ‹ftiralara”, PANZEH‹R, ‹stanbul, 2015.
