The Journal of Academic Social Science Studies
International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3175
Number: 41 , p. 293-301, Winter II 2015 Yayın Süreci
Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi
20.11.2015 31.12.2015
TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMLARININ ÖĞRETMEN YETERLİKLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ
*EVALUATION OF TURKISH EDUCATION DEPARTMENTS WITH REGARD TO TEACHER PROFICIENCY
Yrd. Doç. Dr. Murat ATEŞ
Necmettin Erbakan ÜniversitesiAhmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü
Öz
Türkçe eğitiminde, öğrencilerin temel dil becerilerini kazanmaları ve aşamalı olarak bu becerileri daha güzel daha doğru olarak kullanmaları hedeflenir. Bu hedeflerin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi için öncelikli olarak alanla ilgili sorunların tespit edilmesinde fayda vardır. Çocukların ilk dil edinimleri ile başlayan ve dil öğretim sü- recinin sonuna kadar devam eden zamanda Türkçe eğitiminde sorun olarak kabul ede- bileceğimiz pek çok nokta vardır. Bu sorunlar çocuğun kendi kişisel özellikleri, aile, arkadaş grubu, çevre, okul-öğretmen ve öğretim yöntemleri kaynaklı olabilir. Bu sorun- lar sıralanırken Türkçe öğretiminin kapsamı içinde yer alan yabancılara Türkçenin öğretimi ve ana dili Türkçenin başka bir lehçesi olanlara Türkçenin öğretimi konularının ayrı tutulması gerekir. Çünkü bu konuların farklı başlıklar altında düşünülmesi gereken sorunları vardır.
Örgün eğitim içinde Türkçe eğitimiyle ilgili birçok sorunun temelinde, arka planında öğretim sürecini yönlendiren öğretmenlerin olduğu görülecektir. Doğru ve sağlıklı bir ana dili eğitimi için Türkçe öğretmeni yetiştirmedeki süreç her yönüyle irdelenmelidir. Türkçe öğretmenlerinin yeterlikleri konusu da bu noktada son derece büyük bir önem taşımaktadır.
Eğitim kurumlarında görev yapacak Türkçe öğretmenlerinden beklenen yeter- lik düzeyi Türkçe öğretmeni yetiştiren bölümlerde ne ölçüde sağlanabilmektedir düşüncesiyle bu çalışmada; söz konusu süreç içerisinde eğitim fakültelerinin Türkçe bölümlerinde lisans programlarında okutulan derslerin öğretmen yeterliği açısından değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmada; Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile eğitim fakültesi Türkçe bölümlerinin lisans programlarında okutulan derslerin içerikleri karşılaştırılmıştır.
Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile eğitim fakülteleri Türkçe bölümlerinde okutulan
* Araştırma, 17-18 Nisan 2010 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenenTürkçe Öğretiminin Sorunları Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunumluştur.
294 Murat ATEŞ
ders içerikleri karşılaştırıldığında ders içeriklerin yeterlik alanlarından bazılarını karşıladıkları, bazılarını kısmen karşıladıkları, bazılarını karşılamadıkları sonucuna varılmıştır.
Anahtar kelimeler: Türkçe Öğretimi, Öğretmen Yeterlikleri, Türkçe Programı
Abstract
The aim in teaching Turkish is to enable the students acquire basic language skills and use them gradually better. In order to realize these aims, it is a prerequisite to determine to the problems in teaching Turkish. There are several issues that can be con- sidered as problematic in teaching Turkish starting with the acquisition of Turkish by the children and continuing until the end of the process. These might stem from the in- dividual characteristics of the child, friends, milieu, school, teacher, and used method.
These are to be differentiated from the problems that speakers of Turkish as a foreign language face and from those in teaching a different dialect of Turkish as they are to be categorized under different headings.
Many of the problems that students have in acquiring Turkish stem from the teacher who directs the learning process. The educational process that teachers of Turk- ish go through is to be analyzed from various perspectives. In this regard the process that enables the necessary proficiency of Turkish teachers is of utmost importance.
The proficiency levels that teachers of Turkish, who are going to work at vari- ous educational institutions, are compared with the curriculum as well as the course contents of Turkish Teacher Education Department.
In the present study, among the methods of qualitative research, content analy- sis is used. Thus, on comparing the required qualifications of Turkish teachers and the course content of the courses taught in the Turkish Teacher Education Department of Ahmet Keleşoğlu Faculty of Education some of the courses meet the required criteria, some partially, and some do not at all.
Keywords: Turkish Education, Teacher Proficiency, Turkish Program
Giriş
Türkçe öğretiminin etkinlik alanları, Türkçenin dört temel dil becerisinin öğren- cilere kazandırılması ilkesinden hareketle ortaya konulmuştur. Böylece bu temel be- ceriler olan anlama (okuma, dinleme) ve anlatım (konuşma, yazma) Türkçenin temel becerileri olarak karşımıza çıkar. Türkçe derslerinin temel hedefi, öğrenciye bu bece- rileri kazandırmaktır. Ana dili edinim süre- ci içerisinde örgün eğitimin başlamasıyla birlikte öğrenciler temel okuma ve yazma becerisini de kazanırlar. Okuyup yazabilme yeteneğini kazanan öğrencilerin öğretim süreci içerisinde Türkçenin temel becerile- rini kazanmaları ve aşamalı olarak bu bece- rilerini daha güzel daha doğru olarak kul- lanmaları hedeflenir. Söz konusu hedeflerin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi için öncelikli olarak alanla ilgili sorunların tes- pit edilmesinde fayda vardır. Çocukların ilk
dil edinimleri ile başlayan ve dil öğretim sürecin sonuna kadar devam eden zaman- da Türkçe eğitiminde sorun olarak kabul edebileceğimiz pek çok nokta vardır. Bu sorunlar çocuğun kendi kişisel özellikleri, aile, arkadaş grubu, çevre, okul-öğretmen ve öğretim yöntemleri kaynaklı olabilir. Bu sorunlar sıralanırken Türkçe öğretiminin kapsamı içinde yer alan yabancılara Türk- çenin öğretimi ve ana dili Türkçenin başka bir lehçesi olanlara Türkçenin öğretimi konularının ayrı tutulması gerekir. Çünkü bu konuların farklı başlıklar altında düşü- nülmesi gereken sorunları vardır.
Örgün eğitim içinde Türkçe eğiti- miyle ilgili birçok sorunun temelinde öğre- tim sürecini yönlendiren öğretmenlerin olduğu görülecektir. Doğru ve sağlıklı bir ana dili eğitimi için Türkçe öğretmeni yetiş- tirmedeki süreç her yönüyle irdelenmelidir.
Türkçe öğretmenlerinin yeterlikleri konusu
da bu noktada son derece büyük bir önem taşımaktadır.
Öğrenme-öğretme süreci dinamik bir sistem olarak düşünüldüğünde, bu sis- temi oluşturan temel boyutlar bir bütün olarak düşünülmelidir. Dolayısıyla öğren- me-öğretme sürecindeki bütün alt sistemler birbirleriyle belli bir denge ve uyum içinde olmalıdırlar (Saban, 2002: ii)
Eğitim-öğretim süreci birçok bile- şeni olan bir bütündür ve birimler birbirini tamamlayacak yapıda olmalıdır. Öğretmen ve öğrenci hedefleri aynı doğrultuda hare- ket etmeli, tutarlık göstermelidir. Bireyin öğrenme yaşantısında Türkçe dersinin önemi düşünüldüğünde, bu dersi okutacak Türkçe öğretmenlerinin daha verimli ola- bilmesi için öncelikle kendi öğrenme stille- rini bilerek öğrenciye yaklaşmaları, ders esnasında karşılarındaki öğrencilerin de farklı öğrenme stillerine sahip olduklarını bilmeleri ve bu doğrultuda ders işlemeleri gerekmektedir (Demir, 2008: 133).
Öğretmen yeterlikleri, öğretmenlik mesleğini etkili ve verimli biçimde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken bilgi, beceri ve tutumlardır. (MEB, 2006: vii) Türkçe öğretmenlerinden beklenen bilgi, beceri ve tutumların yer aldığı Türkçe Öğ- retmeni Özel Alan Yeterlikleri’ndeki yeter- lik alanları, alt yeterlikler ve performans göstergeleri ile öğrencilerden istenen bilgi, beceri, tutum ve davranışların listelendiği öğrenme alanları, hedefler ve kazanımlar bütünlük ve paralellik göstermelidir. Bu şekilde öğrencide istendik davranışların oluşması, beklenen bilgi seviyesine ulaşıl- ması ve eğitim-öğretimin etkin bir şekilde ilerleyebilmesi planlı ve verimli olacaktır (Güney, Aytan ve Gün, 2008: 313).
Alanıyla ilgili yeterli bilgiye sahip olan bir öğretmenin bu bilgileri öğrencilere en iyi şekilde aktarmak için öğretmenlik meslek bilgisi ve mesleğini daha iyi icra etmesine yardımcı olabilecek her türlü ge-
nel kültür bilgisine sahip olmak, bir öğret- men için gereklidir. (Özer, Gelen, 2008: 43).
Öğretmenlik; bilgi birikimi, planlama süre- ci, alan bilgisi, gelişmiş bir dil becerisi, tek- nolojik gelişmelere yakınlık ve araçları kul- lanabilme gücü, farklı kişilik ve seviyedeki öğrencileri tanıyabilme, yönlendirebilme, etkili iletişim gibi yetenekleri ve becerileri gerektirir. Bu donanımlara sahip bireylerin rehberliğinde eğitim görecek öğrencilerin istenen noktaya ulaşması çok daha kolay olacaktır. Milli Eğitim Bakanlığı öğretmen- lerde bulunması gereken temel vasıfları ortaya koymak, eğitimin kalitesini artırmak ve öğretmenlerin gelişimini sağlamak ama- cıyla Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen, Talim ve Terbiye Kurulu’nun onayıyla 17.04.2006 tarih ve 1870 sayılı “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri” çalışmasını yayımlamış- tır. “Öğretmen Genel Yeterlikleri”:
A. Kişisel ve Mesleki Değerler- Mesleki Gelişim
B. Öğrenciyi Tanıma
C. Öğrenme ve Öğretme Süreci D. Öğrenmeyi, Gelişimi izleme ve Değerlendirme
E. Okul-Aile ve Toplum ilişkileri F. Program ve içerik Bilgisi
olmak üzere 6 yeterlik alanı ve 31 alt yeterlik (kişisel ve mesleki değerler- mesleki gelişim–8, öğrenciyi tanıma 4, öğ- renme ve öğretme süreci 7, öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme 4, okul- aile ve toplum ilişkileri 5, program ve içerik bilgisi 3) ve 233 performans göstergesinden oluşmaktadır. Bu aşamadan sonra her der- sin gereklerinin, içeriklerinin ve ihtiyaçları- nın farklı olduğu göz önünde bulundurula- rak “Özel Alan Yeterlikleri” yapılanmasına gidilmiştir.
Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeter- likleri, ilköğretimde önemli bir yere sahip Türkçe derslerindeki verimliliğin artırılma- sı, ana dili öğretmenlerinin sahip olması
296 Murat ATEŞ
gereken temel niteliklerin belirlenmesi, öğretmenlerin kendi çalışmalarını değer- lendirebilmeleri, bu değerlendirmeler ışı- ğında Türkçe derslerine yön verebilmeleri amacıyla Talim ve Terbiye Kurulu’nun 06.05.2008 tarih ve 00360 sayılı yazısı ile yürürlüğe girmiştir. Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri’nde ilgili alan öğret- menlerinin barındırması gereken bilgi, be- ceri ve tutumlar yer almaktadır. Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri; yeterlik alanları, kapsam, yeterlikler ve performans göstergelerinden oluşmaktadır (Şahinel;
Yalçınkaya vd., 2008: 4). Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri 5 yeterlik alanı, 25 alt yeterlik ve A1, A2, A3 düzeyinde 165 per- formans göstergesinden oluşmaktadır. Ye- terlik ve alt yeterlik alanları şu şekildedir:
1. Öğretimini Planlama ve Düzen- leme
1.1. Türkçe öğretimine uygun planlar yapabilme
1.2. Türkçe öğretimine uygun öğrenme ortamları düzenle- yebilme
1.3. Türkçe öğretim sürecine uygun materyaller ve kay- naklar kullanabilme
1.4. Türkçe öğretiminde tek- nolojik kaynakları kullana- bilme
2. Dil Becerilerini Geliştirme
2.1. Öğrencilerin Türkçeyi doğru ve etkili kullanmaları- nı sağlayabilme
2.2. Öğrencilerin dinle- me/izleme becerilerini geliş- tirebilme
2.3. Öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirebilme 2.4. Öğrencilerin okuma be- cerilerini geliştirebilme 2.5. Öğrencilerin yazma be- cerilerini geliştirebilme 2.6. Anlama ve anlatım güç- lüğü çeken öğrencilere yöne- lik uygulamalar yapabilme
2.7. Türkçe öğretiminde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme
2.8. Türkçenin doğru ve etkili kullanımı ve iletişim açısın- dan model olabilme
2.9. Atatürk’ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili dü- şünce ve görüşlerin öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme
3. Dil Gelişimini İzleme ve Değer- lendirme
3.1. Türkçe öğretimine ilişkin yapacağı ölçme ve değerlen- dirme uygulamalarının amaçlarını belirleyebilme 3.2. Türkçe öğretiminde ölç- me ve değerlendirme araç ve yöntemlerini kullanabilme 3.3. Öğrencilerin dil gelişim- lerini belirlemeye yönelik yapılan ölçme sonuçlarını yorumlama ve geri bildirim yapabilme
3.4. Öğrencilerin dil gelişim- lerini belirlemeye yönelik yapılan ölçme ve değerlen- dirme sonuçlarını uygula- maya yansıtabilme
4. Okul-Aile ve Toplumla İş Birliği Yapma
4.1. Öğrencilerin dil becerile- rinin geliştirilmesinde aileler- le iş birliği yapabilme 4.2. Öğrencilerin ulusal bay- ram ve törenlerin anlam ve önemini farkına varmalarını ve törenlere aktif katılımları- nı sağlayabilme
4.3. Ulusal bayram ve tören- lerin yönetim ve organizas- yonunu yapabilme
4.4. Okulun kültür ve öğ- renme merkezi haline geti-
rilmesinde toplumla iş birliği yapabilme
4.5. Toplumsal liderlik yapa- bilme
5. Türkçe Alanında Mesleki Gelişi- mini Sağlama
5.1. Mesleki yeterliklerini be- lirleyebilme
5.2. Türkçe öğretimine ilişkin kişisel ve mesleki gelişimini sağlayabilme
5.3. Mesleki gelişimine yöne- lik uygulamalarda bilimsel araştırma yöntem ve teknik- lerinden yararlanabilme (otmg.meb.gov.tr/Yayin.html:
17.03.2010).
Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeter- likleri; Türkçe öğretimi sürecinde öğretimin planlanmasını ve düzenlenmesini, öğrenci- de hedeflenen dil becerilerinin (okuma, konuşma, yazma, dinleme ve dil bilgisi) gelişimini, bu becerilerin gelişim düzeyleri- nin takibini, ölçümünü, değerlendirilmesi- ni, başarının ve gelişimin devamlılığı için okul-aile iş birliğinin düzenli işleyişini, ana dili öğretmeni Türkçe öğretmenlerinin Türkçe ve eğitim alanındaki gelişmeleri yakından takip etmesini, güncel gelişmeleri izlemesini, gerekli bilgileri edinmesini amaç edinmektedir.
Öğretmenler mesleki anlamda ge- nel kültür ve genel yetenek bilgisi, mesleki bilgi ve alan bilgisi olmak üzere üç ana alanda yeterli bilgi ve becerilere sahip ol- malıdır (Demirel, 1999: 192).
Bu araştırmada öğretmen yeterlik- leri ile kazanımları arasında ilişkinin araştı- rılması ve bu doğrultuda bölüm derslerinin içeriği ile kazanımları arasında yeterliklerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın
yöntemi de bu amaç doğrultusunda desen- lenmiştir.
Yöntem
Türkçe öğretmeni özel alan yeter- likleri konusu değerlendirilirken öğretmen yetiştiren kurumların öğrenci seçme süre- ciyle başlayan geniş bir alanı incelemek gerekir. Eğitim kurumlarında görev yapa- cak Türkçe öğretmenlerden beklenen yeter- lik düzeyi Türkçe öğretmeni yetiştiren bö- lümlerde ne ölçüde sağlanabilmektedir düşüncesiyle bu çalışmada; söz konusu süreç içerisinde eğitim fakültelerinin Türk- çe bölümlerinde lisans programlarında okutulan derslerin öğretmen yeterliği açı- sından değerlendirilmesi yapılmaya çalı- şılmıştır. Çalışmada; yukarıda başlıkları verilen Türkçe öğretmenliği özel alan yeter- liklerindeki beş yeterlik alanı, eğitim fakül- tesi Türkçe bölümlerinin lisans programla- rıyla karşılaştırılmıştır.
Bu araştırmada, MEB tarafından hazırlanan Türkçe Öğretmen yeterlikleri ve Eğitim Fakültelerinin Türkçe Bölümlerinde okutulan lisans derslerinin içerikleri betim- sel olarak analiz edilmiştir. Araştırma, nitel araştırma yöntemi (Büyüköztürk vd, 2010:
254) olarak desenlenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden “İçerik Analizi” kullanıl- mıştır. Nitel araştırmada temel amaç, ör- neklemi daha derinlemesine incelemektir.
Nitel araştırma desenleri genellikle esnek ve dinamiktir. Tümevarım mantığına göre araştırmanın ilk aşamasında çıkan bir du- rum, araştırmanın sonraki aşamalarını etki- leyebilir. Araştırmanın tüm yönleri araş- tırmacı tarafından kontrol edilemez (Büyü- köztürk vd, 2010: 258).
Bulgular ve Yorum
Karşılaştırma sonunda varılan so- nuçlar 1, 2 ve 3. tablolarda gösterilmiştir.
298 Murat ATEŞ
Tablo 1 programda karşılandığı düşünülen yeterlik alanları
Yeterlik Alanı Dersler
Öğretim Sürecini Planlama ve Değerlendirme Türkçe öğretimi sürecine uygun materyaller ve kaynaklar kullanabilme
Türkçe öğretiminde teknolojik kaynakları kul- lanabilme
Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasa- rımı,
Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Bilgisayar
Dil Becerilerini Geliştirme
Öğrencilerin dinleme-izleme becerilerini geliş- tirebilme
Öğrencilerin konuşma becerilerini geliştire- bilme
Öğrencilerin okuma becerilerini geliştirebilme Öğrencilerin yazma becerilerini geliştirebilme
Anlama Teknikleri I: Okuma, Anlama Teknikleri II: Dinleme, Anlatım Teknikleri I: Konuşma, Anlatım Teknikleri II: Yazma
Dil Gelişimini İzleme ve Değerlendirme Ölçme ve Değerlendirme, Özel Öğretim Yöntemleri Okul Aile ve Toplumla İş Birliği Yapma
Ulusal bayram ve törenlerin yönetim ve orga- nizasyonunu yapabilme
Öğrencilerin ulusal bayram ve törenlerin an- lam ve önemini farkına varmalarını ve törenle- re aktif katılımlarını sağlayabilme
Topluma Hizmet Uygulamaları,
Önemli Günler Haftalar Bilgi ve Sunum- ları
Tablo 1 de, Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile ilgili başlıklardan lisans programında yer alan dersler birebir ele alınan alanlardır. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Anlama Teknikleri I:
Okuma, Anlama Teknikleri II: Dinleme, Anlatım Teknikleri I: Konuşma, Anlatım Teknikleri II: Yazma, Ölçme ve Değerlen-
dirme, Özel Öğretim Yöntemleri, Topluma Hizmet Uygulamaları Önemli Günler Haf- talar Bilgi ve Sunumları derslerinin öngö- rüldüğü biçimde işlenilmesi tabloda göste- rilen yeterlik alanlarının Türkçe öğretmen- lerinin özel alan yeterliklerini sağladığı kabul edilebilir.
Tablo 2 programda kısmen karşılandığı düşünülen yeterlik alanları
Yeterlik Alanı Dersler
Öğretim Sürecini Planlama ve Değerlendirme
Türkçe öğretimine uygun planlama yapabilme Ölçme ve Değerlendirme, Özel Öğretim Yöntemleri Dil Becerilerini Geliştirme
Öğrencilerin Türkçeyi etkili ve doğru kullan- malarını sağlayabilme
Türkçenin etkili kullanımı ve iletişim açısından model olabilme
Atatürk’ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme
Etkili İletişim Yazılı Anlatım Sözlü Anlatım Türk Eğitim Tarihi
Dil Gelişimini İzleme ve Değerlendirme Türkçe dersine ilişkin yapacağı ölçme ve de- ğerlendirme uygulamalarının amaçlarını belir- leyebilme Türkçe öğretiminde ölçme ve değer- lendirme araç ve yöntemlerini kullanabilme
Özel Öğretim Yöntemleri, Ölçme ve Değerlendirme
Türkçe Alanında Mesleki Gelişimini Sağlaya- bilme
Mesleki gelişimine yönelik uygulamalarda bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerinden yararlanabilme
Bilimsel Araştırma Yöntemleri
Tablo 2 Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile ilgili başlıklardan tablo- da gösterilenler lisans programında yer alan derslerde birebir ele alınmayan alan- lardır. Bu alanlar bazı ders içerikleriyle kısmen örtüşmektedir. Ders içeriğinde ön- görülen işleniş sürecinde tablodaki yeterlik alanlarının kısmen sağlanacağı düşünülebi- lir. Örneğin; Türkçe öğretmen adayının fakültede Türk dilinin kurallarını öğrenme- si ve Etkili İletişim dersinde iletişimle ilgili bazı bilgi ve beceriler kazanması öğretmen adayının mesleğini icra ederken öğrencile- rine Türkçenin kullanımı ve iletişim açısın- dan model olabileceğini göstermez; ya da
Önemli Günler Haftalar Bilgi ve Sunumları dersi ulusal bayram ve törenlerin önemi ve içeriği hakkında ne derecede bilgi sağlarsa sağlasın öğretmen adayına ulusal bayram ve törenlerin yönetim ve organizasyonunu tam olarak yapabilme becerisi kazandır- maz. Diğer taraftan Ölçme ve Değerlendir- me dersi ölçme ve değerlendirmenin genel ilkeleri etrafında ele alınmakta ve bu ders- leri ölçme ve değerlendirme alanında uz- man öğretim elemanlarınca okutulmakta- dır. Bu durum ise öğretmen adayının kendi alanıyla ilgili ölçme ve değerlendirme ye- terliliğine tam değil de kısmen ulaşmasını sağlar.
Tablo 3 programda karşılanmadığı düşünülen yeterlik alanları
Yeterlik Alanı Dersler
Öğretim Sürecini Planlama ve Değerlendirme Türkçe öğretimine uygun öğrenme ortamları düzenleyebilme
Türkçe Öğretmenliği Bölüm derslerinin Dil Becerilerini Geliştirme
Anlama ve anlatım güçlüğü çeken öğrencilere yönelik uygulamalar yapabilme
Türkçe öğretiminde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme
300 Murat ATEŞ
Dil Gelişimini İzleme ve Değerlendirme Öğrencilerin dil gelişimlerini belirlemeye yö- nelik yapılan ölçme sonuçlarını yorumlama ve geri bildirim sağlayabilme
Öğrencilerin dil gelişimlerini belirlemeye yö- nelik yapılan ölçme ve değerlendirme sonuçla- rını uygulamalarına yansıtabilme
içerikleri incelenmiş, Tablo 3’teki yeterlik alanlarını doğrudan karşılayan ders olma- dığı görülmüştür.
Okul Aile ve Toplumla İş Birliği Yapma Okulun kültür ve öğrenme merkezi hâline gelmesinde toplumla iş birliği yapabilme Toplumsal liderlik yapabilme
Türkçe Alanında Mesleki Gelişimini Sağlaya- bilme
Mesleki yeterliklerini belirleyebilme Türkçe öğretimine ilişkin kişisel ve mesleki gelişimini sağlayabilme
Tablo 3 Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile ilgili başlıklardan tablo- da gösterilenler lisans programında yer alan derslerin içeriklerinde ele alınmayan alanlardır. Türkçe eğitimi bölümlerinden mezun olan öğrencilerin bu alanlarda yeter- li olmadıkları veya bu bölümlerde görev yapan öğretim elemanlarının tablodaki konuları ele almadıkları, öğrencilerine bu alanlarda bilgi ve tecrübe kazandırmadıkla- rı iddia edilemez; Türkçe öğretmenliği li- sans programlarında bu yeterlik alanlarını karşılamaya yönelik dersler bulunmamak- tadır.
Tartışma, sonuç ve öneriler Türkçe öğretmenliği özel alan ye- terlikleri ile eğitim fakülteleri Türkçe bö- lümlerinde okutulan ders içerikleri karşılaş- tırıldığında ders içeriklerin yeterlik alanla- rından bazılarını karşıladıkları, bazılarını kısmen karşıladıkları, bazılarını karşılama- dıkları sonucuna varılmıştır.
Eğitim kurumlarında Türkçe bran- şında görev yapan öğretmenlerden bekle- nen yeterlik alanları öğretmen yetiştirmede öğrenci seçiminden başlayarak planlanma-
lıdır. Çünkü öğretmenden beklenen yeterlik düzeyi kişisel farklılıklardan kaynaklanan sebeplerle değişiklikler gösterebilir. Söz konusu yeterliklere dolayısıyla Türkçe öğ- retmenliği mesleğine fiziksel ve ruhsal ba- kımdan hazır öğrencilerin daha yeterli ol- dukları bilinmektedir. Çetinkaya, (2007:
52)’nın araştırmasında bu durumun tespiti yapılmıştır.
Yükseköğretim kurumu, ders içe- riklerini öğretmen yeterlik alanlarını göz önüne alarak yapılandırmalıdır. Ders içe- riklerinin yeterlik alanları ile örtüşmesi ve hangi derslerin hangi yeterlik alanına yöne- lik olduğunun belirginleştirilmesi faydalı olacaktır. Türk Eğitim Derneği (2009:
172)’nin Öğretmen Yeterlikleri başlıklı ça- lışma raporunda YÖK ve MEB ve eğitim fakülteleri arasında eşgüdümlü çalışmalar yapılması önerilmektedir.
Türkçe bölümlerinde seçmeli ders- lerin içerikleri bölüm kurullarına bırakıl- mıştır. Bölüm kurulları seçmeli dersleri belirlerken zorunlu derslerin karşılamadığı düşünülen alanlarda öğretmen adaylarının eksiklerini tamamlayabilecek dersler belir-
leyebilir.
İlköğretim Türkçe programı ile Türkçe dersi özel yeterlik alanları uyumlu değildir (Güney, Aytan ve Gün, 2008: 286–
315). Eğitim-öğretim süreci bir bütündür ve birimler birbirini tamamlayacak biçimde tasarlanmalıdır.
Öğretmenden beklenen yeterlik alanlarının hangilerinin lisans öğrenimi sürecinde hangilerin hizmet içi kurslarda tamamlanacağı kararlaştırılmalıdır. Lisans öğrenimi sürecinde öğretmen adayına ka- zandırılmayan veya kazandırılması müm- kün olmayan alanlarda öğretmenin hizmet içi kurslar, okul içi etkinlikleri gibi çalışma- larla yeterli hale getirilmesi planlanmalıdır.
Karaca (2009: 93) öğretmen yeterlik algıla- rını ölçtüğü araştırmasında öğretmenlerin bilimsel etkinliklere katılım bakımından yeterli olmadıklarını tespit etmiştir.
Bu araştırma, MEB Öğretmen Yetiş- tirme Raporunda belirlenen Özel Alan Ye- terlikleri ile Türkçe Öğretmenliği Lisans Programı derslerinin içeriğinin karşılaştır- ması ile sınırlıdır. Bu yönüyle yöntem ve bilgiler analiz edilmiştir. Elde edilen bulgu- lara göre tartışılıp yorumlanmıştır. Bu ça- lışmanın bulguları ışığında farklı değişken- lerle ilişkilendirilebilecek ileri araştırmalar yapılabilir.
KAYNAKÇA
Büyüköztürk, Ş; Kılıç Çakmak, E; Akgün, Ö.E; Karadeniz, Ş; Demirel, F.
(2010). Bilimsel Araştırma Yöntem- leri. Ankara: Pegem Akademi Ya- yınları.
Demir, Tazegül (2008). Türkçe Eğitimi Bölü- mü Öğrencilerinin Öğrenme Stilleri ve Bunların Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi.
Uluslararası Sosyal Araştırmalar
Dergisi, , Volume 1/4.
Demirel, Özcan. (1999). Planlamadan De- ğerlendirmeye Öğretme Sanatı, Ankara: Pegem A. Yayınları.
Çetinkaya, Ramazan (2007). Türkçe Öğret- men Adaylarının Yeterlik Algıları Ve Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Nail, Aytan, Talat, Gün Mesut (2008).Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri İle İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Prog- ramının İlişkisi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 3/10.
Karaca, Ömer Cem (2008). Öğretmenlerin Yeterlik Algıları, Yüzüncü Yıl Üni- versitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, C., V, S. I, 70-97.
MEB, (2006). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlilikleri, Öğretmen Yetiştirme Ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, An- kara.
Saban Ahmet (2002) Öğrenme Öğretme Süreci, Nobel Yayınları, Ankara.
Şahinel, Melek Gül vd. (2008). Türkçe Öğ- retmenliği Özel Alan Yeterlikleri, Türkçe Öğretimi Kongresi, İstan- bul.
Türk Eğitim Derneği, (2009). Öğretmen Yeterlikleri, Türk Eğitim Derneği, Ankara.
otmg.meb.gov.tr/Yayin.html: 17.03.2010 Özer Bayram, Gelen İsmail (2008) Öğret-
menlik Mesleği Genel Yeterliklerine Sahip Olma Düzeyleri Hakkında Öğ- retmen Adayları Ve Öğretmenlerin Görüşlerinin Değerlendirilmesi, Mus- tafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Dergisi, C. 5, Sayı 9.
302 Murat ATEŞ
