10. SINIF SINAV HAZIRLIK SORULARI
1)Yandaki şekilde yerin katmanları gösterilmiştir. Aşağıdaki tabloyu örnekteki gibi doldurunuz.
2)Yerin katmanlarından olan Manto hakkında bilgi veriniz.
Yer kabuğunun altından başlayıp yaklaşık 2900 km derinliğe kadar uzanır.
Dünya'nın toplam hacminin yaklaşık %84'lük kısmını oluşturur.
Bileşiminde magnezyum ve demir elementleri daha fazladır.
Bazı özellikleri birbirinden farklı olan üst ve alt manto şeklinde iki katmandan oluşur.
Yer kabuğunda meydana gelen tektonik kökenli olayların kaynağıdır.
Sıcaklığı, 2000-5000 °C arasında değişmektedir.
Yer kabuğuna yakın olan üst kısmına astenosfer adı verilir.
3)Levha Tektoniği Kuramını kısaca anlatınız.
1915 yılında Alfred Wegener tarafından ortaya atılmıştır. Bu kurama göre kıtalar başlangıçta Pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmakta; Pangea'yı çevreleyen okyanusa da Panthalassa denilmekteydi. Zaman içerisinde yer kabuğunun hareket etmesiyle Pangea ikiye ayrıldı ve kuzeyde Laurasia, güneyde ise Gondwana adı verilen kıtalar oluşmuştur. Bu kıtalar arasına suların dolmasıyla da Tethys Denizi meydana gelmiştir. Levhaların hareketi ile yer kabuğu parçalanarak yeryüzü bugünkü görünümünü almıştır. Levhalar, her yıl santimetrelerle ifade edilebilecek kadar yavaş hareket etmektedir.
4)Aralarında binlerce kilometre uzaklık bulunan kıtalarda aynı fosil örneklerinin bulunması nasıl açıklanabilir?
Kıtalar başlangıçta pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmaktaydı. Zamanla yer kabuğunun hareket etmesi ile levha adı verilen parçalar ayrılarak daha önce aynı yerde yaşamış bitki ve hayvanlar birbirinden kilometrelerce uzağa gitmişlerdir.
Üzerinde yaşadığımız katmandır, kalınlığı yaklaşık 35 kilometredir.
Yer Kabuğu Dünya'nın merkezinde bulunan katmandır. Çekirdek Yer kabuğunda meydana gelen tektonik
kökenli olayların kaynağıdır. Manto Litosfer ya da taş küre adı da verilir. Yer
Kabuğu Yaklaşık olarak 70 km ile 2900 km
arasında yer alır. Manto
Yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en fazla
olan katmandır. Çekirdek
5)Aşağıda verilen olayların hangi jeolojik zamana ait olduğunu örnekteki gibi işaretleyiniz.
Olaylar Paleozoik Mezozoik Tersiyer Kuaterner Zonguldak'ta taş kömürü
yataklarının oluşumu ✓
İstanbul ve Çanakkale
boğazlarının oluşumu ✓
Dinozorların ortaya çıkışı ✓
Linyit, petrol ve tuz yataklarının
oluşması ✓
İlk insanların ortaya çıkışı ✓
Hersiniyen ve Kaledoniyen
sıradağlarının oluşması ✓
6)Ülkemizin jeolojik ve jeomorfolojik özellikler bakımından oldukça zengin olmasını nasıl açıklarız?
Türkiye’nin jeolojik geçmişine bakıldığında bütün jeolojik zamanlara ait arazilere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bu topraklarda bahsedilen dönemlere ait önemli olayların yaşandığını söylemek mümkündür. Bahsedilen durum, ülkemizin jeolojik ve jeomorfolojik özellikler bakımından oldukça zengin olmasını sağlamıştır. Farklı jeolojik dönemlerde oluşmuş taş kömürü (I. Jeolojik Zaman) ve linyit (III. Jeolojik Zaman) yataklarının Türkiye'de bir arada bulunması bu zenginliğe örnek verilebilir.
7)İç kuvvet nedir? İç kuvvetleri yazınız.
Kaynağını yerin iç kısımlarından alan kuvvetlere iç kuvvetler denir. İç kuvvetleri oluşturan olaylar, mantodaki konveksiyonel akımlardan doğmaktadır.
-Epirojenez -Orojenez -Volkanizma -Depremler
8)İzostatik dengenin bozulması ve epirojenez olayının meydana gelmesine neden olan faktörler nelerdir?
İzostatik Dengenin bozulmasına neden olan olaylar -İklim değişiklikleri
-Dağ oluşumları
-Deniz ve okyanus çanaklarında tortul tabakaların birikmesi -Fazla miktarda aşınan kıtaların kütle kaybetmesi
9)Regresyon (deniz gerilemesi) nasıl oluşur?
Kara kütlesinin hafifleyip yükselmesi sonucu deniz seviyesinin geri çekilmesi olayına regresyon (deniz gerilemesi) adı verilir.
10)Transgresyon (deniz ilerlemesi) hakkında bilgi veriniz.
Deniz ve kara seviyesinde meydana gelen değişim, kara kütlesinin yükselip alçalmasına bağlı olarak gerçekleşir. Kara kütlesinin ağırlaşıp alçalmasıyla denizin karaya doğru ilerlemesine transgresyon (deniz ilerlemesi) denir
11)Aşağıdaki şekilde gösterilen kıvrım dağların nasıl oluştuğunu anlatınız.
Deniz, göl vb. su kütlelerinin tabanlarında biriken esnek tortul tabakaların yan basınçlarla kıvrılıp yükselmesiyle kıvrım dağları oluşur. Kıvrılan tabakaların yükselen kısımlarına antiklinal, çukurlaştığı kısımlara da senklinal denir.
12)Yüzey volkanizması sonucu oluşan yeryüzü şekillerini yazınız.
-Kaldera -Krater -Maar
-Volkan konileri
13)Derinlik volkanizması sonucu oluşan şekillerin isimlerini yazınız.
- Batolit - Lakolit - Dayk - Sill
14)Yeryüzünde depremlerin yoğunlaştığı üç ana kuşak hangileridir?
-Pasifik Deprem Kuşağı
-Akdeniz-Himalaya Deprem Kuşağı -Atlantik Deprem Kuşağı
15) Aşağıdaki özelliklerin hangi kayaç grubuna ait olduğunu örnekteki gibi yazınız.
Özellik Kayaç Grubu
Bitki ve hayvan kalıntılarının belli alanlarda birikip
sertleşmesiyle oluşur. Organik Tortul
Yer kabuğunun yaklaşık %65'ini oluşturur. Püskürük
Volkanik faaliyetler sırasında yüzeye çıkan maddelerin
oluşturduğu kayaçtır. Dış Püskürük
Bu tür kayaçların çözünmesiyle oluşan şekillere karstik
şekiller denir. Kimyasal Tortul
Bu kayaçlara verilebilecek başlıca örnekler kil taşı, kum taşı
ve çakıl taşıdır. Fiziksek Tortul
Tortul ve magmatik kayaçların yerin derinliklerinde yüksek sıcaklık ve basınç altında mineral ve yapısal özelliklerinin değişmesiyle oluşur.
Başkalaşım
16)Kimyasal tortul kayaçların isimlerini yazınız.
-Kalker (kireç taşı) -Jips (alçı taşı) -Kaya tuzu -Dolomit
17) Ülkemizde Epirojenezin meydana geldiğine kanıt olarak hangi örnekler verilebilir?
Ülkemizde Epirojenezin meydana geldiğinin kanıtları
-Anadolu yükselirken Karadeniz ve Akdeniz çukurluğunun çökmesi -Çukurova ve Ergene ovasının çökmesi
-Çok sayıda platonun var olması -Kıyılarda taraçaların görülmesi
-Akarsuların derin vadiler içinde akması
18)Anadolu Levhası’na baskı uygulayan levhaları yazınız.
-Afrika -Arabistan -Avrasya
19) Deprem türlerini yazınız.
-Çöküntü depremleri -Volkanik depremler -Tektonik depremler
20)Ülkemizdeki ana fay hatlarının isimlerini yazınız.
-Kuzey Anadolu Fay Hattı -Doğu Anadolu Fay Hattı -Batı Anadolu Fay Hattı
21) Aşağıdaki akarsu şekillerinin isimlerini resimlerin altlarına yazınız.
Irmak Adası Şelale Peribacası Delta Çentik Vadi
22)Delta oluşabilmesi için gerekli şartlar nelerdir?
-Kıta sahanlığı geniş olmalı, -Deniz derinliği az olmalı, -Akarsu bol malzeme taşımalı, -Kıyıda güçlü akıntı olmamalı, -Akarsuyun akış hızı az olmalı, -Gel-git etkisi az olmalıdır.
23)Vadi türlerinin isimlerini yazınız.
- Çentik Vadi - Boğaz Vadi - Kanyon Vadi - Asimetrik Vadi - Alüvyal Tabanlı Vadi
24)Türkiye’de görülen kıyı tiplerini yazınız?
-Ege Kıyılarında-Enine kıyı tipi
-Akdeniz, Karadeniz Kıyılarında-Boyuna Kıyı tipi
-İstanbul, Çanakkale Boğazları ve Güneybatı Ege kıyılarında-Ria kıyı tipi -Kaş Finike arasında- Dalmaçya kıyı tipi görülür.
25)Türkiye’nin nerelerinde rüzgar erozyonu daha fazladır?
Konya Karapınar çevresi, Tuz gölü çevresi, Güneydoğu Anadolu’nun güneyi ile kıyılardaki kumsallarda rüzgar erozyonu daha fazladır.
26)Türkiye’de karstik şekillere daha çok hangi yörede rastlanır?
Türkiye’de karstik şekillere daha çok Toroslar’da rastlanır.
27)Ülkemizdeki volkanik dağlardan beş tanesinin ismini yazınız.
-Ağrı Dağı -Karacadağ -Nemrut Dağı -Erciyes Dağı -Hasan Dağı
28)Ülkemizdeki kırık dağlardan beş tanesinin ismini yazınız?
-Kazdağı -Madra Dağı -Yunt Dağı -Boz Dağları -Aydın Dağları
29)Ülkemizdeki delta ovalarından beş tanesinin ismini yazınız?
-Çukurova -Bafra ovası -Çarşamba ovası -Balat ovası -Menemen ovası
30)Dünyadaki okyanusların isimlerini yazınız.
- Büyük (Pasifik) Okyanusu - Atlas (Atlantik) Okyanusu - Hint Okyanusu
HAZIRLAYANLAR: COĞRAFYA ÖĞRETMENLERİ : ÖMER ALTUN - ASLI KAHRAMAN
