Elektrik Makina Cihaz ve Malzemesi İmalât Sanayii
1. ANA İLKE VE M ETOT:
a. Bu kesime giren malzeme ve makineler ya
tırım mallarıdır. Bu malların gelişmekte olan bir ekonomi bakımından önemi üzerinde durulunca yurt içinde imallerine öncelik verilmesi zorunlu
ğu belirir. Ancak bugünkü ve gelecekteki tekno
lojik seviye gözönüne alınarak büyük makinelerle hassas cihazların imali daha sonraki plân dönem
lerine bırakılmıştır.
' b. Talep tahmininde her malınki için ayrı bir yol tutulmuştur.
(1) Elektrik motoru ihtiyacını tahminde sa
nayiin • elektrik enerjisi tüketim tahminleri esas alınmıştır. Bu kadar tüketim için gerekecek motor gücü, kullanma saatleri de gözönünde tutularak hesaplanmıştır.
(2).
mistir.
(jeneratörler üç gruba ayrılarak incelen
a) Küçük generatörler, güçleri 15 kW. den küçük olarak tanımlanmıştır." Bunların elektrik motorlarıyla birlikte imali düşünülmüştür.
(b) Orta .büyüklükteki generatörler güçleri 15 kW ile 500 kW. arasında olanlardır. Bunlara ta
lep bugün sistemlere bağlı ve ilerde bağlanacak olan yerlerdeki grupların ihtiyaç yerlerine kay
dırılmasıyle karşılanacaktır.
(c) Büyük generatörlere talep elektrik kesi
minden alınmıştır.
(3) Transformatörlere olacak talep üç grup üzerinden yapılmıştır.
(a) Dağıtım şebekesi transformatörleri için toplam elektrik enerjisi ve en yüksek gücün da
ğıtımı için gerekli şebeke kapasitesi düşünül
müştür.
(b) Santral transformatörleri, yeni yapılacak veya genişletilecek santrallere ait bilgilere daya
nılarak tahmin edilmiştir.
(c) İletim' şebekesi transformatörlerini tah
minde dağıtım transformatörü, hesabındaki metot uygulanmıştır.
(4) Elektrik Kablosu:
(a) Yüksek ve alçak gerilim kabloları: Önü
müzdeki yıllarda, özellikle .şehir içinde, yüksek ge
rilim hava hattı yayılabileceği düşünülmüştür
Yüksek gerilimli yeraltı kablosu transformatör başına 500 m., alçak gerilimli yeraltı kablosu için 400 m. kabul edilerek asgarî kablo ihtiyacı bulun
muştur.
(b) Tesisat kabloları (NOA, NSH, NPA, NMH, NBU gibi) ihtiyacı ev, ticarethane, resmi daire ve sanayiin elektrik aboneleri artışından hesaplanmıştır.
(c) Telefon Kablosu, şehir telefon şebekesi kapasitelerinde beklenen artışlar gözönünde bu
lundurularak tahmin edilmiştir.
(5) Elektrik sayaçları tahmini elektrik abo
nesi artışına göre yapılmıştır
(6) Telekomünikasyon Sanayii: Telefon ci
hazları ve santralları imali tahmininde çalışan ve bekliyen abone toplamı ile gayri safi millî hası
la arasında yüksek bir bağlılık bulunmuştur. Gelir esnekliği de 1,87 dir. Ancak gerçek talep için PTT planlanması esas alınmıştır.
(7) Geri kalan elektrik dağıtım ve iletim şe
bekesi cihazları (Disjonktör, seksiyoner, dağıtım ve kumanda tablosu, şalter, sigorta, sokak lâmba
sı, yüksek ve alçak gerilim kablo başlığı) konu
larında yapjlan tahmin, transformatör istasyonu sayısı tahminiyle, bu enerjiyi ileten ve dağıtan şebeke için gerekli malzemenin hesaplarına da
yanmaktadır.
(8) İç tesisat malzemesi: (Peşel ve berg
man boru, sigorta, anahtar, duy, buat, klemens, priz, zil, buton, glop) tahminleri elektrik abone
lerinde beklenen artışlara bakarak yapılmıştır.
(9) Dayanıklı tüketim .malları ihtiyacının tahmininde çeşitli piyasa incelemelerinden ve it
halât rakamlarından yararlanılmıştır 2. BUGÜNKÜ DURUM:
a. Talep :
Elektrik makine cihaz ve malzemeleri talebi
nin büyük bir kısmı ithalât ile karşılanmakta
dır. İmal edilmekte olan transformatör, elektrik motoru ve öteki cihazlar içinde ithal malı nite
liğinde olanlar bulunduğundan, alınacak tedbir
lerle sanayi önemli gelişmeler sağlayacaktır.
b. K apasit e:
1960 yılı kayıtlarına göre sanayi siciline kayıtlı kurumların kapasite durumları aşağıdadır TABLO : 232. Elektrik Makine ve Malzemesi İmal Kapasitesi
Ç e ş i d i
Elektrik Motoru Generatör
Transformatör (Takat) (400 Tane 250 KVA hk Trafo) Elektrik Kabloları:
Yüksek ve alçak gerilim kab.
İç tesisat kablosu
Asansör ve kaynak kablosu Telefon kablosu
Elektrik Sayaç
Telekomünikasyon Sanayi Cih.
Verici radyo cihazları Telsiz.
Elektrik Dağıtım ve İletim Şe
bekesi Cihazları Şalter
Elektrik tablosu Sigorta
Sokak lâmbası iç Tesisat Malzemesi:
Elektrikli zil Fişler, prizler Sigortalar
Bakalit elektrik malzemesi Peşel ve Bergman boruları
Kapasite
10,0
— 100,0
66 ;ı 0,3
—
0,5
90,5 2,4 5,0 10,0
360,0 1725,0 5,0 4346,6 15,T
Birim Bin Tane Bin Kva.
Bin Km.
Tane
— KVA
Km.
Km.
Tane
•Tane,
»
»
>
Tane
>
Km.
Ç e ş i d i
Dayanıklı Tüketim Malları Redresör
Elektrik ütüsü Elektrikli soba Radyo
Pikap Amplifikatör Projektör Elektrik ampulü
Flüoresans duy, armatür ba
last
Elektrik süpürgesi Vantilatör
Elektrik ızgarası Elektrik ocağı
Elektrik semaver cezve Avize, abajur ve gece masa lâmbaları
Akümlâtör ve Piller:
Akümlâtörler Telefon pili Batarya,
Muhtelif fener pili
Kapasite
1,4 37,5 50,0 339,5 41,0 3,1 0,2 7000,0
74,0 .6,0 2,4 44,2 57,0 38,5
105,3
114,0 150,0 801,9 14550,0
Birim ( B i n )
Tane
»
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
3. TALEP PROJEKSİY ONLARI :
Elektrik makina, cihaz ve malzemesi talebi Tablo: 233 de gösterilmiştir.
TABLO : 233. Elektrik Makina ve Malzemesi Talebi
Ç e ş i d i
Elektrik motoru Güç transformatörü
Başka transformatörler Yüksek gerilim yeraltı kablosu Alçak gerilim yeraltı kablosu Telefon için iç tes. ve kablo ihtiyacı Elektrik sayacı
Telefon
Birim ( 1 ) Bin tane
» tane
» MVA Bin tane
Km.
Km.
Bin Km.
Bin tane Bin tane
1962 ( 2 )
30,0 2,4 0,2 ' 0,2 150,0 120,0 4,0 144,5 5,0
1963 ( 3 ) 43,0
0,5 0,2 0,3 168,0 130,0 23,4 155,0 62,0
1967 ( 4 )
72,0 0,9 0,8 0,3 336,0 260,0 24,0 177,0 62,0
E.M.M. 71
11
TABLO: 234. Elektrik Dağıtım ve GerKim Şebekesi Malzeme ve Cihazları
Ç e ş i d i Disjonktör
Seksiyoner
"Dağıtım ve kumanda tb.
Şalter
Sigorta * Sokak lamb. teçhizatı
Y. Gerilim kablo başlığı A. Gerilim kablo başlığı
Birim (1) Bin tane
» >
> >
1962 (2) 0,3 0,6 0,2 2,a 12,0 12,0 4 . 3 0.8
1963 13)
0,4 0,8 0,5 3,2 13,0 . ' 13,0
4.7 0,9
1967 (4)
0,6 1,4 0,7 5,3 21,2
• 15,0 8,9 1,8
TABLO : 235. Elektrik iç Tesisat Malzemesi
Ç e ş i d i Peşel veya Bergman boru Sigorta
Anahtar
Buat °
Duy Klemens Priz • Zil Buton Glop
Birim (1) Bin Km.
Bin tane
» >
> > •
» »
1962 (2)
8,0 350,0 900,0 900,0 900,0 900,0 280,0 70..0 70,0 70,0
1963 (3^
9,0 393,0
• 1.050,0 1.050,0 1.050,0 1.050,0 302,0 75,0 75,0 75,0
1967 (4) '
10,6 510,0 1.240,0 1.240,0 1.240,0 1.240,0 314,0 85,0 85 0 85,0
TABLO : 236. Dayanıklı Tüketim Malları
Ç e ş i d i Radyo
Elektrik Ampulü Elektrik süpürgesi Elektrik ütüsü Traş makineleri Elektrik ızgarası Vantilatör.
Avize Abajur Flüoresant lâmba Elektrik ocağı Elektrik sobası
Elektrikli semaver, cezve
Birim (1) Bin tane
> >
> >
> >
> >
» »
1967 (2)
266,0 . 13.700,0 7,0 100,0 25,0 30,0 8..0 30.0 50,0 17,0 2,5 3,0
• 1963 (3)
280,0 14.700,0 8,0 110,0 27,0 34,0 8,5 40,0 ' 62,0
20,0 4,0 4,0
1967 (4)
589,0 19.450,0 13,0 150,0 40,0 50,0 12,0 60,0 74,0 32,0 10,0 8,0
4. ÜRETİM PROJEKSİY ONLARI:
TABLO : 237. Elektrik Makinaları imalât Tutarı (Milyon TL.)
Ç e ş i d i
Elektrik motoru ve generatör Güç transformatörü
Başka transformatörler Yk. ve Alç. gerilim Kb.
Tesisat kablosu Telefon ve Telgraf Kb.
Elektrik sayacı Telefon santralı Telefon
Elektrik dağıtım ve iletim şebekesi malzemesi
Radyo
İç tesisat malzemesi ve ötekiler T O P L A M *
1962
d )
— 1,3 9,6
— . 38,4
—
—
—
—
10,0 100,0 30,0 189,6
1963
( 2 ) 8,0 14,0 10,0
— 46,8
—
—
—
—
11,9 126,2 35,0 251 ,9
1967 ( 3 ) 25,0 26,0 12,2 38,1 6,0 14,0 11,5 38,8 6,4 24,3 264,5
53,0 519,8
1967 İndeks 1962 = 100
Yüksek ve alçak gerilim ile telefon ve telgraf S YATIRIMLAR :
, „ ., Elektrik makina, cihaz ve malzemeleri imalı kabloları, elektrik sayacı, telefon cihaz v e santral ı ç i n y a p ı l a c a k y a t ı n m 2 4 4 m i l y o n T L. d i r B u n u n
lan imalâtı 1964 yılı içinde başlayacaktır. 8 1 8 mi iy o n TL. sı dış ödemedir.
TABLO : 238. Elektrik, Cihaz ve Malzemeleri imâl Y atırımları (Milyon TL.)
Ç e ş i d i Elektrik motoru Trafo
Elektrik sayacı Kablo
Telefon fabrikası
Elektrik şebekesi cihazları Telefon kablosu
Ötekiler Toplam
G E N E L T O P L A M
1963 ( 1 ) 13,0 10,0 6,0 20,0 12,0 15,0 10,0 10,0 96,0
1964 ( 2 ) 8,0 5,0 4,0 10,0
2,0 15,0
5,0 15,0 64,0
1965 ( 3 )
4,0 o
_
12,0 16,0
1966 M)
—
— 12,0
_
10,0 22,0
1967 ( 5 )
— 10,0
—
— 1,0 10,0 25,0 46,0 244,0 6. KATMA DEĞER :
Tablo 239'da elektrik makina, cihaz ve malzemelerinin katma değeri görülmektedir TABLO: 239. Katma Değer
Ç e ş i d i Elektrik motoru Güç transformatörleri Öteki transformatörler Yk. ve Alç. gerilim kab.
Tesisat kablosu
Telefon ve telgraf kab.
Elektrik sayacı
Telefon' ve telefon santralları Elk.'dağıtım ve iletim şeb.
Radyo
İç tesisat mal. ve ötekiler T O P L A M
1962 (.1)
— 0,8 4,8
— 21,0
—.
7,8 15,0 12,0 61,4
İ963 ( 2 ) 4,4 8,1 5,0
— 25,9 /'
_
8,7 20,0 14,0 86,1
1964 ( 3 )
9,8 11,0
5,3 10,2 26,3 11,6
8,4 ' 37,0 11,8 35,0 15,0 181,4
1965 ( 4 ) 10,3 12,4 . 5,5
10,9 27,8 11,0 8,i 37,0 12,6 50,0 16,5 202,4
1966 • ( S ) 11,3 11,8 5,8 14,9 28,8 9,7 9,0 38.3 15,6 68,0 18,0 231,2
1967 ( 6 ) 12 4 14,7
6,1 19,4 26.5 9,3 7,9 30,1 19,0 95,0 20,0 260 ,4"
E.M.M. 71 13
7. .DİŞTİCARET: Bu kesime giren makine, âlet ve malzemelerin yatırım malı ithalâtı hammadde ithalâtı ve kesimde mamul yatırım malı ithalâtı yerinialan malların çe şitli yıllardaki tutarlarıtablo 240 tagösterilmiştir: '•' * TABLO: 240. Elektrik ve Makin? MalzemeleriimalâtınınDış ÖdemeDengesine Etkisi(Cif Milyon TL.) Çeşidi Elektrikmotoru ve Generatör Transformatör • Elektriksayacı Kablo Telefon cihaz ve santralı Telefon, Telg. kablo. ElektrikşebekesiCihazları Radyo Elektrik cihazları TOPLAM
Yeni 1963 (1) 6,0 3,0 2,0 5,0 5,0 4,2 1,0 3,0 5,0 34,2
yatırımların yatırım ithalât talebi 1964 (2) 4,0 2,0 1,0 5,0 — 1,8 0,4 3,0 3,0 20,2
1965 (») 2,0 — — — — — — 3,0 2,0 7,0
1966 » —• — — — 10,0 — — 3,0 2,0 15,0
malı 1967 (5) — 3,0 — — — — 0,4 3,0 6,0 12,4
1963 (6) 1,3 1,5 ,— 1,0 — — 0,2 100,9 6,0 110,9
flam madde ithalâtı 1964 (7) 2,9 . , 1,6 0,3 1,0 1,0 0,3 1..0 115 52 6,2 129,5
1965 (8) 3,5 1,8 0,6 0,7 18,0 0,5 1,0 116,0 4,0 146,1
1966 (9) 3,8 1,9 0,6 — , 18,0 0,5 1,0 115,5 4,2 145,5
1967
cy>>
4,2, 2,1 0,6 — 9,5 0,5 2,0 106,0 4,5 129,4Kesimdemamul 1963 (11) 6,0 7,0 — ' — — — 1,5 — — J4,5
1964 (12) 14,0 7,3 3,8 10,5 3,0 6,6 4,7 — — 49,9
yatırım mal ithalâtı ilan mallar 1965 (13) 16,6 7,8 7,7 22,9 40,0 12,6 5,7 — — 113,3
1966 (H) • 18,2 10,0 7.8 30,2 40,0 11,2 6,8 — — 124,2
yerini 1967 (15) 19,2 14,0 , 7,0 38,4 40,0 10,7 8,0 — — 137,3
8. TEDBİRLER:
a. Yurt içinden sağlanan ham madde ve yar
dımcı maddelerinin niteliklerini garanti edecek bir denetleme mekanizması ivedilikle kurulacaktır.
b. Gerek nitelik gerekse fiyat bakımından uy
gun olarak yurt içinde imal edilen makına, âlet
ve cihazların ithaline izin verilmiyecektir.
c. Yüksek gü£ ve voltajlı transformatörlerin imaline gidilecektir.
d. imal edilecek elektrik makine, âlet ve ci
hazlarına ihraç yolları araştırılacaktır
GENEL E M ER 11 D U R U M U
1. ANA İLKELER VE METOD :
a. Türkiye'de ticari olmayan yakıtlar (odun, tezek, tarım artıkları) normalin üstünde kullanıl
maktadır İktisadî ve toplumsal zararlara yol açan bu durumun önüne geçmek ye halka ucuz ve sağ
lığa uygun yakıt sağlamak, çoktandır gerçekleş
tirilmeye çalışılan bir amaçtır.
Bu plân döneminde Türkiye'de yalnız klâsik enerji kaynaklarının geliştirileceği gözönüne alınmıştır.
Ana ilke, yurdumuzun enerji kaynaklarını en uygun yolda kullanarak enerji üretim maliyetini en aza indirmektedir.
b. Çeşitli yakıtlara olan talep iki yoldan he
saplanmıştır :
(1) Her yakıtıa geçmişteki talep eğilimi ve birincil enerji kaynaklarına gelecekte olacak ta lep gözönünde tutulmuştur.
(2) Birincil enerji kaynaklarından yürüye
rek geçmiş yılların genel enerji tüketimi hesaplan
mış, elde edilen eğilime göre gelecekteki toplam talep bulunmuştur. (1) de hesaplanan birincil enerji kaynaklarına olan talep değeri denetlen
miştir.
(3) Birincil enerji kaynaklarının en iyi kul
lanışa doğru yöneltilmesi için başlangıç tedbir
leri alınmış ve gerekli düzeltmeler yapılmıştır.
2. BUGÜNKÜ DURUM:
Bugünkü yurdumuzda 4'ü ticarî (kömür, lin
yit, petrol ürünleri ve hidrolik enerji) ve 3'ü ti
carî olmayan (odun, tezek ve tarım artıkları) 7 türlü yakıt kullanılmaktadır. Ticarî birincil ener
ji kaynaklarının durumu istatistiklerle tesbit edilmiştir. Ticarî olmayanlar ise 1961 yılında ya
pılan araştırmalarla tesbit edilmiştir.
TABLO: 276. Birincil Enerji Kaynaklanırının Durumu
Birincil Enerji kaynağı
Taşkömürü Linyit.
Petrol ürünleri Gazyağı Fuel oil
Hidrolik enerji (Yıllık) Odun
Tezek ve tarım artık
ları (Yıllık) T O P L A M
Kapasite (Reeerv) (1 Milyon ton) (1 Milyar kwh)
1500 847
(x) (x) 53
17,5
1961 Miktar (1 Milyon tan) (1 Milyar kvvh)
4 3
1,65 0,25 1,3 13,1 14,0
de kullanılan Taşkömürü
es değeri Bin ton
4000 1620 2508 410 650 5764
4900 19852
Toplama orantısı
% 20,0
S,2
12,6 2,1 3,3 29,0
24,8 100,0
(*) Türkiye'nin rafineri kapasitesi 4.7 milyon ton ham petrol işleyebilecek durumdadır.
("•) Bir rafineri ürünü olan sıvı petrol gazı (LPG) yurdumuzda çok yem olarak kullanılmaya başladı
ğından 1061 yılındaki değeri çok küçüktür. İlerde tam olarak kullanıldığında dahi dengedeki ye
ri gene çok küçük olacağından gene enerji dengesinde ihmal edilmiştir.
E MM 71 15
