R a s i t g o k h a n s u c u . c o m
…Tarih Kainatın Vicdanıdır...
Osmanlı
Devletinde
Kültür ve Medeniyet
Devlet Yönetimi
Osmanlı Devletini Osman Bey soyundan gelen hükümdarlar yönetmiştir. Yönetim babadan oğula geçmiştir. Devlet;
Mutlakiyetçi, Merkeziyetçi, Teokratik rejimle yönetilmiştir.
Fatih zamanında devletin bütünlüğü için kardeş katli gelenek haline gelmiştir. Bu durum I. Ahmet’e kadar devam etmiştir.
Hükümdarlık alametleri; para bastırmak, hutbe okutmak ve kılıç kuşanmaktır.
Divan-ı Hümayun: Devlet işlerinin görüşüldüğü yerdir.
(Bakanlar Kurulu)
Orhan Bey döneminde kuruldu. Fatih dönemine kadar
padişahlar başkanlık ederken, Fatih döneminde veziriazam başkanlık etmeye başladı. “Son söz padişahındır.”
Divan Üyeleri
Sultan: Devlet yönetiminde en yetkili kişidir.
Vezirazam: Padişahın vekili.(Başbakan) Vezirler: Bakanlar.
Defterdar: Maliye işlerine bakar.
Nişancı: Padişahın tuğrasını çeker,dirlikleri dağıtır.
Kazasker: Adalet işlerine bakar.
Müftü, Şeyhülislam: Din işlerinden sorumludur.
Kaptan-ı Derya: Deniz kuvvetleri komutanı.
Reis-ül Küttap: Dış işlerden sorumlu,bütün katiplerin lideri.
Yeniçeri Ağası: İstanbul’un güvenliğinden sorumlu,yeniçeri ocağının amiridir.
NOT: Divan danışma meclisi niteliğindedir.
Memleket Yönetimi
Memleket yönetim bakımından üçe ayrılmıştır.
- Merkeze Bağlı Eyaletler: (İstanbul’a yakın)
Anadolu ve Rumeli Beylerbeyliği; dirlik sisteminin uygulandığı ve yıllıksız eyaletlerdir.
Eyaletler sancaklara, sancaklar kaza ve köylere ayrılır.
Kazalarda subaşılar(güvenlik),kadılar(adalet)görevlidir.
- Merkeze Bağlı Hükümet ve Beylikler: (İstanbul’a az uzak) İç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlıya bağlılardı.
Kırım, Eflak, Erdel Beyliği ve Hicaz Emirliği. Hicaz Emirliği dışındakiler yıllık vergi verirler ve ihtiyaç olduğunda orduya asker gönderirlerdi.
- Özel Yönetimli Eyaletler: (İstanbul’a uzak)
Bağdat, Mısır ve Tunus vs. Yıllık vergi verirler. Yöneticilerine Saliyane (yıllık maaş) verilirdi. Bu eyaletlerin gelirleri iltizama verilirdi.(Toprakların kiralanması)Mültezim ise kiralayan kişidir.
Toprak Yönetimi
Toprak İslam Hukukuna göre Öşri, Haraci ve Miri arazi olmak üzere üçe ayrılır.
1- Öşür Arazi: Müslümanlara ait olan topraklar. (Öşür vergisi) 2- Haraci Arazi: Müslüman olmayan halka aittir. (Haraç vergisi) 3-Miri Arazi: Devletin malı olan topraklardır.
Miri Arazi Çeşitleri:
1-Dirlik: Geliri devlet memurlarına ve askerlere görev karşılığı verilen topraktır. Üçe ayrılır;
a) Has: Geliri padişah ve divan üyelerine verilir.
b) Zeamet: İkinci dereceden devlet adamlarına verilir.
c) Tımar: Sipahilere verilir.
Eşkinci Tımarı: Savaşta yararlılık gösterenlere,
Mustahfaz Tımarı: Cami imam ve hatiplerine verilirdi.
Topraklar mutlaka işletilirdi. Toprağı işlemeyenden resm-i çiftbozan vergisi alınırdı.
Dirlik Sisteminin amaçları: Topraklardan yararlanma,gelir arttırma ve üretimde sürekliliği sağlamaktır.
2- Vakıf Toprak: Geliri hayır kurumlarına ayrılan arazi.
3- Yurtluk Arazi: Sınır koruma görevlilerine ayrılan arazi.
4- Ocaklık Arazi: Kale muhafızlarına ve tersane giderleri için.
5- Mukataa: Geliri doğrudan doğruya hazineye giden toprak.
6- Malikane: Devlette başarılı olanlara verilir.
7- Paşmaklık: Padişahın kadınlarına ve kızlarına ayrılan arazidir.
Ordu
Ordunun temelini Orhan Bey atmıştır. Yeniçeri ocağının
temelini ise I. Murat atmıştır. Ordunun temeli kara ordusudur.
1- Kapıkulu Askerleri: Paralı askerlerdir. Masraflarını devlet karşılar. Devşirmelerden seçilir. Savaşta padişah ve hazineyi korurlar. Piyadeler(yaya),Süvariler(atlı)olmak üzere ikiye
ayrılır.
2-Eyalet Askerleri: Sadece savaş zamanında oluşur. Maaş almazlar. Dirlik gelirleriyle beslenirlerdi. Devlet masraf
yapmadan bir orduya sahip olmuştur.
3-Yardımcı Kuvvetler: Bağlı beylik ve devletlerden alınan askerler. (Yörükler, sakalar, azaplar, derbentçiler.)
Deniz Ordusu: İlk kez Orhan Bey döneminde
Karesibeyliği’nden geçmiştir. İlk tersane Yıldırım döneminde Gelibolu’da kurulmuştur. (1391)
Fatih ve Kanuni Döneminde donanma güçlendirilmiştir.
Donanma komutanı Kaptan-ı Derya, askerlerine Levent ve Serdar denilmiştir.
Maliye
Maliye Teşkilatı I. Murat zamanında kurulmuştur. Defterdar mali işlerden sorumlu olan kişidir.
Devletin Gelir Kaynakları:
- Savaş ganimetleri(1/5) - Vergiler ikiye ayrılır.
a) Şer-i vergiler; Öşür, Haraç, Cizye
b) Örf-i Vergiler; Ağnam (Hayvan), Avarız (Olağanüstü durumlarda alınan vergi), Çiftbozan (Toprağı işlemeyenden alınan
vergi),Otlakiye (Otlak vergisi)…
- Gümrük gelirleri
- Bağlı beylik ve devletlerden alınan vergiler - Maden, tuzla, orman gelirleri…
*Osmanlı ekonomisinin en güçlü olduğu dönem 15.-16.yy.dır.Fatih Döneminde Venediklilere verilen ayrıcalık, Kanuni Döneminde
Fransızlara verilen kapitülasyonlarla Osmanlı zamanla açık pazar haline gelmiştir. Düşük gümrük vergileri ile istenilen amaca
ulaşılamamıştır.
Hukuk
İkili hukuk sistemi vardır.
Örf-i Hukuk: Örf, adet, gelenek, görenek.
Şer-i Hukuk: İslam hukuku.
Mahkemeler herkese açıktı. Davalara kadılar bakardı. Kadılar Kazaskere bağlıydı.
Örf-i hukuk alanında ilk kanunname Kanunname-i Ali Osman’dır.
Sosyal Hayat
Osmanlı Devletinde köyde yaşayan halk; tarım ve
hayvancılıkla, şehir ve kasabada oturanlar sanat ve ticaretle, uğraşırlardı.
Aynı meslekten olanlar kendi aralarında Lonca Teşkilatını kurmuşlardır. Bu teşkilat; ahi teşkilatının devamıdır. Esnaf ile hükümet ilişkilerini düzenler.
Bilim-Kültür-Edebiyat-Sanat
Osmanlı’da eğitim öğretim medreselerde yapılıyordu. İlk
medrese Orhan Bey döneminde kuruldu. Daha sonra;Sahn-ı Seman ve Sahn-ı Süleymaniye medresesi açılmıştır.
Medreselerden sonra en önemli okul ise; Enderun mektebidir.
Devletin resmi dili Türkçe’dir. Yazı dili Osmanlıca’dır.
Mimaride ise; Selçuklu ve Bizans’tan etkilenilmiştir. Dini yönden sakıncalı olduğu için resim ve heykelcilik
yasaklanmıştır. Bunun yerine; minyatür sanatı ve yazı sanatları gelişmiştir.
