6. SINIF TÜRKÇE TAM ÖĞRENME
ŞİİR BİLGİSİ - 1 Mustafa KAFA
KONU ANLATIMI……….……… :
Duygu, hayal ve düşüncelerin belli bir düzen içerisinde aktarıldığı edebi türe şiir denir.
Şiirde duygu temel unsurdur ve genellikle şiir bir ana duygunun etrafında yazılır.
Şiirde her bir satıra mısra (dize) denir. Dizeler alt alta yazılırlar. Şiir yazanlara şair adı verilir.
Şiirin ikişer dize şeklindeki yazımına ikilik veya beyit;
dörder dize şeklindeki yazımına ise dörtlük veya kıta denir.
ŞİİRDE ÖLÇÜ:
Hece Ölçüsü: Şiirin bütün dizelerinin hece sayısının birbirine eşit olması demektir.
Ateşten kızaran bir gül arar da, Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi
İki mısrada da 11’li hece ölçüsü vardır.
Serbest Ölçü: Herhangi bir ölçüye bağlı kalınmadan yazılan şiirler bu türdendir.
Ağlasam sesimi duyar mısınız, Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz, Göz yaşlarıma, ellerinizle?
Aruz Ölçüsü: Hecelerin uzun ve kısalığına göre belirlenen ölçüdür. (Ortaokulda işlenmez) KAFİYE (UYAK) VE REDİF
Dize sonlarındaki ses benzerlikleridir. Benzeşen sesler aynı görevdeki ek, sözcük ya da söz grubuysa redif; değilse uyaktır. Redif dizelerin en sonunda ve uyaktan sonra yer alır.
İyi doğru sözler onda Şefkat dolu gözler onda
-ler onda sesleri aynı görevdeki ek ve kelimelerden oluştuğu için rediftir.
öz seslerinin bulunduğu söz ve göz kelimeleri ise anlamca farklı olduğu için bu sesler kafiyedir.
: ……….………ALIŞTIRMALAR
①Aşağıdaki şiirlerde yer alan kafiye ve redifleri gösteriniz.
Bir gün dedim ki istemem artık ne yer ne yar!
Çıktım sürekli gurbete, gezdim diyar diyar.
Kafiye: ……….. Redif: ………..
Cihanda aşık-ı mehcur sanma rahat olur Neler çeker bu gönlüm söylesem şikayet olur Kafiye: ……….. Redif: ………..
Kim okurdu kim yazardı Bu düğümü kim çözerdi Koyun kurt ile gezerdi Fikir başka başk olmasa
Kafiye: ……….. Redif: ………..
Yıldızlar kayar yüceden Renkler sıyrılır geceden Yüreğim sızlar inceden Ben hep seni düşünürüm
Kafiye: ……….. Redif: ………..
Her şey akar, su, tarih, yıldız, insan ve fikir Oluklar çift birinden nur akar, birinden kir Kafiye: ……….. Redif: ………..
② Aşağıdaki şiirlerin ölçüsünü bulunuz.
Altın da bir pula olur mu kabil Ehli ile konuş olasın ehil Cahille konuşma olursun cahil Kişi ayarından düşer mi düşer
Ölçüsü: ………..
Şimdi bir rüzgar geçti buradan Koştum ama yetişemedim.
Nerelerde gezmiş tozmuş Öğrenemedim.
Ölçüsü: ………..
TÜRKÇE DERSİ
ETKİNLİKLER………..……… :
①Aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurun.
Dize sonlarında anlam ve görevi aynı olan seslerin benzerliğine ……… denir.
Bir şiirin her bir satırına ……… veya ………… denir.
Şiir yazan kişilere ……….. adı verilir.
Bölümleri iki mısradan oluşan şiir bölümlerine
……… denir.
Mısraları dörderli olan veya farklı sayıda oluşan şiirlerin bölümlerine ……….. adı verilir.
Mısraların hecelerinin sayılarak bulunan ölçüye
…………. ölçüsü denir.
- taşlar, - kuşlar sözcüklerinden -lar sesleri ………
görevindedir.
② Aşağıdaki şiirlerde benzeyen sesleri bulunuz ve hangi unsur olduğunu işaretleyiniz.
Gün olur sürüyüp beni derbeder , Bu ses rüzgarlara karışır gider.
Gün olur peşimden yürür beraber.
Ansızın haykırır bana : -Nerdesin ?
Benzeyen Sesler: ……….. ▢ Kafiye ▢ Redif
Sabah olunca sevinirim, Başlar çünkü hayat telaşım, Yaşamaktır amacım.
Benzeyen Sesler: ……….. ▢ Kafiye ▢ Redif
Odasına vardım , elleri hamur
Uykudan uyanmış , gözleri mahmur.
Benzeyen Sesler: ……….. ▢ Kafiye ▢ Redif
Karşı ormanda bekler ağaçlar Soğumadan gidelim çaylar Hazırsa eğer bizim baltalar
Benzeyen Sesler: ……….. ▢ Kafiye ▢ Redif
: ………..………..………TEST
Her sabah başka bahar olsa da ben uslandım.
Uğramam bahçelerin semtine gülden yandım.
① Yukarıdaki mısrada hangi sesler kafiye görevindedir?
A) -ım B) – dım C) – an D) - andım
② Dize sonlarında anlam ve görevi aynı olan ses benzerliklerine ne denir?
A) Hece ölçüsü B) Kafiye C) Redif D) Şair
③ Hangi mısralarda redif doğru belirlenmiştir?
A) Tarifine gitmemektir evla Tarife gelir mi hiç Mevla
B) İlk sevgiye benziyen ilk acı , ilk ayrılık!
Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık!
C) Sabah dallarda kuşlar ötmez Akşam olunca bacamız tütmez
D) Yol onun, varlık onun , gerisi hep angarya;
Yüz üstü çok süründün, ayağa kalk Sakarya!
④ Aşağıdakilerden hangisi manzum yazılarla ilgili değildir?
A) Dörtlük B) Satır C) Mısra D) Kıta
Niçin kondun a bülbül Kapımdaki asmaya Ben yârimden ayrılmam Götürseler asmaya
⑤ Şiirin ölçüsü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) 6’lı hece ölçüsü B) 7’li hece ölçüsü C) Serbest Ölçü D) 8’li hece ölçüsü
⑥ İki mısralık bölümlerden oluşan şiirlerin her bir bölümüne ne ad verilir?
A) Kıta B) Dörtlük C) Beyit D) Üçlük
