FİİL
Özgür Küçüktaşdemir
KLASİK SUÇ GENEL TEORİSİ
SUÇ
KUSURLULUK
(Manevi Unsur)
HUKUKA AYKIRILI
K
FİİL
(Maddi Unsur)
2 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
Maddi Unsur: Fiil
FİİL
HAREKET
İCRA İHMAL
NEDENSELLİK
BAĞI NETİCE
FİİL
İRADE HAREKET NEDENSELLİ
K NETİCE
4 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
HAREKET
HAREKET: Vücudun bir devinimidir.
Bedensel Devinimin Ceza Hukuku Manasında Bir Hareket Sayılabilmesi İçin:
1)Bir İnsan Hareketi Olmalı
2)İradi Olmalı(o hareket istenmeli) 3)Dış Dünyaya Yansımalı
HAREKET TEORİLERİ
ONTOLOJİK TEORİLER
Nedensel Hareket Teorisi
Amaçsal Hareket Teorisi
Sosyal Hareket Teorisi
NORMATİVİST (HUKUKİ) HAREKET TEORİSİ
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
6
HAREKET TEORİLERİ
NEDENSEL HAREKET
TEORİSİ
• «Vücudun şuurlu ve iradi devinimi»
SOSYAL HAREKET
TEORİSİ
• «Vücudun toplumsal değeri haiz bir
amacı bilinçli olarak gerçekleştirmeye matuf bir iradi devinimi»
AMAÇSAL HAREKET
TEORİSİ
• «Ereksel olarak tipik neticenin
gerçekleşmesine yönelmiş bulunan
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
HAREKETE GÖRE SUÇLARIN AYRIMI I
HAREKETİN SAYISINA GÖRE AYRIMI:
TEK HAREKETLİ SUÇLAR(Örn.Adam öldürme)
ÇOK HAREKETLİ SUÇLAR(Örn.Yağma)
SERBEST HAREKETLİ SUÇLAR(Örn.Adam Öldürme)
BAĞLI HAREKETLİ SUÇLAR(Örn.Güveni Kötüye Kullanma)
SEÇENEK HAREKETLİ SUÇLAR(Örn.Cinsel Saldırı)
*Suç tanımındaki hareketlerden bir veya birkaçının işlenmesi.
Bu hareketlerin birkaçının yapılması da suçun birden fazla olmasını gerektirmez.
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 8
HAREKETE GÖRE SUÇLARIN AYRIMI
II
HAREKETİN ŞEKLİNE GÖRE SUÇLARI AYRIMI:
İCRA
SUÇLARI İHMAL SUÇLARI
SALT İHMAL
İHMAL SURETİYL
E İCRA
İCRA SUÇLARI
HAREKETE GEÇMEK= İCRA= AKTİF DAVRANIŞ
Bir “yapmama” emrinin, yani yasağı ifade eden normların ihlal ederler.
Normların büyük çoğunluğu “yasak” normlarıdır.
Kişinin davranışı “yapmak” şeklinde nesnelleşir.
Örn; Adam Öldürme
İcrai hareketlerin tekliğini belirlemek için davranışlar arasındaki zamanda ve amaçta birliğe bakılır.
(Örn, Birden fazla kez bıçaklayarak birini öldürmek.)
10 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
İHMAL SUÇLARI
HAREKET ETMEMEK=İHMAL=PASİF DAVRANIŞ
Bir “yapma” emrinin ihlalidir.
Vücudun bir devinimde bulunmaması
Kişinin kendisinden hukuk düzeni tarafından beklenen hareketi yapmaması
Sözlük manasıyla kişinin üstüne düşeni yapmaması
Hukuk düzeni tarafından emredilen davranışın yapılmaması ile “salt ihmal” suçları, ihmal
davranışla netice meydana getirilirse “ihmal suretiyle” icra suçları söz konusu olur.
SALT İHMAL SUÇLARI
Gerçek ihmali suçlar, saf ihmali suçlar olarak da geçer
Basit bir hareket yükümlülüğü söz konusu
Salt kanunun beklediği bir davranışın yapılmamasıdır. Bu davranışı
gerçekleştirmeyen herkes bu suçların faili olabilir.
Örnekler, TCK’nın 98., 116., 257/2.
maddeleri
12 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
İHMAL SURETİYLE İCRA SUÇLARI
Garantörsel ihmali suç, görünüşte ihmali suç, gerçek olmayan ihmali suç olarak da geçer.
İcra hareketiyle işlenen bir suçun, ihmali hareketle işlenmesidir.
“Yasak” içeren normlar herkese emredilmişken,
“emir” içeren normlar ancak belirli kişileri muhatap
alır. Bu yükümlülüğün kaynakları, kanun(örn, PVSK), sözleşme(örn,cankurtaran, bakıcı, hekim vb. iş
sözleşmesi) öngelen tehlikeli eylemdir.(örn,Trafik Kazaları) TCK 98 yerine fail gibi cezalandırılır.
Bu açıdan icra suçlarıyla arasında fail bakımından farklılık vardır.
Hareketin tekliğini veya çokluğunu tayinde:
AMAÇTA &
ZAMANDA BİRLİĞE BAKILIR!
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
14
PRATİK
(Yargıtay Kararları)
“Sanığın başıboş bıraktığı köpeğin, mağdura saldırarak ısırmak suretiyle yaralamasına yol açması şeklinde gerçekleşen eylem, TCK 89/1’deki taksirle yaralama suçunu oluşturur.”
(YG 2.CD, 12.04.2007, 5448)
“Seçenek hareketli suçlardan olan nitelikli cinsel saldırı suçunu işlediği kabul olunan sanıklardan Ömer’in, mağdurun cinsel organına önce parmağını daha sonrada penisini ithal etmek suretiyle gerçekleşen eyleminde zincirleme suç hükümleri uygulanmaz.”(YG 5.CD,02.12.2008,
PRATİK II
Antalya’da bir otelin kıyısında yüzmekte olan 5
yaşındaki B dalgalara kapılır. Babası, Cankurtaran Can ve turist James, çocuğun boğulmakta
olduğunu görmelerine rağmen yardım etmezler.
Köpeği yola fırlayan, Ali köpeğinin peşinden yola atlamış, o sırada arabasını süren Can Ali’ye
çarpmamak için arabasını yolun dışına çevirip, bir ağaca çarpmış. Ağır biçimde yaralanmış. Ali
köpeğini yoldan alıp yoluna devam etmiştir.
Ünlü bir şarkıcının koruması, yumruğuyla
şarkıcıya saldıran hayranına müdahale etmez.
Şarkıcının burnu kırılır.
16 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
NETİCE
NETİCE: «hareketten hasıl olan, kanunun göz önüne aldığı dış dünyadaki değişiklik»
«Bir olayın doğurduğu başka bir olay veya durum»(TDK Sözlüğü)
Hukuken;
○ Dış dünyadaki bir değişiklik
&
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
NETİCEYE İLİŞKİN
ANLAYIŞLAR
NETİCENİN
TABİATÇI ANLAYIŞI
Zaman bakımından hareketten sonra gelen, hareketle nedensel, ama
hareketin kendisinden bağımsız olarak dış dünyada algılanabilen değişikliktir.
NETİCENİN NORMATİVİS T ANLAYIŞI
Hukuken korunan menfaatin ihlalidir.
Olgusal değil, salt hukuki bir sonuç
olarak neticeyi ele alır.
Yani bir değer hükmü getirir.
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
18
NETİCEYE GÖRE SUÇLARIN AYRIMI
NETİCELİ X NETİCESİZ SUÇLAR
MADDİ SUÇLAR X ŞEKLİ SUÇLAR
ZARAR SUÇLARI X HAREKET SUÇLARI
○ ZARAR SUÇLARI
Zarar Suçları
Zarar Tehlikesi (Somut Tehlike)
○ SALT HAREKET SUÇLARI
Soyut Tehlike Suçları
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
MADDİ UNSUR ESAS OLMAK ÜZERE SUÇLARIN TASNİFİ
HAREKET ESAS OLMAK
ÜZERE
İcra, İhmal, İhmal Suretiyle İcra
Serbest H., Bağlı H., Seçimlik H.
Tek Hareketli, Çok Hareketli
Ani Suçlar, Kesintisiz Suçlar, İtiyadi
Suçlar
NETİCE ESAS OLMAK ÜZERE
Neticeli Suçlar, Neticesiz
Suçlar
Maddi Suçlar, Şekli Suçlar
Zarar Suçları, Salt Hareket
Suçları
Geçitli Suçlar
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
20
NEDENSELLİK
Hareket ve neticenin arasındaki olgusal bağlantıya denir.
Suç fiilinin faile isnat edilebilmesi için ilk ve göz ardı edilebilmesi mümkün olmayan bir şarttır.
TCK, hareket ile netice arasındaki olgusal bağlantıya ilişkin bir hüküm bulundurmamaktadır. Konu öğreti ve uygulamaya bırakılmıştır.
Öğreti ve uygulamada tartışmalı bir konudur.
○ Şart ve uygun sebep teorileri en çok kabul gören teorilerdir.
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 22
NEDENSELLİK TEORİLERİ
Tabii Nedensellik (Şart) Teorisi
Uygun
Nedensellik(Sebep) Teorisi
Beşeri Nedensellik Teorisi
Objektif İsnadiyet
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
NEDENSELLİĞİ AÇIKLAYAN
DÜŞÜNCELER
ŞART TEORİSİ
İlk ortay atılan teoridir. Doğa bilimini esas alır.
Neticeyi ortaya çıkartan her sebep eşit değerde esas alınır. (teorinin zayıf yönü)
Şartların eşitliği teorisi de denir.
Neticeden önce gelen ve bulunmadığında
gerçekleşmesine imkan vermeyen her şart, neden kabul edilir.
HAREKET YAPILMASAYDI NETİCE MEYDANA
GELMEYECEKTİ DENEBİLİYORSA NEDENSELLİK BAĞI KURULUR.
«olmazsa olmaz şart» Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 24
ŞART TEORİSİ
Teori sorumluluğun sınırlarını çok genişlettiği için eleştirilmiştir.
Sorumluluğun sınırları kusurlulukla daraltılmaya çalışılmıştır.
Bu çözüm de doktrin tarafından yeterli görülmemiştir.
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
UYGUN SEBEP TEORİSİ
Neticeyi meydana gelmesine katkı sağlayan her sebep değil, neticeyi meydana getirmeye uygun ve elverişli sebep esas alınır.
Ortak beşeri deneyimden çıkarılan soyut uygunluk esas alınır.
Elverişlilik esas alınır.
Teşebbüsü açıklamada yararlıdır.
Sorumluluk sınırlarını fazla daralttığı için eleştirlmiştir.
Daha çok özel hukukta kullanılır.
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 26
BEŞERİ NEDENSELLİK TEORİSİ
İnsan, şuur ve irade erkiyle olgusal dünyada egemen olduğu bir alana sahip olmaktadır.
Olumlu Şart
• İnsanın hareketinin neticenin sebebi olması
Olumsuz Şart
• Neticenin
gerçekleşmesine
istisnai(atipik) hallerin katılmaması
OBJEKTİF İSNADİYET TEORİSİ
Şart teorisinin yanıt veremediği hallerde devreye girer.
Fail hareketiyle, Kanunda öngörülen neticeyi gerçekleştirecek önemli bir risk ya da tehlike yaratmışsa sorumlu tutulur.
Riskin belirlenmesinde kullanılan kriterler açısından doktrinde bir uzlaşı yoktur.
Kriterler:
○ Öngörülebilirlik(Hükmedilebilirlik)
○ Yükümlülüğe Aykırılık İlişkisinin Bulunmaması (Taksirli S.)
○ Risk Bağlantısının Bulunmaması veya Hukuken Önemli bir Riskin Bulunmaması
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
28
• Neticenin hangi hareketten meydana geldiği.
NED ENS ELLİ K (ŞA RT TEO RİSİ
)
• Objektif Değerlendirme• Ortalama insan
açısından yapılabilirlik.
• Sübjektif Değerlendirme
• Failin bireysel
özellikleri bakımından bizzat yapılabilirlik.
NETİCENİN FAİLE YÜKLENEBİLİRLİĞİ
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
İHMALİN NEDENSELLİĞİ
«Yapılması beklenen hareket yapılmış olsaydı netice önlenebilir miydi?» sorusu cevaplandırılır.
İhmal suretiyle icra suçlarındaysa, sorumluluktan söz edilebilmesi için ihmalin gerçekleşen neticenin nedeni olması yeterli değildir, neticenin gerçekleşmesi yönünde bir yükümlülüğün bulunması gerekir.
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
30
PRATİKLER I
A, kocası B’nin yemeğine zehir katar. Zehir etkisini göstermeden kocası B damar tıkanıklığına bağlı olarak kalp krizinden ölür. (1)
A. babası B’ye bombalı hediye paket yapıp yollar. A’nın annesi C ise babasının kahvesine zehir katmıştır. Zehir etkisini gösterirken, B bombalı paketi açar ve patlamada ölür. (1)
Arkadaşı A’nın yaptığı küfürlü şakalardan hoşlanmayan B, aldığı alkolün etkisiyle sinirlenerek A’yı bacağından vurur. A yanlış tedavi nedeniyle hastanede ölür. (2)
PRATİKLER II
A. arkadaşı B’yi taşla yaralamış, B hemofili hastası olduğundan yarası pıhtılaşmamış ve ölmüştür. (3)
A, B’nin yemeğine zehir katar. C de B’nin
yemekten sonra içtiği kahvesine zehir katmıştır.
Her iki zehir de öldürmeye yeterli ve elverişlidir.
Birkaç saat sonra B ölür. B’nin yemeğindeki mi yoksa kahvesindeki zehirden dolayı mı öldüğü belirlenememiştir. (4) (A ve C birbirlerinden
habersizdir.)
Olayın alternatif versiyonunda A ve C’nin kattığı zehirlerin tümü ancak B’yi öldürmeye yeterli ve elverişlidir.(5)
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
32
Pratik I ve II’de Ele Alınan Hususlar
(1)Nedensellik Bağının Kesilmesi
Bağımsız Başka Bir Sebebin Varlığı
Öne Geçen Sebep
(2) Atipik Nedensel Gelişme
(3) Mağdurun Durumunun Nedenselliğe Etkisi
(4) Çift Nedensellik
(5)Toplam Nedensellik
PRATİKLER III
Maddi sıkıntı çekmekte olan A, Büyükbabası B’den kendisine kalacak mirası dört gözle beklemekte
ama ihtiyar adamın eceli bir türlü gelmemektedir.
Bunun üzerine A, kalp hastası olduğunu bildiği büyükbabasını arayıp babasının bir iş kazasında yanarak öldüğü yalanını söyler. Büyükbaba aşırı stresin yol açtığı kalp krizinden ölür.
A, B’ye HIV virüsü taşıdğını söyler. B «erkek
adama bir şey olmaz» diyerek cinsel ilişki talebinde ısrar eder. B ilişki sırasında HIV virüsü kapar. B’nin sorumluluğunu değerlendiriniz.
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 34
PRATİKLER IV
A, B’nin vücudunun belden yukarı kısmına ateş eder. Ağır yaralanan B hastaneye kaldırılır. Yoğun miktarda kan kaybeden B’ye kan nakli yapılır.
Olayın sonrasına Yargıtay kararından bakalım: “mağdurun ince bağırsağında 7 yerde perferasyon ve bir yerde kopma meydana geldiği, acilen ameliyata alındığı, 7 ünite kan verildiği, durumunun düzelmesi üzerine 10.09.1999 günü taburcu edildiği, 26.10.1999 günü Akut Hepatit tanısı ile hastaneye yatırıldığı, 06.11.1999 günü öldüğü, Adli Tıp Kurumu 1. İhtisas Kurulu’nun verdiği raporda ateşli silah yarasının tek başına ölümü meydana getirecek düzeyde olduğu, ancak gerekli cerrahi onarımın gerçekleştirildiği, tedavi sırasında Hepatit virüslü kan verildiği, mağdurun ölümünün Akut Hepatit’ten ileri
geldiği…” Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
KAYNAKÇA
HAFIZOĞULLARI/ÖZEN
Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Y.
ÖZBEK, et. al.,
Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Y.
TOROSLU, Nevzat
Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Y.
HAKERİ, Hakan
Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Y.
36 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR