İdare İşlevi
Hemen belirtelim ki, idare hukuku yapısal idarenin hukukundan ibaret değildir. Yukarıdaki paragrafta da belirtildiği gibi, yasama ve yargı organlarının kendilerine özgülenmiş olmayan, idari nitelikte sayılan faaliyetleri de mevcuttur. Dolayısıyla, idari fonksiyon esasen idare cihazı tarafından yerine getirilmekle beraber, Yasama ve Yargı organlarınca yürütülen bazı iş ve faaliyetleri de kapsamaktadır. Yasama ve Yargı fonksiyonuna dahil olmayan kamu hukuku işlemlerinin idari sayılması çok doğaldır ve onlar da idare hukukuna tabi olacaklardır.
İdari işlevi tanımlamadan önce, bazı yönlerden bu etkinliğe bakalım.
İdari işlevin konusunu, toplumun günlük yaşamını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu teknik nitelikteki kamu işleri teşkil etmektedir. «Toplumda düzen ve dirliğin sağlanması ve korunması, kamunun ortak ve uygar gereksinmelerinin karşılanması, özel kişilerin kamuya yararlı işlerine yardım ve aynı konularda onlarla ortaklaşa çalışma, bütün bu faaliyet ve hizmetlerin gelecekte gereği gibi yapılmasını öngörüp hazırlıklarına girişme, İdare işlevinin başlıca konularıdır.»
(DURAN, s.7).
İdari işlevin amacı ise, kamu yararının sağlanmasıdır. Ancak bu kavramın geniş ve soyut niteliğinden biraz daha somut bir düzleme geçersek, idare işlevinin amacını, yasama ve yürütme güçlerince saptanan genel siyasi hedefler doğrultusunda, bunların hayata geçirilmesini sağlamak olarak belirtmek yanlış olmaz. GÜNDAY’ın da çok yerinde olarak açıkladığı gibi, “İdari fonksiyonun amacı kamu yararını gerçekleştirmektir. Gerçekten, idari fonksiyonun konusunu oluşturan kamusal iş ve faaliyetlerin çok büyük bir kısmı, özel kesim tarafından ya yürütülemez veya kartlı olmaması nedeniyle yürütülmez. Bunların Devlet (=İdare) tarafından yürütülmesi tüm toplum için yaşamsal bir değer ve önem taşır. Zira bu gibi kamusal iş ve faaliyetlerin yürütülmesi ile toplumun günlük gereksinimleri karşılanır ve gündelik yaşamının sürdürülmesi sağlanır.. Bu nedenledir ki, idari fonksiyonun amacı kamu yararını gerçekleştirmek olup, yöneldiği bu amacı nedeniyle özel kesim faaliyetlerinden ayrılır.(…) İdare kazanç elde etmek için değil ve fakat tüm topluma hizmet sunmak ve böylece toplumun yararını sağlamak için faaliyette bulunur.”
(GÜNDAY, s.16).
D. 10D, E. 2015/1663, K. 2016/91, T. 11.1.2016: «İdari işlemin çerçevesini çizmek ve buna bağlı olarak idari yargının görev alanını belirlemek için kullanılan "organik anlamda idare" teriminin yetersiz kalması üzerine geliştirilen "fonksiyonel anlamda idare" kavramıyla, genel olarak, devletin, yasama ve yargı fonksiyonu ile yürütme organının siyasî fonksiyonu dışında kalan tasarrufları ile diğer kamu tüzel kişilerinin idari tasarrufları anlatılmaktadır.
Yargı organlarınca, yargı fonksiyonunun yerine getirilmesi amacıyla, hukuki bir uyuşmazlığa çözüm üretmek için yargısal usuller izlenerek tesis edilen işlemler yargısal işlem(karar) olarak nitelendirilmektedir. Fonksiyonel bakımdan yargı organlarının, yargılama süreci ile ilgili işlemleri, Anayasa'nın 125. maddesinde öngörülen "idari işlemler" kapsamına girmemektedir.
Ancak yargı organlarının, yargısal işlemlerden ayrılabilen ve yargılama süreci ile ilgili olmayan faaliyet ve işlemleri, idari faaliyet ve idari işlem teşkil eder. Buna göre, yargı fonksiyonu ile ilgili olmayan işlemlerin, sırf mahkemeler veya hakimler tarafından yapılması, bunların yargısal işlem sayılmasına dayanak oluşturmaz. İdare işlevine dair olarak yapılan işlemler, hangi makam tarafından yapılırsa yapılsın, idari işlem sayılarak, idari yargının denetimine tabi olması gerekir.»
