Zeka
Gelişimi
Zeka Nedir?
Sternberg’in Üçlü Zeka Kuramı
(1) Analitik zeka veya bilgi işleme becerileri;
(2) Yaratıcı zeka, yeni problemleri çözme
becerisi ve (3) pratik zeka,
zihinsel becerilerin günlük
durumlara uygulanması.
Analitik Zeka:
Tüm zeka eylemlerinin altında yatan bilgi işleme bileşenlerinden oluşur: stratejilerin uygulanması, görevle bağlantılı bilginin ve üst bilişsel bilginin kazanılması ve öz-düzenlemenin sağlanması.
Yaratıcı Zeka:
Yeni ve alışılmadık durumlarda yine alışılmadık bilgi ve beceriler yoluyla başarılı bir şekilde baş etme becerisini içerir. Aynı zamanda yaratma, icat etme, keşfetme, içgörü ve sezgiyi kapsar. Yaratıcı zekâ, hayal gücünün kullanıldığı hikâyeler yazma, sanatsal bir nesneortaya koyma veya bir reklam hazırlama sürecinde de vardır. Analitik zekânın tersine yaratıcı zekânın değerlendirmesinde asla tek bir doğru cevap yoktur. Birçok cevabı olabilir veya açık uçlu kalabilir.
Pratik Zeka :
Bireyin fikirleri pratik uygulamalara dönüştürme ve başkalarını bunun yararlı olduğuna inandırma yeteneğidir. Bireyin içinde bulunduğu çevrede sahip olduğu yetenekleri başarılı olmak içinkullanması, uygulamasıdır. Okul ortamında bir öğrencinin başarılı olmak için sahip olduğu yetenekleri sergilemesi örnek gösterilebilir. Pratik
zekâya sahip bireyler ise sahip oldukları yeteneklerin farkında olan ve bunları doğru zamanda, doğru yerde kullanan kişilerdir.
Gardner’in Çoklu Zeka Kuramı
Bilgi işleme becerilerinin zekanın temelini nasıl oluşturduğuna dair bir diğer görüş Howard Gardner’ın çoklu zeka kuramıdır. Bu kuram, zekayı bireylerin kültürel açıdan değerli olan çeşitli etkinliklerle uğraşmasına olanak veren belirli bir takım bilgi işleme eylemleri olarak tanımlar. Gardner, genel bir zeka fikrini kabul etmeyerek sekiz tane birbirinden bağımsız zeka türünden bahseder.
Gardner, bu zeka türlerinden her birinin kendine has biyolojik bir temelinin, raklı bir gelişim sürecinin ve farklı bir uzmanlık performansının ya da ulaşabileceği bir noktanın olduğuna inanmaktadır. Aynı zamanda, işlenmemiş herhangi bir potansiyelin olgun bir sosyal role dönüştürülmesi için uzun süreli bir eğitim sürecinin gerekli olduğunu vurgulamaktadır.
GARDNER'ın tanımladığı Zekâ türleri :
•Sözel - Dilsel Zekâ
•Mantıksal - Matematiksel Zekâ
•Görsel - Mekansal Zekâ
•Bedensel - Kinestetik Zekâ
•Müziksel - Ritmik Zekâ
•Kişisel - İçsel Zekâ
•Kişilerarası - Sosyal Zekâ
•Doğa - Varoluşcu Zekâ
Dil bilimsel Zeka
Pek çok değişik kültürdeki tüm insanlar dil kullanma becerisine sahiptir. Ancak bazıları dili sadece iletişim amacıyla kullanırken, bazıları birden çok dil ve iletişim becerileri gösterebilirler.
Araştırmacılar, dil ve beyin arasındaki ilişkiyi yıllardır incelemektedir.
Dil bilimsel zeka da, iletişim aracı olarak dili etkili kullanma
kapasitesini ifade etmektedir. Bu kapasite, sözel (hikaye anlatan, konuşmacı, politikacı gibi) ya da yazım yeteneği (şair, oyun yazarı, editör gibi) şeklinde ortaya çıkabilir.
Mantık-Matematiksel Zeka
Günümüzde zekayı en çok açıklayan bilişsel yeteneklerden biridir.
Bireyin mantıksal düşünme, sayıları etkili kullanma, problemlere bilimsel çözümler üretme ve kavramlar arasındaki ilişki ya da örüntüleri ayırt
etme, sınıflama, genelleme yapma, matematiksel bir formülle ifade etme, hesaplama, hipotez test etme, benzetmeler yapma gibi
davranışlarını kapsar. Matematikçi, muhasebeci, istatistikçi ve bilgisayar programcıları, bu zekası güçlü bireylere örnek verilebilirler.
Uzamsal Zeka
Uzamsal zekadaki yeteneğimiz üç boyutlu bir nesnenin şekil ve
görüntüsünü ne kadar hayal edebildiğimizle ilgilidir. Burada, nesneyi görmeden zihinde canlandırma ve ayrıntıları görebilme söz konusudur.
(Gardner uzamsal zekanın görme engellilerde de şekillendiğini
vurgulamaktadır). Uzamsal zeka görsel düşünme ve şekil/uzay özelliklerini şekil ve grafiklerle ifade etme, çizme, boyama ve şekil verme gibi
davranışları kapsar. Avcı, izci, rehber, mimar, dekoratör, ressam ve tasarımcılar bu zekiisı güçlü bireylere örnek olarak düşünülebilir.
Müzikal-Ritmik Zeka
Müzikal zeka, duyguların aktarımında müziği bir araç olarak kullanan insanları hatırlatmaktadır. Bu bireylerde ritm, melodi, perde duyarlığı vardır. Enstrüman çalma, söylenen şarkının benzerini bulma gibi
yetenekleri kapsar. Bu zekaları güçlü bireyler, genellikle müzisyenlik, orkestra şefliği gibi işlerle uğraşırlar.
Bedensel - Kinestetik (Duyu devinişsel) Zeka
Bireyin vücudunu ve hareketlerini kullanım biçimini ifade eder.
Bedensel zekası yüksek bireyler sportif hareketleri, düzenli-ritmik oyunları kolayca uygulayabilirler. Bu bireylerde koordinasyon,
denge, hız, el becerisi ve esneklik dikkat çekicidir. Dansçılar,
aktörler, sporcular, pandomim sanatçıları, cerrahIar, teknisyenler, heykeltraşlar bunlara örnek gösterilebilir.
Sosyal (Interpersonal) Zeka
Bu zeka kapsamında insanlarla iletişim kurma, onlarla empati kurma ve davranışlarını yorumlama yetenekleri bulunmaktadır. Politikacılar, liderler, psikologlar, öğretmenler, aktörler, turizmciler bu
yeteneklerini iyi kullanan insanlardır.
Özedönük (Intrapersonal) Zeka
Bu zeka bireyin "kendini" duyma ve anlamasıyla ilgili bilişsel yeteneğini ifade eder. Kim olduğumuzu, hangi duygularımızı neden hissettiğimizi düşünmemiz, bu zekamızla ilgilidir. Bu zekası yüksek bireyler kendini tanıma, güvenme, disiplinli olma, hedeflerini belirleme ve kişisel
problemlerini çözme becerisi gösterirler.
Doğal (Naturalistic) Zeka
Gardner tarafından Çoklu Zeka Kuramına eklenen son zekadır. Doğa zekası, bitki topluluklarını tanıma, doğal hayattaki önemli farklılıkları ayırt etme yeteneği ve bu yeteneği ürünsel bir şekilde kullanma (avcılık, çiftçilik ya da biyolojik bilimler gibi) olarak tanımlanmaktadır. Bölgesel ya da global çevre değişikliklerini açıklama, ev hayvanları, doğa hayatı, bahçe ve park sevgisi, teleskop, mikroskop kullanarak doğayı inceleme ve fotoğraf çekme gibi davranışları kapsar.
Eğitim Bilimine Giriş- Yrd. Doç. Dr. Yunus PINAR
Eğitim Bilimine Giriş- Yrd. Doç. Dr. Yunus PINAR
Eğitim Bilimine Giriş- Yrd. Doç. Dr. Yunus PINAR
