OKUL ÖNCESİ OKUL DÖNEMİ DİYABET YÖNETİMİ

(1)

OKUL ÖNCESİ

VE

OKUL DÖNEMİ

DİYABET YÖNETİMİ

HATİCE BİLGİLİ

Diyabet Eğitim Hemşiresi Aile Danışmanı & NLP Trainer

Pusula Psikodrama Enstitüsü ve Danışmanlık Merkezi/Ankara

(2)

SUNUM PLANI



Okul Öncesi Dönem ve Diyabet Yönetimi



Okul Dönemi ve Diyabet Yönetimi



Olgu Sunumu



Dünyada ve Ülkemizde Diyabet Politikaları



Kaynaklar

(3)

Diyabet,

kronik hastalıklar içerisinde, her yaş grubunda

tehdit oluşturan ve

çocukluk dönemindeki en yaygın

hastalıklardan biridir.

(4)

Diyabetle yaşam 7 gün-24 saat,

ömür boyu bakım, tedavi ve kontrolü zorunlu kılmakta

Evde, kreşte, okulda, parkta, sokakta, arkadaş partilerinde

onunla yaşamayı bilmek ve

onunla barışık olabilmektir

(5)

Diyabetli çocuğun

sağlıklı yaşamını sürdürebilmesi için

ailenin bilgisi ve ilgisi kadar yakın çevrenin okul doktoru, okul hemşiresi,

sınıf öğretmeni ve yöneticilerin ilgili ve bilgili olması

önem taşır

Temel Amaç

çocuk ve ailenin mevcut yaşam şekline

diyabet bakımını bütünleştirmek

olmalıdır

(6)

ISPAD-2009-2011

Uluslararası Bildirgesi DİYABET EĞİTİMİ

Diyabetliye,

Aile ve yakınlarına, Sağlık personeline,

Okul, kreş, yuva vb. çalışanlarına ve bakıcılara,

Topluma

1) Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): 51–57

2) IDF-ISPAD_Diabetes_in_Childhood_and Adolescence_Guidelines_2011

(7)

ISPAD- Uluslararası Bildirgesi

Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): 51–57

* Y

aşa göre

* Diyabet evresine göre

* Olgunluğa ve yaşam şekline göre,

* Kültürel fark ve ihtiyaca göre

HER ULUSA GÖRE ayrı olmalıdır

Ailenin ve diyabetlinin

ihtiyacına yönelik

(8)

BECERİ ADA Sağlık Profosyonelleri Önerileri A- Hipoglisemi

1) Hipoglisemi farkındalık durumu 2) Tedavi becerisi

3) Hipoglisemi önleme becerisi

8-10 yaş 10-12 yaş 14-16 yaş

4-9 yaş 6-10 yaş 9-13 yaş

B-Kan Şekeri Ölçümü 8-10 yaş 7-11 yaş

C-İnsülin Enjeksiyonu

1) Kendi yapma becerisi (bazen destekli) 2) İki enjeksiyon yapma

3) Ek doz yapma

--- 12-14 yaş 14-16 yaş

8-11 yaş 8-12 yaş 12-16 yaş D-Diyet

1) Egzersiz öncesi uygun ara öğün 2) Ana Öğün alma

3) Kan şekerine göre besin değişimi

10-12 yaş 14-16 yaş 14-16 yaş

10-13 yaş 9-15 yaş 10-15 yaş

UNIVERSITYOF VIRIGINIA “DIABETES CARE 11:65-68,1990

(9)

3-6 YAŞ OKUL ÖNCESİ DÖNEM

ve

DİYABET YÖNETİMİ

(10)

İlk insan ilişkilerinin kurulduğu dönem

Özgüven duygusu gelişir,

Kendi kararlarını verebilmektedir Keşif devam eder ,

Özgürlük duygusunun başlangıcı, Küçük sorumluluk alabilir...

3-6 YAŞ OKUL ÖNCESİ DÖNEM

(11)

 Hareketli ve enerjiktir

 Hayal gücü çok geniştir

 Sosyal ortamlara ihtiyaç duyar

 Okul öncesi dönemdir

 Soruları yoğunlaşmıştır

 Kendini ifade etme

3 - 6 Y AŞ O YUN VE G IRIŞIMCILIK D ÖNEMI

 Girişimcilik ve beceri istekleri

 Etkin dinleme

 Korkutmamak

 Sorumluluklar vermek için ideal

 Övgü ve taktir

 Seçimler sunun

(12)

Psikolojik yaklaşım

Sevgi

Ceza

3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

D IYABETTE YAKLAŞıM

(13)

Hipoglisemi

* Beslenme ve fiziksel aktivite değişikliklerine bağlı

* Açlığını iletir fakat hipoglisemiyi tarif edemez

ÇÖZÜM Önerileri

• Aile fertleri ve bakıcılar hipoglisemiyi iyi bilmeliler

• Gözlem, çocuğu tanımak

• Sık kan şekeri ölçümü

• Hedef KŞ : 100-180 mg/dl

3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

D IYABETTE YAKLAŞıM

(14)

Egzersiz

* Egzersiz yapmak istememesi

* Zamansız egzersiz

Beslenme

*Yeme bozukluğu,

*Yasak gıda isteği,

*Öğün zamanı isteksizlik

*İnatlaşma ÇÖZÜM ÖNERİSİ

*oda/oyuncak toplanması

*kirlinin kaldırılması

*mutfakta basit yardımlar

*Diyabetle ilgili oyunlar

ÇÖZÜM ÖNERİSİ

*mutfakta basit yardımlar

*SEREMONİ

Diyabet bilekliği veya kartı

3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

D IYABETTE YAKLAŞıM

(15)

SORUN

* Aile kendini diğer ailelerden uzak tutuyor.(gizleme)

* Çocuk bu durumu sorgular,

* Kendi merkezci,

ÇÖZÜM ÖNERİSİ

* Psikolojik destek,

* Sosyalleşme,

* Sevgi ve oyun paylaşımı

* Aile,akraba,derneklerin desteği,

* Sağlık ekibi desteği

3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

D IYABETTE YAKLAŞıM

(16)

Eğitime çocuk dahil edilir

* Basit,aşamalı ,uygulamalı eğitim

* Parmak temizliği ve delme işlemi

* İnsülin bölge seçimi

3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

Kan şekeri ölçümü

İnsülin uygulama eğitimi

D IYABETTE YAKLAŞıM

(17)

6-12 YAŞ

OKUL DÖNEMİ ve

DİYABET YÖNETİMİ

(18)

 Diğer insanların görüşü önemlidir,

 Toplumla iç içe yaşar,

 Arkadaşları ile zaman geçirmek ister,

 Kendinden büyüklerle sohbetten hoşlanır,

 Sosyalleşme dönemi

 Aileye yardımcı olacağı dönemdir

 Hayvan bakımı ve odasının temizliği vb.

BİREYSEL DESTEK Adölesana geçişte önemli!!!

Grup eğitimi alabildiği en iyi yaş grubu dönemidir.

6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

(19)

D IYABETTE YAKLAŞıM



Gördüğünü uygulayabilir,



Kan şekeri bakabilir,



İnsülin uygulamasını yapabilir,



Hedef kan şekeri: 90-180 mg/dl



Aile desteği şart...

6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

Çalışmalar tek başına çocuğa bırakılan takiplerin

kötü metabolik kontrolle sonuçlandığını, çocuğa ailenin gözetiminin şart olduğunu

göstermektedir.

(20)



Aile dışı arkadaşlarında kalma isteği,

6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

* Tüm malzemelerin hazırlanması,

* Kalacağı aile yetişkinlerine diyabet ve hipoglisemi hakkında

bilgi ve deneyimin paylaşımı

(21)

OKULDA



Şeker almaması konusunda bilinçlendirilmeli,



Hipoglisemi hakkında bilgi verilmeli,



Öğünlerin zamanı ve alımın önemi,



Spor bu yaş grubu için çok önemli

6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

* Ara öğün

* Kan şekeri ölçümü,

* Hipoglisemi semptomlarının bildirilmesi sorumluluğu verilir.

*Motivasyonu arttırır,

*Sosyalleştirir

(22)

 Defter kayıtlarını yanlış tutma

 Yalan söyleme (ek besin almadım)

 Okulda utandığı için insülin yapmama

 Ek doz uygulama

 İnsülin yapmak için mekan yok

 Arkadaşlarından gizleme

 Hipoglisemi riski

 Egzersiz/Hipoglisemi riski

 Aileden uzak!!!

6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

(23)

Diyabet,

*Kan şekeri ölçümü,

*Hedef aralığı,

*Hipoglisemi,

*Ana-ara öğün,

*Egzersiz,

*İletişim 3. Görüşme

*Değerlendirme...

2. görüşme:

*Glukogen kullanımı !!!

*İmzalı belge

*İletişim...

Okul yönetimi ve öğretmen ile iletişim

 Ailenin aşamalı görüşmesi!!!

6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM

(24)

Tip 1 Diyabet Olgusu M.A. 4 yaş 1 aylık erkek

(25)



Hikayesi:

 1 yıl önce ateş yüksekliği,

 Çok su içme ve sık idrara çıkma

 Kilo kaybı, bulantı ve kusma

şikayetiyle hastaneye başvurmuş.

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK ^ERKEK



Acil servisde bakılan KŞ:401

Keton: + pH:6,89

HCO3: 1,8 gelmiş.

DİYABETİK KETO-ASİDOZ

KOMASI

(26)

Fizik Muayene:



Ateş: 38,5 C



Nabız: 128/dk



Sol. Sayısı: 48/dk



TA: 120/60 mmHg



Tartı:12 kg ( 10 p)



Boy: 91cm ( 10p )



Özgeçmiş: Özellik yok



Soy geçmiş: Özellik yok



Anne Baba akraba değil



Aşıları düzenli yapılmış

 Klinik takipte:

HbA1C:10,1

Diyabet Otoantikorlar +

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK ^ERKEK

(27)

T ^EDAVI



Yaşa göre Sağlıklı Beslenme Planı



Çoklu İnsülin Tedavisi ( Nova Rapit+Lantus)



Temel Diyabet Eğitimi

Tip 1 Diyabet 3 Ayda bir takip

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK ^ERKEK

(28)



Başvuru Nedeni:



Annenin işe başlaması



Aile destek guruplarının olmaması ( Aile büyükleri, akraba,vb..)



Uygun bakıcı bulunamaması



Annenin korku, kaygı ve endişesinin yüksek olması



Bakıma muhtaç bir yaş grubunda olması

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK ^ERKEK

(29)

SORUNLAR:

* Annede anksiyete / Problemi çözmekte sıkıntı

* Bakıcı bulamaması

* Çocuğun yaş dönemi nedeniyle bakıma muhtaç olması

* Diyabet bakımında görev alamaması

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

* Duygularını ifade etmesi sağlandı

* Çocuğun gelişim dönemi konusunda bilgi verildi

* İşe yakın bir yerde uygun kreş

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK - O ^KUL ^ÖNCESI ^DÖNEM

(30)

SORUNLAR:

* Kreş yöneticisi ve personelin isteksiz olması

* Kreş hemşiresi yok/ dr. Haftada bir gün geliyor

* Kreş personeli ziyaret edilerek, temel diyabet eğitimi verildi

* Öğretmene mektup gönderildi

*

Anne öğlen insülinleri uyguladı

* Gerekli malzemeleri temin etti

* Gönüllü öğretmen kan şekeri ölçümü desteği

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK - O ^KUL ^ÖNCESI ^DÖNEM

(31)

SORUNLAR:

• Kreşte malzemelerin bulundurulması

• İnsülin uygulaması için uygun ortamın olmaması

• Çocukların yanında insülin uygulanması

* Diyabet hemşiresi –Anne- Kreş personeli iletişim devamı sağlandı

* Kreşte insülin yapılması için uygun oda ayarlandı

* Gerekli malzemelerin saklanması için buzdolabı ve dolap ayarlandı

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK - O ^KUL ^ÖNCESI ^DÖNEM

(32)

SORUNLAR:

• Sağlıklı beslenme planının uygulamasında güçlük

• Yaş günü kutlamaları

• Karbonhidrat ağırlıklı beslenme

* Sağlıklı beslenme planının önemi anlatıldı

* Ara öğün saatine denk getirilmesi, kutlama gününde ince bir dilim

* Anneye CHO Eğitimi planlandı

* Beslenme planı değişikliği gerçekleştirilemedi

* Hiperglisemi???- Ek doz???

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK - O ^KUL ^ÖNCESI ^DÖNEM

(33)

SORUNLAR:

• Egzersiz saatlerinin ayarlanmasında güçlük

• Kreş dışı gezi aktivitelerine çocuğun alınmaması

* Kan şekeri sonucuna göre gerekli önlemleri alarak katıla bilmesi

* Öğretmenler bu konuda sorumluluk almak istemiyorlar!!!

M.A. 4 ^YAŞ 1 ^AYLıK - O ^KUL ^ÖNCESI ^DÖNEM

(34)

• ADA, Diyabet Dostu Okul- Güvenli Okul

• Diyabet Bakım Koordinatörü, tüm personel eğitilmeli

• Ücretsiz Danışma Hattı

• Webb Tabanlı iletişim

• Okulda Diyabetlinin Bakımı Federal Yasalar…

İSVEÇ

* Zorunlu eğitim süresi içinde okul bakımdan sorumludur

* Öğretmenlere Temel destek bakım becerileri eğitimi

* Çocuk hastaneleri ile 24 saat telefonla destek

* Belediyeler

DÜNYADA DİYABET POLİTİKALARI

Alexandria, Virginia, USA; and cUniversity of Florida and Florida

State University, Florida, USA Pediatric Diabetes 2009: 10 (Suppl. 13): 28–36.

(www.diabetes.org/schooldiscrimination).

(35)

UYGULANAN DİYABET POLİTİKALARI

(36)

Diyabet Eğitim Hemşiresinin hastalık bilgisinin yanı sıra,

çocuğun gelişimsel özelliklerini, ve

çocuğa ilişkin farklılıkları bilmesi Aile yapısı ve yaşam şeklini

eğitimde göz önünde bulundurması gerekir

Kaynak: Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 2005

MESAJLAR

(37)

Diyabet bakım ve yönetimi Okul, Aile, Diyabet Ekibi

Arasında gerçekleştirilen

Pozitif ve sürekli iletişime bağlıdır

MESAJLAR

(38)

MESAJLAR

Diyabetle Yaşamı kolaylaştırmak için

Toplumsal Yaşamın her alanında

destek gereklidir

(39)

KAYNAKLAR

 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ,Çocuk ve Ergen Gelişimi, ISBN: 978-9944-919-68-5

 ÇOCUKLUK ÇAĞI DİYABET EĞİTİMCİ REHBERİ, T.C. Halk Sağlığı Kurumu

 DİYABET 2020 Vizyon ve HEDEFLER ÇALIŞTAY RAPORU, 2009

 IDF POSİTİON STATEMENT: Diabetes Education.2004

 IDF-ISPAD_Diabetes_in_Childhood_and Adolescence_Guidelines_2011

 Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): 51–57

 Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 2005

 DIABETES CARE, VOLUME 35, SUPPLEMENT 1, JANUARY 2012

 University of Viriginia “Diabetes Care 11:65-68,1990

 Alexandria, Virginia, USA; and cUniversity of Florida and Florida

 State University, Florida, USA Pediatric Diabetes 2009: 10 (Suppl. 13): 28–36.

 www.diabetes.org/schooldiscrimination

(40)