I-MADDE METNİ:
Mükerrer Madde 298- (19/2/1963 tarih ve 205 sayılı Kanunun 26 ncı maddesi ile eklenen ve 4/12/1984 tarih ve 3094 sayılı Kanunun 1 inci maddesi ile değiştirilmiş olan geçici 11 inci madde hükmü olup, 25/3/1987tarih ve 3332 sayılı Kanunun 16 ncı maddesi ile madde numarası değiştirilmiştir.)
(Değişik: 17/12/2003-5024/2 md.)
A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde% 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
Kapsama giren mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla malî tabloları düzenlemek ve enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadırlar. Geçici vergi dönemlerinde yukarıda belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuzaltı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son oniki ay dikkate alınır. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.
Bakanlar Kurulu; bu maddede yer alan % 100 oranını % 35'e kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25'e kadar çıkarmaya veya tekrar kanunî seviyesine kadar indirmeye yetkilidir.
2. Bu maddenin uygulanmasında;
a) Parasal olmayan kıymetler; parasal kıymetler dışındaki kıymetleri,
b) Parasal kıymetler; Türk Lirasının değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kaldığı halde satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetleri (Yabancı paralar da parasal kıymet olarak dikkate alınır.),
c) Enflasyon düzeltmesi; parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle, malî tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanmasını,
d) Düzeltme katsayısı; malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıyı,
e) Ortalama düzeltme katsayısı; malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki dönemin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayıyı,
f) (Değişik: 30/3/2006 – 5479/11 md.) Fiyat endeksi (ÜFE); Türkiye İstatistik Kurumunca Türkiye geneli için hesaplanan Üretici Fiyatları Genel Endeksini,
g) Reel olmayan finansman maliyeti; her türlü borçlanmada, borç tutarlarına (yabancı para üzerinden borçlanmalarda borcun alındığı tarihteki Türk Lirası karşılıklarına), borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanan tutarı,
h) Toplulaştırılmış yöntemler;
aa) Basit ortalama yöntemi; gelir tablosu kalemleri ile stokların düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalınmaksızın dönem ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmasını,
ab) Hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi; dönem sonu stok ve dönem içinde satılan mal maliyetinin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmasını (Bir önceki döneme ait düzeltilmiş satılan mal maliyeti enflasyon düzeltmesi yapılan dönemin sonuna taşıma katsayısı uygulanarak taşınır. Bu hesaplamalarda amortisman ve reel finansman giderleri, endekslenmeden dikkate alınır.),
1 Bu madde başlığı “Yeniden değerleme:” iken, 17/12/2003 tarihli ve 5024 sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle “Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme oranı” olarak değiştirilmiştir.
i) Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı; enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş değerleri toplamının, dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile bulunan katsayıyı,
j) Taşıma; malî tablolardaki parasal ve parasal olmayan tutarların, taşıma katsayısı kullanılarak ilgili dönemin sonundaki yeni değerlerinin hesaplanması işlemini,
k) Taşıma katsayısı; malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bir önceki dönemin sonundaki (yıl içinde işe başlayanlarda, işe başlanılan aya ilişkin) fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıyı,
l) Enflasyon fark hesapları; parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği hesapları,
m) Enflasyon düzeltme hesabı; parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesabı (Bu hesap enflasyon fark hesapları ile karşılıklı olarak çalışır. Parasal olmayan aktif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan pasif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulması sonucu oluşan farklar ise borcuna kaydedilir. Enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi gelir tablosuna aktarılmak suretiyle kapatılır.),
n) Net parasal pozisyon; parasal varlıklarla parasal yükümlülükler arasındaki farkı, İfade eder.
3. Düzeltme işleminde aşağıdaki tarihler esas alınır:
a) Alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetlerle malî duran varlıklar için; satın alma tarihi.
b) İlk madde ve malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine dahil edilen unsurlar, yıllara sarî inşaat ve onarım işlerinde maliyeti oluşturan unsurlar, gelecek aylara ve yıllara ait giderler, maddî duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, maddî olmayan duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, özel tükenmeye tâbi varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, yıllara sarî inşaat ve onarım hakedişleri, haklar ve şerefiyeler için; defterlere kayıt tarihi (Bunlara mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslar, ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir.).
c) Parasal olmayan alınan depozito ve teminatlar ile avanslar, nakit olarak ödenmiş sermaye, hisse senetleri ihraç primleri, hisse senedi iptal kârları için; tahsil tarihi.
d) Parasal olmayan verilen depozito ve teminatlar ile avanslar için; ödeme tarihi.
e) Aynî sermaye olarak konulan kıymetler için; mülkiyetin intikal ettiği tarih.
f) Kâr yedekleri, geçmiş yıl kârları ve net dönem kârının sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye için; tescil tarihi.
g) Nakdî sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için; ödeme tarihi, aynî sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için; sermaye olarak konulan kıymetlerin mülkiyetinin intikal ettiği tarih, temettü karşılığı alınan hisse senetleri için; iştirak edilen şirket sermayesinin tescil tarihi.
h) Parasal olmayan karşılıklar için; ilgili olduğu kıymetin düzeltmeye esas tarihi.
4. Düzeltme işleminde bu Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen tutarlar esas alınır. Ancak stokların, satılan malın ve maddî duran varlıkların maliyet bedeline ve malî duran varlıkların alış bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyetleri düşüldükten sonra bulunan tutarlar düzeltmeye tâbi tutulur. Toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltmeye tâbi tutulan kıymetlerin alış veya maliyet bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyetlerinin düşülmesi ihtiyarîdir.
Mükellefler; reel olmayan finansman maliyetini, toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi suretiyle belirlenen oranı uygulayarak da tespit edebilirler.
Ancak bu yöntemi seçen mükellefler seçtikleri yöntemden bu seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemezler.
Belgelerde ayrıca gösterilen vade farklarının reel olmayan kısımları ile üç aydan fazla vadeli olan ve vade farkı düzenlenen belge üzerinde ayrıca gösterilmeyen işlemlerde alacak ve borç senetlerinin reeskont işlemine tâbi tutulmasında esas alınan Merkez Bankasınca uygulanan faiz oranı kullanılarak hesaplanan vade farkı tutarının reel olmayan kısımları bu madde hükümlerine tâbi tutulur.
(Mülga son fıkra:16/7/2004-5228/60 md.)
5. Mükellefler düzeltme işleminde Maliye Bakanlığınca belirlenen toplulaştırılmış yöntemleri uygulayabilirler.
Ancak toplulaştırılmış yöntemlerden birini seçen mükellefler seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemezler.
Enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir.
Yıllara sarî inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmeler, enflasyon düzeltme hesabı yerine yıllara sarî inşaat enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir. Bu hesap işin bitiminde kâr/zarar hesabına intikal ettirilir.
Düzeltme sonucu bulunan tutarlar, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değerleri olarak dikkate alınır.
Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. (Değişik ikinci cümle : 16/7/2004-5228/9 md.) Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.
Enflasyon düzeltmesine tâbi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde, bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farkları maliyet addolunur.
Matrahın tespitinde, kanunen kabul edilmeyen giderler, istisnalar ve geçmiş yıl malî zararları enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarları ile dikkate alınır.
6. Amortismanlar ve itfa payları, düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanır.
Kazançlarını işletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek erbabı da amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini bu maddede belirtilen hükümlere göre düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler.
7. Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme şartlarının yeniden oluşması halinde; enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılır. Bu şekilde belirlenen geçmiş yıl kârı vergiye tâbi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez. Ancak, matrahın tespitinde geçmiş yıl malî zararları mukayyet değerleri ile dikkate alınır. Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir.
Bu işlemlerden doğan pasif kalemlere ait fark hesapları için (5) numaralı bendin beşinci paragraf hükmü uygulanır.
8. Maliye Bakanlığı;
a) Mükellef veya meslek grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla;
enflasyon
düzeltmesinde toplulaştırılmış yöntemler kullanılmasına izin vermeye, toplulaştırılmış yöntem uygulanabilecek kalemleri belirlemeye,
b) Mükellef veya meslek grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla hangi tür malî tabloların; enflasyon düzeltmesine tâbi tutulup tutulmayacağını ve geçici vergi dönemlerinde düzeltilip düzeltilmeyeceğini belirlemeye,
c) (3) numaralı bentte yer almayan kıymetler için düzeltmeye esas alınacak tarihi belirlemeye, d) Ortalama ticarî kredi faiz oranının tespitine ilişkin usul ve esasları tespit etmeye,
e) Bölgeler, sektörler, iş grupları, iş nevileri veya parasal olmayan kıymetler itibarıyla döviz, altın ve benzeri değerleri esas alarak düzeltme yaptırmaya ve günlük olarak belirlenen endeks veya değerleri kullandırmaya,
f) Parasal ve parasal olmayan kıymetleri belirlemeye,
g) Net parasal pozisyon kâr/zarar hesabı yaptırmaya,
h) Enflasyon düzeltmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye, Yetkilidir.
9. (Ek: 16/7/2004-5228/9 md.) Münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler bu fıkranın (1) numaralı bendinde yer alan şartlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yaparlar.
B) Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmî Gazete ile ilân edilir. 2
C) (Ek: 30/3/2006 – 5479/11 md.) Vergi kanunlarında yer alan "toptan eşya fiyatları genel endeksi"
ibaresi "üretici fiyatları genel endeksi" ve "TEFE" ibaresi "ÜFE" olarak uygulanır.
İlgili tebliğler: 328,333,338, 341,342,345,348,353,363,377,387,392,401,410,419, 430 ,441, 457, 474 , GVK.GT:.217
Sirküler: 2,3,4,6,7,8,9,10,11,12,13,18,19,20,21, GVK: 33,36,37, KVK: 2,4,10 II-AÇIKLAMA VE YORUM:
A-GENEL AÇIKLAMA:
Enflasyon düzeltmesi ile ilgili geniş açıklama, 328 no.lu V.U.K. genel tebliğinde yapılmıştır. Tebliğde de yapılan açıklamlarda da görüleceği üzere, Ülkemizde uzun yıllardır süren yüksek enflasyon, çok çeşitli tahribatlarının yanında, mali tabloları da bozmuş ve mali tabloların gerçek durumu yansıtmaktan uzaklaşmasına yol açmıştır. Enflasyona karşı alınan tedbirler ile sorunun kökten çözülmesi hedeflenmiş ve bu konuda çok ciddi mesafeler kat edilmiş ise de vergilemenin enflasyonun etkisinden arındırılarak gerçekleştirilebilmesi ihtiyacı, varlığını halihazırda da devam ettiren bir olgudur.
Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298.nci maddesinde değişiklik yapan 5024 sayılı Kanunun amacı da mali tabloların enflasyonun etkisinden arındırılması ve böylece vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesidir.
Enflasyon düzeltme işlemi ile ilgili olarak 5024 sayılı Kanun ikili bir yaklaşım getirmiş ve 31/12/2003 tarihli mali tabloların düzeltilmesiyle ilgili farklı düzenlemeler ihtiva etmiştir. Süreklilik arz eden ve düzeltme işlemine ilişkin ana esasların belirlendiği hükümler Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinde;
31/12/2003 tarihli mali tabloların düzeltilmesine ilişkin hükümler ise geçici 25 inci maddesinde yer almaktadır.
Maddede belirtildiği gibi, enflasyon düzeltmesi yapılabilmesi için, son üç yıllık enflasyon toplamının %100 ü aşması ve yıllık %10 enflasyon olması ve bu iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
31.12.2003 yılı bilançoları esas alınmak suretiyle,ilk ve son defa yapılan enflasyon düzeltmesinden sonra geçen 10 yılda enflasyon kontrol altına alınmış ve Vergi Usul Kanunun mükerrer 298 inci maddesinde belirtilen enflasyon düzeltmesi yapılabilmesi için gerekli olan her iki şart birden gerçekleşmemiştir.
Ancak, enflasyon düzeltmesi yapıldıktan sonraki 10 yıllık gelişmeye baktığımızda Tüketici fiyatları ile enflasyonun %199,57, üretici fiyatları ile enflasyonun ise %185,49 olduğu açıkça görülmektedir. 3
Bu şekildeki rakamlara dikkat ettiğimizde, İşletmelerin bilançolarının yine gerçeği göstermediğini görmekteyiz. Çünkü, 10 yıllık süre içinde tüketici fiyat enflasyonu, % 199,57, üretici fiyat enflasyonu ise % 185,49 olmuştur. Dolayısıyla bilanço kalemlerinde de bu oranlar kadar aşınma olmuştur.
2 19/11/2013 tarihli ve 28826 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Maliye Bakanlığı’nın 430 Sıra Nolu Tebliği ile 2013 yılı için yeniden değerleme oranı % 3,93 (üç virgül doksan üç) olarak tespit edilmiştir.
3 Yeminli Mali Müşavir ve Bağımsız Denetçi Cevdet AKÇAKOCA’nın www.MuhasebeTR.com internet adresinde yayımlanan 03.12.2013 tarihli “ Bir Kerelik Yeniden Değerleme Veya Enflasyon Düzeltmesi Yapılmalıdır” isimli makalesi.
Bu sebeple ya yine yeniden 10 yıllık bir enflasyon düzeltmesi yapılmalı veya bir şekilde eskiden olduğu gibi yeniden değerleme yapılabilmelidir ki bilançolar düzelsin.
Ancak, bu kez yapılacak düzeltmenin daha basit şekilde yeniden değerleme kat sayıları veya fiyat endeksleri dikkate alınarak yapılmalı ve basit de olsa bir düzenleme yapılarak bilançoların tekrar düzelmesi sağlanmalıdır.
B-ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPACAK OLANLAR:
1-Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Gelir veya Kurumlar Vergisi Mükellefleri:
Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerin, düzeltme şartlarının oluşması halinde 1/1/2004 tarihinden sonra düzenleyecekleri mali tablolarından sadece bilançolarını düzeltme işlemine tabi tutmaları zorunludur.(338.no.lu.V.U.K.genel tebliği)
Bilanço üzerinde enflasyon düzeltmesi, kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılacaktır. Yani bir işletmenin Vergi Usul Kanununun mükerrer 298.nci maddesine göre enflasyon düzeltmesi yapması için iki şart öngörülmüştür:
1. Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak 2. Bilanço esasına göre defter tutmak
Bu iki şartın birlikte gerçekleşmesi durumunda, içinde bulunulan yıla ait bilanço üzerinde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesine ve 328 no.lu tebliğe göre enflasyon düzeltmesi yapmak, anılan mükellefler için zorunluluktur.
Örnek
(A) işletmesinin ortakları bir baba ve bir oğuldan oluşmakta ve işletme adi ortaklık statüsünde faaliyet göstermektedir. Şirketin iştigal konusu perakende nalburiye malzemeleri alım-satımıdır. Baba ve oğulun ayrı ayrı gelir vergisi mükellefiyetleri olup, işletmede bilanço esasına göre defter tutulmaktadır.
Bu işletme, her iki şartı da gerçekleştirdiği için içinde bulunulan yıla ait bilançosunu Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri doğrultusunda düzeltme işlemine tabi tutacaktır.
2-Kuyumcular Enflasyon Düzeltmesi Yapmaya Mecburdurlar:
V.U.K.’nun mükerrer 298.nci maddesinin (9) numarkalı benti uyarınca, münhasıran sürekli olarak işlenmiş;
altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler bu fıkranın (1) numaralı bendinde yer alan şartlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yaparlar.
Enflasyon düzeltmesinin temel mantığı parasal olmayan kıymetlerin yasada belirtilmiş bazı katsayılarla çarpılarak düzeltilmiş tutarlara ulaşılması ve daha sonra da düzeltilmiş tutardan düzeltme öncesi tutarların çıkarılarak düzeltme farklarının muhasebeleştirilmesidir.
VUK ‘nun 19 no.lu sirkülerinde belirtildiği gibi, esas faaliyetleri olan kuyumculuk işi yanında bu faaliyetlerinin bir cüzü niteliğinde olan platin, kıymetli taş alım-satımı veya imali gibi faaliyetleri bulunan mükelleflerce de enflasyon düzeltmesi yapılması gerekmektedir. Ancak, kuyumculuk faaliyetinin yanı sıra bu nitelikte olmayan market işletmesi, gıda ticareti, beyaz eşya alım-satımı, kafe işletmesi gibi başka faaliyetlerinin bulunması durumunda münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imalifaaliyetinden söz edilemeyeceğinden enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır.
3-Enflasyon Düzeltmesinin Yapılacağı Zaman:
Enflasyon düzeltmesine ilişkin ana esaslar Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında yer almaktadır.
Buna göre:
Mükellefler fiyat endeksindeki (Toptan Eşya Fiyatları Endeksindeki) artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde % 100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır. Bakanlar Kurulunca bu oranların değiştirilmesi halinde yeni oranlar dikkate alınacaktır.
Örneğin, 2012 yılındaki fiyat endeksindeki artışın, % 45, 2013 yılında, % 40, 2014 yılında % 15 olması halinde, 2014 yılı mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmayacaklardır. Çünkü, içinde bulunulan 2014 döneminde % 10’ dan fazla olmasına karşın (3) üç hesap döneminin toplamı % 100’den fazla değildir. Örnekteki, 2012 yılının artışı %55, 2013 yılınınki % 60, 2014 yılının ki ise % 9 olması halinde üç yılın toplamı % 100’yü geçmesine karşın, yine enflasyon düzeltmesi yapılamayacaktır. Çünkü, içinde bulunulan 2014 yılı % 10 ‘nun altında kalmıştır. Ancak, birinci yıl, %35, ikinci yıl,% 45, içinde bulunulan yıl % 25 olması halinde enflasyon düzeltmesi yapılabilecektir.
4-Bilanço Esasına Göre Defter Tutmayan Gelir veya Kurumlar Vergisi Mükellefleri :
Bilanço esasına göre defter tutmayan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesi yapamayacaklardır.
Ancak Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla faal olup, 2004 yılı hesap döneminden itibaren ilk defa bilanço esasına geçen mükellefler ilk düzeltme işlemlerini bilanço esasına geçtikleri tarih itibarıyla ve Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesinde yer alan esaslara göre; daha sonraki düzeltme işlemlerini de mükerrer 298 inci maddesine göre yapacaklardır.
C- DÜZELTME İŞLEMİNE TABİ TUTULACAK MALİ TABLOLAR : 1-Hesap Dönemi Takvim Yılı Olanlar:
5024 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 25 inci madde 2003 yılı hesap dönemi sonunda düzenlenen mali tablolardan sadece bilançonun düzeltilmesini öngörmüştür. Düzeltilecek mali tablo yani bilanço, 31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosudur. (328 no.lu VUK.genel tebliği)
Örnek :
Kurumlar Vergisi mükellefiyeti bulunan, hesap dönemi takvim yılı olan ve bilanço esasına göre defter tutan (A) Anonim Şirketi, 1/1/1975 tarihinden bu yana Kayseri'de bulunan fabrikasında pamuklu dokuma işiyle iştigal etmektedir. Şirket her hesap dönemi sonunda aşağıda yer alan mali tabloları düzenlemektedir.
1. Bilanço 2. Gelir tablosu 3. Nakit akım tablosu 4. Kar dağıtım tablosu
Buna göre şirketin 31/12/2003 tarihi itibarıyla düzenlediği mali tablolarda yukarıda sayılanlardan ibaret olacaktır.
5024 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 25 inci maddeye göre anılan şirket, 31/12/2003 tarihi itibarıyla düzenlemiş olduğu söz konusu mali tablolardan sadece bilançosunu düzeltecektir.
2-Özel Hesap Dönemine Sahip Olanlar:
Kendisine özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler de geçiş aşamasında sadece bilançolarını düzelteceklerdir.
Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesinin (k) bendine göre, kendisine özel hesap dönemi tayin edilen mükelleflerde;
31/12/2003 tarihli bilanço, 2004 yılı içinde biten hesap dönemi sonundaki bilançoyu, 2003 yılı hesap dönemi, 2004 yılı içinde biten hesap dönemini,
1/1/2004 tarihi 2004 yılı içinde başlayan hesap döneminin başındaki tarihi ifade etmektedir.
Buna göre kendisine özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler için geçici 25 inci maddeye göre düzeltilecek mali tablo 2004 yılı içinde biten hesap dönemi sonundaki bilanço olacaktır.
Örnek
Bilanço esasına göre defter tutan (B) işletmesinin hesap dönemi takvim yılı olmayıp 1 Haziran'da başlamakta ve 31 Mayıs'ta sona ermektedir. Buna göre (B) işletmesi, Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesine göre yapması gereken düzeltme işlemini 31/5/2004 tarihli dönem sonu bilançosu üzerinde yapacaktır.
D-ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULACAK KIYMETLER:
1-Enflasyon Düzeltmesinin Anlamı :
Genel anlamda enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.
Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında enflasyon düzeltmesi, "mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması" şeklinde tanımlanmıştır.
Buna göre enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan kıymetlerin Türk Lirası değerlerinin tablonun ait olduğu tarihteki değerine yükseltilmesinden ibaret bir işlemdir.
Bu düzeltme işlemi, parasal olmayan kıymetler üzerinde yapılacak olup, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecektir.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere enflasyon düzeltmesinin amacı, mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanmasıdır. Bunu gerçekleştirmek için mükelleflerin aşağıdaki hususları sırasıyla yerine getirmeleri gerekmektedir.
a-Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edilecektir.
b-Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları bulunacaktır.
c-Bulunan bu tutarlar ait oldukları düzeltme katsayılarıyla çarpılacaktır.
d-Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilecektir.
2-Parasal ve Parasal Olmayan Kıymetler :
Satın alma gücü ile ulusal para birimindeki değişmeler arasındaki ilişki göz önünde bulundurulduğunda, mali tablolarda yer alan kıymetler iki gruba ayrılırlar: (328 no.lu VUK. genel tebliği)
a-Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetler, parasal kıymetler,
b-Ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetler ise parsal olmayan kıymetlerdir.
Bu durum bilanço açısından aşağıdaki gibi şematize edilebilir.
BİLANÇO:
AKTİF PASİF
Parasal Varlıklar(Kıymetler) Parasal Kaynaklar
Parasal Olmayan Varlıklar (Kıymetler) Parasal Olmayan Kaynaklar
Parasal kıymetlerin (parasal varlıklar ve parasal kaynakların) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasına gerek yoktur. Zira mali tabloda görünen parasal kıymete ait değer, mali tablo tarihi itibarıyla o kıymetin satın alma gücünü de göstermektedir. Ancak mali tablonun enflasyonun etkilerinden arındırılması için, parasal olmayan kıymetlerin (parasal olmayan varlıklar ve parasal olmayan kaynakların) enflasyon düzeltmesine tabi tutulması
gerekir. Mali tabloda görünen parasal olmayan kıymetlere ait değerler, mali tablo tarihi itibarıyla bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler değildir, düzeltilmeleri icap eder.
3-Parasal Kıymetler ile Parsal Olmayan Kıymetlerin Listesi ve Reel Olmayan Finansman Maliyeti İçeren İktisadi Kıymetler:
Nevi itibarıyla iktisadi işletmelere dahil bulunan kıymetlerden parasal ve parasal olmayan kıymetler 328 nolu tebliğe ekli listelerde (EK:1, EK:2, EK:3, EK: 4, EK:5, EK:6) gösterilmiştir. Söz konusu listelerde öz sermaye kalemlerine yer verilmemiştir. Aksine hüküm olmamak şartıyla bu tebliğ uygulamasında öz sermaye kalemleri
"parasal olmayan kıymet" olarak addolunacaktır.
EK:1-Parasal Kıymetler ,
EK:2-Parasal Olmayan Kıymetler,
EK:3-Reel Olmayan Finansman Maliyeti İçeren İktisadi Kıymetler, EK:4-Ortalama Ticari Kredi Faizleri (1970-2003 aylar itibariyle), EK:5-Düzeltme Katsayıları (1970-2003 aylar itibariyle),
EK:6-Toptan Eşya Fiyatları Endeksleri (1970-2003 aylar itibariyle)
Bu bilgiler 328 no.lu VUK. genel tebliğinin ekinde yer aldığından ayrıca, burada liste halinde alınmamıştır.
4-Parasal Olmayan Kıymetlerin Enflasyon Düzeltmesinde Dikkate Alınacak Tutarları :
a-Düzeltme İşleminde Vergi Usul Kanununda Yer Alan Değerleme Hükümlerine Göre Tespit Edilen Tutarlar Esas Alınır :
Parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işleminde, Vergi Usul Kanununda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen tutarları esas alınacaktır.
31/12/2003 tarihli bilanço düzeltilirken parasal olmayan kıymetlerin, Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine göre olması gereken değerleri üzerinden bilançoda yer almış olmalarına dikkat edilmelidir.
Ancak burada göz önünde bulundurulması gereken nokta, parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tutarlarının 31/12/2003 tarihli bilançoda yer alan tutarları olmayabileceğidir. Düzeltmeye esas tutar, parasal olmayan kıymetin düzeltmeye esas tarih itibarıyla sahip olduğu değerdir.
Örnek : 2000 yılının Mart ayında 2 milyar TL. na alınmış olan ve takip eden yıllarda yeniden değerlemeye ve amortismana tabi tutulmuş bir makinenin 31/12/2003 tarihi itibarıyla bilançoda görünen değeri doğal olarak 2 milyar TL. olmayacaktır. Sözkonusu makinenin 31.12.2003 tarihindeki düzeltilmiş değeri, düzeltmeye esas tarih itibarıyla sahip olduğu değerine düzeltme katsayısı uygulanmak suretiyle aşağıdaki şekilde tespit edilecektir.4
Düzeltilmiş değer = Maliyet Bedeli x Düzeltme Katsayısı 2.000.000.000 x 3,28561 = 6.571.220.000 TL.dır.
b-Vergi Usul Kanunu’nun Değerleme Hükümlerine Göre Bulunan Tutarlardan Düşülecek Değerler : Parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları belirlenirken bir kısım değerler, parasal olmayan kıymetlerin Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine göre bulunan tutarlarından düşülecek ve bu işlemden sonra bulunan miktarlar düzeltmeye esas alınacaktır. Düzeltmeye esas alınacak tutara ulaşılırken düşülmesi gereken bu değerler aşağıda gösterilmiştir.
Bu değerler;
aa-Reel olmayan finansman maliyetleri ,
bb-Tevsik edilemeyen reel olmayan finansman maliyetleri, cc-Son beş hesap döneminden önce aktife giren kıymetler,
dd-1/1/2004 tarihinden önce ayrılmış ve sermayeye ilave edilmiş olan yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonlardır.
4 2000 yılının Mart ayı için düzeltme katsayısı 3,28561 olup, maliyete eklenmiş reel olmayan finansman maliyeti bulunmadığı varsayılmıştır.
aa-Reel Olmayan Finansman Maliyetleri :
aaa- Reel Olmayan Finansman Maliyetinin Mahiyeti :
Vergi Usul Kanununa 5024 sayılı Kanunla eklenen geçici 25 inci maddeye göre 31.12.2003 tarihli bilanço üzerinde yapılacak düzeltme işleminde; tevsik edilmek şartıyla, mali tabloda yer alan bazı parasal olmayan varlıkların içerisinde bulunan reel olmayan finansman maliyetlerinin, ilgili varlığın maliyet veya alış bedelinden düşülmesi sonucu bulunacak tutar düzeltmeye esas alınacaktır.
Reel olmayan finansman maliyeti (ROFM); her türlü borçlanmada, borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle bulunan tutarı ifade etmektedir. Yabancı para üzerinden borçlanmalarda borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranı, borcun kapatıldığı hesap dönemi sonundaki Türk Lirası karşılıklarına uygulanacaktır.
Örnek : Kurumlar vergisi mükellefi olan, bilanço esasına göre defter tutan ve hesap dönemi takvim yılı olan (D) işletmesi, 15 Şubat 2003 tarihinde 30 milyar TL. banka kredisi kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir taşıt satın almıştır. Altı ay sonra kredi kapatılmış ve 5 milyar TL. faiz ödenmiştir. Ödenen faiz 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca söz konusu taşıtın maliyet bedeline ilave edilmiştir.(27/1/1985 tarih ve 18648 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)
Buna göre 31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunda taşıtın maliyet bedeli 35 milyar TL. olarak görünecektir. Söz konusu taşıtın düzeltmeye esas tutarı da 35 milyar TL. olacak, ancak taşıtın maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranı %1,6 olarak hesaplanmıştır.5 Buna göre maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
Borcun kapatıldığı aya ait TEFE-Borcun alındığı aya ait TEFE
ROFM = Borç Tutarı X Borcun Kapatıldığı Aya Ait TEFE -Borcun Alındığı Aya Ait TEFE Borcun Alındığı Aya Ait TEFE
ROFM = 30.000.000.000 X 0,016 6 ROFM = 480.000.000 TL.
Söz konusu 480 milyon TL., taşıtın 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen değerinden düşülecek ve taşıtın enflasyon düzeltmesine esas tutulacak nihai tutarı bulunacaktır:
Enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutar = 35.000.000.000 - 480.000.000 = 34.520.000.000 TL.dır.
bbb-Reel Olmayan Finansman Maliyeti İhtiva Edebilen İktisadi Kıymetler:
Maliyet veya alış bedellerine intikal ettirilmiş ve düzeltmeye esas tutara ulaşılırken düşülecek reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilecek parasal olmayan varlıklar aşağıda gösterilmiştir.
1. Stoklar
2. Maddi duran varlıklar 3. Mali duran varlıklar
4. Özel tükenmeye tabi varlıklar
Maliyet veya alış bedelleri içerisinde reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilen iktisadi işletmeye dahil kıymetlerin ayrıntılı dökümü tebliğe ekli listede (EK:3) gösterilmiştir.
bb-Reel Olmayan Finansman Maliyetlerinin Tevsik Edilememesi Hali :
5 Borcun alındığı Şubat 2003 ayına ait TEFE: 7055,70, Borcun kapatıldığı Ağustos 2003 ayına ait TEFE: 7169,4
6 Borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranı: (7169,40- 7055,70) / 7055,70 = 0,016
Tebliğin (bbb) bölümünde bahsi geçen kıymetlerin maliyet veya alış bedelleri içerisinde yer alan ancak tevsik edilemeyen reel olmayan finansman maliyetlerinin ilgili kıymetlerin değerinden düşülmesi ve düzeltmeye esas olacak tutarlarının bulunması aşağıdaki gibi olacaktır.
aaa- Son Beş Hesap Dönemi İçinde Aktife Giren Kıymetler :
2003 yılı hesap dönemi dahil, son beş hesap dönemi içinde aktife giren kıymetlerin maliyet veya alış bedeline dahil edilen ancak tevsik edilemeyen finansman giderlerinin reel olmayan kısımları; toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın, maliyet veya alış bedelinden düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.
Formül olarak ifade etmek gerekirse,
ROFM = Top. Fin. Maliyeti X İlgili Hesap Dönemine Ait TEFE Artış Oranı İlgili Hesap Dönemine Ait Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı
1/1/1970 tarihinden 31/12/2003 tarihine kadar gerçekleşen ortalama ticari kredi faiz oranları tebliğe ekli listede gösterilmiştir. (EK:4)
Örnek : Gelir Vergisi mükellefi olan ve bilanço esasına göre defter tutan tacir bay (E) nin, 2003 yılı içinde banka kredisi kullanarak yapmış olduğu fabrika binasının 31/12/2003 tarihli bilançodaki değeri 120 milyar TL.dır. 2003 yılı içinde kapatılan söz konusu kredi için aynı yıl içinde 20 milyar TL. faiz ödenmiş olup, faiz gideri tevsik edilememektedir. Ödenen faizin tamamı 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca 2003 yılı hesap dönemi sonunda söz konusu fabrika binasının maliyetine ilave edilmiştir.
Buna göre maliyete dahil edilen toplam finansman maliyeti 20 milyar TL. olup, "ilgili döneme ait TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi suretiyle belirlenen" oran aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Oran = Finansman maliyetinin oluştuğu hesap dönemine ait TEFE artış Oranı 7/ Aynı döneme ait ortalama ticari kredi faiz oranı8 (0,139 / 0,5035=) 0,276
Reel olmayan finansman maliyeti ise aşağıdaki şekilde bulunacaktır.9 . ROFM = Toplam Finansman Maliyeti x Oran
ROFM = 20.000.000.000 x 0,276 ROFM = 5.520.000.000 TL.
Söz konusu 5.520.000.000 TL., fabrika binasının 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen bedelinden düşülür ve binanın enflasyon düzeltmesine esas tutarı bulunur.
Enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutar = 120.000.000.000 - 5.520.000.000 = 114.480.000.000 TL.
dır.
bbb- Son Beş Hesap Döneminden Önce Aktife Giren Kıymetler İçin:
Son beş hesap döneminden önce aktife giren ve maliyet veya alış bedeline dahil edilen, ancak tevsik edilemeyen finansman giderlerinin, son beş hesap döneminden önceki reel olmayan kısımları söz konusu iktisadi kıymetin maliyet veya alış bedelinden düşülemeyecektir.
cc-1/1/2004 Tarihinden Önce Ayrılmış ve Sermayeye İlave Edilmiş Olan Yeniden Değerleme Değer Artış Fonu Gibi Fonlar :
7 Finansman maliyetinin oluştuğu hesap dönemine (2003) ait TEFE: 7382,1 Finansman maliyetinin oluştuğu hesap döneminden bir önceki hesap dönemine ait TEFE: 6478,8 TEFE artış oranı: (7382,1_ 6478,8) / 6478,8 = 0,139
8 Ocak 2003 için açıklanan yıllık ortalama ticari kredi faiz oranı %50,35'dir.
9 Oranın (1) den büyük çıkması halinde, toplam finansman maliyetinin tamamının reel olduğu kabul edilecek ve oran (1) olarak uygulanacaktır.
1/1/2004 tarihinden önce ayrılmış olan ve sermayeye ilave edilen yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, artış olarak dikkate alınmayacak ve bunlar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.
Sermayenin, düzeltmeye esas tutarına ulaşılırken düşülmesi gereken (sermayeye ilave edilmiş olan) bu değerler aşağıda gösterilmiştir.
-İşletmenin aktifine kayıtlı maddi duran varlık kalemlerinin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yeniden değerlenmesinden oluşmuş değer artışları,
-İşletmenin iştirakleri ile bağlı ortakları bünyesinde Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yapılan yeniden değerleme dolayısıyla oluşmuş değer artışları.
-Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesine istinaden gayrimenkul, iştirak hisseleri ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin satış kazancının maliyet bedelinin arttırılan kısmına tekabül eden kısımları.
5- Uygulanacak Düzeltme Katsayıları:
Düzeltme işlemi, Türkiye geneli için hesaplanan toptan eşya fiyatları genel endeksi göz önünde bulundurularak Maliye Bakanlığınca saptanmış olan ve tebliğ ekinde gösterilen düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacaktır. 328 no.lu V.U.K.’nu tebliğinin 5 numaralı ekinde 1970-2003 arasındaki düzeltme katsayıları gösterilmiştir.
Düzeltme işleminde esas alınacak "Düzeltmeye Esas Tarih" 1970 yılından itibaren başlayacaktır. Bu yıldan önce hesaplara giren kıymetler 1970 yılında girmiş kabul edilerek bu yılın Ocak ayına ilişkin düzeltme katsayısı ile düzeltilecektir.
Özel hesap dönemine sahip olanlarla 2004 yılından itibaren ilk defa bilanço esasına göre defter tutacak olan mükelleflerin ilk düzeltme işleminde kullanacakları (tebliğe ekli (5) sayılı listede yer almayan) düzeltme katsayıları aşağıdaki formüle göre bulunacaktır.
Düzeltme Katsayısı =Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Fiyat Endeksi
Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Fiyat Endeksi a- Kullanılacak Düzeltme Katsayılarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Tarihler :
Daha önce de belirtilmiş olduğu üzere, düzeltme işlemini yapmak için mükellefler bir kısım işlemleri adım adım gerçekleştirecektir. Bunlardan birisi de parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tutarlarının ait oldukları düzeltme katsayıları ile çarpılmasıdır.
Düzeltme işlemini yapabilmek için kullanılması zorunlu olan "Düzeltme Katsayısı"nı belirlemek amacıyla;
31/12/2003 tarihli bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler için esas alınacak "Düzeltmeye Esas Tarih"
aşağıdaki esaslara göre belirlenecektir.
a) Alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetler ve mali duran varlıklar için: Satın Alma Tarihi
b) İlk madde ve malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine dahil edilen unsurlar, yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde maliyeti oluşturan unsurlar, gelecek aylara ve yıllara ait giderler, maddi duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, maddi olmayan duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, özel tükenmeye tabi varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, yıllara sari inşaat ve onarım hakedişleri ile haklar ve şerefiyeler, özel fonlar (sabit kıymet yenileme fonu gibi), kar yedekleri için: Defterlere Kayıt Tarihi
(Bunlara mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslar, ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir),
c) Parasal olmayan alınan depozito ve teminatlar ile avanslar, nakit olarak ödenmiş sermaye, hisse senetleri ihraç primleri, hisse senedi iptal karları için: Tahsil Tarihi
d) Parasal olmayan verilen depozito ve teminatlar ile avanslar için: Ödeme Tarihi e) Ayni sermaye olarak konulan kıymetler için: Mülkiyetin İntikal Ettiği Tarih
f) Kar yedekleri, geçmiş yıl karları ve net dönem karının sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye için: Tescil Tarihi
g) Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için: Ödeme Tarihi
h) Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için: Sermaye Olarak Konulan Kıymetlerin Mülkiyetinin İntikal Ettiği Tarih
ı) Temettü karşılığı alınan hisse senetleri için: İştirak Edilen Şirket Sermayesinin Tescil Tarihi i) Parasal olmayan karşılıklar için: Bağlı Oldukları İktisadi Kıymet İçin Belirlenen Tarihler.
b-Düzeltme Katsayısı İleİlgili Örnekler:
Düzeltme işlemine tabi tutulacak mali tabloda yer alan iktisadi kıymetlerden bazılarının düzeltmeye esas tarihleri, düzeltme yapılmış bir tarihten sonrasına gidebilir. Bu takdirde bu tür iktisadi kıymetler için düzeltmeye esas tarihe kadar inmek, uygun düzeltme katsayısını bulmak ve düzeltmeye esas tutar ile düzeltme katsayısını çarparak düzeltme işlemini gerçekleştirmek gerekecektir.
Düzeltme işlemi aşağıdaki formüle göre hesaplanan düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacaktır.
Düzelteme Katsayısı = Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Fiyat Endeksi
Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Fiyat Endeksi
Örnek 1-31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutan (B) işletmesi, (C) Anonim Şirketinin %5 hissesine tekabül eden hisse senetlerini 15/3/2004 tarihinde (D) işletmesinden 50.000.0000.000 TL.na satın almıştır. (B) işletmesinin 30/6/2004 tarihli bilançosunda söz konusu bu menkul kıymetlerin değeri 50.000.000.000 TL. olarak görünecektir. Bu tutarın düzeltilmesi ise aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi ile olacaktır.
Düzelteme Katsayısı= Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Fiyat Endeksi10
Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Fiyat Endeksi11
Düzeltme Katsayısı = 7982,7
7862,2
Düzeltme Katsayısı =1,01533
Düzeltilmiş Tutar = Düzeltmeye Esas Tutarx Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar = 50.000.000.000x 1,01533 = 50.766.500.000 TL.
Örnek.2-31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutan (E) işletmesinin 05/02/2004 tarihinde demirbaş olarak kullanmak üzere aktifine aldığı 1.000.000.000 TL. tutarındaki bilgisayarın 30/6/2004 tarihli 2 nci geçici vergi dönemine ait bilançodaki düzeltilmiş değeri, düzeltmeye esas tarih itibariyle sahip olduğu değerine düzeltme katsayısı uygulanmak suretiyle aşağıdaki şekilde tespit edilecektir. (Bilgisayarın faydalı ömrü 4 yıldır.)
Düzeltme Katsayısı = Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Fiyat Endeksi12
Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Fiyat Endeksi13
Düzeltme Katsayısı =7982,7
7700,6
Düzeltme Katsayısı = 1,03663
Düzeltilmiş Tutar = Düzeltmeye Esas Tutarx Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar =1.000.000.000x 1,03663= 1.036.630.000 TL.dır.
Bilgisayar İçin Amortisman Hesaplanması:
Bilgisayarın faydalı ömrü 4 yıldır.
Ayrılacak amortismanın yıllık tutarı = 1,036.630.000= 259.157.500 4
10 Bilançonun ait olduğu ay olan Haziran 2004 ayına ait TEFE: 7982,7
11 Düzeltmeye esas ay olan Mart 2004 ayına ait TEFE: 7862,2
12 Bilançonun ait olduğu ay olan Haziran 2004 ayına ait TEFE: 7982,7
13 Düzeltmeye esas ay olan Şubat 2004 ayına ait TEFE: 7700,6
30.06.2004 tarihinde ayrılacak 6 aylık tutar = 259.157.500= 129.578.750 TL.
2 c-Borsada İşlem Gören Hisse Senetleri :
Borsada işlem gören hisse senetleri, bilanço günündeki borsa rayici ile dikkate alınacak ve bunlar için ayrıca düzeltme yapılmayacaktır.
d- Toplulaştırılmış Yöntemlere Göre Düzeltme Katsayıları :
Enflasyon düzeltmesinde mükellefler toplulaştırılmış yöntemleri tercih ediyorlarsa bir önceki bölümde yer alan formüle göre bulanacak düzeltme katsayıları yerine, bu bölümde yer alan esaslara göre bulunan katsayıları kullanarak düzeltme işlemini gerçekleştireceklerdir.
Toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebilecek parasal olmayan kıymetler, stoklarla sınırlıdır.
Mükellefler stokların düzeltmeye esas tutarlarını, düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalmaksızın, dönem ortalama düzeltme katsayısı ile veya hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı ile çarpmak suretiyle düzeltme işlemini gerçekleştireceklerdir. Mükellefler belirtilen bu yöntemlerden herhangi birini seçebileceklerdir.
Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) ve (8) numaralı bentlerinin verdiği yetkiye istinaden Maliye Bakanlıınca iki tür toplulaştırılmış yöntem belirlenmiştir:
1. Basit ortalama yöntemi 2. Stok devir hızı yöntemi
Mükellefler belirtilen bu yöntemlerden herhangi birini seçebileceklerdir.
aa- Basit Ortalama Yöntemi :
Bu yöntemde düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayı olarak hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak da düzeltme işlemine tabi tutulan bilançoda yer alan stoklara ait değerler esas alınır.(338 no,lu V.U.K. genel tebliği)
Örnek: Perakende hazır giyim ürünleri satışı ile iştigal eden ve 31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş olan (F) Limited Şirketinin 30/6/2004 tarihli bilançosunda stok mevcudu 20.000.000.000 TL. olarak görünmektedir. İşletme sahipleri, 30/6/2004 tarihli bilançoyu düzeltirken bilançoda görünen stokların düzeltmeye esas tarih ve tutarlarını tespit etmekte zorlanmış bu nedenle stoklarını toplulaştırılmış yöntemlerden basit ortalama yöntemini tercih etmek suretiyle düzeltmeye karar vermişlerdir. Bu yönteme göre düzeltilmiş stok değerleri aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
DönemOrtalamaDüzeltmeKatsayısı(A)=7982,7/[(7982,7+7862,2)/2]=1,0076 Düzeltmeye Esas Tutar(B)=20.000.000.000TL.
Düzeltilmiş Tutar (AxB)=20.152.000.000TL.dır.
bb-Hareketli AğırlıklıOrtalama Yöntemi :
Bu yöntemde düzeltme katsayısı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri toplamının, dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak da dönem sonu stoğun enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarı alınır. Bu hesaplamada amortisman ve reel finansman giderleri, endekslenmeden dikkate alınır.
Örnek-Market işletmeciliği yapan ve 31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunu 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş olan Bay (G), 30/6/2004 tarihli bilançosunu düzeltirken bilançoda görünen stoklarını toplulaştırılmış yöntemlerden hareketli ağırlıklı ortalama yöntemini tercih etmek suretiyle düzeltmeye karar vermiştir.
İşletmenin 31/12/2003 tarihli düzeltilmiş bilançosundaki stoklara ilişkin veriler aşağıdaki gibidir.
A malı: 2.000.000TL.
B malı: 3.000.000TL.
1/1/2004 tarihinden itibaren işletmeye giren ve çeşitli nedenlerle işletmeden çıkan malların dökümü aşağıda gösterilmiştir.14
AYLAR A MALI B MALI
Girişler Çıkışlar Girişler Çıkışlar
Ocak 500.000 700.000 600.000 1.500.000
Şubat 800.000 200.000 900.000 2.000.000
Mart 400.000 400.000 1.200.000 1.500.000
Nisan 100.000 300.000 300.000 300.000
Mayıs 500.000 600.000 200.000 100.000
Haziran 600.000 500.000 50.000 100.000
Toplam 2.900.000 2.700.000 3.250.000 5.500.000
Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısının formülünü incelediğimizde formüle yerleştirilmesi gereken değerler aşağıdaki gibi olacaktır.
Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri Dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri
Buna göre 30/6/2004 tarihli bilançoda görünen stokların, hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi kullanılarak düzeltilmesi aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi suretiyle olacaktır.
14 Stokların düzeltilmesinde mümkün olduğunca alt ayrıma giderek düzeltme işleminin gerçekleştirilmesi esastır. Ancak, hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı kullanarak düzeltme işlemini gerçekleştirecek olan mükellefler, diledikleri takdirde defteri kebir hesabı bazında da anılan düzeltme işlemini gerçekleştirebilirler. Düzeltme işleminde alt ayrım yerine defteri kebir hesabı bazında düzeltme yapmayı tercih edenler, seçtikleri bu yöntemden 3 yıl boyunca dönemezler. (338 no.lu VUK. Geneltebliği.)
1. Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değerinin bulunması:
(16)Bilançonun ait olduğu ay olan Haziran 2004 ayına ait TEFE:7982,7 (17)Bir önceki dönem olan Aralık 2003 ayına ait TEFE:7382,1
2. Dönem içi alışların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerlerinin bulunması:
2.1.Düzeltme katsayılarının hesaplanması:
2.2. 1/1/2004 tarihinden sonra işletmeye giren malların 30/6/2004 tarihinde düzeltmeye tabi tutulması:
A MALI B MALI
AYLAR Girişler(A) Düzeltme
K. (B) Düzeltilmiş
D. (A x B) Girişler
(C) Düzeltme
K. (D) Düzeltilmiş D. (C x D)
OCAK 500.000 1,05361 526.805 600.000 1,05361 632.166
ŞUBAT 800000 1,03663 829.304 900.000 1,03663 932.967
MART 400.000 1,01533 406.132 1.200.000 1,01533 1.218.396
NİSAN 100.000 0,98912 98.912 300.000 0,98912 296.736
MAYIS 500.000 0,98945 494.725 200.000 0,98945 197.890
HAZİRAN 600000 1 600.000 50.000 1 50.000
TOPLAM 2.900.000 2.955.878 3.250.000 3.328.155
3. Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı kullanılarak dönem sonu stok ve dönem içi alış ve giderlerin düzeltilmiş tutarlarının bulunması:
A malı için,
Dönem Sonu Stoğun Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntem Kullanılarak Bulunan Taşınmış Değeri:
30/6/2004tarihiitibariylestoktutarı=2.200.000
Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı=1,04461 2.200.000x1,04461=2.298.142TL
B malı için,
Dönem Sonu Stoğun Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntem Kullanılarak Bulunan Taşınmış Değeri:
30/06/2004 tarihi itibariyle stok tutarı=750.000 Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı=1,05156 750.000x1,05156=788.670TL.
e-Düzeltilmiş Cari Dönem Kar-Zararı:
Geçici vergi dönemleri sonu itibariyle oluşan kar ya da zarar, Enflasyon Düzeltme Hesabının bakiyesine göre bulunacaktır. Enflasyon Düzeltme Hesabının bakiyesi, Dönem Kar/Zarar Hesabına devredilerek kapatılacak ve verilen bakiye türüne göre işletmenin dönem kar ya da zararı görülmüş olacaktır.
6- Birikmiş Amortismanların Düzeltilmesi :
Tebliğ ekinde (EK:2) yer alan listede de belirtildiği üzere amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılmış olan birikmiş amortismanlar parasal olmayan kıymet mahiyetindedir ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaklardır. Ancak birikmiş amortismanlar için farklı bir düzeltme prosedürü öngörülmüştür.
Vergi Usul Kanununa 5024 sayılı Kanunla eklenen geçici 25 inci maddenin (d) bendinde, birikmiş amortismanların ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltileceği belirtilmiştir.
Birikmiş amortismanların düzeltmeye esas tutarının tespitinde, Vergi Usul Kanununun 320 inci maddesinin son fıkrasına göre ayrılmış sayılan amortismanlar da fiilen ayrılmış kabul edilecektir.
Örnek: Hesap dönemi takvim yılı olan ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan (H) Limited Şirketi; Şubat 1995'de 1 milyon TL. na satın aldığı, her yıl amortismana tabi tuttuğu ve yeniden değerleme yaptığı binası için 31/12/2003 tarihli bilançosunda görünen birikmiş amortismanları aşağıdaki gibi düzeltecektir. (Amortisman oranının % 2 olduğu ve normal amortisman usulünün kullanıldığı varsayılmıştır)
Söz konusu bina ile ilgili olarak 1995 -2003 yılları için aşağıdaki gibi bir tablo düzenlemek mümkündür.
Yeniden Değerleme Oranı
Yeniden Değerlenmiş Bina maliyeti
Cari yıl Amortisman Gideri
Birikmiş Amortisman
0,0 1.000.000 20.000 20.000
1996 72,8 1.728.000 20.000 54.560,0
1997 80,4 3.117.312 20.000 118.426,2
1998 77,8 5.542.581 20.000 230.561,9
1999 52,1 598.267,9 20.000 230.561,9
2000 56,0 598.267,9 20.000 598.267,9
2001 53,2 20.147.660 20.000 936.546,5
2002 59,0 32.034.779 20.000 1.509.109,0
2003 28,5 41.164.691 20.000 1.959.205,0
Buna göre (H) Limited Şirketinin 31/12/2003 tarihli bilançosunda söz konusu binanın değeri 41.164.691 TL., birikmiş amortismanı da 1.959.205 TL. olarak görünecektir.
31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortismanların düzeltilmesi, aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi yoluyla yapılacaktır.
-Birinci adım amortismana tabi tutulmuş olan binanın 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen değerini düzeltmektir. Bu da sırasıyla aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi ile olur.
1. Düzeltmeye esas tarih vasıtasıyla düzeltme katsayısı bulunur.
Bina aktife Şubat 1995'de girdiğine göre (Şubat 1995'e ait) düzeltme katsayısı 46,42830'dur.
2. Düzeltme katsayısının uygulanacağı düzeltmeye esas tutar bulunur.
Söz konusu bina için düzeltmeye esas tutar 1 milyon TL.dır.
3. Binanın düzeltilmiş değeri bulunur.
Düzeltilmiş Bina Değeri = 46,42830 x 1.000.000 = 46.428.300 TL.
-İkinci adım binanın değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranını bulmaktır.
Artış Tutarı = 46.428.300 - 41.164.691 = 5.263.609 TL.
Artış Oranı = (5.263.609 / 41.164.691 = ) % 12,78671
-Son adım söz konusu artış oranını 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulamak ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarını bulmaktır.
Düzeltilmiş Birik. Amort. Tutarı = 1.959.205 x 1,12786 = 2.209.709 TL.dır.
7-Yapılacak Muhasebe Kayıtları :
Enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecektir.
Enflasyon fark hesapları, parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği tali hesaplardır ve enflasyon düzeltme hesabı ile karşılıklı olarak çalışırlar.
Enflasyon düzeltme hesabı ise parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesabı ifade eder. Parasal olmayan varlıkların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan kaynakların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar ise borcuna kaydedilir. Enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi geçmiş yıl kar/zarar hesabına aktarılmak suretiyle hesap kapatılır.
Örnek :
Bilanço esasına göre defter tutan ve hesap dönemi takvim yılı olan (I) işletmesinin 31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunun aşağıdaki gibi olduğunu varsayalım.
AKTİF (I) İŞLETMESİ 31/12/2003 TARİHLİBİLANÇOSU (TL.) PASİF
Hazır Değerler 91.877 Mali Borçlar 150.000
Kasa 91.877 Banka Kredileri 150.000
Ticari Alacaklar 450.000 Ticari Borçlar 100.000
Alıcılar 450.000 Satıcılar 100.000
Maddi D. Varlıklar 858.123 Öz Kaynaklar 1.150.000
Tesis, Mak. ve Cihaz.1.430.205 Sermaye (15) 300.000
Demirbaşlar 715.103 Yen. Değ. F. 781.085 Bir. Amort.(-) 1.287.185 Y. Yedekler(16)
68.915
Toplam 1.400.000 Toplam 1.400.000
Söz konusu bilançonun enflasyon düzeltmesi aşağıdaki adımların izlenmesi ile gerçekleştirilecektir.
1. Adım:
Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edilecektir.
Parasal Kıymetler Parasal Olmayan Kıymetler
Kasa Tesis, Makine ve Cihazlar
Alıcılar Demirbaşlar
Banka Kredileri Birikmiş Amortismanlar
Satıcılar Sermaye
Yasal Yedekler
2. Adım:
Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları bulunacaktır.
Tesis, Makine ve Cihazlar : 700.000 TL.
Demirbaşlar : 350.000 TL.
Birikmiş Amortismanlar : 1.287.185 TL.
Sermaye : 300.000 TL.
Yasal Yedekler : 68.915 TL.
3. Adım:
Parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmiş tutarları bulunacaktır.
Bu kıymetlere ait düzeltme katsayıları aşağıdaki gibidir.
Tesis, Makine ve Cihazlar : 2,12692 Demirbaşlar : 2,67700 Sermaye : 2,74754 Yasal Yedekler : 1,49082
Düzeltme katsayılarının, ait oldukları kıymetin düzeltmeye esas tutarı ile çarpılması suretiyle bulunan düzeltilmiş rakamlar da aşağıdaki gibi olacaktır.
Tesis, Makine ve Cihazlar: 2,12692 x 700.000 = 1.488.844 Demirbaşlar: 2,67700 x 350.000 = 936.950
Sermaye: 2,74754 x 300.000 = 824.262
Yasal Yedekler: 1,49082 x 68.915 = 102.740
Birikmiş amortismanların düzeltilmesi ise aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi yoluyla yapılacaktır.
a) Makine İçin:
Makinenin değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı bulunur.
Artış Tutarı= 1.488.844 -1.430.205 = 58.639 TL.
Artış Oranı = % 4,1
Söz konusu artış oranı 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulanır ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı bulunur.
Düzeltilmiş Birikmiş Amortisman Tutarı = 858.123 x 1,041 = 893.306 TL.
b) Demirbaşlar İçin:
Demirbaşın değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı bulunur.
Artış Tutarı = 936.950 -715.103 = 221.847 TL.
Artış Oranı = % 31
Söz konusu artış oranı 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulanır ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı bulunur.
Düzeltilmiş Birikmiş Amortisman Tutarı = 429.062 x 1,31 = 562.071 TL.
Buna göre düzeltme farkları şu şekilde gerçekleşmiş olacaktır.
Tesis, Makine ve Cihazlar için: 1.488.844 - 1.430.205 = 58.639 Demirbaşlar için: 936.950 - 715.103 = 221.847 Birikmiş Amortismanlar için: 1.455.377 - 1.287.185 = 168.192
Sermaye için: 824.262 - 300.000 = 524.262
Yasal Yedekler için: 102.740 - 68.915 = 33.825 Söz konusu bu farklara ait yevmiye defteri kayıtları da aşağıdaki gibi olacaktır.
Tesis,MakineveCihaz (Enflasyon farkı)
Enflasyon Düzeltme Hesabı
58.639.-
58.639.- Demirbaşlar
(Enflasyon Farkı)
Enflasyon Düzeltme Hesabı
221.847.-
221.847.- Yeniden Değ. Fonu H.
Enflasyon Düzeltme Hesabı 781.085
781.085 Enflasyon Düzeltme Hesabı
Birikmiş Amortismanlar H.
(Enflasyon Farkı)
168.192
168.192 Enflasyon Düzeltme)Hesabı
Sermaye H.
(Enflasyon Farkı)
524.262
524.262 Enflasyon Düzeltme
Hesabı Yasal Yedekler H.
(Enflasyon Farkı) 33.825 33.825
Bu kayıtlara göre enflasyon düzeltme hesabının alacak kalanı (1.061.571- 726.279 =) 335.292 TL. olacaktır.
BORÇ ENFLASYON DÜZELTME HESABI ALACAK Sermaye H .E. F. 524.262 Tesis, M. ve Cihazlar E. F. 58.639 Birikmiş Amortismanlar E. F. 168.192 Demirbaşlar E. F. 221.847 Yasal Yedekler E. F. 33.825 Yeniden Değerleme Fonu 781.085 Toplam 726.279 Toplam
1.061.571 Fark 335.292
Genel Toplam 1.061.571 Genel Toplam 1.061.571
Söz konusu 335.292 TL. lık alacak kalanı Geçmiş Yıllar Kar/Zarar Hesabına devredilerek kapatılacaktır. (Söz konusu bu işlemlerin ayrıntıları tebliğin (XI.) bölümünde gösterilmiştir.)
Enflasyon Düzeltme Hesabı 335.292
Geçmiş Yıl Kar/Zarar Hesabı 335.292 4. Adım:
Son adım bilançonun düzeltilmiş değerleriyle ifade edilmesidir. Yeni değerlerin bilançoda yer alması ile düzeltilmiş bilanço denkliği aşağıdaki gibi oluşacaktır.
AKTİF (I) İŞLETMESİ 31/12/2003 TARİHLİ
DÜZELTİLMİŞ BİLANÇOSU (TL.) PASİF
Hazır Değerler 91.877 Mali Borçlar 150.000
Kasa 91.877 Banka kredileri 150.000
Ticari Alacaklar 450.000 Ticari Borçlar 100.000
Alıcılar 450.000 Satıcılar 100.000
Maddi Duran Var. 970.417 Öz Kaynaklar 1.262.294 Tesis M. ve C. 1.488.844 Sermaye 824.262 Demirbaşlar 936.950 Yasal Yedekler 102.740 Bir. Amort. (-) 1.455.377 Geçmiş Yıl K. 335.292
Toplam 1.512.294 Toplam 1.512.294
8- Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşleri :
Mükellefler, yıllara sari inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlerine ilişkin düzeltmeleri, enflasyon düzeltme hesabı yerine yıllara sari inşaat enflasyon düzeltme hesabına kaydedeceklerdir.
Yıllara sari inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 31/12/2003 tarihinde oluşan düzeltme farkları işin bitiminde mali kar/zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır.
9- Geçmiş Yıl Kar ve Zararları :
2003 yılı hesap dönemine ait beyannamede yer alan indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları ile cari dönem mali zararları matrahın tespitinde mukayyet değerleri ile dikkate alınacaktır. Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.
31/12/2003 tarihli bilançonun düzeltilmiş aktif toplamından düzeltilmiş sermaye, düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiş hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılması sonucu bulunan fark, geçmiş yıllar kar/zararı hesabında gösterilecektir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecektir.
31/12/2003 tarihli bilançonun pasifinde öz sermaye kalemleri dışında parasal olmayan kalemler olduğu takdirde (parasal olmayan alınan avanslar, hakedişler ya da ertelenmiş gelirler gibi), geçmiş yıl kar/zararı hesabında düzeltilmiş aktif toplamından düzeltilmiş borç tutarı çıkarılırken varsa bu kalemlerin düzeltilmiş değerleriyle dikkate alınması gerekir.
Örnek
Bilanço esasına göre defter tutan ve hesap dönemi takvim yılı olan (K) işletmesinin 31/12/2003 tarihli bilançosunda öz sermaye kalemleri aşağıdaki başlıklar itibarıyla oluşmuştur.
Sermaye
Hisse Senetleri İhraç Primleri Hisse Senedi İptal Karları
Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları İştirakler Yeniden Değerleme Artışları
Maliyet Artışları Fonu
