• Sonuç bulunamadı

RİSK YÖNETİMİ 4. HAFTA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "RİSK YÖNETİMİ 4. HAFTA"

Copied!
25
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

RİSK YÖNETİMİ

4. HAFTA

(2)

PİYASA RİSKİ

Yatırımcılar, getiri elde etmeyi severken, riski sevmezler.

Riskli varlıklara sadece bu varlıklar yüksek beklenen getiri vadediyorlarsa yatırım yaparlar.

Risk, farklı şekillerde ölçülebilir. Dolayısıyla bir varlığın riskliliği hakkında yapılacak yorum, kullanılan risk ölçüm tekniğine göre farklılık gösterecektir. Risk analizine geçmeden önce şu temel noktaları bilmek, ilerleyen konuların anlaşılmasında yardımcı olacaktır.

(3)

PİYASA RİSKİ

Her varlığın nakit akışı yaratması beklenir. Varlığın riski, nakit akışının riskine bağlıdır.

→ Yani riskli nakit akışı, riskli varlık demektir.

Bir hisse senedinin riski, iki şekilde ele alınabilir;

→ Tek bir hisse senedinin içerdiği risk yani tek hisse senedi yaklaşımı ve

→ Portföy yaklaşımı.

▪ Portföy, birden çok yatırım aracından oluşan menkul kıymet sepetidir.

Örneğin; Koç Holding, Adana Çimento ve Albaraka Türk Bankası hisse senetlerine sahipseniz, üç hisse senetli bir portföyünüz var demektir.

→ İki yaklaşım arasında önemli bir farklılık bulunmaktadır.

▪ Bir hisse senedi tek başına çok yüksek risk içeriyor olsa da

▪ Geniş bir portföyün içerisinde, portföyün yapısına bağlı olarak düşük riskli bir varlık olarak görülebilir.

(4)

PİYASA RİSKİ

Portföy yaklaşımı çerçevesinde, bir hisse senedinin riski iki bileşenden oluşur.

→ Çeşitlendirilebilir Risk (Sistematik Olmayan Risk): Çeşitlendirme ile ortadan kaldırılabilir. Bu nedenle iyi çeşitlendirme yapmış yani düzgün bir portföy oluşturmuş yatırımcılar için çok büyük bir problem değildir.

→ Çeşitlendirme ile Ortadan Kalkmayan Risk (Sistematik Risk): Hisse senedi piyasasının genel düşüşleri nedeniyle gerçekleşen risktir. Çeşitlendirme ile ortadan kaldırılamaz.

Yüksek riskli hisse senetleri, daha düşük riskli hisse senetlerine göre daha yüksek getiri sunmak zorundadır.

→ Çünkü yatırımcıların büyük çoğunluğu riskten uzak durmak isterler.

→ Bu nedenle riskli varlıklar yalnızca yüksek getiri sunmaları halinde satın alırlar.

(5)

PİYASA RİSKİ

Yatırımcılar bir hisse senedinin riskine göre düşük beklenen getiri sunduğunu düşünüyorlarsa o hisse senedini satarak elden çıkarırlar. Böylelikle hisse senedinin fiyatı düşmeye başlar ve beklenen getirisi yükselir. Tam tersi hisse senedinin riskine göre yüksek beklenen getiri sunduğunu düşünüyorlarsa o hisse senedini satın almaya başlarlar ve böylece hisse senedinin fiyatı artarak beklenen getirisi düşer.

→ Eğer hisse senedi içerdiği risk için yeterli (ne çok ne az) beklenen getiri sağlıyorsa, yatırımcılarda alım ya da satım baskısı olmaz, yani hisse senedi denge fiyatını bulmuş demektir.

(6)

RİSK-GETİRİ DENGESİ

Yatırımcılar, getiri elde etmeyi severken, riski sevmediklerini belirtmiştik. Bu olgu bizi, risk ile getiri arasında var olan temel varsayıma götürür;

Yatırımcıları yüksek risk almaya ikna etmek için onlara yüksek beklenen getiri sağlamalısınız.

(7)

RİSK-GETİRİ DENGESİ

Beklenen Getiri, tüm olası sonuçların, kendi olasılık dereceleriyle ağırlıklı ortalamasına eşittir. Bir hisse senedinin ya da yatırımın beklenen getirisi, olası getirilerin her birinin kendi olasılık derecesi ile çarpımına, başka bir deyişle olası sonuçların ağırlıklı ortalamasına eşittir. Beklenen getiri, şu formül ile hesaplanır;

E(r) = p1r1 + p2r2 + p3r3 + …. + pnrn

E r = ptrt

n

t=1

Burada;

E(r), beklenen getiriyi,

rt, t seçeneğinde olası getiriyi,

pt, t seçeneğinin elde edilme olasılığını ifade etmektedir.

(8)

RİSK-GETİRİ DENGESİ

Örnek: Bir yatırımcı, gelecek yıl X anonim ortaklığının hisse senedi başına %25 olasılıkla %30, %50 olasılıkla %40 ve %25 olasılıkla %50 sağlayacağını tahmin etmektedir. Bu durumda yatırımcı için X A.Ş.

hisse senedinin beklenen getirisi nedir?

E(r) = %25 (%30) + %50 (%40) + %25 (%50) = 0.25(0.30) + 0.50(0.40) + 0.25(0.50) = 0.40 = %40

(9)

RİSK-GETİRİ DENGESİ

Şekil 2 panel a’da yer alan risk-getiri eğrisinin eğimi, bireysel yatırımcının aldığı yüksek riske karşı elde edeceği ekstra getiriyi gösterir.

Eğimin artması, yani eğrinin dikleşmesi, yatırımcının risk almaktan kaçındığını gösterirken, eğimin azalması, yani eğrinin düzleşmesi, yatırımcının risk almaktan hoşlandığını gösterir.

Dolayısıyla;

risk almaktan kaçınan yatırımcılar düşük riskli yatırımlarda bulunmak konusunda istekliyken, risk alma iştahı yüksek yatırımcılar paralarını daha yüksek riskli ve bunun neticesi olarak daha yüksek getirili yatırımlara koymak isteyeceklerdir.

Şekil 2. Risk-Getiri Dengesi

(10)

RİSK-GETİRİ DENGESİ

Bununla birlikte yatırımcıların risk alma iştahı, zaman içerisinde değişiklik gösterebilir.

Örneğin, 2008 global krizinden önce pek çok yatırımcı tasarruflarını küçük şirketlerin hisse senetleri, derecelendirme notu düşük tahviller ve gelişmekte olan piyasaların fonları gibi riskli varlıklarda değerlendirirken,

kriz sonrası menkul kıymetlerde kalite yani düşük risk arayışı başlamış, hazine tahvilleri ve para piyasası araçları gibi daha düşük riskli menkul kıymetler tercih edilir hale gelmiştir.

Ancak her halükârda, bir yatırımcının amacı, yatırımın taşıdığı risk için yeterli bir getiri elde etmek olmalıdır. Yani panel a’da yer alan risk-getiri eğrisinin üzerinde yer alan yatırım araçlarını tercih etmelidir.

(11)

RİSK-GETİRİ DENGESİ

Şekil 2. Risk-Getiri Dengesi

Risk getiri dengesi, aynı zamanda amaçları ortakları için değer yaratmak olan şirketler için de önemli bir olgudur. Şekil 2 panel b, riskli projelere yatırım yapan bir şirketin, yatırımcılarına (yani borç verenlerine ve hisse senetlerini satın alanlara) yüksek getiri sağlaması gerektiğini göstermektedir.

Bu nedenle riskli şirketler, hisse senedi fiyatlarını yükseltmeye çalışarak yatırımcılara yüklendikleri riske karşılık yüksek getiri sağlamaya çalışırlar.

Şirketlerin yatırımcılarına ödemeleri gereken getirilerin, şirketlerin topladığı sermayenin maliyetini oluşturduğu akıldan çıkarılmamalıdır.

Bu nedenle şirketlerin bakış açısından, panel b’de yer alan risk-getiri eğrisi, şirketin topladığı sermayeyi temsil etmektedir.

Dolayısıyla sermaye maliyeti eğrisinin eğimi, yatırımcıların genelinin risk alma iştahını gösterir.

Çeşitli projelere yatırım yaparak değer yaratmak isteyen şirketler, bu yatırımlarından sermaye maliyetinden daha yüksek bir getiri elde etmek zorundadırlar.

Başka bir ifadeyle, yine risk-getiri eğrisinin (sermaye maliyet eğrisi) üzerinde bulunan yatırımları tercih etmelidirler.

(12)

TEK HİSSE SENEDİ YAKLAŞIMI

Şahıslar ve şirketler, bugünden bir şeye yatırım yaparken, ileride daha yüksek meblağlar elde etmeyi umarlar. İşte burada bizim incelediğimiz husus, bu yatırım yapılırken alınan risk ile elde edilecek getirinin arasındaki dengedir.

Örneğin, devlet tahvil ve bonoları ile yüksek derecelendirme notuna sahip şirket tahvil bonoları düşük getiri sağlarlar. Bununla beraber içerdikleri risk de düşüktür.

Buna karşın hisse senetleri daha yüksek getiri vadederler ancak genel olarak hisse senetleri tahvil ve bonolardan daha yüksek risk içerir.

Hatta spekülatif hisse senetlerine (genellikle düşük işlem hacmine sahip, küçük şirketlere ait hisse senetleri) yatırım yapılması durumunda, hatırı sayılır getiriler elde etmek için çok yüksek derecede riskler alınmış olur.

(13)

TEK HİSSE SENEDİ YAKLAŞIMI

Bir varlığın riski iki şekilde ele alınabilir;

Tek başına varlığın riski ve Portföy içerisindeki riski.

Bir varlığın tek başına riskinden bahsedebilmek için, yatırımcının sadece o varlığa yatırım yapmış olması ve başka bir varlığa sahip olmaması gerekir. Fakat finansal varlıklara ve özellikle de hisse senetlerine, genellikle bir portföy içerisinde başka varlık ve hisse senetleri ile birlikte yatırım yapılır.

Ancak portföy yaklaşımında riski anlayabilmek için öncelikle bir varlığın tek başına taşıdığı riski anlamak gerekir.

(14)

TEK HİSSE SENEDİ YAKLAŞIMI

Bir varlığın tek başına riskini anlayabilmek için şu örneğe bakalım;

Bir yatırımcının 100.000 TL’lik %5 getirili bir kısa vadeli Hazine bonosu aldığını varsayalım. Bu yatırımın beklenen getiri %5’tir ve devlet garantili bir kağıt olduğu için risksiz varlık olarak kabul edilir.

Aynı yatırımcının 100.000 TL’si ile Karadeniz’de bulunan doğalgazı çıkarma ihalesini alan yeni kurulmuş bir ABC şirketinin hisse senedini de alabilme ihtimali olduğunu göz önünde bulunduralım. Hisse senedi getirilerini tahmin etmek tahvile ve bonolara göre oldukça zordur.

En kötü senaryoyu ele alırsak, şirket bu işin altından kalkamayarak batacak ve yatırımcı 100.000 TL’sini kaybedecektir. Bu durumda elde edilecek getiri -%100’dür.

En iyi senaryoyu ele aldığımızda ise şirketin operasyonları başarılı olacak, hatta Karadeniz’de ekstra doğalgaz yatakları bulacaktır. Bu durumda yatırımcı %1.000 getiri elde edecektir.

Yatırımcının çeşitli senaryoları oluşturduğu ve bu yatırımın beklenen getirisi %20 olarak hesapladığını varsayalım.

Ancak gerçek getiri +%1.000 ve -%100 gibi geniş bir aralıkta gerçekleşecektir.

Böyle riskli bir hisse senedinde, hesaplanan beklenen getirinden çok daha düşük getiri elde etme tehlikesi mevcuttur.

(15)

TEK HİSSE SENEDİNE AİT RİSKİN İSTATİSTİKSEL ÖLÇÜMLERİ

Tek hisse senedine ait riskin ölçümünde altı yöntemden bahsedilebilir. Bunlar;

A. Olasılık Dağılımları B. Standart Sapma C. Tarihsel Veri

D. Değişkenlik Katsayısı (Coefficient of Variation) E. Sharpe Oranı

F. Beklenen Getiri Oranı

(16)

OLASILIK DAĞILIMLARI

Tablo 1. ABC Motor ve XYZ Gıda Beklenen Getirileri

ABC Motor XYZ Gıda

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Ekonominin Durumu

(Talep)

Gerçekleşme Olasılığı

İlgili Olasılığa Ait Getiri Oranı

Olasılık ve Getiri Oranı

Çarpımı

Gerçekleşme Olasılığı

İlgili Olasılığa Ait Getiri Oranı

Olasılık ve Getiri Oranı

Çarpımı

Güçlü 0,30 %80 %24 0,30 %15 %4,5

Normal 0,40 %10 %4 0,40 %10 %4,0

Kötü 0,30 -%60 -%18 0,30 %5 %1,5

1,00 Beklenen Getiri = %10 1,00 Beklenen Getiri = %10

Tablo 1’de, yerli otomobile motor üretmek için yeni kurulan ABC Motor Şirketi ile uzun yıllardır faaliyetlerine devam eden XYZ Gıda’ya ait, ekonominin üç farklı koşuluna göre hesaplanmış beklenen getirileri görülmektedir. 1. sütunda, ekonominin güçlü, normal ve kötü seyretmesi halinde bu şirketlerin ürettikleri mallara olan talebin de ekonomik koşullara göre değişeceği ifade edilmektedir.

Bu koşulların gerçekleşme olasılıkları 2. ve 5. sütunlarda yer almaktadır. 3. ve 6. sütunlarda sırasıyla ABC Motor ve XYZ Gıda’ya ait her bir olasılık için getiri oranları, 4. ve 7. sütunlarda ise olasılıklarla getiri oranlarının çarpımları yer almaktadır.

(17)

OLASILIK DAĞILIMLARI

Tablo 1. ABC Motor ve XYZ Gıda Beklenen Getirileri

ABC Motor XYZ Gıda

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Ekonominin Durumu

(Talep)

Gerçekleşme Olasılığı

İlgili Olasılığa Ait Getiri Oranı

Olasılık ve Getiri Oranı

Çarpımı

Gerçekleşme Olasılığı

İlgili Olasılığa Ait Getiri Oranı

Olasılık ve Getiri Oranı

Çarpımı

Güçlü 0,30 %80 %24 0,30 %15 %4,5

Normal 0,40 %10 %4 0,40 %10 %4,0

Kötü 0,30 -%60 -%18 0,30 %5 %1,5

1,00 Beklenen Getiri = %10 1,00 Beklenen Getiri = %10

Tablo incelendiğinde, her iki şirket için de ekonominin güçlü yani talebin yüksek olduğu dönemde getirilerin yüksek, ekonominin kötü yani talebin düşük olduğu dönemde getirilerin düşük olduğu görülmektedir.

Burada dikkati çeken nokta, ABC Motor’un getiri oranının XYZ Gıda’ya göre daha geniş bir aralıkta değişkenlik gösterdiğidir.

ABC Motor talep yüksek iken %80 gibi çok yüksek bir getiri oranı vadederken, düşük talep senaryosunda %60’lık bir kayıp öngörülmektedir.

XYZ Gıda ise en kötü senaryo da bile %5’lik getiri sağlamaktadır.

4. ve 7. sütunlara bakıldığında, her iki şirketin de beklenen getirisinin %10 olduğu görülecektir. Ancak bu beklenen getiri bilgisi, şirketlerin riski hakkında bize bir bilgi vermemektedir. Riski anlayabilmek için öncelikle Tablo 1’de yer alan bilgilerin grafiğini görelim.

(18)

OLASILIK DAĞILIMLARI

Şekil 3. Getiri Oranlarının Grafikleri

Şekil 3’de, ABC Motor’un olası getirilerinin -%60 ile %80 aralığında değiştiğini, beklenen getirisinin ise

%10 olduğu, XYZ Gıda’nın da yine beklenen getirisinin %10 olduğu ancak olası getirilerin daha dar bir aralıkta yer aldığını (%5-%15) görmekteyiz.

Tablo 1 ve Şekil 3’de ekonomik koşulların güçlü, normal, kötü olarak yalnızca üç şekilde gerçekleşeceğini varsaydık. Ancak gerçekte ekonomi aşırı durağanlıktan talep patlamalarının yaşandığı çok iyi dönemlere kadar pek çok olasılığa açıktır.

Bu olasılıkları görebilmek için Tablo 1 benzeri yeni bir tablo oluşturabiliriz.

Ancak bu durumda çok fazla senaryoyu göz önünde bulundurmamız ve tabloya pek çok yeni talep düzeyi eklememiz gerekir.

Buna gerek kalmadan Şekil 4’teki gibi olasılık yoğunluğunu (dağılımını) veren bir grafik çizersek, tüm olası ekonomik koşulları göz önünde bulundurmuş oluruz.

(19)

OLASILIK DAĞILIMLARI

Şekil 4. ABC Motor ve XYZ Gıda’ya Ait Olasılık Dağılımları

Şekil 4’e göre, ABC Motor’un getirisinin -%60’dan düşük, %80’den yüksek olma olasılığı yoktur. Aynı şekilde XYZ Gıda’nın getirisinin %5’ten düşük, %15’den yüksek olma olasılığı yoktur.

Ancak bu aralıklarda yer alan herhangi bir getiri oranı, ekonomik koşullara göre gerçekleşebilir.

O halde riski değerlendirmeye geçebiliriz.

Dar ya da sivri olarak betimleyebileceğimiz olasılık dağılımları, gerçekleşecek getirinin beklenen getiriye yakın olma ihtimalinin daha yüksek olduğu, başka bir ifadeyle gerçek getirinin beklenen getiriden çok da uzak/farklı gerçekleşemeyeceği dağılımlardır.

Bu nedenle dar/sivri olasılık dağılımları, düşük riski ifade eder.

Şekil 4’e göre XYZ Gıda’nın ABC Motor’dan çok daha dar/sivri bir olasılık dağılımına sahip olduğunu görüyoruz. Yani XYZ Gıda’nın sağlayacağı getirinin %10’luk beklenen getiri oranına yakın olması ihtimali, ABC Motor’a göre çok daha yüksektir.

→ Sonuç olarak, XYZ Gıda’nın riski ABC Motor’dan daha düşüktür.

(20)

STANDART SAPMA (σ SİGMA)

Standart sapma, gerçek getirinin beklenen getiriden ne kadar sapma olasılığı olduğunun bir ölçüsüdür.

Standart sapma, olasılık dağılımının ne kadar dar/sivri olduğunun bilgisini verir.

Standart sapma ne kadar küçükse, olasılık dağılımı o kadar dar/sivridir,

→ dolayısıyla risk daha düşüktür.

(21)

STANDART SAPMA (σ SİGMA)

ABC Motor

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

Ekonominin Durumu

(Talep)

Gerçekleşme Olasılığı

İlgili Olasılığa Ait Getiri Oranı

Sapma:

Getiri – Beklenen Getiri

Sapmanın

Karesi Sapmanın Karesi x Olasılık

Güçlü 0,30 %80 %70 0,49 0,1470

Normal 0,40 %10 %0 0,00 0,0000

Kötü 0,30 -%60 -%70 0,49 0,1470

1,00 Varyans = 0,2940

Standart Sapma = Varyansın karekökü: σ = 0,5422 Standart Sapmanın % Cinsinden İfadesi: σ = %54,22

XYZ Gıda

Güçlü 0,30 %15 %5 0,0025 0,00075

Normal 0,40 %10 %0 0,00 0,00000

Kötü 0,30 %5 -%5 0,0025 0,00075

1,00 Varyans = 0,0015

Standart Sapma = Varyansın karekökü: σ = 0,0387 Standart Sapmanın % Cinsinden İfadesi: σ = %3,87

Tablo 2. ABC Motor ve XYZ Gıda Standart Sapmaları

Tablo 2’de, ABC Motor ve XYZ Gıda’ya ait standart sapmaların nasıl hesaplandığı görülmektedir.

İlk olarak 4. sütunda getiri oranlarından beklenen getirinin (%10 olarak hesaplamıştık) çıkarılmasıyla sapmalar hesaplanmıştır.

5. sütunda, hesaplanan sapmaların karesi alınmıştır.

6. sütunda sapmaların kareleri ile olasılık değerleri çarpılmıştır.

Daha sonra üç olasılığa ait çarpımlar toplanarak varyans hesaplanmıştır.

Varyansın karekökünün alınması ile de standart sapma hesaplanmıştır.

Son satırda ise bulunan standart sapmanın yüzde cinsinden ifadesi yer almaktadır.

(22)

STANDART SAPMA (σ SİGMA)

ABC Motor

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

Ekonominin Durumu

(Talep)

Gerçekleşme Olasılığı

İlgili Olasılığa Ait Getiri Oranı

Sapma:

Getiri – Beklenen Getiri

Sapmanın

Karesi Sapmanın Karesi x Olasılık

Güçlü 0,30 %80 %70 0,49 0,1470

Normal 0,40 %10 %0 0,00 0,0000

Kötü 0,30 -%60 -%70 0,49 0,1470

1,00 Varyans = 0,2940

Standart Sapma = Varyansın karekökü: σ = 0,5422 Standart Sapmanın % Cinsinden İfadesi: σ = %54,22

XYZ Gıda

Güçlü 0,30 %15 %5 0,0025 0,00075

Normal 0,40 %10 %0 0,00 0,00000

Kötü 0,30 %5 -%5 0,0025 0,00075

1,00 Varyans = 0,0015

Standart Sapma = Varyansın karekökü: σ = 0,0387 Standart Sapmanın % Cinsinden İfadesi: σ = %3,87

Tablo 2. ABC Motor ve XYZ Gıda Standart Sapmaları

Tablodaki sonuçlara göre ABC Motor’un standart sapması %54,22 olarak hesaplanmıştır.

Bu standart sapma, şirketin getirisinin beklenen getiri oranı olan %10’dan farklı gerçekleşme olasılığının çok yüksek olduğunu göstermektedir.

XYZ Gıda’nın standart sapması ise %3,87 olarak hesaplanmıştır.

Bu standart sapma olasılık dağılımının dar/sivri olduğunu, yani şirketin getirisinin beklenen getiri oranı olan %10’a yakın bir değerde gerçekleşeceğini göstermektedir.

→ Sonuç olarak standart sapma değeri çok daha yüksek olarak bulunan ABC Motor, XYZ Gıda’ya göre çok daha riskli bir şirkettir.

(23)

RİSK ÖLÇÜMÜNDE TARİHSEL VERİNİN KULLANILMASI

Az önceki bölümde, standart sapmayı, tahmini ve kişiden kişiye değişebilen olasılık değerleri ile hesaplamıştık.

Eğer elimizde ilgili menkul kıymete ait tarihsel veri olsaydı, standart sapmayı yani riski, bu tarihsel veriye göre hesaplamamız daha doğru olurdu.

Çünkü geçmişte yaşanan sonuçlar genellikle gelecekte de tekrar eder.

Bu nedenle gelecekteki riskin tahmininde tarihsel yani geçmiş verilere dayanan standart sapmayı kullanmak daha çok tercih edilir.

(24)

RİSK ÖLÇÜMÜNDE TARİHSEL VERİNİN KULLANILMASI

Bu noktada akla şu soru gelmektedir: geleceği tahmin etmek için tarihsel veri kullanılırken ne kadar geriye gidilmelidir?

Maalesef bu sorunun kesin ve basit bir cevabı bulunmamaktadır.

Uzun yani çok geriye giden bir tarihsel veri kullanmak bize geleceğe yönelik daha çok bilgi sağlasa da

Bazı durumlarda gelecekte karşılaşılması muhtemel risklerin uzak geçmişteki risklerden farklılık arz edeceğine inanılıyorsa, çok uzun tarihsel veri kullanmak bizi hatalı sonuçlara götürebilir.

(25)

RİSK ÖLÇÜMÜNDE TARİHSEL VERİNİN KULLANILMASI

ABC Motor

(1) (2) (3) (4)

Yıllar Getiri

Ortalamadan Sapma:

Getiri – Ortalama Getiri Sapmanın Karesi

2017 %30,0 %19,7 0,0388

2018 -%10,0 -%20,3 0,0412

2019 -%19,0 -%29,3 0,0858

2020 %40,0 %29,7 0,0882

Ortalama %10,3 Sapmaların Karelerinin Toplamı (SKT) = 0,2540

SKT/(N-1) = SKT/3 = 0,0847

Standart Sapma = Karekök SKT/3: σ = %29,10 XYZ Gıda

2017 %15,0 %6,0 0,0036

2018 %5,0 -%4,0 0,0016

2019 %10,0 %1,0 0,0001

2020 %6,0 -%3,0 0,0009

Ortalama %9,0 Sapmaların Karelerinin Toplamı (SKT) = 0,0062

SKT/(N-1) = SKT/3 = 0,0021

Standart Sapma = Karekök SKT/3: σ = %4,55

Tarihsel verilere göre ABC Motor’un standart sapması %29,10, XYZ Gıda’nın standart sapması ise %4,55 olarak hesaplanmıştır.

Yani tarihsel standart sapmalara göre XYZ Gıda’nın riski, ABC Motor’dan daha düşüktür.

Tablo 3. ABC Motor ve XYZ Gıda Tarihsel Standart Sapmaları

Referanslar

Benzer Belgeler

Tek aşamalı ve iki aşamalı olmak üzere iki çeşit üniversal yenidoğan işitme tarama şekli bulunmaktadır. Tek aşamalı tarama uygulamasında, T-ABR veya T-OAE testlerinden biri

Amaç: Bu çalıĢmanın amacı Obstrüktif Uyku Apne Sendromu için yüksek riskli ve düĢük riskli olarak belirlenen bireyler arasında, sino-nazal bölgede anatomik

Yapılan araştırma da gebelerin gebelik riski ve gebelik sayılarına göre prenatal bağlanma düzeylerinin farklılaşıp farklılaşmadığını incelendiğinde analiz sonuçlarına

• Bunu test etmek için öncelikle PE, IUGR, AMA, ikizler ve preterm doğumlar gibi yüksek riskli ve normal gebeliklerde mitokondriyal solunum zinciri

lıa sta la rımızın entlibe kalma, ICU ve hastanede kalış süre- lerine etki eden faktörler araştırıl ırken bu süreler referans olarak alınm ış tır.. Tlim veriler

Tablo 4'da SAKA hastalığı , üç damar hastalığı ve SÖ İD' ı içermeyen iki veya bir damar h astalığı bulu- nan anterior ve inf erior Mİ'lü hastalarda yüksek

Aşırı büyüklükle (iri bebek) ilişkili komplikasyonlar veya yenidoğanın kaybını önlemek için erken doğum, prematür yenidoğanların komplikasyonlarından biri olan polisitemi

Anket; toplam içilen sigara miktarı (paket/yıl), sigaraya başlama yaşı, aile üyelerinin sigara içme tutum ve davranışları, sigara içme sebepleri, sigara bağımlılığı