Beslenm e ve Diyet Dergisi / J . Nutr. and D iet., 18 : 63 - 7 ), 1939
BAZI M EY V E L E R İN (ÜZÜM-MANDALİNA - TATLI ELMA . E K Şİ ELMA) KAN GLİKOZUNA ETK İSİ
Y a ıd . D oç. Dr. S ev im KEÇECİOĞLU* / Prof. Dr. N ezak et ADALAR**
Y aşları 19-29 arasm d a o la n 12 sağlık lı bireyde bazı m ey v elerin (üzüm , m an d alin a, tatlı elm a, ek şi elm a) kan g lik o z d ü zeyine e tk isi araştırılm ıştır. B ireylerin a çlık kan şek erleri alın d ık tan sonra, 30 g. karbon hidrat içeren m ey v eler yed irilm iş ve b elirli aralıklar la (30', 6 0 ', 90', 120') p ostp ran d ial glikoz ölçüm leri iç in kan a lın m ıştır. Ö m ek olarak d ek strozu n kulla n ıld ığ ı ça lışm ad a, kan glik oz yan ıtı d ekstroz ve m ey v eler in tü m ü n d e e n yü k sek düzeye 30. cu dakikada u la şm ıştır. K an glik oz düzeyini y ü k seltm esi a çısın dan yaln ız m an d alin a ve ek şi elm a arasında istatis- iik se l fa rk lılık (p < 0.05) sap tan m ıştır. İsta tistik sel o larak ön em li o lm am ak la b irlik te en düşük kan gli koz y a n ıtın ı e k şi elm a olu ştu rm u ştu r.
G İR İŞ
D ia b e t in d iy e t te d a v is in d e so n y ılla rd a k i y ak laşım , p o sa sı y ü k s e k k a r b o n h i d r a t l a r ı n a r t t ı r ı l m a s ı y ö n ü n d e o lm u ş tu r . Bu t ü r b ir d iy e tle d ia b e t d a h a iyi k o n tr o l e d ile b ilm e k te d ir. Bu a m a c a u la ş m a k için d e t a m b u ğ d a y u n u n d a n y ap ılm ış ekm eğe, bak lag illere, sebze ve m e y v e le r e d iy e tte d a h a fazla y e r verilm iş; h a t t a b aze n diyete g u a r , k e p e k , p e k t in gibi saf p o s a e k lem eleri de y a p ı lm ı ş t ır (1 -5).
M ey v ele rin g lise m ik y a n ıtı k o n u s u n d a t e r e d d ü tle r ve t a r t ı ş m a l a r h a l e n s ü r e g e lm e k te d ir . D iab etik h a s ta l a r a , genellikle ekşi e lm a v e n a r e n c iy e g r u b u te r c ih e tm e le r i ö n e rilirk e n ; ü zü m , taze incir,
ta tlı e l m a gibi m e y v e le rd e n s a k ın m a la r ı is te n m e k te d ir .
S o n b i r k a ç y ıl d ır bazı b e s in le r in k a n glikoz cev abı veya glise m i k i n d e k s i n e k a r ş ı ilgi a r t m ı ş t ı r ( 6 - 8 ) . T ah ıllar, b ak lag iller, p a t a
te*) H.O. B e s l e n m e ve D iy etetik B ö lü m ü Ö ğ re tim Üyesi.
(**) H.Ü. İç H a s t a l ı k l a r ı Ana B ilim Dalı, E n d o k r in o lo ji B ö lü m ü ö ğ r e t i m Üyesi.
64 K e ç ec lo ğl u, S ., Ad a la r , N.
tes gibi p o li s a k k a r it iç e re n b e s in le r in g lise m ik cev abı ile ilgili b i r ço k ç a l ış m a l a r y a p ı lm a s ı n a k a r ş ın , b a s it k a r b o n h i d r a t iç eren m e y v e le rin g lise m ik in d e k s i ile ilgili ço k az ç a lış m a y a p ılm ış o lu p , ü l k e m iz d e de b u k o n u d a ç a lış m a y a r a s t l a n m a m ı ş t ı r . B azı m e y v e le rin k a n g lik o z u n a e tk is in i a r a ş t ı r m a k a m a c ı ile b u ç a lış m a p la n la n ıp , y ü r ü t ü l m ü ş t ü r .
ARAŞTIRMA YÖNTEMİ V E ARAÇLARI
A r a ş tır m a 1 9 - 2 9 y a ş la rı a r a s ı n d a sağlıklı (8 kız, 4 e r k e k ) 12 g ö n ü llü b ire y d e y a p ılm ış tır . Gelişigüzel ö r n e k le m e y ö n te m iy le se çilen b ir e y le r in özellikleri T a b lo l ’d e g ö s te r ilm iş tir .
Tablo 1 : A raştırm a K ap sam ın a Giren B ireylerin Ö zellikleri
K işi S a y ısı Cins Y aş A ğırlık (kg) B o y (cm ) B K I
1 K 23 51 162 19.4 2 K 22 76 175 24.8 3 K 22 47 150 20.8 4 K 24 52 162 19.8 5 K 20 54 158 21.6 6 E 24 74 180 22.8 7 K 19 47 158 18.8 8 K 19 60 158 24.0 9 E 28 55 169 19.2 10 E 22 59 168 20.9 11 E 29 71 177 22.6 12 K 19 50 156 20.5
B K I a ç ı s ı n d a n b ir e y l e r in h iç b iris i sağ lık ris k i t a ş ı m a m a k ta -d ı r l a r (9).
Ç a lış m a s ü r e s in c e b ir e y l e r glikoz ve in s ü lin m e ta b o li z m a s ı n a e tk i e d e c e k h e r h a n g i b i r ilaç k u l l a n m a m ı ş l a r d ı r .
Ç a lış m a d a ; 30 g. k a r b o n h i d r a t iç e r e n t a tlı e l m a (207 g G old en , Yalova), ek şi e l m a (207 g. K a r a k ız , Y alova), taze ü z ü m (173 g. Ç e k i r d ek siz İz m ir), m a n d a l i n a s a t s u m a (269 g. Ç e k ir d e k s iz İz m ir ) ve 100 cc, % 3 0 'lu k d e k s t r o z k u ll a n ıl m ış tı r .
M e y v e le rin e n e r ji, b e s in ö ğeleri B esin B ile ş im C e t v e l i n d e n (10), k a r b o n h i d r a t ı n ı o l u ş t u r a n ş e k e r v e n i ş a s t a d e ğ e r le r i ile p o s a m i k t a r l a r ı ise y a p ı la n b i r ç a l ı ş m a d a n y a r a r l a n ı l a r a k h e s a p l a n m ı ş t ı r ( T a b lo 2) (11).
M E Y V E L E R V E KAN G LİKO ZU 65 B e s in d e ğ e r le r i a ç ı s ı n d a n f a r k lılık g ö s te r m e s i olasılığını e n aza in d i r g e m e k a m a c ı ile h e r m e y v e n in d e n e k le r e k u lla n ıla c a k m i k t a r ı b i r d e f a d a a l ı n m ı ş t ı r . M e y v e le rd e n ek şi ve ta tlı elm a, k a b u k l u o la r a k o r t a k ı s m ı n d a k i ç e k i r d e k ve ç ö p ü çık a rılm ış , m a n d a l i n a k a b u k suz, ü z ü m de ç ö p s ü z o l a r a k h e s a p la n ıp , t ü k e tti r ilm iş tir .
B i r g ü n ö n c e s a a t 2 4 ’d e n s o n r a aç b ı r a k ı l a n b ir e y le r in s a a t 9.00 d a a ç lık k a n ş e k e r le r i a l ın m ı ş t ır . H e m e n a r d ı n d a n m ey v eleri v eril m i ş ve 5 - 10 d a k i k a iç in d e tü k e tm e l e r i s a ğ la n a r a k b e lirli a r a l ık la r la (3 0 ', 6 0 ', 9 0 ', 120') p o s t p r a n d i a l glikoz ö lç ü m le r i için k a n a l ın m ı ş tır.
T a b lo 2 : 30 g. K arb on h id rat İçeren M eyvelerin. E n erji ve B esin Ö ğeleri İçerik leri
Ü züm M andalina T atlı EL:na+ E k şi E lm a +
* M i k t a r (g) 173 259 207 207 •■Enerji (kkal) 116 119 120 120 *S u (g) 141 225 174 174 • P r o t e i n (g) 1.0 2.0 0.4 0.4 ' Y ağ (g) 0.5 0.5 1.2 1.2 ■ 'K a r b o n h id r a t (g) 30 30 30 30 '■'•'Glikoz (g) 15 8.7 4.3 4.3 * * F r ü k t o z (g) 15 6.5 15.5 15.5 ••'•■'Sükroz (g) 0 14.7 9.9 9.9 * * N iş a s ta (g) 0 0 0.7 0.7 ■■'■■■Toplanı d i y e t p o s a s ı (g) 1.4 5.4 7.0 7.0
+ G ıd a k o m p o s i z y o n c e t v e lle r in d e ekşi ve tatlı e lm a a y ırım ı o lm a d ığ ın d a n a y n ı d e ğ e r l e r a l ı n m ı ş t ı r .
*...10... n u m a r a l ı k a y n a k t a n a lın m ış tır .
11... n u m a r a l ı k a y n a k t a n h e s a p l a n a r a k b u l u n m u ş t u r .
H e r b i r m e y v e ile y a p ı la n ç a lış m a için b i r h a f t a a r a v e r ilm iş tir . V e r i l e r i n d e ğ e r l e n d ir i lm e s i a m a c ı ile a r a ş t ı r m a s o n u c u elde e d i le n b u l g u l a r için « o r t a l a m a l a r a r a s ı f a r k ın ö n e m lilik testi» k u lla n ıl m ı ş t ı r (12). t d e ğ e ri (— ) o lm a s ın a k a r ş ı n m u t l a k d e ğ e r d e n fa r k lı b u l u n m u ş t u r . İ s t a t i s t i k s e l d e ğ e r le n d ir m e d e k o la y lık o lm a s ı için; d e k s t r o z 1, ü z ü m 2, ta tlı e l m a 3, ek şi e lm a 4, m a n d a l i n a 5 o la r a k k o d l a n m ı ş t ı r .
D e n e k le r in k a n glikoz d e ğ e rle ri H a c e t te p e Ü n iv e rs ite H a s ta n e s i E n d o k r i n o l o j i B ö l ü m ü L a b o r a t u v a r l a r ı n d a «G lucose e n z y m a tiq u e PAP» y ö n te m iy l e s a p t a n m ı ş t ı r (13).
66 KeçecioÖİu, S ., Adalor, N. BULGULAR V E TARTIŞMA B i r e y l e r i n p la z m a g lik o z d e ğ e r le r i T a b lo 3 ve G r a f ik l ’de, ç a l ı ş m a n ı n is t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e n d ir i lm e s i s o n u c u a l m a n v e r i l e r T a b lo 4 ’d e g ö s te r i lm i ş t ir . T ab lo 3 : K an G likoz D eğerleri (n = 12) B e s i n l e r S ü r e ( D a k.) 0' x S x 30' x S x 60' x S x 90' x S x 120' x S x D e k s t r o z (1) 74 T 2 108 T 4 94 T 6 73 +- 2 72 7 2 Ü z ü m (2) 6 9 ^ 2 8 1 + 3 78 + 2 73 + 2 69 '+ 2 T atlı e l m a (3) 73 2 83 + 4 76 + 2 7 1 + 2 71 T 1 E k ş i e l m a (4) 71 + 1 79 T 2 72 + 1 69 + 1 69 + 1 M a n d a l i n a (5) 76 + 1 87 T 2 78 + 3 70 + 1 71 + 1 x = O r t a l a m a S \ — S t a n d a r t h a t a
T ab lo 4 : 30 g. K a rb o n h id ra t İç e r e n M ey v elerin N o rm a l B irey lerd e K an G likoz D eğ erlerin in O rtalam alar A rası Ö nem K o n tro lü
U ygu lan an S ü r e (D a k.) B e sin le r in ---— --- ---Dönemi 0 30' 60' 90' 120' 1 -2 X XX X X X X X 1 -3 X XX XX X X 1 -4 X XX XX X X 1 - 5 X XX XX X X 2 - 3 X X X X X 2 - 4 X X XX X X 2 - 5 XX X X X X 3 - 4 X X X X X 3 - 5 YÀ X X X X X 4 - 5 X X XX XX X X X = p > 0.05 X X == P < 0.05 M ey v ele r k a r b o n h i d r a t t ü r ü o l a r a k g e n e ld e f r ii k to z ve glik o z i ç e r ir le r, s ü k r o z ve n i ş a s t a iç e r ik le r i ise ço k a z d ı r (11, 14). B e s in in k a r b o n h i d r a t t ü r ü , p o s t p r a n d i a l glikoz c e v a b ın d a e tk ilid ir . K o m p leks k a r b o n h i d r a t l a r , b a s it k a r b o n h i d r a t l a r a o r a n l a d a h a d ü ş ü k k a n glik o z c e v a b ı o l u ş t u r u r l a r . B u e tk i, e m ilim f a r k ı n d a n ço k
sindi-M E Y V E L E R V E KAN G L İK O Z ;! 67 ___q_ Tatlı E lm u
S ü r e ( dakika)
G rafik 1 : M eyvelerin K an G likoz D üzeyleri
r i m d e k i f a r k t a n ileri g e lm e k te d ir . B a s it k a r b o n h i d r a t l a r s in d ir i m s ü r e s i g e r e k t i r m e d i k l e r i n d e n d a h a hızlı b i r ş e k ild e k a n a k a r ı ş ı r l a r (2, 7, 15). B a s it k a r b o n h i d r a t l a r a r a s ı n d a d a f a r k lı g lise m ik c e v a p la r o l u ş m a k t a d ı r . Ö rn e ğ in ; e k m e k ö r n e k b e s in o la r a k a l ın d ığ ı n d a d iğ e r le r i n in g lis e m ik in d e k s i (GI); f r u k to z 30, glikoz 138, m a lto z 152 o la r a k b u l u n m u ş t u r (7). D iğ er b i r ç a lış m a d a , glikoz ö r n e k o l a r a k a l ın d ığ ı n d a G I f r u k t o z için 20 + 5, m a lto z 1.05 + 12, siık ro z 59 "+ 10 s a p t a n m ı ş t ı r (6).
Ç a l ış m a m ız d a sağ lık lı b ir e y l e r e 30 g. k a r b o n h i d r a t iç e re n ta tlı e lm a , e k ş i e lm a , m a n d a l i n a , ü z ü m ve k o n t r o l için d e k s tr o z v e r i l m iş tir . B e k le n ild iğ i gibi e n y ü k s e k k a n glikoz düzeyi 30. cu d a k i k a d a d e k s t r o z v e r ild iğ in d e g ö z le n m iş tir . Aynı ş e k ild e ü z ü m , ek şi elm a,
68 Keçecioğlu, S ., A d e la r, N. t a t l ı e l m a , m a n d a l i n a d a d a k a n g lik o z u e n y ü k s e k d e ğ e r i n e 30. n c u d a k i k a d a u l a ş m ı ş t ı r . B u s ü r e d e m a n d a l i n a n ı n g li s e m ik y a n ı t ı d e k s t r o z d a n % 19.4 o r a n ı n d a d a h a d ü ş ü k b u l u n m u ş k e n , b u o r a n t a t l ı e l m a d a % 23, ü z ü m d e % 25, e k ş i e l m a d a % 26.8 o l a r a k b e l i r l e n m i ş t i r . P o r ta k a l , ü z ü m ve b u m e y v e l e r i n s u l a r ı n d a y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r d a d a k a n g lik o z u n u n e n y ü k s e k d ü z e y e 30. n c u d a k i k a d a u l a ş t ı ğ ı b u l u n m u ş t u r (2, 16). 30. n c u d a k i k a d a m e y v e le r i n g li s e m ik y a n ı t ı d e k s t r o z ile k ı y a s l a n d ı ğ ı n d a a r a d a k i f a r k ö n e m li b u l u n m a s ı n a k a r ş ı n , m e y v e le r b i r b i r l e r i ile k ıy a s l a n d ı ğ ı n d a y a ln ız e k ş i e l m a ve m a n d a l i n a a r a s ı n d a k i f a r k ö n e m li b u l u n m u ş t u r . M a n d a l i n a d a e k ş i e l m a d a n y ü k s e k (% 9.4) g lik o z y a n ı t ı e ld e e d i l m i ş t i r . K a n g li k o z u n u y ü k s e l t m e l e r i a ç ı s ı n d a n m e y v e le r a r a s ı n d a % 2.2 - 7.7 g ib i i s t a t i s t i k s e l o l a r a k ö n e m s iz b i r f a r k l ı l ı k g ö z l e n m iş t ir (p > 0.05). 60 n cı d a k i k a d a ise, m a n d a l i n a ve ü z ü m e k ş i e l m a d a n % 7.7 o r a n ı n d a d a h a y ü k s e k g li s e m ik y a n ı t v e r m i ş t i r . B u o r a n ı n i s t a t i s tik s e l o l a r a k ö n e m li (p < 0.05) o l d u ğ u s a p t a n m ı ş t ı r . M a n d a l i n a ve ü z ü m a r a s ı n d a k i g li s e m ik y a n ı t f a r k ı 30 n c u d a k i k a d a % 7.8 o r a n ı n d a ik e n 60 n c ı d a k i k a d a b u f a r k s ıf ır a i n m iş tir . H o o v e r ve a r k a d a ş l a r ı (11), e v d e k a n g li k o z u n u s ü r e k l i iz le y e n s i s t e m k u l l a n a n in s ü li n e b a ğ ı m lı d i a b e t i k l e r d e a l tı t ü r m e y v e y e k a r ş ı g lis e m ik c e v a b ı iz le m iş le r d ir . G ü n l ü k e n e r j i n i n % 2 9 'u n u iç e r e n , e n e r j i n i n d e % 50’si k a r b o n h i d r a t % 2 0 ’si p r o t e i n v e % 3 0 ’u y a ğ d a n s a ğ l a n a n h in d i, ta z e fa s u ly e , p i r i n ç v e m a r g a r i n d e n o l u ş a n y e m e ğ e 10 g. k a r b o n h i d r a t s a ğ la y a c a k m i k t a r l a r d a e lm a , m u z , ü z ü m , p o r t a k a l , ç ilek ve b i r t ü r k a v u n e k l e n e r e k k a n g lik o z d ü zey in i ö lç m ü ş le r d ir . Ü zü m , p o r t a k a l , ç ilek ve k a v u n i ç e r e n y e m e ğ e k a r ş ı g lik oz ce v a b ı, m e y v e i ç e r m e y e n v ey a m e y v e o l a r a k m u z ve e l m a iç e r e n y e m e k t e n d a h a y ü k s e k b u l u n m u ş t u r . E l m a v e m u z b u l u n a n y e m e k le d a h a d ü ş ü k glik o z c e v a b ın ın a l ı n m a s ı n ı n n e d e n i b u m e y v e le r in k a r b o n h i d r a t l a r ı n ı n az m i k t a r l a r d a d a o ls a b i r k ı s m ı n ı n n i ş a s t a d a n s a ğ la n m ış o lm a s ıd ır . D eğ işik m e y v e le r e g li s e m ik c e v a p yaş, d iy a b e t s ü r e s i ve in s ü lin te d a v is iy le ilişk ili b u l u n m a m ı ş t ı r . B u ç a l ı ş m a d a ve b i r b a ş k a ç a l ı ş m a d a m e y v e le r i n p o s a , b a s i t ş e k e r ti p i ve iç e r ik le r i ile s o n u ç l a r a r a s ı n d a b i r k o r e l a s y o n o l m a d ı ğ ı s a p t a n m ı ş t ı r (7, 11). J e n k in s ve a r k a d a ş l a r ı (7) sa ğ lık lı v e d i a b e t i k b i r e y le r d e 50 g. k a r b o n h i d r a t iç e r e n 10 d e ğ iş ik m e y v e n in g li s e m ik in d e k s in i, e k m e ğ i ö r n e k b e s in (% 100) o l a r a k a l d ı k l a r ı n d a ; m u z için
M E Y V E L E R V E KAN GLİKO ZU 69 % 79, p o r t a k a l için % 66, ü z ü m için % 62, e lm a için ise % 53 b u l m u ş l a r d ı r .
S c h a u b e r g e r (17) p o r t a k a l ı n e lm a d a n , B o lto n (16) ise p o r t a k a l ve ü z ü m ü n e l m a y a o r a n l a d a h a y ü k s e k glikoz cevabı v e rd iğ in i göz le m iş le r d i r . Aynı ç a lış m a c ıla r , p o r t a k a l ve p o r t a k a l s u y u n u n in sü lin c e v a b ın ın e l m a ve e lm a s u y u n d a n d a h a y ü k s e k o ld u ğ u n u s a p t a m ı ş l a r ve b u n u n n e d e n in i de p o r t a k a l ı n e lm a y a o r a n la d a h a fazla gli k oz iç e r m e s in e b a ğ l a m ış l a r d ır . B o lt o n ’ın (16) bu ç a lış m a s ın d a ; a y r ı ca. m e y v e le r e k a r ş ı o r t a l a m a in s ü lin cevabı; e l m a d a 76.4 m U m i n /g , p o r t a k a l d a 71.4 m U m i n / g , ü z ü m d e 106.3 m U m i n / g o la ra k b u l u n m u ş t u r . Ü z ü m d e k i g lik o z u n d iğ e r iki m e y v ed en d a h a in s ü lin o je n ik o l d u ğ u g ö z le n m iş tir . B u n u n , ü z ü m ü n d a h a az p o s a (1.36 g /1 0 0 g) iç e r m e s i ve s u y u n u n d a h a k o lay ç ık a r ılm a s ın a b ağ la n a b ile c e ğ i d ü ş ü n ü l m ü ş t ü r ( p o r t a k a l 2.51 g/100 g, e lm a 2.90 g /1 0 0 g).
P o r t a k a l ile p o r t a k a l su y u , e lm a ile e lm a su y u k ıy a sla n d ığ ın d a ; m e y v e le r e o r a n la , m e y v e s u la r ı n a k a r ş ı in s ü lin c e v a b ın ın d a h a faz la, p l a z m a glikoz d e ğ e r l e r in i n d e d a h a d ü ş ü k o ld u ğ u s a p ta n m ış tı r . B ö y le ce, m e y v e d e k i d iy e t p o s a s ın ın k a r b o n h i d r a t l a r a k a r ş ı in sü lin c e v a b ın ı a z a lttığ ı y o lu n d a k i h ip o te z d o ğ r u l a n m ı ş t ı r (16, 18).
Y a p tığ ım ız ç a l ı ş m a d a ü z ü m ü n g lise m ik cev abı 30. d a k i k a d a m a n d a l i n a ve ta tlı e l m a d a n d a h a d ü ş ü k (p > 0.05), 60. d a k i k a d a m a n d a l i n a ile ç o k y a k la ş ık , ta tlı e l m a d a n ise b ir a z d a h a y ü k s e k o la r a k g ö z l e n m iş t ir . B u d u r u m b e lk i de ü z ü m ü n p o s a s ın ın d iğ e r mev- v e le r d e n az o l m a s ı n a k a r ş ın , ü z ü m s u y u n u n o z m o la r ite s in in d a h a f a z la o lm a s ı ile a ç ı k la n a b ili r . D a h a ö n ce y a p ıla n b i r ç a lış m a d a , ü z ü m s u y u n u n o z m o la r it e s in in e lm a s u y u n d a n 2 k a t, p o r t a k a l s u y u n d a n y a k l a ş ı k 3 k at fazla o l d u ğ u b e l ir ti lm i ş t ir . H ip e r t o n i k s o lü s y o n l a r ı n m i d e b o ş a l m a s ı n ı g e c ik tir m e s i n e d e n i ile ü z ü m s u y u n u n m id e y i d a h a geç t e r k ettiğ i d ü ş ü n ü l m e k t e d i r (18).
Ç a l ış m a m ız d a ekşi e l m a ile ta tlı e l m a a r a s ı n d a is ta tis ti k s e l o la r a k ö n e m li b i r f a r k lı lık g ö r ü lm e m e s in e k a r ş ın , ek şi e l m a k a n ş e k e rin i en az y ü k s e l t e n m e y v e o l a r a k b u l u n m u ş t u r . T atlı e l m a n ın k a n ş e k e r in i ek ş i e l m a y a o r a n l a b ir a z d a h a y ü k s e k (% 5) d ü z e y le rd e gö t ü r m e s i n i n n e d e n i o la r a k ; m u h t e m e l e n o r g a n ik asit iç eriğ in in d a h a az ve g lik o z iç e r iğ in in ise d a h a fazla o lm a s ın d a n k a y n a k la n d ığ ı d ü ş ü n ü le b i lir . D iğ e r b i r n e d e n i, ek ş i e l m a n ın p e k t i n m i k t a r ı n ı n ta tlı e l m a d a n b ir a z y ü k s e k o lm a s ıd ır . B u k o n u d a d a h a iyi b i r y o r u m y a
70 Keçccioğ lu, 5 ., A d a lar, N p a b i l m e k iç in h e r iki e l m a t ü r ü n i ı n d e ş e k e r , o r g a n i k a s i t v e p e k t i n iç e r i k l e r i n i n a n a liz in i y a p m a k t a y a r a r v a r d ır .
Ç a lış m a la r , e m ili m s o n r a s ı f r u k t o z u n , g lik o z a o r a n l a b e lir g in o l a r a k d a h a d ü ş ü k in s ü lin s a l ı m m ı n a ve p l a z m a g lik o z d ü z e y in e n e d e n o l d u ğ u n u k a n ı t l a m ı ş t ı r . Ü z ü m % 5 0 ’ş e r o r a n l a r d a g lik o z ve f r ü k to z iç e r ir k e n , e l m a % 14.7 glik o z % 51.9 f r ü k to z , p o r t a k a l % 29.5 glikoz, % 2 1 .2 f r ü k t o z i ç e r m e k t e d i r (2, 19). B u d u r u m d a e l m a n ı n k a n g li k o z u n u , ü z ü m d e n d a h a az y ü k s e lt m e s i b e k l e n e b il ir . A n cak e l m a ve ü z ü m s ık ıld ığ ı z a m a n k a b a c a g ö r ü n ü r k a b u k m i k t a r ı ü z ü m d e fa zla g ö r ü l m ü ş t ü r . Ü z ü m ü n k a b u k m i k t a r ı n ı n e l m a d a n d a h a fazla o lm a s ı b e lk i d e m id e y i d a h a u z u n s ü r e d e t e r k e t m e s i n e n e d e n o l m a k t a d ı r . B u ş e k ild e e m ili m s ü r e s i d e g e c i k tir i lm i ş o la b ilir .
B iz im ç a l ı ş m a m ı z d a n f a r k lı o la r a k , K a t s i l a m b r o s ve a r k a d a ş la rı (20) ise 27 tip I I d iy a b e tli d e k a b u ğ u s o y u lm u ş v e s o y u l m a m ı ş e l m a ve a r m u d u n k a n g lik o zu ü z e r i n e e t k is in i in c e le m iş le r ; s o n u ç ta, k a b u k l u ve k a b u k s u z m e y v e le r in k a n glikoz, s e r u m in s ü li n ve t r i g l i s e r i d l e r i n d e ö n e m li b i r f a r k o l u ş t u r m a d ı ğ ı n ı g ö z le m iş le r d ir . H a b e r ve H e a to n (21) ise e l m a n ı n p ü r e v ey a e l m a s u y u o l a r a k a l ı n m a s ı n ın , b ü t ü n e l m a y e n m e s i n e g ö re d a h a y ü k s e k k a n glik o z ve i n s ü lin cevab ı o l u ş t u r d u ğ u n u g ö s t e r m i ş l e r d i r . B u b u lg u , k a n glik oz ve in s ü lin d ü z e y le r in in d e ğ iş m e s in d e p o s a n ın e t k in o l d u ğ u n u a ç ı k l a m a k t a d ı r . Y a p ıla n b ir ç o k a r a ş t ı r m a l a r l a p o s a n ı n k a n g lik o z u n u d ü ş ü r ü c ü e tk is i k a n ı t l a n m ı ş t ı r (1, 5, 15, 16, 22).
Ç eşitli ç a l ı ş m a l a r a gö re, b e s in le r in fiziksel y a p ı la r ın ı n , e n z im iç e r ik le r in in p r o t e i n - n i ş a s t a e t k ile ş im le r in in , b e s in öğesi o lm ıy a n m o l e k ü l l e r i n v a r l ı k l a r ı n ı n ve h e n ü z b ilin m e y e n d iğ e r f a k t ö r l e r i n k a n glik o z c e v a b ın ı e tk ile d iğ i d ü ş ü n ü l m e k t e d i r (1, 20, 22).
S o n u ç o la r a k ; ç a l ış m a m ız d a k a n glikoz d ü zey in i e tk ile m e s i a ç ı s ı n d a n m e y v e le r a r a s ı n d a ö n e m li f a r k l ı l ı k l a r b u l u n m a m ı ş t ı r . E k ş i e l m a n ın az d a olsa d iğ e r m e y v e le r d e n d a h a d ü ş ü k glik o z cev a b ı o l u ş t u r m a s ı te r c ih n e d e n i o la b ilir s e de, d ia b e tik h a s t a l a r k e n d i le r i n e ö n e r ile n m i k t a r l a r ı a ş m a m a k k o ş u lu ile t ü m m e y v eleri t ü k e te b ilirle r.
M ey v ele rin m ü m k ü n o ld u ğ u k a d a r iyi y ı k a n a r a k k a b u ğ u ile y e n ilm e s i ve m ey v e s u la r ı y e r in e m e y v e te r c ih e d ilm e s i ö n e r ile b ilir . A n c a k ü lk e m iz d e b u k o n u d a y a p ıla n ç a l ı ş m a l a r o l m a d ığ ı n d a n , özel lik le m e y v e le r in b a s i t k a r b o n h i d r a t , n i ş a s t a ve p o s a a n a liz le ri ile b i r l i k t e d a h a ileri ç a l ış m a l a r ın y a p ı l m a s ı n d a y a r a r v a r d ır .
M E Y V E L E R V E KAN GLİKO ZU 71 SUMMARY
BLOOD GLUCOSE R E S P O N S E TO SOM E F R U IT S IN H EA LTH Y S U B JE C T S
K egecioglu, S., Adalar, N .
T h e b lo o d g lu c o se r e s p o n s e to s o m e f r u it s (grape, ta n g e rin e , s w e e t a p p le , s o u r a p p le w e r e s tu d ie d in h e a lth y s u b je c t s ag ed b e t w e e n 19-29 y e a r s old. B lo o d g lu c o se levels w e r e m e a s u r e d a t z ero ti m e a n d th a n a t 30, 60, 90, 120 m i n u te s a f t e r in g e stio n o f f r u its . D ex t r o s e w a s u s e d as a c o n t r o l in this s tu d y . M a x im u m b lo o d glucose r e s p o n s e s w e r e r e c o r d e d 30 m i n u te s a f te r in g e s tio n o f e a c h f r u it a n d d e x tro s e . A s ig n if ic a n t r e la tio n s h ip w a s o b s e rv e d o n ly b e tw e e n t a n g e r i n e a n d s o u r a p p le (p < 0.05) b u t n o t w i t h o t h e r fr u its . Alt h o u g h d if f e r e n c e s a r e n o t s ig n ific a n t th e lo w e s t b lo o d g lu co se r e s p o n s e w a s f o u n d w i t h s o u r apple. K A V N A K L A R 1 — J e n k i n s , D.J.A. : L e n to C a r b o h y d r a t e , A N e w e r A p p r o a c h to th e D ie ta rv M a n a g e m e n t o f D ia b e te s , D ia b e te s C are, 5 : 634, 1982.
2 — T ir g o v is te , C.I., Po p a, E., S in tu , E., M ih a la c h e , N. : B lo o d G lucose an d P l a s m a I n s u l i n R e s p o n s e s to V a r io u s C a r b o h y d r a t e s in T y p e 2 (Non-I n s u l i n D e p e n d e n t ) D ia b e te s , D ia b c to lo g ia , 24 : 80, 1983.
3 — J e n k i n s , D.J.A., T ay lo r., W olever, T.M.E. : T h e D ia b e tic Diet, D ie ta ry C a r b o h y d r a t e a n d D i f fe re n c e s in D igestibility, D iab cto lo g ia, 23 : 477, 1982.
4 — R a y , K.R., M a n se l, K.M., Lind, C.K. : L o n g T e r m E f f e c ts o f D ie ta r y Fi b e r o n G lu c o s e T o l e r a n c e a n d G a s tr ic E m p t y i n g in N oninsulin-D epen-d e n t D ia b e tic P a t i e n t s , Am. J. Clin, N utr., 37 : 376, 1983.
5 — G a r d n e r , D.F., S c h w a r t z . R.N1., M e rim e e , T.J. : D ie ta r y P e c tin a n d GIvco in ic C o n t r o l in D ia b e te s , D ia b e te s C are, 7 : 143, 1984.
6 — J e n k i n s , D.J.A., T h o m a s , D.M., W olever, M.S., T a y lo r, R.H. : G lycem ic I n d e x o f F o o d s , A P h y sio lo g ic a l B asis fo r C a r b o h y d r a t e E x c h a n g e , Am. J. Clin. N u t r . 34 - 362. 1981.
7 — J e n k i n s , D.J.A., W olever, T.M.S., J e n k in s , A.L., Wong, G.S. : T h e Glycae-m ic R e s p o n s e to C a r b o h y d r a t e Fo o d s, L ancet, 2 : 388, 1984.
8 — J e n k i n s , D.J.A., W olever, I.M.S., J e n k in s , A.L., T h o r n e , M.J., Lee, R., W o n g G.S. : T h e G ly c a e m ic In d e x of F o o d s T e s te d in D ia b e tic P a tie n ts •
72 Koçecioğlu, S ., Adûlor, N. A N e w B a s i s f o r C a r b o h y d r a t e E x c h a n g e F a v o u r i n g t h e U se o f L e g u m e s , D ia b e t o l o g i a , 24 : 257, 1983. 9 — F A O A V H O /U N U : E n e r g y a n d P r o t e i n R e q u i r e m e n t s , W o r l d H e a l t h O r g a n i z a t i o n T e c h n i c a l R e p o r t S e rie s , N o : 724, G e n o v a , 182, 1985. 10 — B e s i n l e r i n B ile ş im i, T ü r k i y e D i y e tis y e n le r D e rn e ğ i Y a y ın ı : 1 A n k a r a , 1988. 11 — H o o v e r-P lo w , ö . , S a v e s k y , J., Daily, G. : T h e G ly c e m ic R e s p o n s e to M e a ls W i t h Six D i f f e r e n t F r u i t s in I n s u l i n - D e p e n d e n t D i a b e tic s U s in g a H o m e B lo o d G lu c o s e M o n i t o r i n g S y s t e m , Am. .T. Clin. N u t r , 45 : 92, 1987. 12 — S ü m b ü l o ğ l u , K. : S a ğ lık B i l i m l e r i n d e A r a ş t ı r m a T e k n i k l e r i ve İ s t a t i s tik, M a tiş Y a y ın la rı, A n k a r a , 1978. 13 — T r i n d e r , P. : Ann. Clin. B i o c h e m , 6 : 24, 1969. 14 — B a s ic F o o d C h e m i s t r y , T h e Avi P u b l i s h i n g C o m p a n y , In c , W e s p o r t , C o n n e c tic u t, 1983.
15 — C ra p o , P.A., R e a w e n , G., O lefsk y , J., Alto, P. : P o s t p r a n d i a l P l a s m a G lu c o s e a n d I n s u l i n R e s p o n s e s to D iffe re n t C o m p le x C a r b o h y d r a t e s . D ia b e te s . 2 6 : 1178, 1977. 16 — B o lto n , R.P., H e a t o n , K.W., B u r r o u g h s , L. : T h e I n s u l i n : S t u d i e s W i t h F r u i t a n d F r u i t J u ic e , Am. J. Clin. N u t r . 3 4 : 211, 1981. 17 — S c h o w b e r g e r , G., G r in e k , U.C., G u l d n e r , G., S p a e t h e , R., N ik la s , L., O t to, H . : E x c h a n g e o f C a r b o h y d r a t e s A c c o r d in g to T h e i r E f f e c t o n B lo o d G lu c o se , D ia b e te s , 26 : 477, 1977. 18 — K av, R.M. : F o o d F ro m ,, P o s t p r a n d i a l G ly c e m ia a n d S a tie ty . Am . J. Clin. N u t r , 31 : 738, 1978. 19 — R o d in , J., R e e d , D., J a m m e r , L. : M e t a b o l i c E f f e c t s o f F r u c t o s e a n d G l u c o se : I m p l i c a t i o n s f o r F o o d I n t a k e , Am. J. Clin. N u t r . 47 : 683, 1988. 20 — K a t s i l a m b r o s , N., B o le tis , P.J., M a v r o u d i s , K., F r a n g a k i , D., M a r a n g o s , M., D aik o s, G.K. P o s p t p r a n d i a l H y p e r g l y c e m i a A f t e r I n g e s t i o n o f P e e le d o n N o n p e e l e d F r u i t s in Type-2 D ia b e tic s , J. E n d o c r i n o l . I n v e s t . 8 : 1989, 1985. 21 — H a b e r , G.B., H e a t o n , K.W. : D e p le tio n a n d D i s r u p t i o n o f D i e t a r y F i b r e . E f f e c t o n S a t i e t y , P l a s m a G lu c o s e a n d S e r u m I n s u l i n , L a n c e t , 2 : 679, 1977.
2 2 — T o m a , E.D., C le m e n ti, A., M arcelli, M., C a p p e llo n i, M., L in ta s , C. : F o o d F i b e r C h o ic e s f o r D i a b e t i c D iets, Am. J. Clin. N u t r , 47 : 243, 1988.
