ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI

(1)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI

NURGÜL ŞEN YURDAKUL Sayfa 1

MODÜL 1: ÇAMAŞIRLARI GRUPLAMA

 Çamaşırhanenin (Linen Room) Tanımı:İşletmenin, konukların ve personelin çamaşırlarının gruplandırıldığı, dikiş-tamirinin yapıldığı, yıkanıp, sıkılıp, ütülendiği, katlanıp depolarda saklandığı ve çamaşır alış-verişinin

yapıldığı bölümdür.

 Çamaşırhanenin Bölümleri a) Temiz çamaşır

b) Kirli çamaşır c)Yıkama - Kurutma d) Ütüleme

e) Dikiş – tamir bölümü

 Çamaşırhanenin genel özellikleri:

1. Aydınlık ve yeterince ışıklandırılmış olmalı 2. Havalandırma tertibatı iyi olmalıdır.

3. Tavanı alçak değil yüksek olmalıdır.

4. Araç ve gereçlerin rahatça sığabileceği, personelin rahat hareket edebileceği genişlikte olmalıdır.

5. Sıcak ve soğuk suyu devamlı akacak düzende olmalıdır.

6. Zemini çabuk kuruyan, kir tutmayan ve kaygan olmayan özellikte olmalıdır.

7. Emniyetli bir elektrik tertibatına sahip olmalıdır.

8. Elektrik kabloları, elektrik prizleri ve su tesisatı iyi izole edilmiş olmalı, personelin çalışma alanına uzak olmalıdır.

 Çamaşırhane Personeli Organizasyon Şeması

 Çamaşırhanede Kullanılan Form ve Raporlar:

1. Malzeme Takip Formu 2. Kuru Temizleme Formu 3. Makine Takip Formu 4. Malzeme Giriş Formu

5. Kullanım Dışı Malzeme Takip Formu 6.

 Form düzenleme teknikleri: İşletmeler formları düzenlerken en çok dikkat ettikleri konu hazırlanan formun işletmedeki ihtiyaca tam olarak cevap vermesidir.

Form da bulunan bölümlerin yeterli olması, kısaltmaların ve sembollerin anlaşılır olması, sıra numarasının mutlaka ilk sütunda gösterilmesi, formun adının açık şekilde yazılması, formun düzenlendiği tarihin gösterileceği bölümün ayrılması, teslim eden ve teslim alanlara en altta yer verilmesi gerekmektedir.

Form üzerinde ayrılan bütün bölümler eksiksiz doldurulmalıdır.

Eksik doldurulmuş bir form ilgili her departmanda eksik kayıt yoluyla yanlışlıklara sebep olacağı için form doldurma tekniğine uygun doldurulması önemlidir.

Daha sonra formlar işletmenin benimsediği dosyalama sistemi içerisinde ilgili dosyalara kaldırılır, gerektiği zaman bu dosyalardan formlar çıkartılarak kontrol edilir.

 Çamaşır Giriş – Çıkış İşlemleri: Çamaşırların

çamaşırhaneye giriş düzeni: Tesis ve konuklara ait toplanan kirli çamaşırlar toplanan çamaşırlar çamaşırhaneye teslim edilir. Bu işlem yapılırken belli bir düzen dahilinde yapılır.

Aksi takdirde ciddi karışıklıklar ortaya çıkabilir. İşletmeler;

1. Departmanlara göre zaman çizelgesi

2. Çalışma düzenine uygun zaman çizelgesi hazırlayarak çamaşır giriş çıkış işlemlerini düzenli bir şekilde yürütürler.

 Tesis Ve Konuk Çamaşırlarını Gruplandırma:

Çamaşırhaneye çamaşırların giriş sırasında bir bir takım kontrollerden geçerek özelliklerine göre ayrılması işlemine GRUPLADIRMA denir. Çamaşırları gruplandırarak en uygun yıkama programında doğru şekilde yıkanmaları sağlanır.

Böylece çamaşırların yıpranmaları önlenerek uzun süre kullanılmaları sağlanmış olur. İşletmenin maliyetlerine olumlu katkılar sağlar. Konuk çamaşırlarında ise gruplandırma sayesinde çamaşırların özelliklerine uygun programda yıkanması sayesinde herhangi bir deformasyonun olması engellenerek konuğun memnuniyeti sağlanmış olur.

 Gruplandırmada Dikkat Edilecek Hijyen Kuralları:

1. Kirli çamaşırlar ve temiz çamaşırlar ayrı tutulmalıdır.

2. Kirli çamaşırlar temizlik araç ve gereçleriyle bir arada tutulmamalıdır.

3. Kirli ve temiz çamaşırlar nemli ortamlarda bırakılmamalı, temiz, kuru ve havadar yerlerde saklanmalıdır.

4. Konuklardan hasta olan varsa, çamaşırları diğer çamaşırlardan ayrı taşınıp temizlenmelidir.

5. Hasta çamaşırlarının çamaşırhaneye gönderilmesin esnasında şut sistemi kullanılmamalıdır.

(2)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI

6. Lekeli çamaşırlar diğerlerinden ayrı olarak çamaşırhaneye gönderilip temizlenmelidir.

7. Kirli çamaşırlar, kirli çamaşır torbası veya kirli çamaşır arabasında çamaşırhaneye gönderilmeli, konuk çamaşırları ise ya şut sitemiyle ya da konuk çamaşır torbasına konarak çamaşırhaneye teslim edilmelidir.

8. Kirli çamaşırlar taşınırken dikkatli ve hijyen kurallarına uygun taşınmalı, çeneye ve koltuk altına sıkıştırılmamalıdır.

 Çamaşırların Teslim Teknikleri: Çamaşırhaneye yıkanmak üzere gelen çamaşırlar, üç ana grupta toplanır:

1. Otel çamaşırları: Yatak takımları, masa örtüleri, perdelikler, döşemelikler v.b.

2. Konuk çamaşırları: (Elbise, iç çamaşırı, gömlek, vb) 3. Personel çamaşırları: (Üniformalar, ceketler, başlıklar)

 Bu gruplandırmadan sonra kontrol edilir ve tamir gerektirenler dikiş bölümüne gönderilir. Diğerleri ise;

a) Renklerine b) Cinslerine c) Büyüklüklerine

d) Kirlilik derecesine göre gruplandırılarak yıkamaya hazır hale getirilir.

NOT: Çamaşırlarda leke var ise mutlaka yıkama işleminden önce çıkarılmalıdır. Aksi takdirde lekenin çıkması zorlaşır ve diğer çamaşırlara bulaşma riski de olabilir.

 Çamaşırhane Personeli Tarafından Yapılan Çıkış İşlemleri: Çamaşırhanede hazır hale getirilen malzemeler herhangi bir karışıklığın ortaya çıkmaması için belli bir prosedüre göre çıkarılır:

1. Gelen listenin kontrolü

2. Talep edilen malzemenin stok kontrolü 3. Talep miktarını stoklara uygun hazırlama 4. Malzemeyi departmanlara göre ayırma 5. Son kontrol ve sayımın yapılması

6. Malzemenin teslime hazır hale getirilmesi

7. Malzemenin imza karşılığı görevli personele teslim edilmesi

 Departmanlardan Yapılan Malzeme Talep İşlemleri:

Konaklama işletmesinde bulunan departmanların

çamaşırhaneden yapacakları talepleri de belli bir prosedüre göre olmaktadır:

1. Departmanlarda malzeme eksiklerinin tespiti 2. Tespite uygun talep listesi hazırlama 3. Talep formunu doldurma

4. Hazırlanan formu çamaşırhane görevlisine teslim etme 5. Çamaşırhane görevlisinin hazırlanan malzemeleri form ile

karşılaştırması

6. Kontrol edilen malzemeleri imza karşılığı teslim etme

 Tesis Ve Konuk Çamaşırlarını

Numaralandırmak(Markalama): Çamaşırların bir birlerine karışmalarını önlemek ve her birinin ayrı takip edilmesi için yapılması gereken bir kodlama işlemidir. Otel işletmelerinde ve bağımsız çamaşırhanelerde yıkama işlemi gören çamaşırlar hem miktar olarak hem de çeşit olarak çok fazladır. Bu nedenle çamaşırların birbirlerine karışmadan geri teslim edilmesi açısından numaralandırma yöntemi oldukça

önemlidir. Hem karışıklık önlenir hem de zamandan kazanılır.

Bu işlem;

1. Manuel (kalemle) numaralandırma: Kalem ile yıkanacak olan elbisenin etiketi üzerine bilgi yazılması işlemidir. Bu teknik genellikle küçük otellerde uygulanan bir numaralandırma şeklidir.

2. Makine ile numaralandırma: Yatak kapasitesi 150-1000 üzerinde olan konaklama işletmelerinde numaralandırma işlemi çok daha dikkatli yapılmalıdır. İş hacmi büyüdükçe hata yapılma olasılığı da büyümektedir. Büyük otellerde makine ile şerit üzerine personel veya konuk bilgisi işlenerek giysi üzerine işlenir.

MODÜL 2: ÇAMAŞIRLARI YIKAMA

 Kumaş Çeşitleri ve Özellikleri: Doğru bir yıkama yöntemi uygulayabilmek ve böylece çamaşırların ömrünü uzatabilmek için öncellikle kumaş türlerinin ve özelliklerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Başlıca kumaş türleri aşağıdaki tabloda belirtildiği şekildedir:

(3)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI

1. Pamuklu dokumaların özellikleri:

 Yıkamaya ve ısıya karşı dayanıklıdırlar.

 Alkaliye karşı dayanıklı fakat aside karşı zayıftır.

 Beyaz pamuklular 80-90 dereceye kadar yıkanabilir.

 Yüksek ısıda ütülenebilirler.

 Doğal bir kumaş türü olduğundan kullanım açısından gayet sağlıklıdır.

2. Keten dokumaların özellikleri:

 Bu kumaş türü de alkaliye karşı dayanıklı fakat aside karşı zayıftır.

 Yüksek ısıda yıkanıp ütülenebilir.

 Çok çabuk kırışır.

 Doğal bir kumaş türü olduğundan kullanım açısından gayet sağlıklıdır.

 Keten bitkisinden elde edilir.

3. Yün dokumaların özellikleri:

 Doğal bir kumaş türü olduğundan kullanım açısından sağlıklıdır.

 Isıya, alkaliye ve mekanik harekete karşı hassastır.

 Yıkama suyu sıcaklığının 30 -40 dereceyi geçmemesi gerekir.

 Yünlü çamaşırlar makineye konurken sürtünmenin önlenmesi için normal kapasitenin altında yükleme yapılması gerekir.

 Sürtünmeden etkilendiği için düşük devirde sıkılması gerekiyor.

4. İpek dokumaların özellikleri:

 Doğal ipek gayet kıymetli bir elyaf türüdür. Son derece yumuşak, parlak ve yırtılmaya karşı dirençlidir.

 Bakımı ve temizlenmesi dikkat gerektirir.

 Ter, güneş ışığı ve ısıdan etkilenerek lekelenir.

 İpek dokumaların temizliğinde kuru temizleme tercih edilir.

 Yıkama yapılacaksa elde ve 30 derece yıkama yapılabilir.

5. Polyester, naylon, dakron, orlon, gibi dokumaların özellikleri:

 Alkali ortama dayanıklı, asitlere karşı hassastır.

 Kısa süreli yıkama programları ile yıkanır.

 Yıkama suyu sıcaklığı en fazla 60 derece olmalıdır. Aksi takdirde buruşur ve çok zor ütülenirler.

 Sıkma işlemi yapılmaması veya düşük devirde yapılması uygundur.

 Lekeleri Çıkarma:

Leke: Bulunduğu ortamı kötü gösteren, yüzeyin çabuk

yıpranmasına neden olan ve bulunduğu yüzeyin ömrünü kısaltan kirdir. Lekeler 3 grupta incelenebilir. Bunlar:

1. Kabuklu lekeler: Yüzey üzerinde tabaka oluşturan lekelere verilen isimdir. Kabuklu lekeler; zift, katran, yağlı boya, mum, oje, vb lekeler örnek verilebilir.Bu gruptaki lekeleri çıkarmadan önce lekenin kabuğu keskin olmayan bir bıçak veya benzeri bir araçla çıkarılır. Geri kalan kısım leke çıkarma yöntemleri uygulanarak çıkarılır.

2. Renkli lekeler: İlk bakışta hangi maddeye ait olduğu kolaylıkla tanınan lekelerdir. Kan, ter, çimen, çay, pas, küf, meyve suyu, kahve vb lekeler bu grupta yer alır.

3. Şeffaf lekeler: Genellikle yağların ve bileşiminde yağ bulunan maddelerin meydana getirdiği lekelerdir. Yağ, krema, dondurma lekeleri bu grupta yer alır. Bu lekeler meydana geldiği an leke olan yere emici özelliği bulunan maddelerden herhangi biri olan tuz, un, talk pudrası, tebeşir tozu bol miktarda dökülür. Lekenin fazlası emdirilerek fırçalanır. Geri kalan leke, leke çıkarma tekniğine uygun olarak çıkarılır.

(4)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI

 Çamaşır Yıkamada Kullanılan Kimyasalları:

1. Ağartıcılar: Oksijen bazlı ve klor bazlı olmak üzere ikiye ayrılır.

2. Kimyasal maddeler: Bu maddeler kimyasal olarak üretilip özellikle mürekkep lekeleri ve ütü yanık izlerinin

çıkartılmasında kullanılır.

3. Emici maddeler: Bunlar tüylü dokumalarda meydana gelen yağlı lekelerin üzerine bol miktarda dökülerek yağın yayılmasını emerek engeller

4. Enzimler: Ağır kirli çamaşırlardaki protein içeren kan, yumurta, süt, çeşitli sos lekeleri ve yağlı lekelerin çıkartılmasında kullanılan ilaçlardır.

5. Yumuşatıcılar : Son durulama suyuna ve soğuk suya katılır.

Parfümleriyle çamaşırların güzel kokmasını sağlamaktadır.

Sürekli yıkama ve sürtünme sonucu çamaşırların dokularında oluşabilecek yıpranmayı önler.

6. Kireç sökücü: Suyun çok kireçli olduğu bölgelerde kullanılır.

Suyu yumuşatarak deterjan etkisinin artmasını sağlar ve çamaşırlarda oluşacak grileşmeyi engeller.

7. Demir tutucu: Yıkama suyundaki demiri tutarak çamaşırların sararmasını önler. Renkli ve beyaz çamaşırlarda güvenle kullanılır.

 Leke Çıkarma Alanının Özellikleri:

1. Leke çıkarmak için çalışma masası bulunmalıdır.

2. Çalışma ortamı iyi aydınlatılmış olmalıdır.

3. Çalışma esnasında leke ilaçlarını koymak için raflar bulunmalıdır.

4. İlaçların konabileceği kilitlenebilir dolaplar bulunmalıdır.

5. Havalandırma tertibatı çok iyi olmalıdır. Bu bölümde kullanılan ilaçlar; zehirleyici, yanıcı ve yakıcı özelliklere sahiptir.

6. Yerler kaymayan kolay temizlenen ve çabuk kuruyan özellikte olmalıdır.

7. Çamaşırların konabileceği dolaplar ve askılar bulunmalıdır.

8. Çalışan personelin rahatça hareket edebileceği ve eşyaları alabileceği genişlikte olmalıdır.

 Çalışma Alanında Alınacak Güvenlik Önlemleri:

1. Leke çıkarılacak alan iyi havalandırılmalıdır; çünkü kullanılan ilaçlar yanıcı, yakıcı ve zehirleyicidir.

2. Leke çıkaran kişi ilaçların olumsuz etkilerinden korunmak için eldiven ve maske kullanmalıdır.

3. Alkali ve asitli ilaçların zehirli gaz çıkarmamaları için birlikte kullanılmamalarına dikkat edilmelidir.

4. Klor veya peroksit bazlı ağartma maddelerini depolama ve yıkama ortamlarında demir, manganez gibi ağır metal iyonları ile temas etmemeleri gerekmektedir.

5. Leke çıkaran ilaçlar pahalı yanıcı, yakıcı ve zehirli maddeler oldukları için mutlaka iyi kapatılmalı ve etiketli olarak kilitli bir dolapta saklanmalıdır.

 Leke Çıkarma Uygulaması Kuralları:

1. Leke çıkarmada başarılı olmak için leke oluştuktan hemen sonra çıkarma işlemi uygulanmalıdır.

2. Lekesi çıkarılacak çamaşır doğru şekilde çalışma masasına yerleştirilmelidir.

3. Lekenin ve kumaşın cinsine uygun olan ilaç seçilmelidir.

4. İlacın yeterli miktarda kullanılması gerekir. Fazla kullanılması israfa neden olacağı gibi az kullanılması da leke üzerinde yetersiz etki ederek başarısızlığa neden olur.

5. Lekeyi çıkarmaya başlamadan önce aynı kumaşın görülmeyen bir bölümünde küçük bir deneme yapılmalıdır.

6. Leke çıkarılırken eşyanın çift kat olmamasına dikkat edilmelidir. Çift kat ise ortaya tampon konmalıdır.

7. Eşyada leke çıkarılırken lekenin etrafa dağılmaması için tampon daima dıştan içe doğru sürülmelidir.

8. Lekeli eşyanın tersinden çalışmak daha uygundur.

 Çamaşır Makinesi Çeşitleri:

1. Sıkma Özelliğine Göre Çamaşır Makineleri:

Sıkmasız(manuel)ve sıkmalı(otomatik)olarak ikiye ayrılır.

2. Çalışma Fonksiyonuna Göre Çamaşır Makineleri:

a) Manuel makineler: Otomatik olmayan elle kumanda edilen makinelerdir.

b) Otomatik makineler: Yıkama ve sıkma işlemlerinin hepsi otomatik olarak gerçekleşir.

(5)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI

c) Tünel makineler: Birim zamanda çok fazla çamaşırların yıkanmasını sağlayan silindirik yıkayıcılardır. Makinenin bir ucundan giren çamaşır diğer uçtan yıkanmış olarak çıkar.

Çıkan çamaşırlar sisteme uyumlu işleyen sıkma ve kurutma bölümlerinden geçerek ütüye gönderilir.

 Konuk Çamaşırlarını Yıkama:

1. Konuk, kişisel giysilerine bir işlem yapılmasını istediği zaman odada düzenlenmiş olarak bulunan çamaşır listesini doldurur ve giysilerle birlikte çamaşır torbasının içine yerleştirir.

2. Konuk tarafından hazırlanan çamaşır listesi ve çamaşırlar özel çamaşır torbalarına konulur, oda görevlisi tarafından kontrol edilerek teslim alınır.

3. Oda görevlisi tarafından konuktan teslim alınan çamaşırlar çamaşırhaneye getirilir. Görevli tarafından liste ve çamaşırlar birlikte kontrol edilerek teslim alınır.

4. Çamaşırlarda leke ve tamirat gerektiren durum var ise bu durum önceden çamaşırhane görevlisine bildirilmelidir.

5. Çamaşırlar teslim edilirken sayılmalıdır.

6. Çamaşırhane görevlisi giysileri inceleyerek hasar ve leke kontrolü yapmalıdır.

7. Diğer konukların çamaşırları ile karışmaması için markalayıcı tarafından numaralandırılır.

8. Çamaşırhane görevlisi tarafından teslim alınan konuk çamaşırlarında hasar veya çıkması zor lekeler varsa konuk bilgilendirilir.

9. Yıkamaya elverişli olmayan kumaşlar tespit edildikten sonra konuğa bilgi verilir ve konuk tarafından uygun bulunduğu takdirde kuru temizleme bölümüne gönderilerek temizlenmesi sağlanır.

10. Konuklara ait çamaşırların fiyat listeleri her odada bulunmaktadır. Bu liste üzerinden çamaşırlar fiyat ve adet olarak üç kopyalı adisyonlara yazılır ve toplam tutarı hesaplanır ve ön büroya teslim edilir.

11. İşlemleri tamamlanan konuk çamaşırları katlanıp uygun şekilde çamaşır torbasına konarak adisyonla birlikte görevli tarafından kontrol edilerek teslim alınır. Görevli konuğa eşyaları kontrol ettirerek teslim ettikten sonra adisyonu konuğa imzalatıp üst kopyayı konuğa verir. Diğer adisyonları çamaşırhaneye geri teslim eder.

 Çamaşırhanede Alınacak İşgüvenliği Önlemleri:

1. Çamaşırhanede kullanılan ilaçların konulduğu dolapların üzerinde yanıcı, yakıcı ve zehirleyici olduklarını gösteren levhalar olmalıdır.

2. Çamaşır makinelerinin üzerinde kullanma talimatının gösterildiği uyarı levhaları bulunmalıdır.

3. Çamaşırhanede personelin çalışırken uyması gereken iş kurallarını gösteren uyarı levhalarının bulunması gerekir.

4. Bu uyarı levhaları resimli yazılı olmalı.

5. Resimler seçilebilir ve yazılar büyük okunaklı olmalıdır.

6. Çalışanların rahatlıkla görebileceği yerlere konulmalıdır.

7. İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek için bu uyarı levhaları çok önemlidir.

 Kurutma Makinesi Kullanım Kuralları :

1. Çamaşırın cinsine uygun sıcaklık ve zaman ayarı iyi yapılmalıdır.

2. Ütülenmesi gereken çamaşırlar (çarşaf, yastık kılıfı, nevresim vb) tamamen kurutulmamalı, ütülenmeyecek çamaşırlar (havlu, battaniye) tamamen kurutulmalıdır.

3. İpekliler ve yünlüler hassas çamaşırlar olduğu için makinede kurutulmaması ancak mecbur kalınırsa düşük ısıda kurutulması gerekir.

4. Naylon, dakron, orlon, perlon gibi sentetikler düşük ısıda ve kısa sürede kurutulur.

5. Havluların makinede fazla kalmadan dolayı

sararacağından zaman ve ısı kontrolü iyi yapılmalıdır.

6. Kurutma makinesinin bacasının çalışanların sağlığı düşünülerek mutlaka dışarıya bağlanması gerekir.

7. Makine çalışırken kesinlikle kapağı açılmamalı ve içerisinden malzeme alınmaya çalışılmamalıdır.

8. Makine çalışırken elektrik kesilmemelidir.

9. Makine durmadan içinden çamaşır alınmamalıdır.

10. Kurutma makinesine kapasitesinden fazla çamaşır konmamalıdır.

 Çamaşırları Kolalama: Çamaşırların yenilenmesi, parlaması, dokusunun daha sık görünmesi ve daha kolay şekil alması için kullanılan pirinç ve plastik malzeme kullanılarak yapılan bir işlemdir. Yıkama işleminden sonra uygulanır. Hazırlanan kola karışımına çamaşır kuru olarak batırılır. Biraz bekledikten sonra iyice sıkılır ve uygun ütüleme aracına yerleştirilir.

Çamaşırın cinsine, özelliğine ve şekline uygun ütülenmesi gerekir. El ütüsü ile ütüleme yaparken ütü direk olarak kolalı kumaş üzerine sürülürse ütü altında lekeler oluşabilir bu nedenle mutlaka ütü bezi kullanılmalıdır. Kola ile ıslatılmış kumaşın üzerine ütü bezi serilir ve kumaş kuruyup istenilen şekli alıncaya kadar ütüleme işlemine devam edilir.

Gömlek yakalarında ve kol manşetlerinde, dantellerde, özel masa örtüsü ve peçetelerde kullanılabilir.

(6)

ÇAMAŞIRHANE İŞLEMLERİ DERS NOTLARI 2. BÖLÜM

MODÜL 3: ÇAMAŞIRLARI ÜTÜLEME

❖ Ütü Çeşitleri ve Özellikleri:

1. Elektrikli El Ütüsü: Ev ve sanayi tipi olmak üzere iki çeşittir.

2. Pres Ütü: Pantolon, gömlek gibi eşyaların ütülenmesinde kolaylık sağlayan bir ütüleme aracıdır.

3. Manken Ütü: İnsan vücuduna benzeyen bu ütüler ceket, pantolon, üniforma gibi zor ütülenen eşyalar için kolaylık sağlar.

4. Silindir Ütü: Çarşaf, peçete, masa örtüsü gibi düz çamaşırların kurutulması ve ütülenmesi için kullanılır. Yeni teknoloji ile üretilen silindir ütüler, ütüleme işleminin yanında otomatik olarak katlama yapmaktadır.

❖ Araçların Ütüye Hazırlanması: Ütülüme işlemine geçmeden önce bir takım hazırlıklar yapılmalıdır. Bunlar:

1. Elektrik Kontrolü 2. Buhar Kontrolü 3. Isı Kontrolü 4. Ütü Yüzey Kontrolü 5. Kumanda Kontrolü

6. Silindir ütüde şerit ve katlama aparatı kontrolü

❖ Araçların Kullanımında Dikkat Edilecek Kurallar : 1. Araçlarda meydana gelen arızalar giderilmeye

çalışılmamalıdır, teknik servis çağırılmalıdır.

2. Araçların kullanma talimatlarına uyularak çalışılmalıdır.

3. El ütülerinde kullanılan ütü masalarının ısı ayarları dikkatli ayarlanmalıdır; fazla ısı masanın keçe kaplamasının yanmasına neden olabilir.

4. Silindir ütüye çamaşır verildikten sonra eller, geri çekilmelidir.

5. Ütünün koruma perdesi yoksa eller, silindir arasına sıkışabilir.

6. Silindir ütüye yanlış verilmiş çamaşırı geri almak için uğraşılmamalıdır; hem makinenin hem de kullanan kişinin zarar görmesine neden olabilir.

7. Pres ütülerde eller masa üzerinden çekildikten sonra kapatılmalıdır. Bu tip ütülerde dalgınlığı önlemek için presi kapatmada çift buton kullanılır. Butonların bir tanesi istenilirse iptal edilebilir. Kullanan kişinin her iki butonuda kullanarak presi kapatması dalgınlık sonucu olabilecek kazaları engeller.

❖ Ütüleme Teknikleri 1. Gömlek Ütüleme:

a) Ütüleme işlemine yakadan başlanır.

b) Omuz ve sırt kısmı ütü masasının ön köşesine düzgün yerleştirilir ve dikiş yerleri de dikkate alınarak ütülenir.

c) Manşet bölümü içten ve dıştan gergin bir şekilde ütülenir, daha sonra kol düzgün bir şekilde ütülenir.

d) Gömleğin ön tarafları sırayla ütülenir. Burada bulunan düğme ve ilik yerleri önce tersten ütülenmelidir.

(7)

ÇAMAŞIRHANE İŞLEMLERİ DERS NOTLARI 2. BÖLÜM

2. Pantolon Ütüleme:

a) Pantolon ütüleme işlemine kemerden başlanır. Kemerin iç kısımları ve dikişler gergin tutularak ütülenir.

b) Cepler ters çevrilir ve düzgün bir şekilde ütülenir.

c) Tersten tüm dikişler ütülendikten sonra pantolon çevrilir ve cep kısımları ütülenir.

d) Daha sonra paça kısımları ütülenir. Paçalarda eski ütü izi var ise bu iz kaybedilmeden ütülenir, eğer ütü izi kaybolmuş ise paçalardaki dikişler karşılıklı gelecek şekilde yerleştirilerek ütü izi yeniden bulunur.

e) Düzgün bir şekilde askıya asılır.

3. Ceket, Üniforma Ütüleme: Bu tür çamaşırlar, manken ütüde daha kısa sürede ve daha düzgün ütülenir. Manken ütünün ayarları yapıldıktan sonra ütüleme işlemine başlanır.

4. Yatak Takımları Ütüleme: Çarşaflar, silindir ütülerde ütülenir. Ütüleme programı yapılan silindir ütüye çarşaf iki kişi tarafından verilir. Ütünün katlama özelliği yok ise iki kişi karşıda katlama işlemini yapar. Silindir ütünün hız ayarı çamaşıra göre ayarlanır. Ütüden çıkan çamaşır tam kurumamış ise silindir dönüş hızı düşürülür. Ütünün başarılı olması için çarşaflar ütüye düzgün verilmelidir. Yastık kılıflarının ütüleme şekli çarşaf ile aynı özelliktedir. Yastık kılıflarının boyutları küçük olduğu için aynı anda 2 veya 3 yastık kılıfı silindir ütüye verilebilir.

(8)

ÇAMAŞIRHANE İŞLEMLERİ DERS NOTLARI 2. BÖLÜM

5. Masa Örtüleri ve Peçeteler: Basınç, sıcaklık ve hız ayarı yapılarak silindir ütüde ütülenir. Katlama programı varsa örtüye uygun program yapılır ve katlanmış olarak alınan çamaşırlar yerleştirilir. Peçeteler için katlama programı yoktur.

❖ Çamaşırların Katlama Teknikleri ve Nedenleri: Yıkanmış ve ütülenmiş çamaşırların dolaplarda özelliğini kaybetmeden daha düzenli durması için yapılan şekil verme işlemidir.

Kullanış amacına göre katlanan çamaşırlar kullanımda kolaylık sağlar. Konaklama işletmelerinde katlama yöntemleri, bu açıdan daha fazla önem taşımaktadır.

6. Çarşaf: Yeni teknoloji ile çalışan silindir ütülerde çarşaflar ütüleme işleminden sonra tekniğine göre katlama işlemini otomatik olarak yapmaktadır. Çamaşır katlama özelliği olmayan silindir ütülerde katlama işlemi personel tarafından yapılır. Ütünün çamaşır çıkış bölümünde iki kişi olmalıdır ve ütülenmiş çamaşır hemen katlanmalıdır. Bekletilen çamaşırın ütüsü kolay bozulur. Çarşaf, İlk olarak boyuna ikiye katlanır.

Daha sonra tekrar ikiye katlanır. Çarşafın açık uçları (kenarları )içe gelecek şekilde ikiye ve tekrar ikiye katlanır.

7.

8. Yastık Kılıfı: Silindir ütülerde yastık katlama otomatik olarak yapılmaz. Ütüden çıkan yastık kılıfı enine ikiye katlanır. Kat izlerinin çarşaf ile aynı yönde olması görünüm açısından önemlidir.

9. Havlu: Çamaşırhanelerde havlu katlama işlemi çoğunlukla otomatik havlu katlama makinelerinde yapılmaktadır.

Kurutulmuş havlular istenilen katlama programı yapılmış makinelere düzgün bir şekilde verilir. Havlu, kısa sürede makine tarafından katlanır. Otomatik katlama sistemi olmayan işletmelerde katlama işlemi elde yapılmaktadır. Büyük havlu katlamada işlem sırası; havlu ilk olarak enine ikiye

katlandıktan sonar, tekrar ikiye katlanır. Açık uçlar içeride kalacak şekilde enine üçe katlanır.

10. Masa Örtüleri: Silindir ütülerin katlama özelliği varsa uygun program yapılarak ütüden katlanarak alınır. Eğer katlama programı yoksa masa örtüsü önce boyuna ikiye, tekrar boyuna ikiye katlanır. Açık uçlar dışa gelecek şekilde enine ikiye ve tekrar ikiye katlanır.

(9)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI 3. BÖLÜM

MODÜL 4: ÇAMAŞIRLARI DEPOLAMA

Malzemelerin saklandığı ve çokça bulunduğu, korumak, saklamak veya gerektiğinde kullanmak için konulduğu yere depo adı verilir.

❖ Çamaşır Deposunun Genel Özellikleri:

1. Çamaşır depoları iyi aydınlatılmış olmalıdır.

2. Çamaşırların kuru ve değişmez ısıda saklanabilmesi için, iyi ısıtılmış olmalıdır.

3. Kuru olmalı ve iyi havalandırma tertibatı ile donatılmış olmalıdır.

4. Kolay temizlenip silinebilecek özellikte olmalıdır.

5. Her rafın önünde, raf içinde yer alan çamaşırın özelliğini belirtir bir etiket vardır.

6. Masa örtüsü, çarşaf ve benzeri ağır ve çok kullanılan eşyalar bel hizasındaki raflara yerleştirilmiş olmalıdır.

7. Yastık kılıfı, peçete, havlu gibi hafif eşyalar alt veya üst raflara yerleştirilmiştir.

8. Çamaşır deposunda çamaşırların alınıp verilmesi için 1-2 uzun masa bulunur.

9. Tavanı basık değildir. Geniş ve ferah alana sahiptir.

10. Depo, çalışan personelin hareket kabiliyetini sınırlayıcı herhangi bir etmen içermez ve yeterince geniştir.

11. Mevsimlik kullanılan eşyalar deponun girişine ve mal aktarımına en uzak yerlere istiflenmelidir.

❖ Çamaşır Deposunun Donanımları:

1. Raflar: Üstüne öteberi koymak için duvara veya bir dolabın içine birbirine paralel olarak tutturulmuş, genellikle geniş, uzun tahta veya metal levhaya raf denir.

2. Isıtma ve Havalandırma Sistemleri: Depolara yerleştirilen çamaşırlar uygun ısı ve havalandırma ortamında

saklanmalıdır. Aksi takdirde malzemelerde kötü koku ve lekeler oluşur.

3. Aydınlatma Sistemleri: Depolarda her türlü işin kusursuz yapılabilmesi ve en önemlisi de iş görenlerin göz sağlığının korunması iyi bir aydınlatma tekniğini gerektirir.

4. Çamaşır Taşıma Arabası: Çamaşırların taşınmasında kullanılan, kol kuvveti ile hareket ettirilen tekerlekli bir araçtır. Genelde askılıkların asılabileceği bir düzeneği vardır.

5. Çamaşır Deposu Diğer Donanımları: Yukarıda belirtilen depo donanımları haricinde çamaşır deposunda bulunabilecek masa, personel çalışma koltuğu, sandalye, portatif merdiven, çamaşır alıp verme tezgahı gibi donanım elemanları

bulunabilir.

❖ Rafların Özellikleri:

1. Raflar,pas yapmayan metal, metal alaşımlı veya ahşaptır.

Mümkün olduğunca ahşap raf tercih edilmelidir.

2. Raf yüksekliği, ergonomik kurallar gereği 220 cm. yi geçmemelidir.

3. Yeterince sağlam bir şekilde duvara veya ayaklarıyla zemine sabitlenmiş olmalıdır.

4. Çelik veya metal aksamında pas olmamalıdır.

5. Boyanmış veya temiz olmalıdır.

6. Raflardaki bölmeler etiketlenmiş olmalıdır. Bu sayede hangi bölmede ne tür eşyanın depolanacağı etiketlerden anlaşılabilir.

7. Raf bölmesinin yüksekliği bölmede depolanacak eşyaların ebatlarına ve bir bölmede en fazla kaç eşyanın depolanacak olduğuna bağlı olarak ayarlanır.

8. Raflar depoda depolama tekniklerine en uygun, optimum kullanımı sağlayacak şekilde yerleştirilmiş olmalıdır.

(10)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI 4. BÖLÜM

❖ Depoda çalışırken dikkat edilmesi gereken ergonomi kuralları şunlardır;

1. Silme veya süpürme işlemi esnasında işlemi yapacak personelin vücudu dik olmalıdır. Bu sayede, bel sağlığı korunmuş olur.

2. Eşyalar yerden kaldırılırken ağırlık, bel yerine dizlere verilmelidir

3. Kimyasal madde ile solüsyon hazırlama sırasında, kimyasal maddenin ele ve göze temas etmemesine dikkat edilmelidir.

Mümkünse ele koruyucu eldiven giyilmelidir. Eğer solüsyon, tene temas etmişse el ve yüz bol su ile yıkanmalıdır.

4. Omuz hizasından yüksekte bulunan herhangi bir yere eşya kaldırmak veya omuz hizasından yüksek bir yerden eşya indirmek omurgamız için çok tehlikelidir.

5. Özellikle depolarda yüksek raflara ağır ve mevsimlik eşyalar depolanmak maksadıyla yerleştirildiğinden son derece tehlikeli bir durum arz etmektedir. Bu gibi durumlarda portatif merdiven kullanılmalıdır. Aksi takdirde bel fıtığı riski artmış olur.

6. Çamaşır arabası vb. yerlerden ağır eşyaları kaldırırken bel yerine dizlere ağırlık verilmelidir. (Yanlış uygulama, bel omurlarına zarar verecektir. Bu da bel fıtığı gibi rahatsızlıklara sebebiyet verir.)

7. Erkek depo personelinin tek seferde kaldıracağı yük 50 kilogramı geçmemelidir.

❖ Depoda Çalışırken Alınacak İş Güvenliği Önlemleri:

1. Depoda uygun aydınlatma sağlanmalıdır.

2. Çamaşırhanenin ve çamaşır deposunun zemini çabuk kuruyan maddelerle kaplanmış olmalıdır. Zemin yapı itibariyle suyu birikinti halinde tutan kanallara ve çizgilere bölünmemiş olmalıdır.

3. Tavanda ısı sensörleri ve su püskürtücülerin olması güvenliği arttırıcı bir önlemdir

4. Depo ve çalışma alanları zemini asla ıslak bırakılmamalıdır.

5. Raflar veya dolaplar yeterince güvenli zemine veya duvara sabitlenmelidir.

6. Makas, iğne vb. delici veya kesici aletler uygun yerlerde muhafaza edilmelidir.

7. İşçilere ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlara ait örneğe uygun sağlık raporu alınmalıdır. İşçilerin yılda bir kez periyodik sağlık muayeneleri yapılmalıdır.

8. Eldiven, maske, kulak koruyucuları, göz koruyucuları gibi iş güvenliğini arttırıcı malzemeler mutlaka bulundurulmalıdır.

9. Yakıcı, zehirli, yanıcı veya parlayıcı maddeler mümkün olduğunca kilitli dolaplarda muhafaza edilmeli ve üzerlerinde belirgin ifadelerle “tehlikeli madde” ifadesi yer almalıdır.

10. Elektrik tesisatı uygun durumda bulundurulmalı ve yılda bir kez yetkili elemanlara kontrol ettirilerek kontrol raporu düzenlenmelidir.

11. Tehlikeli alanda çıplak hava hattı olmamalıdır.

12. Altı ayda bir, yangın söndürme ve alarm denemeleri yapılmalıdır.

❖ Çamaşır Depolama Teknikleri

Depo Genel Düzeni:

1. Depoda hızlı ve seri çalışmayı engelleyecek unsurlar ortadan kaldırılmalıdır.

2. Her rafta etiketine uygun malzemeler depolanmalıdır.

3. Depolanan araç gereçler etiketli ve kayıt altında olmalıdır.

4. Üniforma ve elbiseler askılara asılarak depolanmalıdır.

5. Raf veya dolaplardaki malzemeler dağınık bırakılmamalıdır.

6. Depodan çıkan çarşaf, battaniye, pike vb. malzemeler mutlaka kaydedilmelidir.

7. Depoya gelen malzemeler kayıt altına alınmalıdır.

8. Üniformalarda personel etiketi olmalı veya numaralandırılarak depolanmalıdır.

9. Üniformalar departmanlara göre ve renklerine göre ayrılmış olarak depolandırılmalıdır

10. Depoda uygun zaman aralıklarında ilaçlama yapılmış olmalıdır.

11. Deponun günlük, haftalık, aylık, mevsimlik temizlikleri aksatılmadan yapılıyor olmalıdır.

12. Her malzeme cinsine ve talimatına uygun depolanmalıdır.

13. Depolarda güvenli ve sağlıklı çalışma ortamı korunmalıdır.

❖ Ergonomi Kurallarına Uygun Düzenleme Teknikleri 1. Masa örtüsü, çarşaf ve benzeri ağır ve çok kullanılan eşyalar

bel hizasındaki raflara yerleştirilmiş olmalıdır.

2. Yastık kılıfı, peçete, havlu gibi hafif eşyalar alt veya üst raflara yerleştirilmiştir.

3. Depoda hava ve ısının serbest dolaşımını içeren bir teknikle depolama sağlanmış olmalıdır. Aksi durumda dengeli havalandırma ve ısıtma sağlanamaz.

4. Personel rahat ve emniyetle rafların önünde çamaşır arabasıyla dolaşabilmelidir.

5. Ağır ve kullanım sıklığı düşük malzemeler deponun en uzak noktalarına

6. Yerleştirilmelidir

7. Mevsimlik veya uzun süreli depolanacak eşya ve malzemelerin üzerlerinin örtülmesinde yarar vardır. Aynı zamanda bu eşya ve malzemeler uygun koruma paketlerinin veya kılıflarının içinde olmalıdır.

❖ Dolap ve Raflara Yerleştirme Kuralları:

1.Kullanım Sıklığına Göre

Kullanım sıklığına göre düzenlemede yerleştirilecek eşyaların kullanıma çıkma hızı göz önüne alınır. Bu durumda mevsimsel kullanıma sahip battaniye veya pikeler malzeme çıkış yönüne ters açıdaki noktalara yerleştirilir.

Depo içi planında ana koridora yakın raflara sirkülasyonu yüksek çarşaf, yastık kılıfı, masa örtüsü gibi malzemeler yerleştirilir. Depo genel planında sirkülasyonu en düşük malzemeler giriş ve

malzeme aktarımına en uzak noktalara alınır. Bu durum deponun işleyişinde pratikliğe elverişli bir ortam sağlar. Bu kurala uygun yerleştirilmiş depolarda iş etüdünü incelediğimizde personelin büyük zaman kazancının olduğunu görürüz.

2.Alma Kolaylığına Göre

Çok sık kullanılan ama ağır malzemeler bel hizasında olmalıdır.

Katlanmış olan temiz çamaşırların tek kat olan kısmı öne ve üste gelecek şekilde yerleştirilir. Portatif merdivenle alınabilecek kadar üst raflara kullanım sıklığı olmayan ve ağır olmayan malzemeler yerleştirilmelidir. El uzatımı yüksekliğinde yer alan noktalara ise yükte hafif olan malzemelerin konulması ergonomik olarak da sağlıklı olacaktır.

3.Sayım kolaylığına göre;

a) Her rafın önünde raf içinde yer alan çamaşırın özelliğini belirtir bir etiket vardır.

b) Yerleştirmede bu etikete dikkat edilmelidir. Etikette belirtilen malzeme dışında herhangi bir malzeme belirtilen rafa yerleştirilmemelidir.

c) Her malzeme cinsine göre ayrılarak depolanmalıdır.

d) Katlanmış olan temiz çamaşırların tek kat olan kısmı öne ve üste gelecek şekilde yerleştirilir. Bu saymada büyük kolaylıklar sağlar.

(11)

ÇAMAŞIRHANE İŞLMELERİ DERS NOTLARI 4. BÖLÜM

❖ Kontrol Etme

Depoda kontrol, sayım ve genel düzenin gözden geçirilmesi ile yapılır. Kontrol bu iki amaca da hizmet eder. Bunun için PAR terimi kullanılır. Her bir kullanım yerindeki malzemeyi temsil eder.

Çamaşırların sayımında şu hususlar dikkate alınarak yapılmalıdır.

1. Çamaşır deposunda olanlar 2. Temizlenmekte olanlar 3. Tamir odasında olanlar

4. Tasnif (sınıflandırma) odasında olanlar

5. Temizlenmiş fakat çeşitli depolarda stoklananlar 6. Kullanımda olanlar

7. Iskartaya çıkanlar (imalat birimlerince istenen özelliklerde imal edilmemiş veya depoda uzun süre kullanılmamaktan dolayı, bozulmuş mallara ıskarta mal denir.)

8. Yeni yedekler

Malzeme Depo Çeşitleri:

1. Makine, Araç Gereç Deposu 2. Çamaşırhane Gereç Deposu 3. Kayıp ve Bulunmuş Eşya Deposu 4. Mini Bar Deposu

5. Havuz Ve Plaj Malzeme Deposu 6. Buklet Malzeme Deposu

7. Ekstra Yatak ve Bebek Yatağı Deposu

8. Spor Ve Diğer Aktivitelerle İlgili Malzemeler Deposu NOT: Eğer işletmede her birim için ayrı depo yoksa yeteri büyüklükteki bir depoyu birden fazla birim için kullanabilir. Fakat bu durumda her birimin malzemeleri ayrı bir tarafta ve depolama kuralları göz önünde bulundurularak istiflenmelidir.

❖ Üniforma İşlemleri: Üniforma; aynı işi yapanların giydikleri, iş yeri kurallarına uygun, bir örnek giysi olarak tanımlanabilir.

Konaklama işletmelerinde de her departmanda çalışan personelin ayrı bir üniforması bulunmaktadır. Bu üniformalar bazı özelliklere göre gruplandırılarak belli bir düzen dahilinde personelin kullanımına sunulur.

❖ Üniforma Gruplandırma Yöntemleri:

1. Departmanlarına Göre Gruplandırma 2. Renklerine Göre Gruplandırma 3. Kullanım Sıklığına Göre Gruplandırma 4. Mevsimsel Kullanıma Göre Gruplama

❖ Üniforma Numaralandırma Yöntemleri: Üniformanın numaralandırılmasında bir çok teknik uygulanır. Bunlardan en çok rastlananı personelin departmanına göre numara alması ve buna bağlı olarak üniformaların da aynı kodla

numaralandırılmasıdır. Örneğin; servis departmanında

çalışanların ilk numaraları 1 olurken kat hizmetleri 2, mutfak 3 numara ile numaralanır ve diğer rakamlar personelin mevkisini vb. belirtebilir.

Bazı durumlarda personelin departmanı harfle belirtilip diğer kodlar rakamlarla numaralanır. Örneğin; S-278-3. Bu kodlamada

“S” harfi Servis ve Bar departmanını belirtir. “278” personelin departmandaki numarası ve sondaki “3” ise bu personelin kaçıncı üniforması olduğunu belirten ifadedir.

Askı numaralandırma üniforma numaralarına denk numaralar olabileceği gibi üniforma deposuna geliş sırasına göre de

verilebilir. Bir diğer yöntemde de her personelin kendi numarasına göre askılara numara verilir. Bu personel numarasına göre

kodlanmış olan askılara üniformalar asılır.