ĠġÇĠ SAĞLIĞI VE Ġġ GÜVENLĠĞĠ. Parlama, Patlama, Yangın ve Yangından Korunma

ĠġÇĠ SAĞLIĞI VE Ġġ GÜVENLĠĞĠ

Parlama, Patlama, Yangın ve

Yangından Korunma

2

Yanma olayının oluĢabilmesi için;

yanıcı madde, ısı ve oksijenin

YANMA OLAYI



Yanıcı maddenin belli oranda ısı ve oksijenle birleĢmesi sonucu oluĢan kimyasal zincirleme reaksiyondur.





birarada bulunması gerekir.



Yanıcı madde, ısı ve oksijenin

birini ortamdan uzaklaĢtırırsanız,

yangını söndürmüĢ olursunuz.

YANMA ÇEġĠTLERĠ

 YAVAġ YANMA

 KENDĠ KENDĠNE YANMA

 HIZLI YANMA

 PARLAMA – PATLAMA ġEKLĠNDE YANMA

 DETONASYON

YANMA ÇEġĠTLERĠ

4

YAVAġ YANMA;

 Yanan maddede alev, ısı, ıĢık ve korlaĢmanın görülmemesi ile oluĢan yanmaya denir. Yanıcı maddenin buhar ve gaz çıkarmama halidir.

 Örneğin; Demir (Fe) ve Bakir (Cu) gibi metallerin, zamanla havanın oksijeni ile birleĢmesi sonucunda ( FeO ” Demir oksit ” ve CuO ” Bakir oksit ”

oluĢması) ortama isi ve ıĢık açığa çıkarmadan, meydana gelen yanma olayı.

YANMA ÇEġĠTLERĠ

KENDĠ KENDĠNE YANMA;

• YavaĢ yanmanın, zamanla hızlı yanma haline dönüĢmesidir.

• Özellikle yağ ve yağlı yüzeyler, normal hava sıcaklığında, oksijen ile birleĢmek sureti ile kolayca oksitlenmeye

baslar ve oksijen ile yağın birleĢmesi sonucu ısı oluĢur, bir süre sonra oluĢan ısı, alevlenme derecesine ulaĢır ve madde kendiliğinden alev alır.

6

YANMA ÇEġĠTLERĠ

HIZLI YANMA;

• Alev, Kuvvetli Isı, IĢık,

KorlaĢma gibi etmenlerin

dıĢarıdan görüldüğü yanma

Ģeklidir.

YANMA ÇEġĠTLERĠ

PARLAMA-PATLAMA ġEKLĠNDE YANMA;

• Hızlı yanma esnasında yanan cismin ani Ģekilde enerji çıkararak patlama veya parlamalar Ģeklinde olan yanmadır.

• Kaynayan sıvı geniĢleyen buhar patlaması (BLEVE); yanabilir

kimyasalların bulunduğu bacasız kaplar içerisinde iç basıncın artması sonucu meydana gelen patlama veya yanma sonucunda ortaya çıkan patlama Ģeklidir.

• Kapalı olmayan buhar bulutu patlaması (UVCE); çok yoğun ve çok geniĢ alana yayılmıĢ hâlde bulunan buhar bulutunun ya da hava/gaz karıĢımının ateĢlenmesi sonucunda buhar bulutu patlaması meydana gelir.

YANMA ÇEġĠTLERĠ

DETONASYON;

• Kimyasal veya nükleer zincir reaksiyonu tesiri ile patlayıcı maddelerin ani yanmasıdır. Patlayıcı

maddelerin kimyasal reaksiyon sonucu, sıcaklığının 4500ºC yi bulduğu, kor halindeki yanma Ģeklidir.

8

YANGIN SINIFLARI

• A SINIFI YANGINLAR

• B SINIFI YANGINLAR

• C SINIFI YANGINLAR

• D SINIFI YANGINLAR

• E SINIFI YANGINLAR

YANGIN SINIFLARI

10

• Katı yanıcı maddeler nedeniyle oluĢmuĢ yangınlardır.

Adi yangınlar da denir. Metaller dıĢındaki yanabilir bütün katı maddeleri kaplar.

• Odun, kömür, kağıt, pamuk vb. maddelerin yangınları katı madde yangınlarına örnektir.

• Temel söndürme prensibi «Soğutmadır». Sıvı söndürücü(Su vb.) veya Kuru Kimyevi Tozlu

söndürücüler kullanılabilir.

A SINIFI YANGINLAR

B SINIFI YANGINLAR

YANGIN SINIFLARI

 Yanabilen sıvılar, bu sınıfa girer.

 Benzin, benzol, yağlar, yağlı boyalar, katran vb.

yangınlarıdır.

 Temel özellikleri korsuz ve alevli yanmalarıdır.

 Temel söndürme prensibi «Boğmadır». Temel söndürme maddesi ise köpüktür. Fakat baĢlangıç ve küçük çaplı yangınlarda kuru kimyevi tozlar kullanılabilir.

12

• B sınıfı yangınların üzerine su atmayın. Atılan sular, yanıcı

maddelerin çevreye akmasına ve yayılmasına neden olur.

DĠKKAT!..

YANGIN SINIFLARI

• Gaz halindeki yanıcı madde yangınlarıdır. LPG, doğalgaz, metan, asetilen, kok gazı, doğalgaz vb. gazların yangınlarını kapsar.

• Gaz yangınlarına müdahale ederken genel kural önce gaz akıĢını kesmek sonra söndürmektir. Çünkü önce yangın

söndürülecek olursa gaz akıĢı devem edeceğinden ortamda yanıcı gaz hava karıĢımı oluĢur ve buda en ufak bir ısı kaynağı ile patlamaya ve yangının daha da büyümesine neden olur.

• Halokarbonlu söndürücüler ile kuru kimyevi tozlu söndürücüler kullanılabilir.

C SINIFI YANGINLAR

YANGIN SINIFLARI

• D SINIFI YANGINLAR

• Yanabilen hafif metal yangınlarıdır. Temel söndürme prensibi boğmadır.

• Alüminyum, magnezyum, titanyum, karpit, çinko, sodyum, potasyum yangınları bu sınıfa girer.

• Temel özellikleri korlu, alevsiz yüksek sıcaklıkta yanmalarıdır.

• D tipi kuru kimyevi toz veya kuru kum kullanılır.

E SINIFI YANGINLAR

YANGIN SINIFLARI

• E sınıfı yangınların söndürme maddesi CO2 ve Bioversal dir.

• Amerika ve Ġngiltere’de çıkan yangınların %32’si, ülkemizde ise çıkan yangınların %20’si

elektrik nedeni ile çıkan yangınlardan oluĢmaktadır.

•

Amerikan yangın sınıflandırması içerisinde elektrik kaynaklı yangınların çok oluĢu nedeni ile yangın sınıflandırılmasında elektrik yangınları da yer almıĢtır ve E Sınıfı Yangınlar

kapsamına sokulmuĢtur.

16

Yangın çeĢitleri

A B C D E

Cinsi Katı Sıvı Gaz Metaller Elektrik

Yanıcı madde

Odun, kömür, kağıt

Akaryakıt, yağ, boya

LPG, Metan, propan

Magnezyum , sodyum, alüminyum

Elektrik

Söndürme Yöntemi

Soğutma, yanmayı engelleme

Engelleme Boğma soğutma

Engelleme Soğutma Boğma

Ġlk iĢ

elektriğin kesilmesi Kullanılan

söndürücü

Su, ABC tozlu ve köpüklü söndürücü

ABC ve BC halon gazlı CO2 ve köpüklü

ABC ve BC tozlu CO2 ve halon gazlı

D tozlu söndürücü veya Kuru Kum

ABC Ve B tozlu

halokarbon gazlı sönd.

YANMA YOK

YANMA YOK

YANMA YOK

YANGIN SÖNDÜRME USÜLLERĠ

• Bir yangını söndürebilmek için yanmayı oluĢturan unsurlardan birinin yok edilmesi gerekmektedir.

• Bu Ģartlarda yanma olayının meydana gelmesi için

gerekli ISI - OKSĠJEN - YANICI MADDE - ZĠNCĠRLEME REAKSĠYON ‘lardan herhangi birini ortadan kaldırmamız gerekir.

YANGIN SÖNDÜRME USÜLLERĠ

• Yanma sırasında yanıcı maddenin ısısı maddenin cinsine göre yanma ısısının altına düĢürülürse

yanma olayı ortadan kalkar.

18

SOĞUTARAK SÖNDÜRME

YANGIN SÖNDÜRME USÜLLERĠ

• Soluduğumuz havada % 21 oranında oksijen vardır.

Yanma olayının gerçekleĢmesi için % 16 oksijen

yeterlidir. Bu oran gazlarda ise % 12 ‘dir. Bu olay 2 türlü gerçekleĢebilir.

• a- Örtme: Yanan maddelerin üzerine havayı kesmek için örtülen veya yayılan maddelerle yapılan söndürme iĢlemidir. BaĢlangıç halindeki

yangınlarda örtme yöntemi en etkili usuldür. (Halı, kilim,battaniye, kum vb.)

• b- Boğma: OluĢan yangının oksijenle ilgisini önlemek veya yanma için gerekli oksijen oranını azaltmak amacıyla yapılan iĢlemdir. Bu tür

söndürmeler daha ziyade kapalı yerlerdeki yangınlarda kullanılır.(Otomatik söndürme sistemi vb.)

HAVA ĠLE ĠRTĠBATI KESME

YANGIN SÖNDÜRME USÜLLERĠ

20

• YANICI MADDEYĠ ORTADAN KALDIRMA

• Yanma olayını ortadan kaldırmak için yanıcı maddeyi ortamdan uzaklaĢtırmak ve ara boĢluğu meydana

getirmek gerekir.

• a- YANICI MADDEYĠ ORTAMDAN UZAKLAġTIRMA: Bu yöntem genellikle gaz halindeki yanıcı maddeler ile ilgili yangınlarda etkilidir.

Örneklersek yanan gaz borusunda veya evlerde kullanılan LPG tüplerinde vana kapatılarak yanma olayına son verilmesi gibi

• b- YANICI MADDEYĠ ISIDAN AYIRMAK VE ARABOġLUĞU

YARATMAK : Katı yanıcı maddenin ana kütleden ayrılması yöntemi ve söndürmedir. Depo ve ambar gibi yanan kısmın dıĢında kalan maddelerin ortamdan uzaklaĢtırılması ve yangının geniĢlemeden zamana bağlı

olarak söndürülmesini sağlamaktır.Örneklersek orman yangınlarında ara boĢluk meydana getirilerek(çalı ve ağaçları keserek) yangın

söndürülmesi gibi

 Su

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERĠ

 Karbondioksit (CO2)

 Kuru Kimyevi Toz

 Köpük

 Kum

YANGIN SÖNDÜRME CĠHAZI

22

•

 En iyi yangın söndürücü, söndürülecek maddeye uygun olanıdır. Her yangın söndürücüsünün bir diğerine göre üstünlükleri mevcuttur.

 Yönetmeliğe göre, söndürme tüplerinin sayısı mekanlarda var olan durum ve risklere göre belirlenmelidir. Her bağımsız bölüm için en az 1 adet olmak üzere, ve her 200 m² taban alanı için 1 adet ilave edilerek uygun tipte 6 kg’ lık yangın söndürücü bulundurulması esas alınır.

SÖNDÜRME TÜPLERĠNĠN TĠPĠ, YERĠ VE SAYISI

YANGIN SÖNDÜRME CĠHAZI

 TS belgeli taĢınabilir söndürme cihazlarının her 6 ayda gözle kontrolleri, her yıl genel bakımları ve her 5 yılda bir hidrostatik testleri yapılmalıdır.

 Yeni alınan tüplerde garanti süresi malın tesliminden itibaren 2 yıl olmalı, söndürücünün bütün parçaları dahil olmak üzere tamamı firmanın garanti kapsamı içinde olmalıdır.

 Kontrol tarihinde 5 yılını dolduran tüplerin 25 bar basınçta hidrostatik testi yapılmalıdır. Toz dolumundan sonra 4 yıl geçmiĢse mutlaka toz değiĢimi yapılmalıdır.

Yangın Söndürme Tüplerinin Bakımı :

YANGIN SÖNDÜRÜCÜNÜN BÖLÜMLERĠ

1. Basınç saati: Yangın söndürücüde yeterli basınç olup olmadığını gösterir.

2. Pim: Yangın söndürücü kullanılmadan önce çekilip çıkartılmalıdır.

3. Hortum baĢı(Lans): Yangının kaynağına doğrultulmalıdır.

4. Hortum: Esnek, kaliteli ve kullanılması kolay olmalıdır.

5. Etiket: Yangın söndürücünün hangi tür yangınlar için olduğunu ve nasıl

kullanılacağını gösterir. ( A-B-C )

6. Tarih etiketi: Son kullanım tarihini gösterir.

24

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI

BĠTMĠġ BĠR TÜPE AĠT GÖSTERGE;

BitmiĢ veya bitmek üzere olan bir tüpe ait gösterge yandaki gibidir.

Ortalama olarak 0 ile 10 bar kadar

basıncı kalmıĢ olan bir tüpün kullanımı uygun değildir. ( Yandaki örnekte

verilen tüp için bu değerin 11 bar olduğu görülmektedir)

En kısa sürede yetkili dolum kuruluĢuna gönderilmesi gerekmektedir.

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI

26

ÇOK YÜKSEK BASINÇLI TÜP

• Ortam Ģartlarından dolayı bazı tüplerin basıncı da olması

gerekenden fazla olabilir. Bu

bizim için avantaj oluĢturmaz. Bu Ģekilde yüksek basınç altında

çalıĢan tüplerin değiĢen Ģartlar altında patlama riski

bulunmaktadır.

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI

ĠDEAL BASINÇ;

• Bir söndürücü için ideal basınç göstergesi yandaki gibi yeĢil alan arasındaki bölümdür.

• Rutin periyodik

kontrollerimizde özellikle bu kontrolü yapmamız gerekmektedir.

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI

28

PĠMĠNĠ KONTROL ET!

BĠR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR?

YANLIġ DOĞRU

RÜZGARI ARKANA AL

BĠR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR?

30

YANLIġ DOĞRU

CĠHAZI ALEVĠN DĠBĠNE TUT

BĠR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR?

YANLIġ DOĞRU

CĠHAZI YANGININ DOĞDUĞU YERE TUT

BĠR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR?

32

YANLIġ DOĞRU

EVVELA ÖNÜ SONRA ĠLERĠYĠ SÖNDÜR

BĠR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR?

YANLIġ DOĞRU

YANGIN TAMAMEN SÖNMEDEN AYRILMA

BĠR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR?

34

YANLIġ DOĞRU

CĠHAZI OMUZ HĠZANA AS

(90 cm’yi aĢmayacak Ģekilde)

YANGIN ALGILAMA SĠSTEMLERĠ

Tüm fabrika içine monte edilmiĢ olan Yangın algılama sensörleri;

1. Algılama (GiriĢ) Üniteleri

• Duman dedektörleri

• Isı dedektörleri

• Acil durum butonları 2. Değerlendirme Üniteleri

• Yangın alarm paneli 3. ÇıkıĢ Üniteleri

• Siren ve kornalar

• FlaĢörler, telefon arama cihazı

YANGIN SÖNDÜRME SĠSTEMLERĠ

Sulu söndürme sistemi

Ġki farklı sistemden oluĢur

1. Yangın dolapları ;

Yangın pompaları tarafında gönderilen basınçlı

suyun hortum vasıtasıyla yangının söndürülmesinde kullanılır. Hortum uzunlukları 20 m dir. Dolaplarda ayrıca 6 kg lık yangın söndürme cihazı vardır.

36

2. Sprinkler sistemi;

Yangın kimsenin olmadığı anda çıkarsa tüm

tesiste bulunan ve yangın tesisatına bağlı

nozullar vasıtasıyla yangının çıktığı bölgeye

basınçlı su fıĢkırtarak söndürmeyi sağlar.

ACĠL DURUM KAÇIġ SĠSTEMLERĠ

 Acil Durum Aydınlatma Sistemleri

 Acil Anons Sistemleri

 Acil ÇıkıĢ Kapıları

38

ACĠL ÇIKIġ YÖNLENDĠRME TABELALARI

• Acil Durumlarda çıkıĢ yönlerini gösteren ıĢıklı tabelalardır.

39

ACĠL ANONS SĠSTEMĠ

Acil durumda, çalıĢanların doğru yönlendirilmesini sağlamak amacıyla fabrikanın tüm noktalarından

duyulabilecek anonsun yapılmasını sağlar.

40

ACĠL ÇIKIġ KAPILARI

Acil çıkıĢlarda kullanılması gereken kapılardır. Sadece içeriden açılır.

Bu kapılar sadece acil çıkıĢ durumlarında

kullanılmalıdır, kesinlikle günlük kullanımlar için değildir