AZE201/AÖE201/ÖEZ201 ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİM (EÇÖE)

AZE201/AÖE201/ÖEZ201 ERKEN ÇOCUKLUKTA

ÖZEL EĞİTİM (EÇÖE)

Doç. Dr. HATİCE BAKKALOĞLU

DERSİN İÇERİĞİ

BÖLÜM I: EÇÖE’ DE TEMEL KONULAR BÖLÜM II: YASAL DÜZENLEMELER

BÖLÜM III: ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

BÖLÜM IV: EÇÖE’ DE HİZMET VERİLEN GRUPLAR

BÖLÜM V: EÇÖE’ DE DEĞERLENDİRME ve PLANLAMA BÖLÜM VI: EÇÖE’ DE HİZMET SUNMA MODELLERİ

BÖLÜM VII: EÇÖE’ DE AİLE KATILIMI ve İŞBİRLİĞİ

BÖLÜM VIII:TÜRKİYEDE’ Kİ EÇÖE UYGULAMALARI ve

2

BÖLÜM VIII: TÜRKİYEDE’Kİ EÇÖE UYGULAMALARI

ve SONUÇLARI

1. AÇEV

2. PORTAGE 3. KAEEP 4. BİA

5. OÇİDEP 6. ETEÇOM

3

Tarihçe

Prof. Dr. Sevda Bekman, Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı ve Prof. Dr. Diane Sunar tarafından 1982-1986 yıllarında

Boğaziçi Üniversitesi'nde okul öncesi çocukların eğitimine yönelik yürütülen bir araştırma sonucunda Türkiye'de bu konudaki çalışmaların çok yetersiz olduğu, birçok çocuğun erken çocukluk döneminde eğitim alamadığını görülmüştür.

Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla araştırmayı yürüten

akademisyenler alternatif bir ev merkezli okul öncesi eğitim programı olan Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP)

geliştirilmiş ve uygulanmaya başlamışlardır.

Proje olarak yürütülen çalışmalar 1993 yılında Anne

Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) adıyla kurumsal bir yapı haline gelmiştir.

5

1993

Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) resmi olarak kuruldu

Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP)’nın AÇEV çatısı altında MEB ile işbirliğinde 25 hafta olarak ilk uygulamaları yapılmaya başlandı.

AÇEP kapsamında Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) ile de işbirliği yapıldı ve program toplum merkezlerinde sosyal hizmet uzmanları tarafından da

uygulanmaya başlandı.

AÇEP’in yaygınlaşması ile ilgili olarak Milli Eğitim Bakanlığı ile Yaygın Eğitim Projesi kapsamında Dünya Bankası’ndan

6

Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP)

Okula gidemeyen çocukların ev ortamlarında ihtiyaçlarının giderilmesinde, gelişiminin desteklenmesinde annenin

büyük rolünün olduğu düşüncesiyle yola çıkılmıştır.

5 yaşından itibaren okul öncesi eğitim hizmeti almamış çocuklar ve annelerine yönelik hazırlanmış bilimsel

dayanaklı bir programdır.

7

 AMAÇ: Ev merkezli bir program geliştirmek

 Erken çocukluk hizmetlerinden yararlanamayan, bulundukları çevrenin özelliklerinden dolayı «risk

altında» olduğu düşünülen çocuklara ihtiyaçları olan desteği veren ve düşük maliyeti olan bir program

hazırlama.

8

AÇEP’in Gelişim Aşaması

AÇEP’in genel kavramsal ve teorik çerçevesi 1982’de geliştirilen Erken Destek Projesi ile çizilmiştir.

Erken Destek Projesi hem kurum hem de ev merkezli eğitimin etkilerini irdeleyen bir çalışmadır.

Destek programında

 Çocukların sosyal ve kişisel gelişimlerini desteklemeye yardımcı

«Anne Eğitim Programı»

 Bilişsel Gelişimi Destekleme Programı

Programın başlangıcından 4 yıl sonra kısa vadedeki etkileri, 6 yıl sonra da uzun vadedeki etkileri

araştırılmış ve olumlu sonuçlar elde edilmiştir.

9

 Tüm destek planlarının ortak noktası olan, çocukların okul hayatına başarılı bir şekilde geçiş yapmasını sağlamak amacıyla gelişim alanlarını desteklemek, uzun vadede okul başarısını sağlamak ve okul hayatında uyumsuzluk yaşamamasını amaçlamak AÇEP’in de amaçlarındandır.

 Felsefi açıdan temeli; çevrenin sunduğu deneyimlerin çocuktan bağımsız olgular olarak görülemeyeceği

düşüncesine dayanmaktadır. Bu düşünceden yola çıkarak program, hem çocuğa hem de çevresine eşit derecede önem vermektedir.

10

Programın İşleyişi

Çocuğun gelişiminde anne-babanın rolünü arttırmak.

Çocuğa yönelik iletişim ve davranışların tutarlılığını artırmak annenin duygusal anlamda kendini güvende hissetmesini ve özsaygıyı artırmak

Programın değişik unsurlarını yürütmek için 3 farklı yaklaşım belirlenmiştir.

Zihinsel Eğitim Anne Destek Üreme Sağlığı ve Aile Programı Planlaması

11

Zihin Eğitimi Programı

1991 yılında bir ekip tarafından geliştirildi ve 1995’te tekrar gözden geçirildi.

Temel amacı; çocuğun okulöncesi sözel ve sayısal becerilerini harekete geçirerek onu okula hazırlamak.

25 çalışma formu vardır. Bu çalışma formları her hafta için annelerin çocuklarıyla her gün yapacakları alıştırmaları içerir.

Yapılan alıştırmalar her gün yaklaşık 15-20 dk’dır. Alıştırmalar çalışma formalarının sayıları ilerledikçe zorlaşır. Alıştırmalar çoğunlukla el-göz koordinasyonu, duyusal ayrım yeteneği, okulöncesi sözel (harflerin tanınması, harflerin seslerinin

12

 Çalışma formlarına ek olarak 8 resimli hikaye kitabı kullanılır. Bu kitaplarda dinleyerek anlama, sözel ifade, kelime haznesi, soru- cevap etkinliklerinin gelişimi

hedeflenmiştir.

 Okuma yazma bilgisinin sağlanmasında alıştırma

materyallerinin kullanılma etkinliklerinde anne-çocuk etkileşiminin etkili olduğu düşünüldüğünden,

yetişkinlerle birlikte kitap okuma etkinlikleri yer

almaktadır. Bu etkileşimler destekleyici diyaloglar olma özelliğindedir.

13

Anne Destek Programı

1982’de geliştirilmiş ve 1995’te tekrar gözden geçirilerek düzenlenmiştir.

Temel amaç; annenin çocuğun bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimine duyarlılığını artırmak ,anneye çocuğun gelişimini destekleyici bir ev ortamı hazırlamasında yardımcı olmak ve tutarlı ve olumlu anne-çocuk etkileşimi için desteklemektir.

Programda, çocuk sağlığı, beslenme, bilişsel, sosyal ve fiziksel alanlardaki gelişimsel özellikler, yaratıcı oyun

etkinlikleri, oyunun önemi, disiplin, olumsuz davranışları değiştirme yöntemleri, anne-çocuk etkileşimi ve iletişimi,

14

Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Programı

1993’te bu alanda etkili kurumlarla işbirliği içerisinde geliştirildi.

23 ayrı konuyu içermektedir. İlk bölüm üreme sağlığının önemi ve onu etkileyen faktörlerin anlatıldığı 14 konudan oluşmaktadır. Diğer 9 bölüm ise aile planlamasına yönelik farklı yöntemlerin sunulduğu ikinci bölümü

oluşturmaktadır.

15

Programın Sonuçları

Annelere verilen destek eğitime katılanlar ile

katılmayanlar arasında önemli farklar bulunmuştur.

Bilişsel, sosyal, duygusal gelişim alanlarında yapılan ölçümlere bakıldığında programa katılan çocuklar

katılmayanlardan daha başarılı bulunmuştur.

Esas farklılık anne- çocuk ilişkilerinde gözlenmiştir.

Programa katılan anneler çocukların gelişim alanlarına daha duyarlı, çocuklarıyla daha fazla sözel ilişki kuruyor ve

onların başarılarına yönelik daha fazla beklentiye sahipler.

16

17

Portage Nedir?

Portage modeli altı yaşa kadar normal gelişim gösteren, risk altında

olan, tanısı konmuş, özel eğitime gereksinimi olan ve korunmaya

gereksinim duyan çocukların gelişimlerini desteklemeye yönelik

olarak, aileler için hazırlanmış, ev ziyaretleriyle gerçekleştirilen bir

programdır.

18

Hizmet Modeli

 Portage Modeli’nin dünya çapında kabul görmesinin temel sebebi uyarana ihtiyacı olan çocuğa ebeveyni ya da temel bakıcısı tarafından eğitim sağlanmasıdır.

 Bu çalışmalar orijinal Portage modelinde ev ortamında, bir uzman denetiminde yapılır.

 Hizmet modelinde görev alan bir kişi ise ev ziyareti yapan eğitimciyi her hafta denetleyen uzmandır.

 Son olarak bir idari heyet ( değerlendirme grubu ) Portage Kurumunun uygulamalarını yılda 3 kez toplanarak

değerlendirir.

 Orijinal Portage hizmet modelinde devlet tarafından kurulan yerel Portage ünitelerine atanan uzman ve ev eğitimcileri bulundukları bölgede oturan gelişme geriliği veya uyaran eksikliği bulunan 0-6 yaş arası çocuğa sahip ailelere ücretsiz hizmet verir.

 Portage Modeli yıllar içerisinde pek çok dünya ülkesine yayılmış ve gittiği ülkenin sosyo-ekonomik durumuna,

kültürel değer yargılarına göre şekillenerek ev, okul öncesi eğitim kurumu, özel eğitim kurumu, anne-çocuk sağlık

merkezi gibi farklı ortamlarda kullanılır hale gelmiştir.

19

 Çocuk haklarına dair sözleşmenin hayata geçirilmesini desteklemek 

 Aile içinde ve evin etrafındaki çevrede günlük yaşama tam katılımı sağlamak

 Kaliteli yaşam sunmak

 Okulöncesi eğitimden yararlanamayan ve elverişsiz koşullarda yaşayan çocukların gelişimsel açıdan gereksinimlerini belirlemek ve eğitim programlarıyla desteklemek

 Normal gelişim gösteren, özel eğitime gereksinim duyan, sosyal-kültürel dezavantajlara sahip, tehlike altında bulunan çocukların gelişimsel düzeylerini belirleyerek gelişimsel gereksinimlerini eğitim programlarıyla desteklemek

 Çocukların gelişimlerini (bilişsel, motor, dil, sosyal-duygusal, özbakım) en üst seviyeye çıkarmak

 Eve dayalı eğitim programlarının uygulanmasını sağlamak ve yaygınlaştırmak

 Anne babaların eğitmen olarak rollerini güçlendirmek

 Anne babalara çocuk gelişimi ve eğitimi ile ilgili bilgiler sunmak

Portage’ın Amaçları

20

Portage Modeli

 Bu modelin dört temel ilkesi bulunmaktadır:

 Anne-baba-çocuk etkileşimi eğitim sürecinin temelini oluşturmaktadır.

 Eğitime aile rehberlik etmektedir.

 Ailenin günlük yaşamı içinde yaptıkları aile yaşamını yansıtır ve ev ortamını oluşturur.

 Yapılan gözlemler anne baba ve eğitimci arasındaki görüşmelerde alınacak kararların temelini oluşturur.

21

Portage Modelinin Temel Bileşenleri

 Portage Modeli'nin kendi içinde birbirini tamamlayan 6 temel bileşeni bulunmaktadır.

1. Tanımlama Aşaması: Program hakkında toplumsal açıdan yoğun bir bilgilendirmenin yapılması

gerekmektedir.

Çünkü modeli uygulayacak kurum/kişi kendi hizmet kitlesine, finans kaynaklarının gereklerine, hizmet vereceği aile

sayısına bağlı olarak ölçütlerini belirlemelidir.

Dolayısıyla Portage Modeli'nin ilk aşaması modelin tanımlanmasını gerektirmektedir.

22

2. Ekolojik Değerlendirme Aşaması: Bu aşamada çocuk ve ailenin kendine özgü güçlü yanları ve gereksinimleri belirlenmeye çalışılmaktadır.

Değerlendirme aşaması, aile ile yapılan informal görüşmeleri, gözlemleri içermektedir.

Bunların yanı sıra değerlendirme aşamasında araçların ve gelişimsel kontrol listelerinin kullanılması gerekmektedir.

Genel olarak gelişimsel açıdan desteğe gereksinim duyan çocukların aileleri kendilerini yalnız ve çaresiz hissedebilmektedirler.

Yapılan bu değerlendirme, ailenin toplum desteğini aldığını hissetmesini sağlamaktadır.

Toplumun bu desteği ailelerin, geleceğe yönelik umutları ve motivasyonları açısından oldukça önemlidir.

Portage modelinde olduğu gibi ekolojik değerlendirme sürecinde ailenin yanında olmak, programda ailenin aktif rol almasına yardımcı olmakta ve programdaki varlıklarının sağladığı yararların sonuçlarını görmelerine

fırsat sağlamaktadır.

23

3. Ekolojik Planlama Aşaması: Gelişim destek çalışmalarında bir hizmet planı oluşturulması ve bu hizmet planının birden

fazla birime hizmeti söz konusu ise planın bir bütün olarak ele alınması gerekmektedir.

Portage modelinin planlama aşamasında çalışmalar, Bireysel Aile Hizmet Planı (BAHP), Bireysel Eğitim Planı (BEP), Aile Eylem Planı (AEP) veya programa özgü oluşturulabilecek yeni bir plan ile yürütülmektedir.

Ekolojik planlama aşaması aynı zamanda gelişim destek çalışmaları kapsamında hazırlanan tüm planları, hedefleri dikkate alarak bir dizi stratejiyi içermektedir.

24

4. Ekolojik Destek: Portage modeli çerçevesinde bireysel planda tanımlanan özel gereksinimleri gidermeyi hedefleyen stratejileri planlamak ve uygulamak için anne-baba/bakıcının varsa fizyoterapist, konuşma terapisti vb. meslek elemanlarının ev ziyaretçileri ile birlikte çalışması gerekmektedir.

Portage Erken Çocukluk Dönemi Eğitim Programı (PEÇDEP) uygulayıcısının ilk ev ziyareti ile program başlamaktadır.

Ev ziyaretlerinin sıklığı ve süresi programdan programa değişmektedir.

Genellikle bir-bir buçuk saat süren haftalık ziyaretleri içermektedir.

Ev ziyaretçisi çocuk gelişimi alanında çalışan profesyonelleri içermektedir.

PEÇDEP kapsamında programın planlı işleyişi açısından ev ziyaretinde izlenmesi gereken yol oldukça önemlidir.

25

5. Devam Eden İşlerin Desteklenmesi: Ev ziyaretçisi yaptığı bir ziyaretten diğer ziyarete kadar olan sürede

hedefleri ve strateji belirlemede aile ile birlikte çalışmaktadır.

6. Değerlendirme ve Danışmanlık: Planlanan ve uygulanan Bireysel Aile Hizmet Planı (BAHP), Bireysel Eğitim Planı (BEP), Aile Eylem Planı (AEP) kayıtları gözden geçirilerek sonuçların raporlaştırılması gerekmektedir.

Programa ilişkin danışmanlık süreci ise haftalık ekip (çocuğun gelişimini desteklemek amacıyla oluşturulan ekip (çocuk

gelişimci, fizyoterapist gibi alan uzmanları) toplantılarını, ev ziyaretlerini, bireysel aile görüşmelerini kapsamaktadır.

26

Portage Ekibi

 Portage ev ziyaretçileri ailelerle ve çocukla çalışmada geniş deneyime sahiptir.

 Portage ekibinde kimler yer alabilir:

 Öğretmenler

 Konuşma ve iş uğraşı terapistleri

 Anaokulu öğretmenleri

 Sağlık alanında ev ziyareti yapanlar

 Hemşireler

 Sosyal hizmet uzmanları

 Anne-babalar

 Bu deneyime sahip olmak isteyen gönüllüler

• Bu hizmeti sağlayacak kişiler Ulusal Portage Birliği tarafından ek eğitimler alırlar.

27

Portage Nasıl Çalışır?

 Aile eğitimli Portage ev ziyaretçisi tarafından evde haftalık olarak ziyaret edilir.

 Anne babalar ev ziyaretçisiyle çocuklarının bireysel olarak yapabildikleri, yapmadıkları ve destek gereksinimlerine ilişkin gözlem ve görüşlerini paylaşır.

 Portage ziyaretleri başladığında gelişimsel kontrol listelerinin kullanımı, oyun temelli değerlendirmeler gelecek planlamalar için çocuğun güçlü ve zayıf

özelliklerini belirlemek için yapılmaktadır.

28

Portage Modelinin Özellikleri

 Düzenli ev ziyaretleri yapılır.

 Aile içinde küçük çocuklar için oyun, iletişim, ilişkiler ve öğrenme gelişimi desteklenir.

 Topluma çocuk-ailenin katılımı ve kaynaştırma desteklenir.

 Ortaklıkta ailenin liderlik rolü almasıyla aile içinde anne- babayla birlikte çalışılır.

 Ailelerin onlar için neyin önemli olduğunu fark etmelerine öğrenme ve katılım için amaçlar planlamalarına yardım edilir.

 Çocuğun gelişim kaydı ve ailede olan diğer sorunların kaydı tutulur.

 Destek gerektiğinde çocuğun ve ailenin gereksinimlerine esnek olarak cevap verilir.

 Ev ziyaretçisi çalıştığı ailenin adına düzenli ekip toplantılarıyla desteklenir.Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

29

Portage Eğitim Malzemeleri

Portage eğitim malzemeleri dört parçadan oluşur.

1.Portage Gelişim Ölçeği,

2.Erken Eğitim Rehberi Etkinlik Önerileri Kitabı (kart kataloğu), 3.Kullanım Kılavuzu

4.Ev Ödevleri Formu 30

1. PORTAGE GELİŞİM ÖLÇEĞİ: 0- 6 yaş çocuklarının gelişimini değerlendiren Bebek Uyarımı, Sosyal, Dil, Özbakım, Bilişsel ve Fiziksel gelişim bölümlerinden oluşan renk kodlaması olan ölçektir.

Amerikan Modeline göre ölçekte toplam 580 tane madde mevcuttur.

Çocuğun becerilerinin ölçek aracıyla değerlendirmesi sırasında eğitimci ve aile beraber çocuk ile oynar, davranışlarını gözlemler ve ölçeğe kaydeder. Uygulamalar sırasında kullanılan sabit bir malzeme veya oyuncak seti mevcut değildir. Amaç çocuğu doğal ortamında değerlendirilecek hedefe yönelik ev içi malzemeler ile etkileşim kurarken gözlemlemektir.Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

31

2. PORTAGE ERKEN EĞİTİM REHBERİ ETKİNLİK

ÖNERİLERİ KİTABI (KART KATALOĞU): Gelişim

ölçeğinin her bölümündeki maddelere yönelik uygulama önerileri verir ve ölçek ile aynı renklerle kodlanmıştır. Ailelerin ve uygulamaya yeni başlayan eğitimcilerin kullanımına

uygundur.

32

3. KULLANIM

KILAVUZU: Bu kılavuz eğitim malzemelerinin kullanım şeklini detaylı olarak anlatır.

4. EV ÖDEVLERİ: Aileye yardımcı olması için

öğretilecek davranışın, uygulama şeklinin ve sıklığının yazıldığı kağıtlardır.

  33

 Bu orijinal malzemelerine ek olarak farklı gelişimsel ihtiyaçları olan çocuklar için Portage malzemeleri de geliştirilmiştir.

 Ev ziyaretlerinde öncelikle çocuğun ailesi ile beraber Portage Gelişim Ölçeği doldurulur.

 Ölçeğin tamamlanması için çocuğun gelişme seviyesine ve ailenin durumuna göre 4 ile 6 ziyaret veya bireysel çalışma yapılır.

 Burada özellikle üzerinde durulan nokta çocuğun

kazanması istenen becerileri saptayabilmek için mevcut

34

Türkiye’deki Kullanımı

Portage Gelişim Ölçeği 1990’lı yıllardan bu yana Türkiye’de çocukların

becerilerinin değerlendirilmesi

amacıyla eğitim kurumları, hastane ve üniversitelerde kullanılmaktadır.

Ancak orijinal Portage Modeli’nin

öngördüğü şekilde etkinlik planlaması ve anne-baba destekli ev eğitimi

uygulamaları kısıtlı olarak uygulanmaktadır.

35

KÜÇÜK ADIMLAR KÜÇÜK ADIMLAR

ERKEN EĞİTİM ERKEN EĞİTİM

PROGRAMI PROGRAMI

(KAEEP)

(KAEEP)

1. Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı (KAEEP)

 Ülkemizde 1996 yılından beri uygulanmakta olan KAEEP, 0-4 yaş arasındaki gelişimsel geriliği olan çocuklar ve ailelerine yönelik, eve dayalı olarak yürütülen bir erken eğitim programıdır.

 Avustralya’ da geliştirilen KAEEP’ nın telif haklarını alan Zihinsel Engellilere Destek Derneği programın

Türkiye’ de yürütülmesi amacıyla Ankara, Gazi, Anadolu ve İstanbul üniversiteleri ile bir anlaşma yapmıştır.

 Programda kullanılan kitap seti Anadolu Üniversitesi öğretim üyelerince Türkçe’ ye çevrilmiştir.

37

2. KAEEP’nin amacı

 KAEEP, gelişimsel geriliği olan ya da bu riski taşıyan çocukların toplumsal yaşama olabildiğince

bağımsız ya da en az bağımlı şekilde katılmalarını sağlamayı amaçlamaktadır.

 KAEEP’ nda ailelerin;

1. çocuklarının gelişimini desteklemeleri, 2. ailelerin öğretme becerilerini kazanmaları, 3. çocuklarının gelişimlerini değerlendirmeleri,

4. değerlendirme sonuçlarına göre bireysel eğitim programı hazırlamaları,

5. gerektiğinde bireysel eğitim programında uyarlamalar yapmaları,

38

3. KAEEP katılımcıları

 Gelişimsel gerilik tanısı alan ve gelişim geriliği riski taşıyan çocuklar ile bu çocukların anne ve babaları katılmıştır.

 Bu çocuklar programa, çeşitli üniversite ve devlet hastanelerinin çocuk nörolojisi, sosyal pediatri, genetik ve ilgili diğer bölümleri tarafından

gönderilmişlerdir.

 1996-1999 yılları arasında yürütülen programa toplam 78 çocuk katılmıştır.

 1996-1997 yılında 23 çocuk,

 1997-1998 yılında 39 çocuk,

 1998-1999 yılında 16 çocuk.

 Tüm grubun % 79.5’ i (n=62) programa Ankara içinden,

% 20.5’ i (n= 16) ise Ankara dışından katılmıştır.

 Programa katılan çocukların yaşları 0-48 ay arasında değişmektedir.

39

4. KAEEP’ye katılan çocukların özellikleri

 Programa katılan;

 50 çocuğun Down sendromu

 12 çocuğun serebral paralizi

 8 çocuğun bilinmeyen nedenlerle gelişim geriliği

 5 çocuğun Rett sendromu ya da otizm

 3 çocuğun organik ya da sosyo-kültürel etmenlere bağlı olarak gelişim geriliği riski

 Program süresince;

 9 çocuk çeşitli nedenlerle (taşınma, çocuğun hastalanması, vb.) programdan ayrılmış

 8 çocuk sağlık nedenleriyle yaşamını kaybetmiş 40

5. KAEEP’de kullanılan materyaller

 KAEEP, sekiz kitaptan oluşmaktadır:

1. Küçük Adımlara Giriş 2. Çocuğunuzun Programı 3. İletişim Becerileri

4. Büyük Kas Becerileri 5. Küçük Kas Becerileri 6. Alıcı Dil Becerileri

7. Kişisel ve Toplumsal Beceriler 8. Gelişim Becerileri Envanteri

 Bu kitaplar, anne babaların temel öğretim ilkelerini

öğrenmelerini ve en doğru şekilde uygulayabilmelerini hedeflemektedir.

 Ailelere, dernek tarafından program süresince kullanabilecekleri oyuncak setleri verilmiştir.

 Ayrıca Özel Eğitim Birimi’ nde yer alan oyuncak

kütüphanesindeki materyallerden de faydalanmaları sağlanmıştır.

41

6. KAEEP’nin uygulanması

A. Aile rehberlerinin eğitimi

B. Program öncesi değerlendirmeler C. Anne baba eğitimi

D. Programın yürütülmesi E. Aylık toplantılar

F. Ev ziyaretleri

G. Program sonrası değerlendirmeler

42

A. Aile rehberlerinin eğitimi

 Aile rehberleri, programda gönüllü olarak çalışan Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi öğrencilerinden oluşmaktadır.

 Aile rehberlerinin yetiştirilmesine yönelik ilk eğitim programı, Haziran 1996 döneminde gerçekleştirilmiş, 1997 ve 1998 yaz dönemlerinde de devam edilmiştir.

 Üç yıl süresince toplam 40 aile rehberi yetiştirilmiştir.

 Aile rehberi adayları 50 saatlik kuramsal ve uygulamalı eğitim programına katılmışlardır.

 Bu program, KAEEP’ nı yürüten üç öğretim elemanı ve aile rehberi koordinatörü olarak çalışan üç yüksek lisans öğrencisi tarafından yürütülmüştür.

 Aile rehberleri evlere gitmeye başladıklarında, ilk iki hafta anne

babalar ile birlikte çocuğun değerlendirmesini yapmışlar ve aile rehberi koordinatörleri ile birlikte çocuğun bireysel eğitim

programını hazırlamışlardır.

 Ev ziyaretlerinde anne babalara çocuklarına becerileri öğretirken ortam düzenleme, hangi eğitim materyallerinin ve öğretim

yöntemlerinin kullanılacağı gibi konularda model olmuşlardır.

43

B. Program öncesi değerlendirmeler

Anne babaların değerlendirilmesi:

 Anne ve babalar, Aile Gereksinimlerini Değerlendirme Ölçeği’ ni doldurmuşlardır.

 Anne ve babalar, Aile Stres Değerlendirme Ölçeği’ ni doldurmuşlardır.

 Anne ve babalar, Beck Depresyon Envanteri’ ni doldurmuşlardır.

 Anne-çocuk ve baba-çocuk etkileşimlerini incelemek üzere 10’ ar dakikalık video çekimleri yapılmıştır.

Çocukların değerlendirilmesi:

 Çocukların gelişimleri Küçük Adımlar Gelişim Becerileri Envanteri ile değerlendirilmiştir.

 Envanter 0-4 yaş çocukların gelişimsel düzeylerini değerlendirmek ve 44

C. Anne baba eğitimi

 Ön değerlendirme sürecinin tamamlanmasının ardından anne baba eğitimi çalışmaları başlatılmıştır.

 Anne babalarla eve dayalı uygulamalar öncesinde bir eğitim programı uygulanmıştır.

 Anne baba eğitimi beş hafta süresince haftada bir gün 2/3 saat olarak yürütülmüştür.

 Öncelikle erken eğitim programlarının amacı ve bu programların çocuk, anne baba açısından yararları konusunda bilgi verilmiştir.

 Daha sonra KAEEP’ na ilişkin sekiz kitap tanıtılmıştır ve nasıl kullanacağı açıklanmıştır.

 Eğitimin son günü aile rehberleri toplantıya davet edilerek çalışacakları aileler ile tanıştırılmıştır.

45

a. Ev merkezli (Ankara içi) erken eğitim programın yürütülmesi

b. Kurum ve ev merkezli (Ankara dışı) erken eğitim programın yürütülmesi

D. Programın yürütülmesi

46

a. Ev merkezli (Ankara içi) erken eğitim programın yürütülmesi

 Aile eğitimin tamamlanmasından sonra aile rehberleri haftada bir gün iki saat olmak üzere aile ile

belirledikleri gün ve saatte ev ziyaretlerine başlamışlardır.

 Bu ziyaretlerde aile rehberleri anne-babalarla

birlikte, çocukların değerlendirmelerini yapmışlar, bireysel eğitim programlarını hazırlanmış ve

programda yer alan becerileri çocuklarına nasıl kazandıracakları konusunda ailelere rehberlik etmişlerdir.

 Bu ziyaretlerde olabildiğince anne ve babanın birlikte evde bulunmaları istenmiştir.

47

b. Kurum ve ev merkezli (Ankara dışı) erken eğitim programın yürütülmesi

 Çocukların değerlendirmeleri tamamlandıktan sonra, bir aile rehberi koordinatörü programı ailelere tanıtmış ve

sorularını yanıtlamıştır.

 Daha sonra değerlendirme sonuçlarına göre anne baba ile birlikte çocuğun bireysel eğitim programını

hazırlamış, programda yer alan becerilerin nasıl

öğretileceğini ailelere uygulamalı olarak göstermiştir.

 Bu ilk görüşmenin ardından anne babaya iki ay sonrasına randevu vermiştir.

 Daha sonraki görüşmelerde çocuğu yeniden

değerlendirerek öğrendiği becerileri programdan

çıkarmış, yerine yeni beceriler eklemiş, bu becerilerin

48

E. Aylık toplantılar

Aileler ile yapılan aylık toplantılar:

 Bu toplantılarda programın evde uygulanması sırasında yaşanan güçlükler ve çocuklarda

meydana gelen değişimlerin paylaşılmasının yanı sıra anne babaların bilgilendirilmesine (diş sağlığı,

beslenme, genetik, vb. konularında) yer verilmiştir.

Aile rehberleri ile aylık toplantılar:

 Aile rehberi koordinatörlerinin aile rehberleri ile yaptıkları bu toplantılarda, programda ortaya çıkan güçlükler, çocukları kaydettikleri ilerlemeler ve bireysel

eğitim programları üzerinde çalışılmıştır.

49

F. Ev ziyaretleri

 Program süresince aile rehberi koordinatörleri

programa katılan her aileyi en az bir kez olmak üzere evlerinde ziyaret etmiştir.

 Bu ziyaretlerde aile rehberi ile anne babanın

çalışmaları izlenmiş ve aile rehberlerine geribildirim verilmiştir.

50

G. Program sonrası değerlendirmeler

Anne babaların değerlendirilmesi:

 Anne ve babalar, Aile Gereksinimlerini Değerlendirme Ölçeği’ ni doldurmuşlardır.

 Anne ve babalar, Aile Stres Değerlendirme Ölçeği’ ni doldurmuşlardır.

 Anne ve babalar, Beck Depresyon Envanteri’ ni doldurmuşlardır.

 Anne-çocuk ve baba-çocuk etkileşimlerini incelemek üzere 10’ ar dakikalık video çekimleri yapılmıştır.

Çocukların değerlendirilmesi:

 Çocukların gelişimleri Küçük Adımlar Gelişim Becerileri Envanteri ile tekrar değerlendirilmiştir.

 Çocukların son değerlendirmelerinin alınmasının ardından, ailelerin uygulayacakları yaz programı hazırlanmış, bu programlar yazılı olarak ailelere verilmiş ve her bir

becerinin nasıl çalışılacağı gösterilmiştir.Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

51

A. Gelişimsel geriliği olan çocukların gelişimleri B. Anne babaların gereksinimleri

C. Anne babaların stres ve depresyon düzeyleri D. Programın sonuçlarını yordayan değişkenler E. Anne-çocuk ve baba-çocuk etkileşimi

7. KAEEP’nin sonuçları

52

A. Gelişimsel geriliği olan çocukların gelişimleri

Bülbin Sucuoğlu, Hatice Ceber-Bakkaloğlu, Pınar Özenmiş, Yeşim Kaygusuz (1998)

 KAEEP’ nin çocukların gelişimleri üzerindeki

etkisine aşağıdaki değişkenler temel alınarak bakılmıştır:

a. gelişim geriliğinin düzeyi b. eğitime başlama yaşı

c. annelerin eğitim düzeyi d. programın yoğunluğu

53

a. KAEEP, hafif ve ağır derecede gelişimsel geriliği olan çocukların gelişimleri üzerinde

etkili midir?

 Programın hem hafif hem de ağır derecede gelişimsel geriliği olan çocukların gelişimleri üzerinde etkili

olduğu bulunmuştur.

 Hafif derecede gelişimsel geriliği olan çocukların gelişimlerinin ağır derecede gelişimsel geriliği olan çocuklara göre daha fazla olduğu bulunmuştur.

54

b. KAEEP’nın etkisi gelişim geriliğinin derecesi ve eğitime başlama yaşına göre

farklılaşmakta mıdır?

 Çocukların gelişim geriliğinin derecesinin son test puanları üzerinde etkili bir değişken olduğu bulunmuştur.

 Buna karşın eğitime başlama yaşının son test puanları üzerinde etkili bir değişken olmadığı görülmüştür.

 Gelişim geriliğinin derecesi ile yaşın ortak etkisinin de son test puanları üzerinde anlamlı bir değişken olmadığı görülmüştür.

55

c. KAEEP’nın etkisi annelerin eğitim düzeyine göre farklılaşmakta mıdır?

 Annelerin eğitim düzeyinin toplam gelişim ve dört

gelişim alanı son test puanları üzerinde etkili bir değişken olmadığı görülmüştür.

56

d. KAEEP’nın sonuçları üzerinde programın yoğunluğu etkili midir?

 Farklı yoğunlukta (Ankara içi ve Ankara dışı) programa katılan iki grubun toplam gelişim ve 4 gelişim alanı puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür.

57

B. Anne babaların gereksinimleri

Bülbin Sucuoğlu (1998)

 Anne babaların gereksinimlerini belirlemek amacıyla Aile Gereksinimlerini Belirleme Aracı ile toplanan

veriler analiz edildiğinde;

 program öncesinde anne ve babaların en temel gereksinimlerinin bilgi gereksinimi ve duygusal destek gereksinimi olduğu,

 program sonunda anne babaların bilgi gereksinimlerinde ve duygusal destek

gereksinimlerinde belirgin bir azalma olduğu görülmüştür.

58

C. Anne babaların stres ve depresyon düzeyleri

Sevgi Küçüker (1999)

 Aile Stres Değerlendirme Ölçeği (ASDÖ) ile elde edilen veriler analiz edildiğinde;

 gelişimsel geriliği olan çocukların anneleri ile babalarının stres düzeyleri arasında ASDÖ’ nin karamsarlık ve çocuğun özellikleri boyutlarında ön ölçüm puanları arasında anlamlı bir fark olduğu görülürken, çocuğun

işlevlerindeki sınırlılıklar ve aile problemleri boyutlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür.

 Anne ve babaların KAEEP’ na katılmalarının stres düzeyleri üzerindeki etkisine bakıldığında;

 annelerin KAEEP’ na katılmalarının stres düzeyleri üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı bulunmuştur.

 babaların KAEEP’ na katılmalarının yalnızca çocuğun özellikleri

boyutunda stres düzeyleri üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu, ölçeğin diğer boyutları ve toplam puanlarında anlamlı bir etkisi olmadığı bulunmuştur.

 Beck Depresyon Envanteri (BDE) ile elde edilen veriler analiz edildiğinde;

 annelerin depresyon düzeylerinin babaların depresyon düzeylerinden daha yüksek olduğu bulunmuştur.

 Anne ve babaların KAEEP’ na katılmalarının depresyon düzeyleri üzerindeki etkisine bakıldığında;

 hem annelerin hem de babaların program sonrasında depresyon düzeylerinde anlamlı bir azalma olduğu bulunmuştur.Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

59

D. Programın sonuçlarını yordayan faktörler

Bülbin Sucuoğlu, Şener Büyüköztürk, Hatice Bakkaloğlu (2003)

 KAEEP’ nın etkisini yordayan çocuğa ilişkin faktörler (gelişimsel yaş, takvim yaşı, cinsiyet, gelişim geriliğinin

derecesi, gelişim geriliğinin türü) incelendiğinde;

 Gelişim geriliğinin derecesi ile türünün toplam gelişim ve büyük kas gelişimine ilişkin kazancı yordadığı,

 Gelişim geriliği derecesinin küçük kas, alıcı dil ve kişisel toplumsal alanlardaki gelişimi yordadığı bulunmuştur.

 KAEEP’ nın etkisini yordayan anneye ilişkin faktörler (yaş, iş, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, çocuk sayısı)

incelendiğinde;

60

E. Anne-çocuk ve baba-çocuk etkileşimi

 Anne-çocuk ve baba-çocuk etkileşimlerini incelemek üzere 10’ ar dakikalık video çekimleri yapılmıştır

 Bu çekimler daha sonra Anne-Bebek Etkileşim Gözlem Formu kullanılarak analiz edilmiştir.

 Bu veriler üzerinde iki çalışma yürütülmüştür

:

a. Normal gelişim gösteren çocuklarla gelişim geriliği olan çocukların anneleriyle etkileşimleri karşılaştırılmıştır.

b. KAEEP öncesi ve sonrası anne-çocuk ve baba-çocuk etkileşiminin karşılaştırılmıştır.

61

a. NÇ ile GGÇ anneleriyle etkileşiminin karşılaştırılması

Hatice Bakkaloğlu-Ceber, Bülbin Sucuoğlu (2000)

 Normal gelişim gösteren (NÇ) 15 çocuk ile gelişim geriliği olan (GGÇ) 15 çocuğun anne-bebek etkileşimsel davranış sıklıkları karşılaştırılmıştır.

 GGÇ’ ların, NÇ’ lara göre;

 daha az etkileşim başlatma, tepki verme, etkileşim sürdürme ve etkileşimli oyun oynama davranışı

 daha fazla tepki vermeme, olumsuz tepki verme ve istenmedik davranışlar sergiledikleri bulunmuştur.

 GGÇ annelerinin, NÇ annelerine göre;

 daha az tepki verme, ilgi ve uygun oyuncak seçme

62

b. KAEEP öncesi ve sonrası anne-çocuk ve baba- çocuk etkileşiminin karşılaştırılması

Sevgi Küçüker, Hatice Bakkaloğlu-Ceber, Bülbin Sucuoğlu (2001)

 40 GGÇ ile annesinin ve 14 GGÇ ile babasının anne-çocuk ve baba- çocuk etkileşimsel davranış sıklıkları program öncesinde ve

sonrasında karşılaştırılmıştır.

 KAEEP sonrasında annelerin çocuklarıyla

 etkileşim sürdürme ve öğretme davranışlarının sıklığında artma

 ilgi ve uzak durma davranışlarının sıklığında azalma olduğu bulunmuştur.

 KAEEP sonrasında babaların çocuklarıyla

 etkileşimlerinde her hangi bir değişiklik olmadığı bulunmuştur.

 KAEEP sonrasında çocukların anneleriyle

 etkileşim başlatma, tepki verme ve etkileşim sürdürme davranışlarında artış olduğu gözlenmiştir.

 KAEEP sonrasında çocukların babalarıyla

 etkileşimlerinde her hangi bir değişiklik olmadığı gözlenmiştir.

Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

63

BAŞARIYA İLK ADIM-BİA

BİA

Antisosyal davranışları önlemeye yönelik bir erken eğitim programıdır.

Antisosyal davranış nedir?Antisosyal davranış nedir?

Öfke patlamaları, kurallara itaatsizlik, Öfke patlamaları, kurallara itaatsizlik, çalma davranışı, yalan söyleme davranışı, çalma davranışı, yalan söyleme davranışı, evden kaçma davranışı, çevresindekilerle evden kaçma davranışı, çevresindekilerle

iletişim eksikliği, duyarsızlık, dürtüsellik, iletişim eksikliği, duyarsızlık, dürtüsellik,

saygısızlık, başkalarının alanlarına girme, saygısızlık, başkalarının alanlarına girme,

saldırganlık gibi davranışlardır.

saldırganlık gibi davranışlardır.

65

ev okul 66

 YANİ: program anne, baba, öğretmen ve

programı uygulayan bir rehberin ev ve okul ortamında işbirliği halinde aktif çalıştığı bir programdır.

 Temelde bir önleme programıdır. Problem

davranış ortaya çıkmadan önce davranışı

kontrol altına almayı hedefler.



Aile işin içine katılır ve programın önemli



Bu programda çocuklara olumlu davranışlar

öğretilmektedir.

67

BİA programının birbiriyle

uyumlu olarak yürütülen 3 modülü vardır.

1-Tarama/Tanılama Modülü:



Program, programın uygulanacağı antisosyal davranışlar gösterme riski altındaki çocukları

tanılama için kullanılabilecek dört değişik tarama ve tanılama yöntemi sunmaktadır.



Bunlar “Öğretmen görüşüne dayalı ölçekler” ve

“Öğretmen görüşü ve ayrıntılı gözlemleri içeren çok-aşamalı değerlendirme yöntemlerini”

68

2-Sınıf Modülü:



Programın sınıf modülünde, çocuğun sınıf öğretmeni, sınıf arkadaşları ve

programı uygulamada yardımcı olacak program rehberi yer almaktadır.



Program 30 işgünü (okul günü) içinde uygulanmaktadır.



Programın sınıf modülünde, problem

davranışların sınıf ortamında kontrol altına alınması ve yerine olumlu davranışların

kazandırılması hedeflenmektedir.

69

 Bu amaçla, bu modülde sınıf öğretmeni bir yüzü KIRMIZI, diğer yüzü YEŞİL olan çocuğa

davranışı ile ilgili görsel uyarı (geri bildirim) sağlayan bir kart kullanır.

 Çocuk uygun davranışlar sergilerken kartın YEŞİL yüzü, uygun olmayan davranışlar için sözel veya fiziksel uyarı yerine kartın KIRMIZI yüzü çocuğa gösterilir.

 Programda belirtilen süreler içerisinde uygun davranışlar kaydedilir ve programda belirtilen

70

3-Ev Modülü:



Programın ev kısmı, programın on birinci



Anne-babanın çocukla birlikte günlük 15-20



Etkinlikler/oyunlar çocuğun sosyal becerilerini ve anne-babanın çocuklarıyla kurdukları ilişkiler ile

ilgili bilgi ve becerilerini geliştirmeye dayalı altı ayrı konuyu kapsar.



Program danışmanı, programın ev kısmının

uygulanmasından önce anne-baba ile görüşür ve programın ev kısmının evde nasıl uygulanacağını anne-babaya açıklar.



Ayrıca, anne-baba ile haftalık görüşmelerde bulunarak gerekli desteği sağlar.

71

BİA Erken Eğitim Programının Aşamaları

A-Programa katılacak öğrencilerin belirlenmesi

B-Öğrencinin ailesi, arkadaşları, öğretmenleri ve kendisi ile görüşme

C-Programın sınıf modülünün uygulaması

72

A-Programa katılacak öğrencilerin belirlenmesi

*** sınıfta antisosyal davranışlar gösterme riski taşıyan ve öğretmen tarafından belirlenen bir

öğrenci belirlenir.

*** riski taşıyan öğrenciyi belirlemek amacıyla öğretmen, programın sağladığı antisosyal

davranışlara ilişkin derecelendirme ölçeklerini kullanır.

*** değerlendirmeden en yüksek puanı alan yani, öğretmene göre en ciddi antisosyal davranışlar

gösterme riski olan öğrenci programa dâhil edilir.

*** gerekirse daha ayrıntılı sınıf içi/dışı doğal gözlemler de yapılabilir.

73

B-Öğrencinin ebeveynleri, öğretmeni, kendisi ve sınıf arkadaşları ile görüşme

*** çocuğun ebeveyni ve öğretmeni ile program rehberi, bir görüşme yapar.

*** görüşmenin amacı programı anlatmak, ebeveynlerin ve öğretmenin programa gönüllü ve istekli katılımlarını sağlamak programdaki sorumluluklarını açıklamak,

öğrenciye ve sınıfa ilişkin pekiştireçleri belirlemektir.

*** gönüllü katılım esastır.

*** daha sonra programa katılacak öğrenci ile görüşme yapar.

*** öğrenciye kırmız-yeşil kart ile bir oyun oynanacağı

74

C-Programın sınıf modülünün uygulanması

*** programın sınıf modülü 30 işgünü (okul günü) sürer.

*** program belli süreler ile uygulanır.

*** süreler ilk başta 20 dakikadan başlayarak artar.

*** programın sınıf modülünde bir tarafı KIRMIZI diğer tarafı YEŞİL olan bir kart kullanılır

*** öğrenci, uygun davranışlar içerisindeyken kartın YEŞİL tarafı

*** öğrenci uygun olmayan davranışlar içinde iken ise hemen kartın KIRMIZI tarafı gösterilir.

*** uygulama süresi belli zaman aralıklarına bölünür.

*** her süre sonunda çocuk doğru davranışı gösterirse 1puan alır.

*** günün sonunda yeterli puanı alan çocuk ödüllendirilir.

*** ödüllendirme programın ilk günlerinde her gün yapılırken program uygulandıktan bir süre sonra 2-3 günde bir yapılır ve daha sonra yapılmaz.Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

75

D-Programın ev modülünün uygulanması

*** ev modülü programın 11. günü ile başlar.

*** her hafta bir sosyal beceri hedeflenir.

*** programın ev modülüne geçilmeden önce program rehberi, ev ziyareti yaparak ev

modülünün nasıl gerçekleştirileceğini evde ebeveynlere anlatır.

*** öğrenciye kazandırılması hedeflenen altı değişik konuda etkinlikler yer alır.

76

OTİSTİK ÇOCUKLAR İÇİN DAVRANIŞSAL EĞİTİM

PROGRAMI

(OÇİDEP)

OÇİDEP Nedir?

OÇİDEP, Lovaas (2003) temelinde geliştirilen, otistik

çocuklara yoğun, kesintisiz, birebir davranışsal erken eğitim sunmayı amaçlayan bir erken ve yoğun davranışsal eğitim programıdır (EYDE).

EYDE’nin özellikleri;

Erkenlik: Hedef 0-8 yaş arası çocuklardır. Eğitime en geç 4 yaşında başlanmasını önerir.

Yoğunluk: Haftada en az 20 saat eğitimi önerir.

Davranışsallık: UDA’ya dayalı olup otizmin tüm yetersizlik alanlarına yönelik kapsamlı bir davranışsal müfredat izlenir.

Kesintisizlik: Eğitimin kesintiye uğramaması önemlidir. Bu nedenle haftada en az 5 gün, yılda 12 ay eğitim önerilir.

78

OÇİDEP

a.Çocukların kendi evlerinde yürütülür.

b.Doktoralı koordinatör ve danışmanlar tarafından yönlendirilip izlenir, eğitimciler tarafından yürütülür.

c.Her çocukla haftada en az 20 saat bire-bir yürütülür.

d.Altı ay içerisinde oyun arkadaşlığı, grup eğitimi, okul öncesi kaynaştırma gibi ek eğitimler ve akran etkileşimine yönelik düzenlemelere de yer verilmeye başlanır.

e.Bir veya iki haftalık aralıklarla danışma toplantıları yapılarak önceki haftaların çalışmaları gözden geçirilir, sonraki haftalar planlanır ve yaşanan sorunlara çözüm önerileri getirilir.

f.Ölçüt 5/5’ tir ve günlük değerlendirmeler yapılır.

79

OÇİDEP kapsamında yer alan öğretim alanları

1.Taklit Becerileri: tek basamaklı taklit, yüz hareketlerinin taklidi, iki basamaklı taklit, gömülü taklit.

2.Eşleme ve Sınıflama 3.Oyun

4.Alıcı Dil

5.Adına Tepki verme 6.İfade Edici Dil

7.Ortak Dikkat

8.Tuvalet Becerileri

9.Soyunma- Giyinme Becerileri 10.Beslenme Becerileri

80

OÇİDEP’te kullanılan en temel davranışsal süreçler

a.Olumlu Pekiştirme b.Ayrımlı Pekiştirme c.Güdüsel İşlemler d.Uyaran Kontrolü

e.Öğretimsel Uyarlamalar

f.Kalıcılık ve Genelleme Çalışmaları

81

OÇİDEP nerede ve ne zaman geliştirildi?

OÇİDEP, 2006 yılında Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü Gelişimsel yetersizlik Uygulama Birimi’nde

başlatılmış olan bir EYDE programıdır.

Lovaas (2003) programına dayalı olarak ve ABD’deki WEAP merkezinde yapılan uygulama gözlemlerinden esinlenerek geliştirilmiştir.

*Lovaas, Uygulamalı Davranış Analizi prensiplerini kullanarak öğretim müfredatı ve öğretme teknikleri geliştirmiştir.

Lovaas Tekniği, Ayrık Deneme Öğretimi (ADÖ) ya da Erken Yoğun Davranışsal Eğitim olarak da bilinmektedir. Ayrık Deneme Öğretimleri, UDA

82

OÇİDEP Uygulamaları

Öğretim masa başında, yanlışsız öğretim yöntemi formatı ile yürütülen ayrık denemeler ile birebir öğretim oturumları ve serbest oyunlardan oluşur.

OÇİDEP uygulamalarında beceri yönergesi bir kez verilmelidir, yönerge verilirken çocuğun adı kullanılmamalıdır, her zaman aynı yönerge net bir şekilde verilmelidir.

Çocukla çalışmaya başlamadan önce etkili pekiştireçler

belirlenmelidir. Öğretim oturumlarında ise ilk zamanlarda 4-5 denemeye yer verilerek zamanla bu sayı en fazla 25-30

denemeye ulaşacak şekilde tasarlanabilir.

83

ÖÇİDEP’in Planlanması

Öğretim oturumları birer saatlik oturumlar halindedir ve şu şekilde planlanır;

Bir saatin ilk 45 dk’sı derse, son 15 dk’sı teneffüse ayrılır.

45 dk’lık ders içerisinde çok sayıda ayrık denemelerle öğretim oturumu yürütülür; her öğretim oturumunda çok sayıda deneme yapılır; her

öğretim oturumundan sonra kısa süreli bir oyun zamanı yer alır.

15 dk’lık teneffüslerde ilk zamanlarda çocuk tamamen serbest bırakılabilir; zamanla teneffüsler öğretim oturumlarında kazanılan becerilerin genellenmesine fırsat yaratacak şekilde tasarlanır.

Hedef haftada en az 20 saat süreyle çocuğa ayrık denemelerle öğretime dayalı birebir eğitim sunmaktır. Hafta içi her gün 4-6 saatlik eğitim

planlanabilir. Hafta sonlarında da mutlaka kısa süreli genelleme çalışmaları 84

ETEÇOM, çocuk ile en fazla zaman geçiren kişileri

‘daha iyi bakan, bakınca gören ve gördüğüne inanan’

‘daha iyi işiten, işitince duyan, ve duyduğuna uygun yanıtlar veren’

kişiler haline getirme yönünde

86

Çocuk gelişimine ve ebeveyn-çocuk gelişimi, ebeveynin yanıt vericiliği üzerine yıllardır yapılan

çalışmalar temelinde ETEÇOM,

ABD'de Prof. Gerald Mahoney ve Prof.

James MacDonald

tarafından 2007 yılında geliştirilmiştir.

87

ETEÇOM, ilişki-temelli yaklaşıma dayalı bir

Floortime, DIR, Denver Modeli ve ETEÇOM gibi ilişki temelli uygulamalar

birincil bakıcının (ebeveyn ya da uzman/eğitimci)

çocuğu ile etkileşiminin niteliğini geliştirmeyi

ve dolayısı ile çocuğun gelişimini

88

ETEÇOM, ilişki-temelli yaklaşıma dayalı bir

Birincil bakıcılara

basit, pratik, uygulaması ve genellemesi

kolay stratejileri kazandırmayı amaçlamaktadır.

Yani aslında birincil bakıcılarda farkındalık yaratarak değişim sağlamaktadır.

89

 0-6 yaş arasında olan, gelişimsel yetersizliği bulunan ya da gelişimi risk altında olan çocukların ebeveynlerine;

çocuklarıyla etkileşim içinde oldukları günlük rutinleri sırasında kullanabilecekleri ve yüksek düzeyde yanıtlayıcı ebeveynler olmalarına yardımcı olacak stratejiler içeren;

temelinde ebeveyn-çocuk etkileşimine dayalı olan bir erken çocukluk programıdır.

 ETEÇOM, oldukça sistematik, takibi ve uygulaması kolay bir programdır.

 Programın uygulamacı sertifikasını alan uzman/eğitimci ister kendisi çocuk ile uygulayabilir ister ise çocuğun birincil bakıcısı ile uygulayabilir.

90