1918 Bükreş Antlaşması 1918 Bucharest Treaty

(1)

ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print) Volume 4 Issue 4, p. 261-275, November 2012

1918 Bükreş Antlaşması

1918 Bucharest Treaty

Yrd. Doç. Dr. Mücahit ÖZÇELĠK Erciyes Üniversitesi

Öz

Rusya’nın 1918 yılı başında Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilmesiyle birlikte Romanya da İttifak Devletleri’ne ateşkes teklifinde bulunmuştur. Yaklaşık iki ay süren komisyon çalışmaları neticesinde İttifak Devletleri ile Romanya arasında 8 Mayıs 1918 tarihinde Bükreş Antlaşması imzalanmıştır. Enver Paşa’nın Bükreş görüşmelerine katılan Osmanlı heyeti ile yaptığı telgraf haberleşmelerinden, savaş öncesinde Bulgaristan’ın Makedonya’yı alması halinde Trakya’dan Osmanlı Devleti’ne toprak vermeyi kabul ettiği, Almanların da Osmanlı Devleti’ne sınırlarını genişletme sözü verdiği anlaşılmaktadır. Bükreş Antlaşması ile Romanya’nın ekonomik kaynakları İttifak Devletleri arasında paylaştırılmış ve petrol işletmeleri için ortak bir şirket kurulmasına karar verilmiştir. Dobruca meselesi ise İttifak Devletleri arasında sorun çıkmaması amacıyla savaş sonrasına bırakılmıştır. Fakat bu antlaşma, imzalanmasından yaklaşık beş ay sonra savaşın İttifak Devletleri aleyhine sonuçlanması üzerine geçerliliğini yitirmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bükreş Antlaşması, Osmanlı Devleti, Romanya, İttifak Devletleri, Birinci Dünya Savaşı

Abstract

Soon after Russia pulled out of World War I in early 1918, Romania offered a cease fire with the Central Powers. After two-month long commission negotiations, the Bucharest Treaty was signed between the Central Powers and Romania on May 8, 1918. The telegraph communications between Enver Pasha and the Ottoman committee in the Bucharest negotiations revealed that prior to the war Bulgaria had agreed to give up land from Western Thrace to the Ottoman Empire if they could have controlled Macedonia: Germans also promised to enlarge the Ottoman borders. In the Bucharest Treaty the Central Powers shared the economic resources of Romania and established a joint oil company to excavate the Romanian oil. In order not to cause a dispute among them the Central Power postponed their decisions on the Dobruca issue until after the war. The Bucharest Treaty remained valid only for five months until the Central Powers lost the war.

Key Words: Bucharest Treaty, Romania, Ottoman Empire, Central Powers, Word War I

(2)

1918 Bükreş Antlaşması 262

Giriş

8 Ekim 1912’de Karadağ’ın Osmanlı Devleti’ne harp ilanı ile baĢlayan Balkan SavaĢları Osmanlı Devleti adına tarihin en büyük felaketlerinden birisi ile neticelenmiĢtir.¹ Hem karada hem de denizde yaptığı mücadeleleri kaybeden Osmanlı Devleti 30 Mayıs 1913’te imzalanan Londra AnlaĢması ile Makedonya, Arnavutluk ve Trakya gibi yerlerdeki beĢ yüz yıllık hâkimiyetini kaybetmiĢtir. Midye-Enez hattı ile belirlenen yeni sınır ile Edirne bile Osmanlı toprakları dıĢında kalmıĢtır. Osmanlı hükümeti, imzalamıĢ olduğu² bu anlaĢmanın beĢinci maddesi ile Yunan iĢgali altındaki Ege Adaları konusunda büyük devletlerin karar vermesini kabul etmiĢtir.³

Osmanlı’nın çekildiği Rumeli topraklarının büyük bir kısmını Bulgaristan’ın alması Balkan devletleri arasında anlaĢmazlıklara neden olmuĢtu. Rusya’nın arabuluculuk faaliyetlerine rağmen Osmanlı mirasının paylaĢılamaması üzerine Bulgaristan’la savaĢa giriĢen Sırbistan ve Yunanistan’a Birinci Balkan SavaĢı’na katılmayan Romanya da dâhil olunca Balkanlarda yeni bir savaĢ baĢlamıĢtır.⁴ Babıâli Baskını ile yönetimi ele geçiren Ġttihat ve Terakki yöneticileri ise durumdan yararlanarak Bulgarlardan Edirne’yi geri almıĢlardır. ⁵ Bulgarların tüm cephelerde yenilerek barıĢ istemesi üzerine 10 Ağustos 1913 yılında BükreĢ AnlaĢması imzalanmıĢtır. BükreĢ AnlaĢması ile Balkanların yeni statüsünü belirlenirken Osmanlı Devleti ise Bulgaristan’la Ġstanbul AntlaĢması, Yunanistan’la Atina AnlaĢmalarını imzalamıĢtır.⁶BükreĢ AnlaĢması sonrasında Bulgaristan, Güney Dobruca’yı Romanya’ya;

Güney Makedonya ve Batı Trakya’nın büyük bir kısmını Yunanistan’a; Manastır ve Üsküp çevresini ise Sırbistan’a vermek zorunda kalmıĢtır.

Balkan SavaĢları’nın ardından Sırbistan, Yunanistan ve Bulgaristan arasında büyük bir Makedonya sorunu, Türkiye ile Yunanistan arasında Ege Adaları meselesi, Romanya ile Bulgaristan arasında Dobruca sorunu ve Yunanistan ile Arnavutluk arasında Epir meselesi gibi önemli sorunlar ortaya çıkmıĢtır.

Balkan Devletleri’nin sorunlardan dolayı gruplaĢtığı bir dönemde Avusturya- Macaristan Ġmparatorluğu veliahdının suikastla Saraybosna’da⁷ öldürülmesi Balkanlarda dengeleri değiĢtirmiĢtir. Birinci Dünya SavaĢı’nın baĢlamasıyla birlikte ise Balkan Devletleri millî hedeflerine göre konumlarını belirlemeye çalıĢmıĢtır. Fakat dengelerin çok hassas olduğu Balkanlarda, devletler kendi adımlarını atmadan önce diğer Balkan Devletleri’nin hamlelerini de yakından takip etmiĢtir.⁸

Almanya ile gizli bir ittifak anlaĢması yapan Osmanlı hükümeti, savaĢın baĢlamasından sonra Balkan Devletleri’nin alacağı durumun kendisini de yakından

1 Mustafa Bostancı, Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Adalar Meselesi, (Gazi Üniversitesi YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), 2005, s.36.

2 Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, C. II, Kısım: II, Ankara, 1983, s. 245–248.

3 Bilal N. ġimĢir, Ege Sorunu, Belgeler, C. II, Ankara, 1982, s. XXII.

4 Cezmi Eraslan, “Bir Devin ÇöküĢü: Osmanlı Devleti’nin Sonu", Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I, Ankara,2000, s.65.

5 Yusuf Hikmet Bayur, age., s. 425.

6 Ġsmet Görgülü, On Yıllık Harbin Kadrosu, Ankara, 1993, s. 13-16.

7 “Avusturya’da Mühim Bir Hadisat”, İkdam, 29 Haziran 1914, s. 1.

8 BOA. HR.SYS. Dosya No: 2401 Gömlek No:7.

(3)

ilgilendireceğini düĢündüğü için⁹ Bulgaristan ve Romanya ile ittifak arayıĢlarına hız vermiĢtir.

Bu bağlamda Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında 19 Ağustos 1914 tarihinde gizli bir ittifak anlaĢması imzalanmıĢtır. Son derece gizli tutulan ittifak anlaĢmasını Osmanlı adına Dâhiliye Nazırı Talat PaĢa, Bulgaristan adına ise BaĢbakan Radoslavof imzalamıĢtır.¹⁰ Bu anlaĢmanın imzalanmasından sonra Sofya’dan BükreĢ’e geçen Talat Bey ve Halil Bey Romanya¹¹ ile bir anlaĢma zemini bulamamıĢlardır.¹²

Ġtilaf Devletleri, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan’ı kendilerini destekleyecek bir grup haline getirmek için çok uğraĢmalarına rağmen birbirleriyle menfaatleri ve emelleri çatıĢan bu devletleri bir araya getirmeleri mümkün olmamıĢtır. Balkanlarda yaĢanan tüm bu geliĢmeler ve endiĢeler ile devletlerin birbirlerinin adımlarına göre politika belirleme çabaları sırasında savaĢa giren ilk devlet Osmanlı devleti olmuĢtur. Osmanlı Bulgar ittifakına rağmen Bulgaristan Birinci Dünya SavaĢı’na girmekte acele etmemiĢ ve Osmanlı Devleti’nden bazı tavizler kopardıktan sonra Çanakkale SavaĢları sonrasında savaĢa girmiĢtir.

Bulgaristan’ın savaĢa giriĢi Osmanlı-Almanya bağlantısının sağlanmasına neden olmuĢ ve Ġttifak Devletleri kısa sürede Balkanlarda üstünlük kurmuĢtur.

Romanya ise savaĢın baĢından itibaren koruduğu tarafsızlığını Rus baskısından dolayı uzun süre devam ettirememiĢ¹³ ve 27 Ağustos 1916’da Ġtilaf Devletleri grubuna katılarak Avusturya-Macaristan’a saldırmıĢtır. Bunun üzerine Almanya, Osmanlı ve Bulgaristan Romanya’ya savaĢ ilan ederek Avusturya ordularına yardım amacıyla diğer Müttefik cephelerinden (Alman, Avusturya, Bulgar, Türk) ayrılacak kuvvetlerle Romen ordusuna taarruza karar verdiler.¹⁴ Müttefik Kuvvetlerin harekâtı, Alman Genel Karargâhınca bir elden yönetilecekti. Müttefik Kuvvetler Komutanlığına ise Alman Genelkurmay BaĢkanlığı görevinden alınan Orgeneral Falkenhayn getirildi. Türk BaĢkomutanlığı, Romanya Cephesi’nde savaĢmak üzere 6. Kolorduyu ayırdı. 6. Kolordu, 1916 Ekim ayının ortalarından itibaren tam mevcuduyla cephede sorumluluk almıĢ ve bütün savunma ve karĢı taarruz harekâtına katılarak baĢarılar kazanmıĢtır. Romenlerin mağlubiyeti ve¹⁵ Romanya’nın Ġttifak kuvvetleri kontrolüne geçmesinden sonra Türk kolordusu kademeli olarak Haziran 1918’e kadar Romanya’dan ayrılmıĢtır.¹⁶

Bu makalede, Romanya’nın savaĢtan çekilmesinden sonra imzalanan fakat uygulanamayan ve daha önce akademik bir çalıĢmaya da konu olmayan 1918 BükreĢ AntlaĢması’nın hazırlanması aĢamasında Ġttifak Devletleri arasında Romanya’daki ekonomik kaynakların paylaĢımı ile Balkan coğrafyasında sınırların yeniden belirlenmesinde yaĢanan pazarlıkları ortaya koymaya çalıĢacağız.

9 Yusuf Hikmet Bayur, age., s. 100.

10 Yusuf Sarınay, “Osmanlı Devleti’nin Bulgaristan’ın Bağımsızlığını Tanıması ve Türk Bulgar ĠliĢkilerinin GeliĢmesi (1908-1914)”, Uluslar arası Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk- Bulgar İlişkileri Sempozyumu, Mayıs 2003, EskiĢehir, s. 136.

11 “Romanya’nın Vaziyeti”, İkdam, 22 Eylül 1914, No: 6317, s. 1.

12 Halil Menteşenin Hatıraları, (GiriĢ: Ġsmail Arar), Ġstanbul, 1986, s. 47.

14 Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılâp Tarihi, Cilt.3, Kısım:3, TTK Yayınları, Ankara, 1991, s.547.

15 Joseph Pomiankowski, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü, Çev. Kemal Turan, Kayıhan Yayınları, Ġstanbul, 2003, s.209-212.

16 Ġsmet Görgülü, a.g.e., s.177-179.

(4)

1. Romanya’nın Savaştan Çekilmesi ve Ateşkes İmzalanması

Rusya’nın BolĢevik Ġhtilali sonrasında 15 Aralık 1917’de Ġttifak Devletleri ile ateĢkes antlaĢması imzalayarak savaĢtan çekilmesiyle birlikte¹⁷ Romanya’da Ġttifak Devletleri ile BükreĢ yakınlarındaki Buftea’da 3 Mart 1918’de imzalanan ön barıĢ antlaĢması ile savaĢtan çekilmiĢtir. Ancak BükreĢ’te imzalanan bu anlaĢma sadece ateĢkes olup coğrafi konumu ve iktisadi yapısı nedeniyle Romanya’nın savaĢ bitene kadar Ġttifak Devletleri’ni ilgilendirmeye devam edeceği aĢikârdı.¹⁸

Rusya ile 3 Mart 1918’de Brest-Litovsk BarıĢ AntlaĢması imzalanmasına rağmen özellikle Romanya petrolleri ve sınır meselelerinden dolayı Ġttifak Devletleri ile Romanya arasında yapılacak barıĢ antlaĢması gecikmiĢti. 3 Mart 1918 tarihli Osmanlı gazetelerinin Alman kaynaklarına dayanarak verdiği haberlerde Rusya’dan sonra Romanya’nın da barıĢ teklifini kabul ettiği ve ayrıntıların belirlenmesi için görüĢmelerin yakında baĢlayacağı duyurulmuĢtu.¹⁹ Kamuoyunda, Rusya’nın barıĢ yapması ile Romanya’nın kuvvetinin bir anlam ifade etmediği düĢünüldüğünden barıĢın yakın olduğu tahmin edilmekteydi.²⁰

Osmanlı Hariciye Nazırı Nesimi Bey de BükreĢ’ten gönderdiği telgrafta Romanya’nın barıĢ görüĢmeleri için temsilci tayin etmesine dayanarak en kısa sürede barıĢ Ģatlarının belirlenmeye çalıĢılacağını dile getirmiĢtir. Fakat Nesimi Bey Romanya’nın barıĢ Ģartları için Ġttifak Devletleri’ne gönderdiği cevabi yazısında muhatap olarak sadece Almanya ve Avusturya-Macaristan’dan bahsedilmesini garipsemiĢ ve bunun müttefikler nezdinde gündeme getirilmesini istemiĢtir.²¹

Romanya ile 3 Mart 1918’de ön barıĢ antlaĢması imzalanmıĢsa da Romenlerin Ġttifak Devletleri’nin barıĢ Ģartlarını kabul etmemesi üzerine antlaĢma feshedilmiĢtir. Fakat Romenler Rusya’nın barıĢ antlaĢmasını imzalamasından sonra ülkesindeki iĢgali sonlandırmak için yapılan teklifi ana hatlarıyla kabul etmek zorunda kalmıĢtır. Bu Ģartlar Dobruca’nın terki, Macar sınırında bazı düzenlemeler ile Romanya’da Ġttifak Devletleri’ne bazı ekonomik ayrıcalıklar tanınmasıydı.²² Romanya’nın Dobruca’yı müttefiklere verirken Basarabya’yı koruması Romanya’nın harpten en az zararla çıkması demekti.²³ Dobruca bölgesi dört müttefike terk edilmek Ģartıyla 5 Mart’ta Almanya, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı Devleti ile Romanya arasında barıĢın genel esasları üzerinde anlaĢmaya varılmıĢtır.

Romenlerin sulh Ģartlarını kabul etmesi üzerine Sadrazam Talat PaĢa görüĢmelere katılmak amacıyla acilen BükreĢ’e gitmiĢ ve Osmanlı adına bu anlaĢmayı imzalamıĢtır. ²⁴

Kabul edilen esaslara göre Romanya hükümeti Dobruca’yı Tuna’ya kadar Ġttifak Devletleri’ne bırakacak ve ordusunun büyük bir kısmını terhis edecekti. Romanya, iĢgal ettiği Avusturya-Macaristan arazisinden çekilecek ve Macaristan lehine sınır değiĢikliği yapacaktı.²⁵

17 Akdes Nimet Kurat, “Brest – Litovsk Müzakereleri ve BarıĢı”, Belleten, C.XXXI, Sayı:123, Ankara, 1967, s.378.

18 Üçüncü Sulh, Sabah, 7 Mart 1918, s.1.

19 Romanya Kabul Ediyor, Sabah, 4 Mart 1918, s.1.

22 Romenler Mütareke ġartlarını Kabul Ettiler, Sabah, 6 Mart 1918, s.1.

25 Romanya ile Ġmzalanan Mukaddemat-ı Sulhiye, Sabah, 7 Mart 1918, s.2.

(5)

AnlaĢmanın temel esaslarının çizilmesinden sonra ise ayrıntıların belirlenmesi amacıyla komisyonlar kuruldu.²⁶ Komisyon görüĢmelerinde Dobruca’nın durumu ve Köstence Limanı’nın kullanımı meselesi çözümlenmeye çalıĢılıyordu. Romanya’dan savaĢ tazminatı alınmayacaktı fakat Romanya’nın hissesine düĢen harp masraflarını ödemesi gibi konuların netleĢtirilmesi gerekmekteydi. Romanya ile yapılan barıĢ görüĢmelerinde en önemli meselelerden birisi de Romanya’daki petrol bölgelerinin iĢletilmesi meselesiydi.²⁷

Romanya ile Ġttifak Devletleri arasında 9 Aralık 1917 tarihinde FokĢanya’da imzalanan ateĢkes antlaĢması feshedilerek 5 Mart 1918’de imzalanan yeni antlaĢma Ģu Ģekildeydi:

1- Romanya hükümeti Dobruca’yı Tuna’ya kadar Ġttifak Devletlerine terk edecektir.

2- Ġttifak Devletleri hükümetleri Romanya için Köstence üzerinde Karadeniz’e bir ticaret yolu bırakılmasını dikkate alacaktır.

3- Avusturya-Macaristan ve Romanya arasındaki hudut hakkında Avusturya- Macaristan hükümetince talep olunan düzeltmeler Romanya tarafından esas itibarıyla kabul edilecektir.

4- Mevcut iktisadi tedbirler esas itibarıyla kabul edilecektir.

5- Romanya hükümeti, Romanya ordusundan en az sekiz fırkayı derhal terhis edecektir.

6- Romanya ordusu iĢgal ettiği Avusturya-Macaristan topraklarını derhal tahliye edecektir.

7- Romanya hükümeti, Ġttifak Devletleri birliklerinin Boğdan ve Basarabya yoluyla Odesa’ya naklinde tüm imkânlarıyla yardım edecektir.

8- Romanya hükümeti orduda görevli Ġtilaf Devleti subaylarını derhal terhis edecektir. Bu subayların serbestçe gidiĢleri ise Ġttifak Devletleri’nce sağlanacaktır.

9- Bu mukavelename Buftea’da 5 Mart 1918 tarihinde beĢ nüsha olarak imza edilmiĢ ve mühürlenmiĢtir.²⁸

Romanya ile imzalanan bu anlaĢmanın yalnız hukuki kısmı parafa edilmiĢ olup iktisadi ve ticari bölümü Ġttifak Devletleri temsilcilerinin BükreĢ’teki görüĢmelerinden sonra belirlenecekti.²⁹

2. Bükreş Antlaşmasının Şartlarıyla İlgili Pazarlıklar ve Enver Paşa’nın Talimatları

5 Mart 1918 tarihinde Romanya ile Ġttifak Devletleri arasında imzalanan geçici barıĢ antlaĢmasından sonra komisyonlar kurulmuĢ ve barıĢ antlaĢmasının ayrıntılarını belirleme çalıĢmalarına baĢlanmıĢtı. Türkiye adına BükreĢ’te yapılan barıĢ görüĢmelerini yürüten Hariciye MüsteĢarı ReĢat Hikmet Bey’e Hariciye Nezaretinden gönderilen 3 Nisan 1918 tarihli gizli telgrafla yapılacak antlaĢmada Ģu hususlara dikkat edilmesi talimatı verilmiĢtir:

26 Romanya ile Sulh Müzakeratı, Sabah, 10 Mart 1918, s.1.

27 Romanya ile Sulh Müzakeratı ,Sabah, 16 Mart 1918, s.1.

(6)

1- Menfaatlerin eĢit olmasını yani yüzde yirmi beĢ esasını kabul ediyoruz. Bununla birlikte Bulgarlardan istediğimiz arazi meselesi halledilmedikçe Dobruca’nın Bulgaristan’a terki kabul edilmediği gibi menfaatlerden de yüzde otuz üç hisse talep edilecektir.

2- Osmanlı hükümeti Tuna Nehri üzerinde kurulacak taĢımacılık iĢletmesinden kendisine hisse verilmesini talep etmektedir.

3- Osmanlı hükümeti Romanya’dan elde edilecek gelirlerin Almanya ve Avusturya’ya olan borçlarından düĢülmesini kabul etmeyip nakit olarak kendilerine verilmesini istemektedir.

4- Petrol menfaatlerinin iĢletilmesi için kurulacak Ģirkete sermayemizle iĢtirak edeceğiz ve Ģirketin yönetiminde üyemiz olacaktır. Yalnız petrol Ģirketinin sermayesinin mümkünse Ģimdiden bildirilmesini talep ediyoruz. Petrol için ayrı bir protokol düzenlenecektir.

5- Cephelerdeki askerler için belirlenen miktarda buğday, petrol ve sairenin harbin devamı müddetince temini konusunda ısrar edilecek ve harpten sonra dahi bu miktardan aĢağı olmamak üzere Romanya’nın fazla üretiminden Almanya ve Avusturya’nın satın alacağı miktarın yüzde on beĢine kadar buğday, petrol ve saire satın alma hakkımız olacaktır.

6- Dobruca dört müttefik devlete terk edilmiĢ olduğundan müttefiklerden herhangi biri tarafından bunun haricinde elde edilecek askeri arazi ve siyasi menfaatlere iĢtirak hakkımızın olması sağlanacaktır.³⁰

Osmanlı Hariciye Nezareti, Alman Karargâh-ı Umumisinde görevli Osmanlı Murahhası Zeki PaĢa ve Avusturya Karargâh-ı Umumisinde görevli Osmanlı Murahhası Mirliva Pertev PaĢalar vasıtasıyla da Ġttifak Devletleri arasında paylaĢtırılacak olan Romanya mahsulâtıyla ilgili olarak ordu ve ahali için gerekli görülen Osmanlı hissesi konusunda BükreĢ antlaĢmasından beklenen ekonomik istekleri belirtmiĢtir. Murahhaslardan özellikle BükreĢ görüĢmelerinde Alman temsilcilerin Berlin’le görüĢmeden cevap veremedikleri savaĢ sırasında Türkiye’nin ithal etmek zorunda olduğu yıllık yüz yirmi bin ton buğday ile belli miktarlarda gazyağı, benzin, yağ, çimento, ispirto ve kereste gibi acil ihtiyaçların Romanya’dan karĢılanması konusunda giriĢimlerde bulunulması istenmiĢtir.³¹

BükreĢ’te yürütülen barıĢ görüĢmelerinde Ġttifak Devletleri temsilcileri arasında en çok tartıĢılan ve net bir karara varılmasında zorluk yaĢanan konular Dobruca’nın statüsü ve Romanya petrollerinin iĢletilmesi meselesi olmuĢtur.

BarıĢ görüĢmeleri sırasında Almanya, Avusturya-Macaristan ve Romanya murahhasları tarafından imzalanan protokolle Romanya’daki fazla petrolün, otuz sene müddetle kurulacak bir Ģirket üzerinden Almanya ve Avusturya-Macaristan hükümetlerine terkine karar verildi. Ayrıca Romanya’da üretilen zirai ürünlerin ihtiyaç fazlasının uygun fiyatlarla Almanya ve Avusturya-Macaristan hükümetlerine satılmasına dair anlaĢma imzalandı.³² Almanya ve Avusturya–Macaristan’ın Romanya ile bu tür ikili antlaĢmalar yapması Türk heyetini rahatsız etmiĢ ve Türkiye’nin de Romanya petrolleri ve tahıl ürünlerinden yararlanması için giriĢimlerde bulunulmuĢtur.

Romanya petrollerini iĢletmek için Almaya ve Avusturya sermayeli bir Ģirket kurulmasına karar verildikten sonra Sadrazam Mehmet Talat PaĢa 19 Nisan 1918 tarihinde BükreĢ’teki Osmanlı temsilcilerine gönderdiği talimatlarla Ģirkete yüzde on nispetinde

(7)

katılmakta ısrar edilmesini istemiĢtir. Türkiye’nin petrol Ģirketine ortak olma talebi üzerine Avusturya temsilcisi tarafından Türkiye’nin Ģirket sermayesine katkı sağlaması gerektiği ifade edilmiĢtir. Bunun üzerine Türk temsilcisi ReĢat Hikmet Bey sermayeye katkı sağlanarak Ģirkete ortak olma meselesini hükümete sormuĢtur.³³ BükreĢ görüĢmelerine katılan Alman temsilciler de Romanya’daki petrol imtiyazını iĢletecek Ģirketin sermayesine Osmanlı hükümetinin yüzde on oranında iĢtirak etmesini prensip olarak kabul etmiĢledir.³⁴

Türk heyetinin en çok mücadele verdiği konu ise Dobruca’nın statüsü ve buna bağlı olarak Bulgarların Trakya’da Osmanlı’ya toprak vermesi meselesi olmuĢtur. Harbiye Nazırı Enver PaĢa da BükreĢ görüĢmelerinde Dobruca ve Trakya meselelerine doğrudan müdahil olmuĢ ve Türk heyeti ile uzun telgraf haberleĢmeleri yapmıĢtır. Bulgarların Trakya’da Türkiye’ye toprak vermeye yanaĢmaması üzerine Osmanlı hükümeti Dobruca’nın dört müttefik devlet tarafından ortak idare edilmesi konusunda ısrarcı olmuĢ ve bunun üzerine Almanlar Bulgarları ikna etmeye çalıĢmıĢlardır.³⁵

Osmanlı devlet adamları Romanya ile yapılacak barıĢ görüĢmeleri baĢlamadan önce Dobruca meselesine bağlı olarak Trakya’da Bulgaristan’dan toprak almayı düĢünüyorlardı.

Özellikle de Balkan SavaĢları’nda kaybedilen Edirne vilayetine bağlı bölgelerin geri alınması düĢünülüyordu. BükreĢ görüĢmeleri öncesinde bu bölgelerin nüfus istatistiklerini gündeme getirerek Türk nüfus oranlarının yüksekliğinden yararlanmak istiyorlardı. Osmanlı Devleti’nin Bulgaristan’dan istediği bölgelerin nüfus dağılımı ise Ģu Ģekildeydi:

Yer Rum Bulgar İslam

Kırcaali Kazası 0 0 44.265

Gümülcine Sancağı 17.787 27.469 28.565

Dedeağaç Sancağı 1.745 10.836 44.735

Ortaköy Kazası (kaybedilmiĢ kısım) 4.220 4.127 31.697 MustafapaĢa Kazası (kaybedilmiĢ kısım) 6.050 7.261 31.697

Bulgarlardan alınması düĢünülen yerlerde Ġslam olarak belirtilen nüfusun büyük bir kısmının Türk olduğu da ısrarla vurgulanıyordu.

Enver PaĢa, Sadrazam Talat PaĢa’yla 5-20 Mart 1918 tarihleri arasında yaptığı telgraflaĢmalarda Almanların tüm Dobruca’yı Bulgarlara verme düĢüncesinden dolayı Trakya’da Mestakara Suyu’na kadar olan bölgenin Bulgarlar tarafından Türkiye’ye bırakılması konusunda ısrarcı olunmasını istemiĢtir. Enver PaĢa bu meselenin çözümünde Almanların

(8)

düĢüncesini anlamak için Alman karargâhında görevli Zeki PaĢa ile de telgraflaĢmıĢtır. Zeki PaĢa, Almanların Bulgarların Batı Trakya’yı terke yanaĢmayacaklarını düĢündüklerinden Türkiye’nin Bulgaristan’dan toprak istekleri konusunda ısrarcı olmayacaklarını tahmin etmektedir. Bu tür isteklerin Bulgarlarda harbin devamı sırasında Ģüphe ve endiĢeye neden olacağını düĢünen Almanlar sadece BükreĢ görüĢmelerinde bazı Osmanlı istekleri konusunda destek verebileceklerini ifade etmiĢlerdi. Fakat Enver PaĢa’ya göre Almanlar; Bulgarlar harbe girerken Osmanlı tarafından Bulgaristan’a bırakılan yerlerin geri verileceği konusunda taahhütte bulunmuĢlardı.³⁶

BükreĢ AntlaĢması’yla Bulgarlar tüm Dobruca’yı alırlarsa savaĢa girerken kendilerine vaat edilenden çok daha fazla toprak elde etmiĢ olacaklardı. Enver PaĢa, “Bize de harbe girerken yapılan ilk antlaĢma ile Hazar Denizi’ne ulaĢıp Orta Asya Türkleri ile birleĢme vaat edilmiĢti.” Ģeklinde söz verildiğini belirtmiĢtir. Enver PaĢa gerek Ģahsı ve gerekse Osmanlı hükümeti tarafından Almanya’ya karĢı yapabilecek yardım ve fedakârlığın azamisinin yapıldığını fakat Batı Trakya’da Türkiye’ye toprak verilmesine karĢı çıkılarak Türkiye’nin cezalandırılmak istendiğini düĢünmektedir.

Türk milletinin Almanya ile kader birlikteliği yaptığını ve savaĢ sırasında üzerine düĢen görevi fazlasıyla yerine getirdiğini düĢünen Enver PaĢa önce Güney Dobruca’nın yalnız bir kısmının Bulgaristan’a verilmesi düĢünülürken sonradan tüm Dobruca’nın verilmesinin gündeme getirilmesi üzerine Edirne vilayetinin Bulgaristan’da bulunan ve nüfusu yüzde doksan beĢ oranında Türk olan Mestakara Suyu’na kadar olan yerlerin Türkiye’ye bırakılmasını en doğal bir hak olarak görmekteydi. Bundan dolayı Sadrazam baĢkanlığındaki barıĢ heyetinden bu isteklerin ve Türkiye’nin haklarının korunmasını istemiĢtir. Enver PaĢa bu yerlerin Osmanlı’ya verilmesi halinde Bulgarların Kavala ve Esterova’ya kadar olan kısmı almalarına da karĢı çıkmayacaklarını da dile getirmiĢtir.³⁷

Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında Balkan SavaĢları sonrasında yapılması düĢünülen ittifak antlaĢmasına göre Bulgarlar Sırbistan’la savaĢa girerse Osmanlı 5 Fırka ile Bulgarlara yardım edecekti. Bulgarlar galip gelerek Sırp Makedonya’sını alırlarsa Karaağaç Limanı kendilerinde kalmak üzere Gümülcine ve Kırcaali dâhil Garbi Trakya’nın doğusunu Osmanlı Devleti’ne vereceklerdi. Eğer Bulgarlar Yunanistan’la da savaĢarak Kavala, Drama havalisi ile Yunanistan Makedonya’sını alırlarsa Osmanlıya Mestakara Suyu’na kadar bütün Trakya’yı iade edeceklerdi. Bu mutabakat Enver PaĢa tarafından Mestakara Suyu’na kadar olan yerleri Bulgarlardan istenmesine en önemli dayanak olarak görülmekteydi.

Enver PaĢa, Bulgarların Ege’ye açılması konusunda sıkıntı olmasından dolayı Türk heyetinin Mestakara Suyu’na kadar olan toprak talebinde ısrar edilmesinin hiçbir fayda sağlamayacağı düĢünülüyorsa Kavala ve havalisi Bulgarlara iade edildiği vakit Türkiye’nin istediği Mestakara hududu elde edilmek Ģartıyla Karaağaç Limanı’nın Bulgarlara verilmesini ve Gümülcine Türkiye’de kalmak Ģartıyla hududun Gümülcine’nin batısından ve Karaağaç Limanı’nın doğusundan belirlenecek münasip bir sahil noktasından kuzeye bir hat ile uzatılarak kabul edilmesini uygun görmekteydi.

Enver PaĢa 15 Mart 1918’de Bulgar Makedonya Komitesi BaĢkanı Doktor Nikolof ile yaptığı görüĢmede Bulgarların sadece Sırp Makedonya’sını değil Dobruca’yı ve Sırbistan’ın

36 BOA. HR.SYS. Dosya No:2360 Gömlek No:4.

(9)

yarısını ve Arnavutluk’un bir kısmını Osmanlı’nın ittifakı sayesinde aldığını belirtmiĢtir.

Bundan dolayı Balkan SavaĢları sonrasında yapılan ittifak antlaĢmasına dikkat çekerek Bulgaristan’ın Osmanlı ile gelecekte iyi geçinme niyeti varsa Karaağaç Limanı kendilerinde kalmak üzere Kırcaali dâhil Trakya’nın Ģark kısmını Türkiye’ye vermeleri gerektiğini belirtmiĢtir. Bulgarların Kavala ve Drama ile beraber Yunanistan Makedonya’sını da alması halinde ise Bulgaristan’ın Mestakara Suyu’na kadar tüm Trakya’yı Türkiye’ye vermesi gerektiğini söylüyordu. Enver PaĢa bu görüĢlerinin Ģahsi olduğunu belirtse de dolaylı yoldan Bulgarları tehdit ederek Osmanlı’nın isteklerini açıkça dile getirmiĢti.³⁸

Enver PaĢa, Osmanlı’nın Trakya’daki toprak talepleriyle ilgili istekleri dikkate alınmadığı takdirde son çare olarak Bulgarlarla Osmanlı arasındaki meselelerin görüĢülmesinin genel barıĢ yapılana kadar ertelenmesini ve Osmanlı isteklerini tam olarak karĢılamayan bir anlaĢmanın imzalanmamasını düĢünmektedir ve bu fikrini Almanlara da iletmiĢtir.³⁹ Bu bağlamda da BükreĢ AntlaĢması ile Dobruca’nın tamamının Bulgarlara verilmesi engellenmiĢ ve savaĢ sonrasında pazarlık konusu hale getirilmiĢtir. Almanya Hariciye Nazırı Fon Gulman’a göre Balkan SavaĢları’ndan kalma diğer meselelerin de halledilmesinden sonra Kuzey Dobruca da Bulgaristan’a verilecekti. ⁴⁰

Osmanlı heyetinin görüĢmelerde ısrarcı olduğu diğer bir gündem de af meselesiydi.

Türkiye özellikle Romanya’nın iĢgali sırasında Osmanlı ordusuna yardım eden Romanya Müslümanları ile ilgili af ilanında da ısrarcı olarak⁴¹ Romanya’da kalan Türklerin haklarını da korumaya çalıĢmıĢtır.

3. Antlaşmanın İmzalanması

7 Mart 1918’de temel çerçevesi üzerinde mutabakat sağlanan barıĢ antlaĢmasının ayrıntıları, kurulan komisyonların iki ay süren çalıĢmaları sonucunda belirlenmiĢ ve 7 Mayıs 1918’de Almanya, Avusturya–Macaristan, Osmanlı ve Bulgaristan ile Romanya arasında BükreĢ AntlaĢması imzalanmıĢtır.⁴²

BükreĢ AntlaĢması özellikle Romanya’nın Birinci Dünya SavaĢı’na katılmasına karar verilen Kotroçeni Sarayı’ndaki odada imzalanmıĢtır. BükreĢ AntlaĢması ile Birinci Dünya SavaĢı’nda ġark Cephesi’nin kesin olarak kapandığı düĢünülüyordu. Almanya Hariciye Nazırı Fon Gulman’a göre ise bu barıĢ Avusturya-Macaristan ile Almanya arasında mevcut olan dostane iliĢkileri kuvvetlendirmiĢti. Almanlar, BükreĢ AntlaĢması ile kendi iktisadi menfaatlerini koruduklarını ama Romanya’ya da ekonomisini geliĢtirmesi için uygun Ģartlar bıraktıklarını düĢünmekteydi. BarıĢ görüĢmelerinde en çok tartıĢılan mesele ise Dobruca’nın konumu olmuĢtu. Ġmzalanan antlaĢmayla sadece Güney Dobruca Bulgaristan’a bırakılmıĢ ve Kuzey Dobruca’nın dört Ġttifak Devleti’nin ortak idaresinde kalmasına karar verilmiĢti.⁴³

40 Siyasiyat, Fon Gulman’ın Beyanatı, Tercüman-ı Hakikat, 11 Mayıs 1918, s.1.

42 Romanya ile Musalaha Ġmza Edildi, Sabah, 8 Mayıs 1918, s.2, BOA. HR.SYS. Dosya No: 2360 Gömlek No:11.

43 Romanya ile Sulhun Ġmzası, Sabah, 9 Mayıs 1918, s.1.

(10)

Türkiye Dobruca’nın tamamının Bulgaristan’a verilmesini engelleyerek Trakya’da almayı düĢündüğü topraklarla ilgili savaĢ sonuna elinde koz bırakmıĢ oluyordu.⁴⁴

Osmanlı Devleti ile Romanya arasında imzalanan BükreĢ AntlaĢması 5 bölümden oluĢmaktaydı. Bu antlaĢmayla harp sırasında karĢılıklı olarak meydana gelen hukuki ve ticari sorunların çözülmesi için Ģartlar belirlenmiĢti.

Öncelikli olarak Osmanlı ve Romanya arasında posta ve telgraf haberleĢmesinin yeniden baĢlaması için gerekenlerin yapılmasına karar verilmiĢti. AntlaĢmanın tazminat Ģartlarına göre iki tarafın memur ve konsolosluklarının uğradıkları ve yaptıkları zararlar karĢılıklı olarak ödenecekti. Romanya’da savaĢan Osmanlı orduları tarafından yapılmıĢ olabilecek zararlar Türkiye tarafından ödenmeyecekti. Bu gibi zararlar tarafsız ülke vatandaĢlarını etkilemiĢse, Romanya hükümeti tarafından karĢılanacaktı.⁴⁵ Romanya hükümeti 1877-1878 harbi esnasında ve bu harpten sonra Osmanlı ülkesine göç etmiĢ olan Dobruca’daki Müslüman emlak sahiplerinin el konulan mallarına karĢılık olarak on iki ay içerisinde Osmanlı hükümetine yedi milyon mark ödeyecekti.⁴⁶

Harp dolayısıyla, iki ülke vatandaĢlarının diğer ülkede el konulan emlak ve malları da geri verilecekti. Harp esirleri ve sivil esirler karĢılıklı olarak hemen iade edilecekti. Tarafların esirleri tarafından iĢlenen suçlar ve Romanya Müslümanlarının siyasi ve askeri suçları ise af kapsamına alınacaktı.

Mübadele borçlanması beyannamesine göre ise Romanya’dan Türkiye’ye yapılacak ithalat Türkiye’den Romanya’ya yapılacak ihracattan fazla olduğu takdirde Romanya’da Türk parasının değerini korumak için Osmanlı hükümeti Romanya’dan mübadele borçlanması yapabilecekti.⁴⁷

AntlaĢmaya göre Osmanlı hükümetinin Romanya’dan alacağı ihtiyaç maddeleri ve petrol, Romanya’nın ihtiyaç fazlasının yüzde onunu geçmeyecekti. Osmanlı hükümeti Romanya’dan aldığı ihtiyaç maddelerine ve petrole Avusturya-Macaristan ve Almanya’nın ödediği fiyatı ödeyecekti. Türkiye petrol ihtiyacını Kafkasya veya Irak’tan karĢılarsa yüzde on oranı düĢürülebilecekti. Romanya’dan alınacak ürünlerle ilgili BükreĢ’te imzalanan bu protokol Alman ve Avusturya hükümetlerince 21 Mayıs 1918 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiĢtir.⁴⁸

Yapılan antlaĢma ile Dobruca’nın Bulgaristan’a bırakılan kısmı ile Ġttifak Devletleri’nce ortak yönetilecek kısmı net bir Ģekilde ayrılmıĢtı. Romanya belirlenen yeni sınırla Avusturya-Macaristan’a 10-15 kilometre derinliğinde bir araziyi terk ediyordu.⁴⁹ BükreĢ AntlaĢmasıyla oluĢan bu yeni sınırlar gazetelerde çıkan haritalarla kamuoyuna gösterilmiĢti.⁵⁰

Romanya ile yapılan uzun barıĢ görüĢmeleri sonrasında Türk heyetinin baĢkanı Hariciye Nazırı Ahmet Nesimi Bey ve beraberindeki heyet antlaĢmanın imzalanmasından sonra 10 Mayıs’ta özel bir trenle Ġstanbul’a dönmüĢlerdir. Heyet istasyonda Sadrazam Talat

44 Romanya Sulhu, Sabah, 12 Mayıs 1918, s.1.

45 Son Havadis, Tanin, 13 Mayıs 1918, s.3.

47 Son Havadis, Tanin, 13 Mayıs 1918, s.3.

49 Romanya’nın Terk Ettiği Arazinin Vüsati, Sabah, 15 Mayıs 1918, s.1.

50 BükreĢ Sulhu ve Müttefikler, İkdam, 9 Mayıs 1918, s.1.

(11)

PaĢa, Harbiye Nazırı Enver PaĢa ile birlikte kalabalık bir heyet tarafından karĢılanmıĢlardı.⁵¹ Üst düzey devlet adamlarınca yapılan bu karĢılama töreni Türkiye’nin BükreĢ AntlaĢması’ndan beklentilerinin büyük oranda karĢılandığını göstermekteydi.

4- Bükreş Antlaşması Sonrası Basında Çıkan Değerlendirmeler

Avusturya-Macaristan’a teminat verdikten iki gün sonra Ġttifak Devletleri’ne karĢı savaĢ açması namertçe bir hareket olarak görülen Romanya, büyük hayallerle girdiği savaĢtan ezilmiĢ bir halde çıkmıĢtı. Türk kamuoyuna göre eğer Romanya savaĢa girmeyip tarafsızlığını korusaydı refah seviyesi açısından dünyada ender görülen memleketlerden biri haline gelecekti.⁵² Ġttifak Devletleri’ni arkadan vurmak isteyen Romanya’nın iĢgale uğrayarak tahıl sıkıntısı çeken Ġttifak Devletleri’nin ihtiyacını karĢılar hale gelmesi de ilginç bir durum olarak değerlendiriliyordu.⁵³ Genel barıĢ yapılana kadar Romanya’nın siyasi ve ekonomik durumunun savaĢ sırasında önemli roller üstleneceği düĢünülmekteydi.⁵⁴

Basına göre Almanlar BükreĢ AntlaĢması’ndan sadece ekonomik çıkarlar elde etmeyi amaçlıyordu. Almanya Romanya’dan toprak alınmasını çok istememekteydi. Fakat Avusturya- Macaristan’ın sınırlarını savaĢ öncesinden daha uygun hale getirmeyi istemesi, Bulgaristan’ın Balkan SavaĢları’ndaki kayıplarını giderme arzusu taĢıması, Osmanlı’nın da Bulgaristan’ın kazançlarına bağlı olarak Balkanlarda kaybettiği bazı yerleri geri alma isteği anlaĢma görüĢmelerinin uzamasına ve bazı meselelerin halledilememesine neden olmuĢtu.⁵⁵

Romanya, Dobruca’yı kaybetmesine rağmen Rusya’dan ayrılan Basarabya’nın mühim bir kısmını alarak toprak kaybını telafi etmiĢti.⁵⁶ Bu durum, Romanya’nın yenilmesine rağmen toprak kazanarak galip devlet gibi muamele görmesi anlamına geliyordu.⁵⁷ Ġttifak Devletleri BükreĢ AntlaĢması’nı planlarken Basarabya’nın Romanya’ya Dobruca’nın da Bulgaristan’a verilmesine karar vererek Balkan SavaĢları sonrasında ortaya çıkan sorunların çözümünü amaçlamıĢlardı. Türk kamuoyu da Bulgarların Trakya’da Türkiye lehine sınır değiĢikliğine razı olması halinde verdiği toprağın çok fazlası olarak Kuzey Dobruca’yı da alacağını düĢünmekteydi.⁵⁸

BükreĢ AntlaĢması ile Ġttifak Devletleri tarafından Romanya’ya iyi bir gelecek kurabilme Ģansı verilerek Romanya için savaĢta akıtılmıĢ kanlardan baĢka her Ģeyin telafisi mümkün hale getirilmiĢti. Bu durum müttefiklerin hiçbir milleti mahvetme fikrinde olmadığını göstermesi adına önemli görülmekteydi. ⁵⁹ Ġttifak Devletleri intikam ve istila hırsı peĢinde koĢsalardı Romanya ile çok daha ağır Ģartlarda bir antlaĢma imzalayabilirlerdi. ⁶⁰

51 Sulh Murahhaslarımız, Sabah, 11 Mayıs 1918, s.1.

52 Siyasiyat, Romanya Sulhu, Tanin, 10 Mayıs 1918, s.1.

54 Romanya Sulhu ve Telif-i Menafi, Sabah, 3 Mart 1918, s.1.

55 BükreĢ Sulhu Münasebetiyle, Tercüman-ı Hakikat, 12 Mayıs 1918, s.1.

57 Siyasiyat Romanya Ġle Sulh, Tercüman-ı Hakikat, 7 Mart 1918, s.1.

58 Siyasiyat, Fon Gulman’ın Beyanatı Tercüman-ı Hakikat, 11 Mayıs 1918, s.1.

59 Siyasiyat, Romanya Sulhu, Tanin, 10 Mayıs 1918, s.1

60 Siyasiyat, Romanya Ġle Sulh, Tercüman-ı Hakikat, 7 Mart 1918, s.1

(12)

BükreĢ AntlaĢması Türkiye açısından ġark Cephesi’nin tamamen kapanması ve iktisadi çıkarlar sağlaması adına kazançlı görülmüĢtü. Bu antlaĢma ile Türkiye adına Trakya’da Bulgaristan’dan toprak alma Ģansı da ortaya çıkmıĢtı. Basın bu baĢarıyı da Çanakkale’de Ģehit düĢen binlerce Türk askerinin baĢarısı olarak görmekteydi. ⁶¹

Tercüman-ı Hakikat gazetesi baĢyazarı Ahmet Ağaoğlu da Türk heyetinin BükreĢ görüĢmelerinden millî çıkarlara çok uygun bir antlaĢma imzalayarak döndüğünü düĢünmekteydi.⁶²

Sonuç

Balkan devletlerinin Balkan SavaĢları sonrasında ortaya çıkan sorunları çözmek için giriĢimlerde ve ittifaklarda bulundukları bir sırada Birinci Dünya SavaĢı baĢlamıĢtı.

Sorunlarına ve beklentilerine göre savaĢ sırasındaki konumlarını belirleyen Balkan devletlerinden Bulgaristan, Balkan SavaĢları’nda Romanya’ya kaptırdığı Dobruca’yı geri alabilmek içi Ġttifak Grubu’nda yer alırken Romanya da hem Bulgaristan’ın karĢısında yer almak hem de Rus baskısından dolayı Ġtilaf Grubu’nda yer almıĢtır.

Rusya’nın savaĢtan çekilmesinden sonra Ġtilaf Devletleri ile irtibatı kesilen ve ülkesinin büyük bir kısmı da Ġttifak Devletleri’nce iĢgal edilen Romanya da ateĢkes isteyerek savaĢtan çekilmiĢtir. Rusya ile 3 Mart 1918’de Brest-Litovsk BarıĢ AntlaĢması imzalanmasına rağmen Ġttifak Devletleri arasında Romanya’daki tahıl ve petrol gibi kaynakların paylaĢımı ile Dobruca’nın konumu gibi sorunlardan dolayı Romanya ile yapılacak barıĢ antlaĢması gecikmiĢtir.

Enver PaĢa, Balkan SavaĢları sonrasında Bulgarlarla yapılan ittifak antlaĢmalarında Bulgaristan’ın Makedonya ve Trakya’da toprak alması halinde Batı Trakya’daki Mestakara Suyu’na kadar olan yerlerin Türkiye’ye bırakılmasını kabul etmesinden dolayı Bulgaristan’ın Türkiye’ye toprak vermesi konusunda ısrarcı olmuĢtur. Enver PaĢa için Türkiye’nin Bulgaristan’dan toprak talepleri karĢısında Almanların isteksiz tavrı, savaĢ öncesinde verilen sözler ve Türkiye’nin savaĢta yaptı fedakârlıklar dikkate alındığında tam bir hayal kırklığı olmuĢtur.

Almanlar savaĢ devam ederken Bulgaristan’dan ısrarla toprak talep edilmesinin ittifakı bozabileceği endiĢesiyle Türkiye’nin taleplerinde ısrarcı olmamasını ve savaĢ sonuna bırakılmasını istemiĢtir. Türkiye de savaĢ sonrasında toprak talepleri konusunda elinde koz bulunması amacıyla BükreĢ AntlaĢması’nda Dobruca’nın kuzeyinin Bulgaristan’a bırakılmasını engellemiĢtir.

Enver PaĢa’nın BükreĢ müzakerelerine katılan Türk heyeti ile yaptığı telgraf haberleĢmeleri, Osmanlı’nın Balkan SavaĢları sonrasında Bulgarlarla yaptığı ittifak antlaĢmasıyla Bulgaristan’ın Makedonya’yı alması karĢılığında Trakya’dan Türkiye’ye toprak vermeye razı olduğunu göstermekteydi. Almanların BükreĢ görüĢmelerinde Bulgaristan lehine tavır takınması üzerine hayal kırıklığı yaĢayan Enver PaĢa, savaĢ öncesinde Almanlarla yapılan ittifak antlaĢması ile Almanların Türkiye’ye sınırlarını ciddi anlamda geniĢletme sözü verdiğini dile getirmiĢtir.

61 Siyasiyat, Romanya Ġle Sulh, Tercüman-ı Hakikat, 7 Mart 1918, s.1

62 Ahmet Ağaoğlu, Siyasiyat, Tercüman-ı Hakikat, 2 Mayıs 1918, s.1

(13)

BükreĢ barıĢ görüĢmeleri neticesinde Romanya’nın ekonomik kaynakları, aslan payını Almanya ve Avusturya almak üzere, Ġttifak Devletleri arasında paylaĢtırılmıĢ ve petrol iĢletmeleri için ortak bir Ģirket kurulmasına karar verilmiĢtir. Dobruca meselesi ise Ġttifak Devletleri arasında sorun çıkmaması amacıyla savaĢ sonrasına bırakılmıĢtır. Fakat bu antlaĢma, imzalanmasından yaklaĢık beĢ ay sonra savaĢın Ġttifak Devletleri aleyhine sonuçlanması üzerine geçerliliğini yitirmiĢtir. Bundan dolayı BükreĢ AntlaĢması unutulmuĢ ve uygulanamayan bir antlaĢma olarak tarihteki yerini almıĢtır.

Ek-1: Kuzey Dobruca’nın Bulgaristan’a verilmesi karĢılığında Osmanlı Devleti’nin Bulgaristan’dan almayı istediği yerleri gösteren harita

KAYNAKÇA A- Arşiv Belgeleri

BOA. HR.SYS. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Hariciye Nezareti Siyasi) Dosya No: 2299 Gömlek No:10.

BOA. HR.SYS. Dosya No: 2299 Gömlek No:11.

(14)

BOA. HR.SYS. Dosya No:2360 Gömlek No:4.

B- Süreli Yayınlar

“Avusturya’da Mühim Bir Hadisat”, İkdam, 29 Haziran 1914.

“BükreĢ Sulhu Münasebetiyle”, Tercüman-ı Hakikat, 12 Mayıs 1918.

“BükreĢ Sulhu ve Müttefikler”, İkdam, 9 Mayıs 1918.

“Romanya ile Ġmzalanan Mukaddemat-ı Sulhiye”, Sabah, 7 Mart 1918.

“Romanya ile Musalaha Ġmza Edildi”, Sabah, 8 Mayıs 1918.

“Romanya ile Sulh Müzakeratı”, Sabah, 16 Mart 1918.

“Romanya ile Sulh Müzakeratı”, Sabah, 10 Mart 1918.

“Romanya ile Sulhun Ġmzası”, Sabah, 9 Mayıs 1918.

“Romanya Kabul Ediyor”, Sabah, 4 Mart 1918.

“Romanya Sulhu ve Telif-i Menafi”, Sabah, 3 Mart 1918.

“Romanya Sulhu”, Sabah, 12 Mayıs 1918.

“Romanya’nın Terk Ettiği Arazinin Vüsati”, Sabah, 15 Mayıs 1918.

“Romanya’nın Vaziyeti”, İkdam, 22 Eylül 1914.

“Romenler Mütareke ġartlarını Kabul Ettiler”, Sabah, 6 Mart 1918.

“Son Havadis”, Tanin, 13 Mayıs 1918.

“Sulh Murahhaslarımız”, Sabah, 11 Mayıs 1918.

“Üçüncü Sulh”, Sabah, 7 Mart 1918.

Siyasiyat, “Fon Gulman’ın Beyanatı”, Tercüman-ı Hakikat, 11 Mayıs 1918.

Siyasiyat, “Romanya Ġle Sulh”, Tercüman-ı Hakikat, 7 Mart 1918.

Siyasiyat, “Romanya Sulhu”, Tanin, 10 Mayıs 1918.

AĞAOĞLU, Ahmet, Siyasiyat, Tercüman-ı Hakikat, 2 Mayıs 1918.

(15)

C- Kitaplar

BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâp Tarihi, TTK Yayınları, Ankara, 1991.

BOSTANCI, Mustafa, Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Adalar Meselesi, (Gazi Üniversitesi YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), 2005.

ERASLAN, Cezmi, “Bir Devin ÇöküĢü: Osmanlı Devleti’nin Sonu", Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I, Ankara, 2000.

GÖRGÜLÜ, Ġsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, Ankara, 1993.

HALĠL Menteşenin Hatıraları, (GiriĢ: Ġsmail Arar), Ġstanbul, 1986.

JOSEPH, Pomiankowski, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü, Çev. Kemal Turan, Kayıhan Yayınları, Ġstanbul, 2003.

KURAT, Akdes Nimet, “Brest – Litovsk Müzakereleri ve BarıĢı”, Belleten, C.XXXI, Sayı:123, Ankara, 1967.

SARINAY, Yusuf, “Osmanlı Devleti’nin Bulgaristan’ın Bağımsızlığını Tanıması ve Türk Bulgar ĠliĢkilerinin GeliĢmesi (1908-1914)”, Uluslar arası Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk- Bulgar İlişkileri Sempozyumu, EskiĢehir, Mayıs 2003.

ġĠMġĠR, Bilal N., Ege Sorunu, Belgeler, C. II, Ankara, 1982.