Grepevine Fanleaf Virus (GVFLV) (Yelpaze yapraklılık virüsü, Kısa
boğum virüsü)
Vironlar yuvarlak şekilli, 30 nm çapında tek sarmal RNA’lı ve 2 parçalı genomlu Comoviridae familyasından Nepovirus cinsine ait bir virustur.
Fanleaf belirtileri virusun strainleri ve diğer virusların mevcudiyeti ile değişiklik göstermektedir. Virusun fanleaf, sarı mozaik ve damar bantlaşması olmak üzere 3 straini bulunmaktadır. Etmen GLRV ve diğer Nepovirus’lar (Arabis mozaik, Raspberry ringspot, Strawberry latent ringspot ve Tomato black ring virusu) ile birlikte olabilmektedir. Bu hastalık dünyada asma yetiştiriciliği yapılan pek çok yerde bulunmaktadır.
Enfekteli bitki yapraklarının
simetrisinin bozulması, yaprakların
kırışması, diş sayısının artması
hastalığa fanleaf (yelpaze
yapraklılık) adının verilmesine
sebep olmuştur. Sürgünler anormal
dallanmış veya çift boğumlu, kısa
boğum aralı, yassılaşmış ve zigzag
gelişimlidir.
Az sayıda salkım oluşur,
salkımlar küçülmüştür ve daneler
irili ufaklıdır. Ayrıca zayıf meyve
tutumu söz konusudur. Belirtiler
ilkbahar başlarından itibaren tüm
vegetasyon boyunca görülür, ancak
yazın biraz maskelenme görülebilir.
Etmenin bazı strainleri sarı mozaiğe yol açabilir. Bu belirtiler yapraklarda az sayıda dağınık sarı lekeler, halkalar, çizgileşmeler, beneklenme veya tamamen sararma şeklindedir. Yaprak ve dallarda biraz şekil bozukluğu görülür, fakat salkımlar küçük danelidir.
Sıcak iklimlerde maskelenme çok
belirgindir.
GFLV bazen damar bantlaşması da yapar. Belirtiler olgun yapraklarda ana damar ve damarlar arasına da gidebilen krom sarısı veya yeşilimsi leke şeklindedir. Bu belirtiler ilkbahar sonlarında veya yaz başlarında az sayıda yaprakta görülür ve tüm vegetasyon boyunca kalır. Meyve tutumu zayıf ve az sayıda salkım oluşur, dolayısıyla böyle omcalardan hemen hemen hiç ürün alınamaz.
Virus kısa mesafelere vektörleri olan Xiphinema index ve Xiphinema italiae adlı nematodlarla taşınır.
Mücadelesi
Virustan ari sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
Kısa boğum virüsü nematodlarla taşındığı için, yeni bağlar nematodsuz topraklarda kurulmalıdır.
Hastalıkla bulaşık eski bağlar söküldükten sonra aynı yerde yeni bağ tesis etmek için nematod vektörlerden temizlenmesi amacıyla en az 3 yıl süre ile tahıl gibi konukçusu olmayan bitkiler yetiştirilmelidir.
Grapevine Leafroll Virus (GLRV) (Asma yaprak kıvrılma virüsü)
Bu hastalığa 9 adet kadar olan Grapevine Leafroll asociated viruslar (1-9) yol açmaktadır. Bu viruslar Closteroviridae familyasından uzun, ipliğimsi partiküllü 1400- 2200 nm uzunluğunda, 10-12 nm genişliğinde, tek parçalı genomlu tek sarmal RNA içeren bir yapıdadır.
Bu viruslar asmanın floem dokusunda bulunurlar ve çoğalırlar.
GLRV’lar floemi sürgün, yaprak ve
meyve saplarında besin maddesi
akışına zarar verecek derecede
tahrip ederler. İletim demetlerindeki
bu tahrip asmaları cüce bırakır,
güçlerini düşürür, omcaların
ömrünü kısaltır, meyvede şeker ve
diğer metabolitlerin birikimine engel
olur.
Enfekteli asmalar genellikle
daha az salkım verirler, meyve
verimleri düşük (%30-50’ye
kadar) ve dane büyüklükleri
farklıdır, meyveler geç
olgunlaşır.
GLRV enfekteli asmalardan üretilen kırmızı şarapların rengi nispeten açık olur ve antosiyanin pigment düzeyi (%50’ye kadar) de düşer. Bundan başka hastalık aşı uyuşmazlıklarına da yol açabilir.
Enfekteli asmalar tipik olarak yaz sonlarına kadar herhangi bir belirti göstermezler.
Hastalığa adını veren yaprak kıvrılması yaz ortalarında dalların dibindeki olgun yapraklardan başlayarak genç yapraklara doğru ilerler.
Yapraklardaki renk değişiklikleri (kırmızı meyvelilerde kırmızımsı mor, beyaz meyvelilerde sarımsı) yaz sonlarında belirgin hale gelir.
Dolayısıyla
Chardonnay gibi beyaz meyveli çeşitlerde yine yaz sonlarında yapraklar genel bir sararma veya klorotik beneklenme gösterebilirler.
Enfekteli sultani çekirdeksiz ve
parmak gibi beyaz üzüm çeşitlerinde
de yapraklarda hafif bir sararma
görülür.
Bazı beyaz üzüm çeşitlerinde
yapraklar kıvrılabilir. Bazı beyaz
meyveli asmalarda da hiçbir belirti
görülmeyebilir. Belirtiler serin
koşullarda ve omcanın gölgede
kalmış taraflarında çok daha
belirgin bir şekilde görülür.
Hastalığa Amerikan asma türleri dahil
tüm asma çeşitleri duyarlıdır, ancak
Amerikan asma türleriyle Fransız-
Amerikan hibrit çeşitleri virüsü
taşımalarına rağmen görünür belirti
vermezler. Bundan dolayı özellikle
meyve suyu sanayinde kullanılan bu
çeşitlerde virüsün varlığı çok dikkati
çekmez.
Bu hastalık ülkemizde bağcılık yapılan hemen hemen her yerde mevcuttur. Virusun dünyada en yaygın tiplerinin GLRaV-1 ve 3 olduğu belirlenmiştir.
GLRV-3 unlubitlerce taşınmakta olup Pseudococcus longispinus, P. maritimus, P.
ficus, P. calceolariae ve P. viburni vektörler olarak saptanmıştır.
Mücadelesi
Sağlıklı asma üretimi için, virüssüz ve sağlıklı asmalardan aşı kalemi ve üretim materyali temin edilmelidir. Ayrıca kullanılacak Amerikan anacı ile üzüm çeşidi asmalarının virüs yönünden endekslenmiş temiz fertlerinden üretilmesi gerekmektedir.
Hastalıklı anaç ve asmalar derhal sökülmelidir.
Unlubitler virusu naklettiklerinden bu zararlıya karşı mücadele yapmak gerekmektedir.
