TÜRKİYE DEMİR VE ÇELİK FABRİKALARI
3. YÜKSEK FIRINI
1. ve 2. No.lu Yüksek Fırınlar Brassert firması tarafından kurulmuşlardır. 1 No.lu Yüksek Fırın 9 Eylül 1939 tarihinde işlet-meye alınmış, inşaatı aynı tarihlerde ikmal edilen 2. Yüksek Fırın, ihtiyaca göre ancak 7. 1. 1950 tarihinde işletmeye açılmış ve 1 No.lu fırın da 20 Şubat 1950 günü söndü-rülerek büyük tamire alınmıştır.
1 No.lu Yüksek Fırın, büyük tamiri ik-mal edilerek fırın 2 . 5 . 1 9 5 2 tarihinde tek-rar işletmeye alınmıştır. 2 No.lu Yüksek Fırın ise 7. 1. 1950 den beri çalıştığından büyük tamire alınması zarureti hasıl ol-muş ve 3 Aralık 1962 de durdurulol-muştur. Bu fırının büyük tamirini ve işletmeye alın-masını müteakip, 1 No.lu fırının da durdu-rulup büyük tamire alınması gerekmektedir.
1. Yüksek Fırın 9 . 9 . 1939 dan 21 Şu-bat 1950 tarihine kadar 852.166 ton, ikinci çalışma devresi olan 2 . 5 . 1 9 5 2 tarihi ile 1 0 . 1 2 . 1 9 6 2 arasında 1.229.018 ton pik is-tihsal etmiştir. (Yekûn 2.081.184 ton)
2. Yüksek Fırın 7 . 1 . 1 9 5 0 den 3 . 1 2 . 1962 tarihine kadar 1.442.708 ton pik is-tihsal etmiştir.
1 ve 2 No.lu Yüksek Fırınlar, % 15 küllü kok ve asgari % 50 tenörlü cevherle günde 300 ton pik istihsal edecek kapasite-dedirler. Buna göre her biri yılda 110.000 ton olmak üzere yekûn istihsal yılda 220 bin ton pik olmalıdır. Divriği cevherinin % 63 e kadar yüksek tenörlü olması ve Ka-rabük'te Sinter tesisleri kurulmuş olması itibariyle bu iki fırından her ikisinin de bü-yük tamirinden sonra, yılda 275.000 ton pik istihsal edilebileceği hesabedilmektedir.
3. Yüksek Fırın :
İşletmelerimizin ı'ntegre tesislerinin tev-siatına paralel olarak inşasına lüzum görü-len 3. Yüksek Fırın ve yardımcı tesisleri, 21. 12. 1957 tarihinde mer'iyete giren bir mukavele ile A l m a n Salzgitter Industriebau Gesellschaft G. m. b. H . firmasına ihale edilmiştir.
Halen mukavele bedelinin t a m a m ı ödenmiş bulunuyor. 1962 yılı sonuna kadar, dahilî iç para sarfiyatı 90,5 milyon T L , mukavele bedeli ve ayrıca döviz transferi suretiyle dış para sarfiyatı 57,6 milyon TL. olmak üzere yekûn sarfiyatı 148,1 milyon TL. baliğ olan tevsiat t a m a m e n ikmal edil-miş ve 10. 12. 1962 tarihinde ateşlenedil-miştir. Yeniden plânlanan ve ayrıca bazı aksamın ıslahını derpiş eden yeni yatırımlarla 1963 sonunda iç para 93,0 milyon TL., dış para 65,1 milyon T L . ve yekûn bedeli 158,1 milyon T L . na baliğ olacaktır. Mukavele T ü r -kiye'de imali m ü m k ü n çelik konstrüksiyon aksam ve ateşe mukavim tuğlanın dahilden
temini ve bunlara ait resimleri Salzgitter fir-masının hadde mamullerimize göre hazır-lanması esasiyle tanzim edilmiştir. Buna uygun olarak 6.350 ton çelik konstrüksiyon Karabük'teki atölyelerimizden 400 ton izole tuğlası, 510 ton ateşe mukavim tuğla ve 2.000 ton ateşe mukavim plâtform tuğlası Filyos'tan temin edilip yerine m o n t e edil-miştir. Tesisler A l m a n personeli nezaretin-de, t a m a m e n kendi mühendis ve işçilerimiz tarafından monte edilmişlerdir.
3. Yüksek Fırın tevsiatmın esas kısım-ları şöyledir :
1. K o k kömürü, cevher ve Sinter ikmal tesisleri.
2. Yüksek Fırın ve hava ısıtıcı soba-ları.
3. G a z temizleme tesisleri.
4. Buhar ve hava istihsal tesisleri. 5. Su temizleme, soğutma ve sirkülâs-yon tesisleri.
6. Gerekli elektrik, ölçü ve ayar tesis-leri ile yardımcı makineler.
N o r m a l kapasitesi günde 900, yılda 325.000 ton pik olan 3. Yüksek F ı r ı n , haz-ne çapı 7 metre olmakla b ü y ü k fırınlar sı-nıfına girmektedir. Sobalardan 900 - 1000°C sıcaklıkta hava istihsal edilecek ve mukave-lede kayıtlı özellikte h a m m a d d e kullanıla-rak, ton pik başına 900 kg. kok k ö m ü r ü sarfedilecektir. Fırın üst plâtformu, yerden 34,2 metre, yürünebilen en süt plâtformu 67,1 metre, fırının en üst noktası 72,0 met-re yüksekliktedir. Yüksek F ı r ı n d a n ayrıca saatte takriben 112.000 m3 hacımda, 900
kııl-lunılan yüksek fırın gazı elde edilecektir. 1 ve 2. Yüksek Fırınların yıllık 275 bin ton pik istihsal % 120 artışla yıllık pik istihsalimiz 600.000 tona yükselecek, bu-nun 55.000 ton kısmı Türkiye piyasasına arzedilecektir.
Tesislere ait muhtelif teknik bilgi ekli liste ve cetvellerde verilmiştir.
Bu muazzam tesislerin bir an önce iş-letmeye alınabilmesi için geçen bir yıl içeri-sinde hummalı bir faaliyet gösterilmiş olup, bazı kısımlarda günde 24 saat çalışılmıştır. Buna paralel olarak tevsiat ünitelerinden kok tesisleri, k ı r m a - e l e m e ve sinter tesis-leri de son 1,5 yıl içerisinde, büyük gayret sarfedilerek ikmal edilmiş ve işletmeye alın-mışlardır. Böylece 1963 yılından itibaren memleketimizin kok, demir ve çelik istihsali geniş ölçüde artarak, piyasada ferahlık ve ucuzluk hasıl olacak, diğer sanayi kollarının daha süratli ve emin olarak inkişafına ze-min hazırlanmış olacaktır.
Kocaman kara cüssesi sakin duruşu ile sınaî kalkınmamızın ve aydın istikbalimizin teminatı olarak yükselen 3. Yüksek Fırını-mızın milletimize ve vatanımıza hayırlı ve uğurlu olmasını dileriz.
3. Yüksek Fırının ihtiva ettiği bölüm-ler ve tesisat:
Modern yenilikleri ve mükemmeliyeti ihtiva eden tesislerimiz şunlardan müteşek-kildir :
1. Kok, cevher ve sinter ikmal tesisleri: Saatlik kapasitesi 121 ton kok ve 220 ton cevher veya Sinter olmak üzere
1 Kok rampası 2 Kok eleği
4 Kok konveyörü 2 Sinter konveyörü 2 Kok bunkeri
18 Cevher veya Sinter bunkeri
1 Cevher vinci ve cevher stok sahası 2 Tartı tertibatı
2 H a r m a n arabası
1 Skip tesisatı ve yardımcı tesislerin-den müteşekkildir.
2. Yüksek Fırın ve sobalar : 1 Yüksek Fırın
3 Hava ısıtıcı soba, 1 baca 6 Komple maden pota arabası 10 Komple cüruf pota arabası ve yardımcı tesislerden müteşekkildir.
3. G a z temizleme tesisleri : 1 Toz tutucu
2 Yıkama kulesi 2 Elektrofilter 1 G a z atma bacası
ve yardımcı tesislerden müteşekkildir. 4. Buhar ve hava istihsal tesisleri: 2 Buhar k a z a n ı : Beheri 27 k g / c m2,
380° - 400°C, 40 t o n / h b u h a r verir. T o z kö-mür, kok gazı ve Yüksek Fırın gazı ile
ısıtı-lır. Bu yakıtların sadece biri veya birlikte üçü ile ısıtılabilir. Yardımcı kömür, gaz, su ikmal ve hazırlama ve diğer yardımcı tesisleriyle birlikte komple.
2 T ü r b o - körük : Beher körüğün kapa-sitesi 2,2 k g / c m - basınçtan 121.500 m3/ h
hava verecek şekildedir.
5. Su temizleme, soğutma ve sirkülas-yon sistemleri :
a) Point I tesisleri : Dereden alman suyu durultmaya mahsus olup, saatte 3200 m3 suyu durultabilir.
b) Point II tesisleri: Saatte 8.500 m3
suyu soğutmak ve tekrar diğer tesislere SÎV-ketmek üzere kurulmuş su sirkülasyon tesi-sidir. 8.500 m3/ s a a t kapasitede bir
hiperbo-lik soğutma kulesi vardır.
c) Point III tesisleri : Sadece gaz te-mizleme tesislerinin su ihtiyacı için kurul-muştur. Saatte 1.500 m3 kirli suyu durultup,
soğutarak tekrar gaz temizleme tesisine sev-keder. 1.500 m3/ s a a t kapasiteli bir cebri su
-soğutma kulesi vardır.
6. Gerekli elektrik teçhizat, ölçü ve ayar sistemleri ve teçhizat:
a) Enerji istihlâki fiili : 3300 kw 3300 Volt. Bundan 1300 kw 3 8 0 / 2 2 0 Volt alter-natif ve 850 kw 250 Volt doğru akım olarak istihlâk edilecektir. Tesis içerisinde 4 adet 630 k V A 2 adet 500 kVA, 2 adet 400 kVA transformatör, 1 adet 750 kw, 250 V. doğru akım motor-generatör grubu ve ge-rekli tesisattan müteşekkildir.
b) Tesisler, en son yenilikleri, otoma-tizmi ve mükemmeliyeti haiz ölçü ve ayar sistemleriyle teçhiz edilmişlerdir.
3. Yüksek Fırın ve yardımcı tesisleri-nin kurulmasında yapılan işler ve malzeme miktarları :
Hafriyat 101 120 m3
Kalıp 150 000 m-Beton demiri 1 250 ten
Beton 50 240 m3
M o n t a j (yekûn) 10 320 ton Oluklu ternit kaplama 5 000 m -Çelik konstrüksiyon 6 350 ton • Kauçuk band 650 m. İzole işleri 1 050 m-Elektrik montajı 460 ton
(308 tonu SIG teslimatı) Elektrik kablosu 45 000 m Ölçü ve ayar teçhizatı 17,8 ton Makine ve teçhizat (yekûn) 3 850 ton Ateşe mukavim tuğla 7 000 ton
(Almanyadan)
Ateşe mukavim tuğla 2 910 ton (Filyostan)
Ateşe mukavim tuğla 9 910 ton (Yekûn)
2. Sinter tevsiatı hakkında kısa not : A l m a n Lurgi firmasına 26 Ekim 1956 tarihli bir mukavele ile 9,95 milyon D M .
ihale edilen tevsiat çelik konstrüksiyon ak-samın, beton inşaatın ve duvar ile çatı örtü-lerinin Türkiye'den temini esasına göre tan-zim edilmiştir.
38.9 milyon TL. iç para 27,5 milyon TL. dış para yekûnen 61,6 milyon T L . malolan tesisin 1593 ton makine, elektrik, v.s. aksamını Lurgi teslim etmiş, 4950 ton k smı dahilden temin edilmiştir.
Tesis :
1 — 8 saatte 2000 ton kapasiteli kır-ma ve eleme tesisleri ile
2 — G ü n d e 1500 ton kapasiteli sinter-leme tesislerinden müteşekkildir.
Toz cevheri kıymetlendirmek, cevherin kükürtünü yakmak ve yok etmek, iri cev-heri 40 m m iriliğe indirmek için kurulan tesisin yıllık sinter istihsali 425 000 ton he-sabedilmektedir. Sinter Yüksek Fırınının ham maddesidir.
(Baştarafı 182. Sayfada)
n S T O C K H O L M ' D A B U G Ü N K Ü Ü R B A -N İ Z M : Paris Güzel Sanatlar Akademisinde Şubat ayında açılmış bulunan, Stockholm'da bugünkü ürbanizm sergisi, büyük şehirlerin gelişmesinde ortaya çıkan problemlere ras-yonel bir çare bulması bakımından çok en-teresan bulunmuştur. 1930 da 450.000 nü-fusu bulunan bu şehir, halen 1.200.000 ki-şiyi barındırmaktadır. 1958 de kabul edilen nâzım plânına göre, büyük Stockholm şeh-ri 1.500.000 kişiye göre düşünülmüş olup 1990 da ikmal edilecektir. Şehir 28 komün-den müteşekkil olup 240.000 hektar üzerine yayılmıştır ve her sene 14.000 ikametgâh inşa edilmektedir.
