Yaz›n sona ermek üzere oldu¤u bu dönemde, gökyüzü çok zengin. Çünkü, gökadam›z Saman-yolu’nun merkezi, gökyüzündeki en yüksek konu-munda. Bu bölge, milyarlarca y›ld›z›n yan› s›ra, çok say›da y›ld›z kümesi ve bulutsu içerir. Bunla-r›n bir bölümü ç›plak gözle bile görülebilecek ka-dar parlak. E¤er ›fl›k kirlili¤inden uzak, havan›n temiz oldu¤u bir yerde gözlem yapma olana¤›n›z varsa, hava karard›ktan sonra Samanyolu kufla¤›-n›n gökyüzünü boydan boya sard›¤›n› görebilirsi-niz. Samanyolu’nun merkezini görmek için güne-ye do¤ru dönmeniz güne-yeterli.
Bir dürbününüz varsa, Samanyolu’nun mer-kezinde bir gezintiye ç›kabilirsiniz. Birbirine ya-k›n konumda, benzer parlakl›kta çok say›da y›ld›z içeren aç›k y›ld›z kümeleri, bu bölgede çok yo-¤un. Bunlar›n bir bölümünün çevresinde görece-¤iniz bulut benzeri yap›larsa bulutsulard›r.
E¤er gözlemlerinizi sabah saatlerine kadar sürdürürseniz, ilerleyen saatlerde sonbahar ve k›fl tak›my›ld›zlar›n›n da yükseldi¤ini görebilirsiniz.
Eylül’de Gezegenler
Akflam›n iki gezegeni Venüs ve Jüpiter, ay›n ilk günü birbirlerine 1° kadar yak›n görünür konumdalar. Venüs, ay boyunca gökyü-zündeki yükselimini koruyor ve güney-bat›ya do¤ru ilerliyor. Baflak Tak›m-y›ld›z›’nda yer alan Venüs, 6 Ey-lül’de tak›my›ld›z›n en parlak y›l-d›z› Spika’yla 1.5 derece kadar yak›nlaflacak. Bat›-güneybat› ufku üzerinde giderek alça-lan Jüpiter, ay sonunda iyi-ce alçalm›fl olacak. Ay›n son günleri, akflam alaca-karanl›¤›nda iyice alçakta yer alan Jüpiter, zorlukla seçiliyor olacak.
Mars, her geçen gün bize biraz daha yak›nlafl›-yor. Bu sayede onu giderek daha parlak görüyoruz. Ey-lül’ün bafl›nda 22:30 civar›nda do¤an gezegen, ay sonunda 20:30’da do¤uyor. Bu süre içinde, Mars’›n parlakl›¤› -1 kadirden -1.7 kadire, yani iki kat›na ç›kacak. Mars, bu parlakl›¤›yla gökyüzünün en parlak y›l-d›z› olan Sirius’tan da parlak olacak. Gezegen, yak›nl›¤› nedeniyle teleskoplu gözlemciler için de iyi bir hedef haline geliyor.
Satürn, Eylül bafl›nda gündo¤umundan iki saat önce do¤uyor. Ay sonundaysa bu süre 4
saa-zengin aç›k y›ld›z kümelerinden biri olan Ar›kova-n›’n›n (M44) çok yak›n›nda olacak. Bir dürbün ya da küçük bir teleskopla, küme ve gezegen ayn› anda izlenebilir.
Ay›n ilk yar›s› sabah gökyüzünde bulunan Merkür, ay›n ilk günleri gündo¤umundan yakla-fl›k 1 saat önce do¤uyor. K›sa süre sonra hava iyice ayd›nlanaca¤›ndan, gezegeni gözlemek için süre çok s›n›rl›. 18 Eylül’de akflam gökyüzüne geçen gezegen ay sonunda Günefl’ten 45 dakika sonra bat›yor. Gezegen batt›¤›nda hava henüz ka-rarmam›fl olaca¤›ndan Merkür’ü ufkun üzerinde görmek zor
ola-cak.
Ay, 3 Eylül’de yeniay, 11 Ey-lül’de ilkdördün, 18 EyEy-lül’de dolunay, 25 Eylül’de son-dördün hallerinden
geçe-cek.
Gök Olaylar›
10 Eylül akflam›, saat 20:00 civar› Ay ve Akrep’in en par-laky›ld›z› Antares çok yak›n görünümde olacaklar. 22 Ey-lül’de Ay, Mars’la yak›nlaflacak; bu s›rada aralar›ndaki aç›sal görü-nür uzakl›k 5° olacak. 28 Eylül’de Ay, Satürn’le 4° yak›nlaflacak. Satürn ve Ay, sabaha karfl› do¤duklar› için, bu yak›nlaflmay› görebilmek için, epeyce bekle-mek gerekiyor.23 Eylül’de yaz mevsimi gökbilimsel olarak sona eriyor. Gündüz ve gece sürelerinin eflit ol-du¤u bu ana “Sonbahar Il›m›” ya da “Sonbahar Ekinoksu” deniyor.
1 Eylül saat 23:00, 15 Eylül saat 22:00, 30 Eylül saat 21:00’de gökyüzünün genel görünümü.
Samanyolu ve Sonbahar
Gökyüzü
A l p A k o ¤ l u
109
Eylül 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
te ç›k›yor ve saat 02:00 civar›nda gezegen do¤u ufkunda beliriyor. Y›l›n ilk aylar›nda ‹kizler Ta-k›my›ld›z›’nda bulunan gezegen, art›k Yengeç’te yer al›yor. Ay›n ortalar›nda, gökyüzündeki en
Kraliçe Perseus Üçgen O¤lak Bal›klar Arabac› Koç Balina Kova Andromeda Kanatl› At Güneybal›¤› Kral Büyük Ay› Kuzeytac› Y›lan Yay Kalkan Kartal Yunus Herkül Y›lanc› Ku¤u Lir Küçük Ay› KUZEY GÜNEY BATI DO⁄U Ejderha Çoban Zürafa Vaflak Kutupy›ld›z› Arkturus Deneb Altair Vega Kapella Fomalhaut Ay (7 Eylül) Ay (6 Eylül) BGB BGB Jüpiter Venüs
Spika Venüs Jüpiter
Spika
6-7 Eylül akflamlar› bat›-güneybat› ufku 15 Eylül akflam› bat›-güneybat› ufku
