Ankara’da Bir Sağlık Ocağına Bağlı İlköğretim Okulları Birinci Sınıf Öğrencilerinde Genel Sağlık Taraması

Tam metin

(1)Araflt›rmalar. Türk Aile Hek Derg 2004; 8(3): 116-119. Ankara’da Bir Sa¤l›k Oca¤›na Ba¤l› ‹lkö¤retim Okullar› Birinci S›n›f Ö¤rencilerinde Genel Sa¤l›k Taramas› HEALTH SCREENING FIRST CLASS STUDENTS IN PRIMARY EDUCATION WITHIN THE RESPONSIBILITIY AREA OF A HEALTH CENTER IN ANKARA Songül A. Vaizo¤lu1, N. Ercüment Beyhun2, Cengiz Beyan3, fiule Dilman4, Serap Erdo¤an4, Mehmet Sert4, Sevgi Uçkaç4, Abdullah Say4, Ali Koçyi¤it4, Seçil ‹ncekafl4, Ça¤atay Güler5. Özet. Summary. Amaç: Bu çal›flmada, Ankara’da bir Sa¤l›k Oca¤› bölgesinde. Objective: To determine the health status of first class students in primary education within the responsibility area of a health center in Ankara. Material and Methods: 254 students participated in this cross-sectional study. The participation rate was 93.7%. Results: We found that, 20 % of male students were short (3Sd<x†-2Sd), 6.4% were very short (x†-3Sd). For females, the same rates were respectively 8% and 4.4 . 4.8% of boys and 7.1% of girls were underweight (-3sd<x†-2sd), and 0.8% of the boys and 0.9% of the girls were overweight (x†3sd). In evaluated peripheral blood smears; (179 specimens) there was eosinophilia in 11.2%, neutrophilia in 7.3%, monositosis in 6.2% and lymphositosis in 1.7%. There was, 8.8% of refraction faults, 5% strabismus and 1.7% colour blindness in the ophtalmological examination. To solve the health problems, pertinent students were sent to the health center, or to the hospitals. Conclusion: Most of the pathologies found in this study may effect growth and development of the students. Factors related to these pathologies are nutrition, hyigene, life standards and health education level. Education of the students and teachers upon these factors may be useful.. bulunan ilkö¤retim birinci s›n›f ö¤rencilerinin sa¤l›k durumlar›n›n de¤erlendirilmesi amaçlanm›flt›r. Gereç ve Yöntem: Bölgedeki ilkö¤retim okullar› birinci s›n›f ö¤rencilerinde (254 kifli) kesitsel bir epidemiyolojik araflt›rma yap›ld›. Araflt›rmaya kat›lma oran› %93.7’dir. Bulgular: Erkek ö¤rencilerin %20’si k›sa (-3Sd<x†-2Sd), %6.4’ü ise çok k›sa boylu (x†-3Sd) idi. K›z ö¤rencilerin ise %8’i k›sa, %4.4’ü çok k›sa boyluydu. Erkeklerin %4.8’i, k›z ö¤rencilerin %7.1’i zay›f (-3sd<x†-2sd), erkeklerin %0.8’i, k›zlar›n %0.9’u fliflmand› (x†3sd). Periferik yayma preparatlar›ndan de¤erlendirilebilen 179 örne¤in %11.2’sinde eozinofili, %7.3’ünde nötrofili, %6.2’sinde monositoz, %1.7’sinde lenfositoz belirlendi. Göz muayenesi ile ö¤rencilerin %8.8’inde k›rma kusuru, %5’inde flafl›l›k, %1.7’sinde renk körlü¤ü saptand›. Tarama s›ras›nda herhangi bir patoloji saptanan ö¤renciler gerekli tedaviye ulaflmalar› için sa¤l›k oca¤› ya da hastanelere yönlendirildi. Sonuç: Saptanan tüm patolojilerin temelinde büyüme ve geliflmeyi etkileyen faktörler vard›. Bunlar bafll›ca beslenme, hijyen, yaflam koflullar› ve sa¤l›k aç›s›ndan e¤itim düzeyi idi. Bu konuda ö¤renci ve ö¤retmenlerin e¤itimi yararl› olacakt›r.. Anahtar sözcükler: Sa¤l›k taramas›, ilkö¤retim, sa¤l›k oca¤›. Key words: Health screening, primary education, health. center. a¤l›¤›n evrensel tan›m›, "bedensel, ruhsal ve sosyal olarak tam bir iyilik hali"dir. Bu bütünlüklü tan›ma uygun sa¤l›k yaklafl›m›nda birinci basamak sa¤l›k. S 1) 2) 3) 4) 5). hizmetleri ve koruyucu hekimlik çal›flmalar›n›n önemi aç›kt›r. E¤itim ve sa¤l›k aras›ndaki iliflki çocuk sa¤l›¤›n›n en önemli yönlerinden biridir. H›zl› bir fiziksel, ruh-. Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Halk Sa¤l›¤› Uzman›, Yard. Doç. Dr. Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Asistan Dr. GATA Hematoloji - Onkoloji Anabilim Dal›, Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, ‹nt. Dr. Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Halk Sa¤l›¤› Uzman›, Prof. Dr. 2004 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2004 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul..

(2) sal ve sosyal geliflme gösteren çocuktaki bir sa¤l›k sorunu, e¤itimi önemli ölçüde etkileyebilir, k›sa zamanda yafl›tlar›ndan geri kalmas›na yol açabilir. Bu nedenle çocuk, fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden izlenmeli, e¤itimin aksamas› için "okul sa¤l›¤›" hizmetleri rutin hale gelmelidir.. rak de¤erlendirildi. Kan bas›nc› ölçümünde pediatrik tansiyon aleti kullan›ld›. De¤erlendirme NADAS standartlar›na göre yap›ld›. Görme bozukluklar› E efleli ile tespit edildi. 0.8 ve alt›ndaki de¤erler görme bozuklu¤u olarak kabul edildi. fiafl›l›k muayenesi kapama tekni¤i kullan›larak yap›ld›.. Ülkemizde 0-6 yafl grubu bebek ve çocuklar›n sa¤l›k hizmeti 224 say›l› Sa¤l›k Hizmetlerinin Sosyallefltirilmesi yasas›na göre sa¤l›k ocaklar› taraf›ndan verilmektedir.1 Evde ebe, sa¤l›k oca¤›nda hekim taraf›ndan izlenen çocuk okul ça¤›na geldi¤inde, ebe izleminden ç›kar›lmakta ve okul sa¤l›¤› kapsam›na al›nmaktad›r. Okul sa¤l›¤› hizmetleri, ö¤rencilerin ve okul personelinin sa¤l›¤›n›n de¤erlendirilmesi, gelifltirilmesi, sa¤l›kl› okul yaflam›n›n sürdürülmesi, ö¤renci ve topluma sa¤l›k e¤itimin verilebilmesi için yap›lan çal›flmalar›n tümüdür.1. Çocuklar›n›n tümünün tam fizik ve nörolojik muayenesi yap›ld›. Muayeneler H.Ü.T.F k›rsal hekimlik staj›ndaki intern doktorlar taraf›ndan yap›ld›, göz muayenesi için iki intern doktor H.Ü.T.F göz hastal›klar› bölümündeki bir ö¤retim üyesinden e¤itim ald›lar. Yeterli genifllikteki s›n›fa iki E Efleli birbirinden uzak olacak flekilde yerden bir metre yüksekli¤e yerlefltirildi, çocuklar eflelden 6 metre uzaktaki bir sandalyeye oturtuldu. Her iki eflelin kendi ayd›nlatma sistemi ile ayd›nlatma sa¤land›. Renkli görme muayenesinde okuma yazma bilmeyenler için kullan›lan Ishihara efleli kullan›ld›. Periferik yayman›n haz›rlanmas› için internler H.Ü.T.F eriflkin hematoloji bölümü asistan doktorlar›ndan e¤itim ald›. Periferik yayma de¤erlendirmesi GATA Hematoloji Bilim Dal›’ndan bir ö¤retim üyesi ile birlikte yap›ld›. Periferik yaymalar trombosit kümelerinin yeterlili¤i, eritrosit morfolojisi, lökosit formülü aç›s›ndan de¤erlendirildi.. Sa¤l›k taramalar›nda öncelikle sa¤l›k merkezlerine ulaflma güçlü¤ü olanlar›n patolojilerinin saptanmas› ve sa¤l›k merkezlerine yönlendirilmeleri amaçlan›r.1 Bu çal›flman›n amac› ilkokul birinci s›n›f ö¤rencilerinin sa¤l›k durumlar›n› de¤erlendirmek, sorunu saptananlar›n sa¤l›k oca¤› kanal›yla gerekli sa¤l›k hizmeti ulaflmas›n› sa¤lamakt›r. Periferik yaymalar›n de¤erlendirilmesi ve tedavi gerektiren hastal›¤› bulunan çocuklar›n sa¤l›k oca¤›na sevk edilmesi planlanm›flt›r. Tedavi gerektirmeyen, basit hijyenik önerilerle ortadan kald›r›labilecek hastal›klarla ilgili ö¤renci ve ö¤retmenleri bilgilendirmek, okulda s›k görülen hastal›klar ve bunlardan korunma yöntemleri hakk›nda ö¤rencilere ve ö¤retmenlere bilgi vermek planlanm›flt›r.. Gereç ve Yöntem Çal›flman›n yap›ld›¤› sa¤l›k oca¤› bölgesinde halk›n ço¤u k›rsal kesimden gelenlerden oluflmaktad›r. Bölge halk› genellikle iflçi, esnaf ve memur aileleridir. ‹flçilerin ço¤unun geliri düzenli de¤ildir. Bölgede yaflanlar›n %43’ünün sosyal güvencesi yoktur. Sa¤l›k oca¤› bölgesinde 5 ilkö¤retim okulu bulunmaktad›r. Araflt›rmada, bölgedeki ilkö¤retim okullar› 1. s›n›f ö¤rencilerinin (toplam 254 ö¤renci) %93,7’sine ulafl›ld›. Ö¤rencilerin sosyo-demografik özellikleri, yak›nmalar›, fizik muayene, göz muayenesi ve periferik yayma bulgular› araflt›rma için haz›rlanan formlara kaydedildi. Çocuklar›n boy ve kilolar› ayn› baskül ve 1.5 m’lik tahta cetvelle ölçülüp DSÖ standartlar›na göre de¤erlendirildi.3 Yafl›na göre boy de¤eri –2sd ve alt›nda olanlar k›sa boylu, -3sd ve alt›nda olanlar çok k›sa boylu; yafl›na göre kilosu –2sd ve alt›nda olanlar zay›f, -3sd ve alt›nda olanlar çok zay›f, 2sd ve üzerinde olanlar ise fliflman ola-. Veri girifli EPI-INFO program›, veri analizi ise SPSS 10.0 paket program› ile yap›ld›.. Bulgular Araflt›rmaya 113’ü k›z 125’i erkek 238 ö¤renci kat›ld›. Ö¤rencilerin %87.0’› ilkokula 7 yafl›nda bafllam›flt›, %43.7’sinin babas› iflçi, %6.7’si iflsizdi. Erkek ö¤rencilerin %20’si k›sa boylu (-3Sd<x≤-2Sd), %6.4’ü ise çok k›sa boylu(x≤-3Sd) idi. K›z ö¤rencilerin ise %8’i k›sa, %4.4’ü ise çok k›sa boylu idi (Tablo 1 ). Erkeklerin %4.8’i, k›zlar›n 58’i zay›f (-3sd<x≤-2sd), erkeklerin %0.8’i, k›zlar›n 0.9’u fliflmand› (x≥3sd) (Tablo 2). Kan bas›nc› ö¤rencilerin %56.7’sinde normal idi, %31.1’inde yüksek diyastolik kan bas›nc› de¤erleri saptand›.. Tablo 1 Ö¤rencilerin yafllar›na göre boy da¤›l›mlar› (Ankara, 2001) Yafla göre boy da¤›l›m›. Erkek (n=125). K›z (n=113). Say›. Yüzde. Say›. Yüzde. †-3SD -3SD<x†-2SD -2SD<x†-1SD -1SD<x<1SD 1SD†x<2SD. 8 25 39 48 5. 6.4 20.0 31.2 38.4 4.0. 5 9 37 60 2. 4.4 8.0 32.7 53.1 1.8. Toplam. 125. 100. 113. 100. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 8 | Say› 3 | 2004 |. 117.

(3) Tablo 2 Ö¤rencilerin yafllar›na göre kilo da¤›l›mlar› (Ankara, 2001) Yafla göre boy da¤›l›m›. Erkek (n=125). K›z (n=113). Say›. Yüzde. Say›. Yüzde. x†-3SD -3SD<x†-2SD -2SD<x†-1SD -1SD<x<1SD 1SD†x<2SD 2SD†x<3SD ‡3SD. – 6 37 70 9 2 1. – 4.8 29.6 56.0 7.2 1.6 0.8. 1 8 48 51 4 – 1. 0.9 7.1 42.5 45.1 3.5 – 0.9. Toplam. 125. 100. 113. 100. Deri muayenesi yap›lan ö¤rencilerin 4’ünde solukluk, 2’sinde pediculosis, 1’inde ise anormal k›llanma saptand›. Göz muayenesinde %8.8’inde görme bozuklu¤u, %5’inde flafl›l›k, 4 kiflide renk körlü¤ü saptand›. Kulak-burun-bo¤az muayenesinde 7 kiflide kulak zar› patolojisi, 3 kiflide iflitme azl›¤›, %33.6’s›nda tonsiller hipertrofi, %21’inde tonsiller hiperemi, 3 kiflide ise kriptik tonsillit saptand›. Sindirim muayenesinde %9.2’sinde anal kafl›nt›, %5.5’inde ishal saptand›. Kat›l›mc›lar›n %13’ünde enürezis noktürna, 4 kiflide dizüri, 2 kiflide inmemifl testis saptand›. Birer kiflide kekemelik ve ekstremite kayb› belirlendi. Periferik yayma preparatlar›ndan de¤erlendirilebilen 179 örnekten %11.2’sinde eozinofili, %7.3’ünde nötrofili, %6.2’sinde monositoz, %1.7’sinde lenfositoz belirlendi. Parazitoz öntan›s› alan 23 kifliden üçünde eozinofili saptand›. Eozinofili ve parazitoz öntan›s› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir iliflki belirlenemedi (p=0.3). Ö¤rencilerde belirlenen patolojik bulgular›n %83.6’s› bo¤az, %65.5’i solunum sistemi, %51.1’i kulak ile ilgili idi (Tablo 3).. Tablo 3 Ö¤rencilerin patoloji saptananlar›n sistem bulgular› (Ankara, 2001) (n=238) Sistem bulgular›. Say›. Yüzde. Deri Göz Kulak Burun Bo¤az Boyun Solunum sistemi Kardiyovasküler sistem Gastrointestinal sistem Genitoüriner sistem Ekstremite Nörolojik. 21 69 122 110 199 53 156 – 63 38 1 1. 8.8 27.3 51.1 46.1 83.6 22.3 65.5 – 26.4 15.9 0.4 0.4. 118. Tart›flma Taramaya kat›lan k›z ö¤rencilerin %12.4’ü k›sa boylu idi. Ayn› sa¤l›k oca¤›na ba¤l› ilkö¤retim okullar›n›n birinci s›n›flar›nda 1999 y›l› Eylül-Ekim aylar›nda yap›lan intern çal›flmas›nda k›z ö¤rencilerin %6.7’sinin k›sa boylu oldu¤u belirlenmiflti.4 Bu araflt›rmada, erkek ö¤renciler aras›nda k›sa boylular›n oran› %26.4’tür. Önceki çal›flmada %15.5 oran›nda k›sa boylu erkek ö¤renci belirlenmiflti. Daha önce ayn› bölgede yap›lan bir çal›flmada4 %8.4 oran›nda uzun boylu ö¤renci bulunmuflken, bu çal›flmada uzun boylu ö¤renciye rastlanmam›flt›r. K›sa boylu ö¤rencilerin say›s›nda ise art›fl dikkat çekmektedir. Taramaya kat›lan birinci s›n›f k›z ö¤rencileri aras›nda, zay›f ö¤renciler %8.0, fliflman ö¤renciler %0.9 oran›nda idi. 2 y›l önce bölgede yap›lan sa¤l›k taramas›nda ö¤rencilerin %3.2’sinin zay›f, %3.2’sinin fliflman oldu¤u belirlenmiflti.4 Erkek ö¤rencilerin %4.8’inin zay›f, %2.4’ünün fliflman oldu¤u belirlendi. 2 y›l önce bölgede yap›lan çal›flmada, erkek ö¤rencilerin %1.7’sinin zay›f, %2.4’ünün ise fliflman oldu¤u belirlenmiflti.4 Zay›f ö¤renci yüzdesinin artt›¤› görülmektedir. Kan bas›nc› diastolik de¤erleri ö¤rencilerin %31.1’inde yüksekti. Bu yükseklik, kullan›lan pediatrik tansiyon aleti manflon geniflli¤inin ö¤rencilerin tamam› için uygun olmayabilece¤ini düflündürmüfltür. Taramalarda de¤iflik boyutlarda manflona sahip tansiyon aletlerinin bulundurulmas› yararl› olacakt›r. Hemflireler taraf›ndan ölçülen kan bas›nc› de¤erlerinin onar onar de¤iflti¤i, ara de¤erlerin atland›¤› dikkat çekmifltir. Buna dayanarak, basit ama düzenli bir fizik muayene yöntemi olan kan bas›nc› ölçümüne, özen gösterilmesi ve sa¤l›k personelinin bu konudaki e¤itimine önem verilmesi gerekti¤i sonucuna var›lm›flt›r. Yine de yüksek kan bas›nc› de¤erlerine sahip ö¤renciler sa¤l›k oca¤›na yönlendirilmifllerdir. Bölgede daha önce yap›lan taramalarda kan bas›nçlar› belirlenmemifltir. Ö¤rencilerde, deri ve eklerinde %8.8 olan patoloji oran› 2 y›l önce yap›lan intern çal›flmas›nda %14.9 idi.4 Göz muayenesinde ö¤rencilerin %8.8’inde k›rma kusuru, %5’inde flafl›l›k, %1.7’sinde renk körlü¤ü saptand›. Daha önce benzer bir bölgenin ilkokul birinci s›n›flar›nda saptanan %11.2’lik k›rma kusuru prevalans› bu çal›flmada bulunan %8.8’lik de¤ere yak›nd›r.5 Bir baflka araflt›rmada bir ilkokulun tamam›nda k›rma kusuru prevalans› %10.1 olarak saptanm›flt›.6 Tarama s›ras›nda k›rma kusuru saptanan ö¤renciler gerekli hizmete ulaflmalar› için sa¤l›k oca¤›na ve hastanelere yönlendirildi. Ö¤rencilerin %51.1’inde kulak patolojisi bulundu; Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n 1990 Nisan’›ndaki sa¤l›k taramas›nda bu oran %6.36 idi.7 Ayn› bölgede 2 y›l önce sapta-. | Vaizo¤lu SA ve ark. | Ankara’da Bir Sa¤l›k Oca¤›na Ba¤l› ‹lkö¤retim Okullar› Birinci S›n›f Ö¤rencilerinde Genel Sa¤l›k Taramas›.

(4) nan kulak patolojisi oran› ise %72.0’d›.4 Araflt›rman›n k›fl aylar›nda yap›lmas›, bu yüzdenin yüksek olmas›n›n nedeni olabilir. Solunum sistemi patolojilerinin toplam› %65.5 iken; Nisan 1990’da Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan yap›lan genel sa¤l›k taramas›nda %1.72 idi(7). Ayn› bölgedeki 1999 Eylül-Ekim tarihli çal›flmada ise %25.7 idi.4 Bu durumun k›fl koflullar›na ve çevrenin sosyo ekonomik düzeyinin düflüklü¤üne ba¤l› oldu¤u düflünülmektedir. Periferik yaymalardan %75.2’si de¤erlendirilmifl, di¤erlerinde yayma ve boyama s›ras›nda yap›lan hatalardan dolay› hücre say›s› ve morfolojisi de¤erlendirilememifltir. Hatalar›n teknik ya da boya konsantrasyonuyla ilgili olabilece¤i düflünülmüfltür. De¤erlendirilen periferik yaymalar›n %73.6’s› normal, %26.4’ü patolojikti. Patolojik bulunanlardan %7.3’ünde nötrofili, %1.72sinde lenfositoz, %6.2’sinde monositoz, %11.2’sinde eozinofili belirlendi. En s›k görülen patoloji eozinofili idi. Parazitoz öntan›s› alan 23 ö¤rencinin 7’sinin periferik yaymalar› de¤erlendirilemedi, de¤erlendirilen 16 yayman›n sadece 3 ünde eozinofili bulundu. De¤erlendirilemeyen 7 periferik yaymada da eozinofili olabilece¤i ihtimali göz önünde bulundurulmal› ancak tüm parazitozlarda eozinofili görülmeyebilece¤i de unutulmamal›d›r. Eozinofili, yaln›zca parazitozlarda de¤il, allerjik rinit, çeflitli kimyasallara maruziyet, stres ve uykusuzlukta da görülebilir.1 Okul taramalar›, ö¤rencilerin sosyo-ekonomik ve kültürel durumunu yans›t›r. Okul sa¤l›¤› sorunlar› ülkeden ülkeye de¤iflir; örne¤in ABD’de fliflmanl›k, fliddet ve yaralanma olgular› önde gelmektedir.8 Türkiye içinde de, bölgeden bölgeye, farkl› sa¤l›k sorunlar›yla karfl›lafl›lmas› beklenmekle birlikte, zay›f ve k›sa boylu ö¤rencilerin bizim incelememizdeki kadar fazla olmas› düflündürücüdür. Türkiye’de henüz yerleflmeyen okul sa¤l›¤› çal›flmalar›, Avrupa’da, özellikle ‹ngiltere ve ‹sveç’te, ergenlik sorunlar›n› da kapsamaktad›r.2 Türkiye’de, okullarda yemek verilmesi, çocuklardaki beslenme yetersizli¤ini gidermede yararl› olacakt›r. Geliflmifl ülke sorunlar›yla da u¤raflan Türkiye, ergen sa¤l›¤› hizmetlerini okul sa¤l›¤› programlar› ile birlefltirmelidir. Okul sa¤l›¤› merkezlerinin kurulmas› da seçilebilecek bir yaklafl›md›r.9. Sonuç Saptanan tüm patolojilerin temelinde büyüme ve geliflmeyi etkileyen faktörler yer almaktad›r: Bafll›calar› beslenme, hijyen, yaflam koflullar› ve sa¤l›k e¤itimi düzeyidir. Sa¤l›k ocaklar›n›n taramalarda kullanacaklar› standart bir formunun oluflturulmas›, farkl› patolojilere a¤›rl›k verilmesini önleyebilir. Bütün okullarda bir sa¤l›k odas›n›n ve muayene araç gereçlerinin bulunmas› yararl› olacakt›r. Hiçbir flikayeti olmayan çocuklarda bile, çeflitli patolojilerin saptanmas›, flikayet olsun olmas›n, düzenli sa¤l›k kontrolünün gerekti¤ini göstermektedir. Kan bas›nc› ölçümlerinde her ö¤renciye ayn› aleti kullanmak yerine çocuklar›n birbirlerinden farkl› kol çevreleri olabilece¤i düflünülerek manflonlar› farkl› ebatlardaki tansiyon aletlerinin kullan›lmas›n›n uygun olaca¤› sonucuna var›lm›flt›r. Ayr›ca kan bas›nc› ölçümünü yapacak personelin gerekli e¤itimden geçirilmesi gerekti¤i ortaya ç›km›flt›r. Kaynaklar 1.. K›rcal›o¤lu FN. Etimesgut Merkez, Ortabereket ve Yaprac›k Bölgelerindeki ‹lkokul Ö¤rencilerinin Sa¤l›k Düzeylerinin De¤erlendirilmesi. Yay›nlanmam›fl Uzmanl›k Tezi. Hacettepe Üniversitesi. Ankara, 1991.. 2.. Berg-Kelly. Adolescent health, school health activities, community contexts, and health surveys in Sweden. Journal of Adolescent Health 2003; 33: 226-30.. 3.. Vaughan VC, Litt IF. Assessment of growth and development. Nelson Textbook of Pediatrics’de. Ed. Vaughan VC Behrman RE. 14. bask›. Philadelphia, W.B. Saunders Co., 1992; 32-9.. 4.. Boz M. Akp›nar Sa¤l›k Oca¤› Bölgesinde Yeralan ‹lkokullarda Sa¤l›k Taramas›. H.Ü.T.F. Halk Sa¤l›¤› A.D. ‹ntern Araflt›rma Raporu. Ankara, 1999.. 5.. Sancal Ö. Sincan 1 nolu Sa¤l›k Oca¤›na Ba¤l› Olan ‹lkö¤retim Birinci S›n›f Ö¤rencilerinde K›rma Kusurlar›, fiafl›l›k, Ampliyobi Prevalans›. H.Ü.T.F Halk Sa¤l›¤› A.D. ‹ntern Araflt›rma Raporu. Ankara, 1995.. 6.. Bafly›ld›z H. Bat›kent Kooperatifi ‹lkö¤retim Okullar›ndaki Ö¤rencilerin Gözlerindeki K›rma Kusuru ve Di¤er Patolojilerin Prevalans›. H.Ü.T.F Halk Sa¤l›¤› A.D. ‹ntern Araflt›rma Raporu. Ankara, 1995.. 7.. T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤›. 172. Yüksek Sa¤l›k fiuras› Türkiye Birinci Sa¤l›k Taramas› Ankara ‹li Sonuçlar›, 1990.. 8.. Gross SM, Cinelli B. Coordinated school health program and dietetics professionals: Partners in promoting healthful eating. Journal of the American Dietetic Association 2004; 104: 793-8.. 9.. Brindis CD, Klein J, Schlitt J ve ark. School-based health centers: accessibility and accountability. Journal of Adolescent Health 2003; 32: 98107.. Gelifl tarihi: 23.03.2003 Kabul tarihi: 19.06.2004 ‹letiflim adresi: Yard. Doç. Dr. Songul Acar Vaizo¤lu Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal› Samanpazar› 06100 ANKARA Tel: (0312) 305 15 90 Faks: (0312) 311 00 72 e-posta: sacar@hacettepe.edu.tr. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 8 | Say› 3 | 2004 |. 119.

(5)