ERP Projelerinde Efor Kestirimi

ERP Projelerinde Efor Kestirimi

1 _{kucukates@gmail.com} 2_{onurdemirors@iyte.edu.tr}

Özet. ERP sistemleri işletmelerin temel süreçlerinin çoğunu kapsayan, entegre

ve karmaşıklık seviyesi yüksek sistemlerdir. ERP projelerinin en kritik aşamala-rından biri de efor kestirimidir. Bu tarz projelerde efor kestiriminin doğru yapı-lamaması yüzünden; projelerin çoğu, zamanında ve belirlenen bütçe içerisinde bitmemektedir. Yazılım geliştirme projeleri için birçok efor kestirim çalışması olmasına karşın, ERP projeleri için bu alanda yapılmış çalışma sayısı kısıtlıdır. Bu bildiride, ERP projelerini efor kestirim alanında farklılaştıran noktalar ve uy-gun efor kestirimi için kullanılması gereken parametreler, bu alanda yaptığımız çalışmalarda edindiğimiz tecrübeler ışığında anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler: ERP, Efor Kestirimi, Yeniden Kullanım, Değişiklik.

Effort Estimation in ERP Projects

1 _{Informatics Institute, Middle East Technical University, Ankara, Turkey} 2 _{Software Engineering, İzmir Institute of Technology, İzmir, Türkiye}

1 _{kucukates@gmail.com} 2_{onurdemirors@iyte.edu.tr}

Abstract. ERP systems are complicated and integrated systems, covering most

of the business processes of an enterprise. Effort estimation is one of the most critical phases of ERP projects. These projects suffer from time and budget over-runs due to improper effort estimation. Although there are many studies for effort estimation of software development projects, there are limited number of studies in this field for ERP projects. In this paper, the points that differentiate ERP pro-jects in the effort estimation field and the parameters that should be used for app-ropriate effort estimation are explained in the light of our experiences we gained in our studies.

Keywords: ERP, Effort Estimation, Reuse, Change.

1

Giriş

ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması) sistemleri bir kurumun süreçlerinin çoğunu kap-sayan, büyük ve karmaşık sistemlerdir. ERP projeleri uyarlama, entegrasyon, veri trans-feri gibi bu projelere özel süreçler ile klasik yazılım geliştirme projelerinden ayrılır. Bu tarz projelerin efor kestirimi için özel olarak geliştirilmiş ve genel kabul gören bir efor kestirim yöntemi bulunmamaktadır [1]. Bu tarz projelerde efor kestiriminin doğru ya-pılamaması yüzünden, proje takvimi ve bütçesinde büyük sapmalarla karşılaşılmakta-dır. [16]

Daneva ve Wieringa’nın [4] çalışmalarında belirttiği gibi, ERP projeleri diğer yazı-lım projelerinden farklı değerlendirilmelidir, bu projeler binlerce iş sürecini kapsar, muhtelif konfigürasyon ve değişiklik ihtiyaçları vardır. Bu karmaşıklığının yanında, tüm yapıyı tasarlayan tek bir tasarımcı yoktur, her parçası ayrı ekipler tarafından çalı-şılır. Yapılan çalışmalarda[5] ERP uygulama maliyetlerinin beklenenden yüksek ger-çekleştiği, bunun yanı sıra öngörülmeyen eğitim, uyarlama, entegrasyon, modifikasyon gibi maliyet kalemlerinin ortaya çıktığı görülmüştür.

ERP projelerinin yaşam döngüsü şelale yöntemine benzerlik gösterir. Proje hazırlığı safhasında “Kapsam” dokümanı, kavramsal tasarım aşamasında da gereksinimlerin ve konfigürasyon ihtiyaçlarının detaylandırıldığı “Kavramsal Tasarım” dokümanları ha-zırlanır. Kapsam dokümanında devreye alınacak modüller ve senaryolar; kavramsal ta-sarım dokümanında da uygulanacak iş süreçleri ile ilgili detaylar anlatılır. Bu dokü-manlar efor kestirim yöntemleri için kullanılabilecek temel kaynak doküdokü-manlardır.

Şekil 1. ERP Projelerinde Proje Yaşam Döngüsü

Bu bildirinin amacı ERP projelerinde efor kestirim yöntemlerini incelemek, bu yön-temlerin faydaları ve zorluklarını, bu yöntemlerde kullanılması gereken parametreleri tartışmak, bu yöntemlerin ERP projelerinin gereksinimleri doğrultusunda iyileştiril-mesi konusunda yol gösterici olmaktır.

Bildirinin geri kalanı şu şekilde düzenlenmiştir: 2. bölümde ERP projelerinde efor kestirimi alanında yapılmış, literatürde geçen araştırmalar, 3. bölümde bizim bu alanda yaptığımız çalışmalar ve çıkarımlarımız, 4. bölümde ise sonuç ve gelecek çalışmalar anlatılmıştır.

2

Yapılan Araştırmalar

Bu alanda yapılan ilk araştırma [6], Stensrud ve Myrtveit’ın geleneksel efor kestirim yöntemlerinin ERP gibi alanlarda kullanımının uygunluğunun tartışıldığı çalışmala-rıydı. Bu çalışmada, ERP projelerinin maliyeti etkileyen birçok farklı parametresi ol-duğunu, efor kestiriminde bu parametrelerinin dikkate alınması gerektiğini tespit ettiler. Bu parametreler 48 adet proje seti için analoji aracı ANGEL ve çoklu regresyon analizi yöntemleri ile denendi ve doğrulandı.

2001 yılında Stensrud [7] araştırmasında, ERP projelerinin efor kestiriminin, sadece fonksiyon nokta veya LOC (Kod Satır Sayısı) kullanılarak değil, çok boyutlu proje bü-yüklüğü ölçütlerinin de kullanılarak yapılması gerektiğini tespit etti. Bu çalışmada, ERP projelerine uygun büyüklük ölçütleri analiz edildi. Olası ERP büyüklük ölçütleri; modül, kullanıcı, yazılım arayüzü, lokasyon, işletme birimleri, EDI arayüzü, veri dö-nüşümleri, özel geliştirilmiş raporlar ve değiştirilmiş edilmiş programlar olarak belir-lendi. Ayrıca, yine bu çalışmada mevcut efor kestirim modellerinin ERP projelerine uygunluğu da analiz edildi. Stensrud’un araştırması gibi, mevcut efor kestirim model-lerinin ERP projelerine uygunluğunu inceleyen farklı araştırmalar [14,15] yapıldı.

ERP alanında fonksiyon nokta analizlerini temel alan araştırmalar da yapıldı [1]. Tellez [8] COSMIC fonksiyon nokta analizi ve EPC (Olay Tabanlı Süreç Zinciri) di-yagramlarını kullanarak, ERP iş süreçleri bazında büyüklük ölçümü için bir yöntem geliştirdi ve bunu bir SAP projesi üzerinde uyguladı. Kujipers [9], araştırmasında IFPUG fonksiyon noktalarını SAP projeleri için otomatik olarak hesaplayan bir yöntem önerisinde bulundu. ERP projelerinde fonksiyon nokta bazlı efor kestirimi ile ilgili üç temel araştırma [10,11,12] yapıldı. Erasmus[10], ERP kavramsal tasarım dokümanla-rında belirtilen gereksinimleri inceleyerek iş süreçleri ve adımlarını listelediği, bu adımlar bazında COSMIC fonksiyon noktaları ölçtüğü ve dönüşüm faktörleri kullana-rak, proje için efor kestirimi yaptığı “COSMIC EPC” yöntemini geliştirdi; bu yöntemi bir SAP projesi için uyguladı. Vogelazang [11], ERP projelerinde erken efor kestirimi için yine COSMIC fonksiyon noktaları kullanarak bir yöntem geliştirdi. Pierre ve Da-neva [12], her durum için aynı efor kestirim yöntemini kullanmak yerine fonksiyon nokta ve uzman görüşü yöntemlerini entegre eden kestirim stratejilerini kullanmayı önerdi. Daneva [13], yeniden kullanım oranlarının ERP efor kestirimine etkisi ile ilgili bir araştırma gerçekleştirdi. Bu araştırma kapsamında fonksiyon noktalara dayalı den kullanım oranlarının ölçülmesi üzerine bir yöntem tanımlandı. Bu yöntem ile yeni-den kullanımı üç ana seviyede kategorize etti ve üç SAP projesi için bu yeniyeni-den kulla-nım seviyelerini hesapladı.

3

Çalışmalarımız ve Çıkarımlarımız

ERP projelerinde efor kestirim problemini analiz etmek, bu alanda yapılmış araştırma-ları tespit etmek ve incelemek için bir sistematik literatür taraması gerçekleştirdik [1]. Literatür taraması ile ulaştığımız 41 araştırmanın büyük bölümü mevcut efor kestirim yöntemlerinin ERP projelerinde uygulanması ile ilgili çalışmalardı. 10 adet çalışmada yeni efor kestirim yöntemleri öneriliyordu, bu yöntemlerin çoğu da fonksiyon nokta bazlı büyüklük ölçümünü temel alan yöntem önerileriydi.

Literatür taraması ile ulaştığımız araştırmaları incelediğimizde, “ERP projelerinde efor kestirimi”nin bu alanda hala güncel bir konu olduğunu; bu tür projelerin efor kes-tiriminin nasıl yapılacağı konusunda bir fikir birliğine varılamadığını tespit ettik. ERP sistemlerinin her yıl müşteri ve endüstri beklentilerine dayalı olarak gelişmekte, dönüş-mekte olduğunu; bu nedenle, eski proje verilerinin yeni projelerin efor kestirimi için temel kaynak olarak kullanılmasının, benzerlik yoluyla efor kestirimi yapmanın ERP projeleri için çok doğru bir yöntem olmadığı sonucuna vardık. ERP projelerinde efor

kestiriminin düzgün bir şekilde yapılabilmesi için yeni projenin müşteri gereksinimle-rinin baz alınması gerektiğini, bu noktada en doğru kaynağın ERP projelegereksinimle-rinin kavram-sal tasarım dokümanları olduğunu gördük. Kavramkavram-sal tasarım dokümanları fonksiyon nokta bazlı büyüklük ölçümleri için yaygın olarak kullanılıyordu. Bu alandaki çalışma-ların temel eksiği ise, geliştirilen yöntemlerin geçerlemesinin farklı tip ve büyüklük-lerde ERP projeleri ile yapılmamış olmasıydı.

Fonksiyon nokta bazlı büyüklük ölçümüne dayanan efor kestirim yöntemlerinin ERP projelerinde uygulanabilirliğini anlamak için, bu alanda yapılmış üç araştırmada [10,11,12] tarif edilen yöntemleri bir durum çalışmasında uyguladık [2]. Bu durum ça-lışması için, danışmanlık firmasından gerçekleşen efor verileri ve kavramsal tasarım dokümanlarını aldığımız bir SAP projesini kullandık. Uyguladığımız üç yöntemde de büyüklük ölçümü için COSMIC fonksiyon nokta kullanılıyordu. COSMIC fonksiyon nokta hesaplaması için gerekli olan veri hareketleri, kavramsal tasarım dokümanların-dan çıkarılan iş süreçleri analiz edilerek belirleniyordu. Bu efor kestirim yöntemleri ile ulaştığımız efor kestirimleri için MRE (Ortalama Bağıl Hata) değerleri 0,39-0,53 aralı-ğında gerçekleşti.

Bu durum çalışması ile, bu iş süreçlerinin efor kestirimi için değerli kaynaklar oldu-ğunu tespit ettik. COSMIC fonksiyon nokta yaklaşımının, ERP projelerinin büyüklük ölçümü için uygun yöntemlerden biri olabileceğini değerlendirdik. Bu çalışma ile, fonksiyon nokta tabanlı ERP efor kestirim yöntemleri için kritik olan iki parametrenin; değişiklik ve yeniden kullanım seviyesi olduğunu tespit ettik. ERP projelerinde doğru kestirim yapabilmek için bu iki parametrenin net olarak tanımlanması ve ölçülmesinin kritik olduğu sonucuna vardık. Bu iki parametrenin yanı sıra, efor kestiriminde dönü-şüm faktörleri kullanmak yerine, net ölçülmüş üretkenlik değerleri kullanmanın daha doğru sonuçlara ulaşmayı sağlayacağı çıkarımını yaptık.

Değişiklik ve yeniden kullanım seviyesinin yansıtıldığı bir efor kestirim metodunun uygulanabilirliğini anlamak için, bu alanda yaptığımız çalışmaları uyguladığımız ikinci bir durum çalışması gerçekleştirdik [3]. Bu durum çalışması için yine bir SAP projesini kullandık. Uyguladığımız yöntemde, proje büyüklüğünü COSMIC fonksiyon nokta olarak ölçtük, yeniden kullanım seviyelerini belirlemek için Daneva [13] tarafından ERP projeleri için önerilen seviyeleri kullandık.

Tablo 1. ERP Yeniden Kullanım Seviyeleri Yeniden Kullanım

Sevi-yesi

Yeniden Kullanım Tanımı

Seviye1 Süreç ve veri bileşenleri üzerinde büyük değişiklikler (kod

se-viyesinde değişiklik) yapılması

Seviye2 Süreç ve veri bileşenleri üzerinde küçük değişiklikler (akışı

de-ğiştirmeyen parametre değişiklikleri) yapılması

Seviye3 Süreç ve veri bileşenlerinin hiç değişiklik yapılmadan

kullanıl-ması

Yeniden kullanım yok Yeni geliştirme

Bu yeniden kullanım seviyeleri için belirlediğimiz katsayıları kullanarak, yeniden kullanım seviyesi yansıtılmış yeni büyüklük değerine ulaştık. COSMIC ile 247

fonksi-yon nokta olarak ölçtüğümüz proje büyüklüğünü, yeniden kullanım seviyelerini yansı-tarak yaptığımız bu ölçümle 112,55 COSMIC fonksiyon nokta olarak hesapladık. Du-rum çalışmamızda ulaştığımız bu büyüklük değerinin geçerli olup olmadığını anlamak için, bu değeri mevcut efor kestirim yöntemlerinden biri [11] içerisinde kullandık. Ulaş-tığımız efor kestirim değeri, yeniden kullanım seviyeleri yansıtılmamış büyüklükle ula-şılan efor kestirim değerine göre çok daha iyi bir sonuç verdi. Daha önce 0,39 olarak hesaplanan MRE değeri, yeni ölçümle 0,19 olarak hesaplandı.

Bu çalışmamızda da ERP kavramsal tasarım dokümanlarının, fonksiyon nokta ana-lizi için uygun bir kaynak olduğunu, bu dokümanların anaana-lizi ve iş süreçleri kütüpha-nelerinin kullanılması ile COSMIC fonksiyon noktalarının hesaplanabildiğini gördük. ERP kavramsal tasarım dokümanları, ilgili iş süreçleri için küçük veya büyük geliştir-melerin gerekli olup olmadığını anlamak için gerekli tüm detayları içeriyordu. Yeniden kullanım seviyesi tanımları bu geliştirmeleri ayırt etmek için yeterliydi. Yaklaşımı-mızda kullanılan yeniden kullanım seviyeleri, gereksinimlerin sınıflandırılabilmesi için faydalıydı; ancak, yeniden kullanma seviyeleri ve sabit katsayılar kullanmak yerine, ERP projelerinde yeniden kullanma oranını net olarak ölçmenin mümkün olup olmadı-ğının analiz edilmesi gerektiği düşünüyoruz.

4

Sonuç ve Gelecek Çalışmalar

ERP projelerinde efor kestiriminin nasıl yapılması gerektiğini anlamak için bu alanda sistematik literatür taraması, proje analizleri ve durum çalışmaları gerçekleştirdik. Bu çalışmalar ile ERP projelerinin standart yazılım projelerinden farklı olduğunu, bu tarz projelere özel efor kestirim yöntemleri geliştirmek gerektiği sonucuna vardık.

ERP sistemleri hızla dönüşüp geliştiğinden, bu alanda geliştirilecek efor kestirim yöntemi, yeni bir kullanıcı tarafından bile objektif olarak uygulanabilir basitlikte olma-lıdır. ERP projelerinin gereksinim dokümanı olan “Kavramsal Tasarım Dokümanı" efor kestirim yöntemi için temel kaynak olarak kullanılabilir. SAP Solution Manager gibi ERP proje araçları kavramsal tasarım dokümanının oluşturulması için de kullanılabili-yor. Kavramsal tasarım dokümanını temel alan büyüklük ölçüm ve efor kestirim yön-temlerinin bu araçlar üzerinde kullanılması ile hesaplamalar manuel işleme gerek kal-madan araç üzerinde otomatik olarak yapılabilir.

ERP projelerini farklılaştıran temel unsur yeniden kullanım oranlarının yüksek ol-masıdır. Bu projelerin büyüklük ölçümleri yeniden kullanım oranları dikkate alınmadan yapıldığında sadece efor kestirimi değil, bütçeleme, proje planı gibi aşamaları da olum-suz etkilemektedir. Yeniden kullanımın ne ölçüde yapıldığı net olarak ölçülmeli ve bu-nun yansıtıldığı büyüklük değerleri üzerinden kestirim yapılmalıdır.

Gelecek çalışmalarımızda ERP projelerinde yeniden kullanımı dikkate alan bir bü-yüklük ölçüm yöntemi bulup, bu yöntemle gereksinimleri inceleyerek ERP’nin sağla-dığı standart çözümler üzerinde ne kadar değişiklik yapılması gerektiğini, ne kadar yeni geliştirme yapılması gerektiğini net olarak ölçmeyi hedefliyoruz. Bu ölçümlere daya-nan bir büyüklük değeri üzerinden yapılacak efor kestiriminin çok daha doğru sonuçlar vereceğine inanıyoruz.

Kaynakça

1. Küçükateş Ömüral, N., & Demirörs, O. (2017, August). Effort Estimation for ERP Pro-jects—A Systematic Review. In 2017 43rd Euromicro Conference on Software Engineering and Advanced Applications (SEAA) (pp. 96-103). IEEE.

2. Küçükateş Ömüral, N., & Demirörs, O. (2017, October). Effort estimation methods for ERP projects based on function points: a case study. In Proceedings of the 27th International Workshop on Software Measurement and 12th International Conference on Software Pro-cess and Product Measurement (pp. 199-206). ACM.

3. Demirörs, O., & Küçükateş Ömüral, N. (2018, August). Exploring Reuse Levels in ERP Projects in Search of an Effort Estimation Approach. In 2018 44th Euromicro Conference on Software Engineering and Advanced Applications (SEAA) (pp. 191-197). IEEE. 4. Daneva, M., & Wieringa, R. (2008). Cost estimation for cross-organizational ERP projects:

research perspectives. Software Quality Journal, 16(3), 459-481.

5. Singh, A., & Wesson, J. (2009, October). Evaluation criteria for assessing the usability of ERP systems. In Proceedings of the 2009 annual research conference of the South African Institute of Computer Scientists and Information Technologists (pp. 87-95). ACM. 6. Stensrud, E., & Myrtveit, I. (1998, November). Human performance estimating with analogy

and regression models: an empirical validation. In Proceedings Fifth International Software Metrics Symposium. Metrics (Cat. No. 98TB100262) (pp. 205-213). IEEE.

7. Stensrud, E. (2001). Alternative approaches to effort prediction of ERP projects. Information and software technology, 43(7), 413-423.

8. Téllez, F. M., Daneva, M., & Condori-Fernandez, N. (2009). Solving the size estimation problem in ERP project context: The eEPC-COSMIC approach (Doctoral dissertation, Mas-ter thesis, University of Twente, Enschede, The Netherlands).

9. Kuijpers, C. (2014, October). Automated FPA (eFPA) in SAP Environment-Visions and Experiences of Automated Function Point Analysis. In 2014 Joint Conference of the Inter-national Workshop on Software Measurement and the InterInter-national Conference on Software Process and Product Measurement (pp. 72-78). IEEE.

10. Erasmus, P. I. (2012). The COSMIC EPC method-An ERP functional size measurement method delivering time and cost estimates.

11. Vogelezang, F. (2006, November). Using COSMIC-FFP for sizing, estimating and planning in an ERP environment. In Proceedings of the 16th International Workshop on Software Measurement (IWSM 2006).

12. Erasmus, P., & Daneva, M. (2015, March). ERP Services Effort Estimation Strategies Based on Early Requirements. In REFSQ Workshops (Vol. 2015, pp. 83-99).

13. Daneva, M. (2014, October). Understanding functional reuse of ERP requirements in the telecommunication sector: an empirical study. In 2014 Joint Conference of the International Workshop on Software Measurement and the International Conference on Software Process and Product Measurement (pp. 216-221). IEEE.

14. Daneva, M., & Wieringa, R. (2008). Cost estimation for cross-organizational ERP projects: research perspectives. Software Quality Journal, 16(3), 459-481.

15. Daneva, M. (2007). Preliminary results in a multi-site empirical study on cross-organizatio-nal ERP size and effort estimation. In Software Process and Product Measurement (pp. 60-71). Springer, Berlin, Heidelberg.

16. Panoroma, https://www.panorama-consulting.com/what-does-our-2019-erp-report-reveal-about-the-erp-industry/, last accessed 2019/06/15.