0
“GAZİANTEP ATIK ARITMA, YAKMA VE DEĞERLENDİRME TESİSİ FİZİBİLİTE PROJESİ”
Sözleşme No TRC1/11/ DFD/2051
ÖN FİZİBİLİTE RAPORU
Bu proje 2011 yılı Doğrudan Faaliyet Mali Destek programı kapsamında İpekyolu Kalkınma Ajansı tarafından desteklenmektedir.
1
GAZİANTEP SANAYİ ODASI
ENTEGRE KATI ATIK BERTARAF TESİSİ
ÖN FİZİBİLİTE RAPORU
Prof. Dr. Mehmet KARPUZCU Yük. Müh. Şermin DELİPINAR
TAGEM TEKNOLOJİ
AR- GE VE DANIŞMANLIK MERKEZİ
www.tagemteknoloji.com
OCAK 2012
2 GAZİANTEP SANAYİ ODASI
ENTEGRE KATI ATIK BERTARAF TESİSİ PROJESİ ÖN FİZİBİLİTE RAPORU
1. AMAÇ VE KAPSAM
Bu raporun amacı Gaziantep Sanayi Odası tarafından (GSO) Gaziantep’te kurulması düşünülen
“Entegre Atık Bertaraf Tesisi”nin kurulmasının uygun olup olmadığının araştırılmasıdır. Bunun için Gaziantep Sanayi Odası tarafından yaptırılan anketle elde edilen bilgiler ile üniversiteler, TÜBİTAK ve Çevre Bakanlığı tarafından yapılan çalışmalar neticesinde elde edilen bilgiler kullanılmıştır. GSO tarafından yaptırılan anketle elde edilen bilgiler böyle bir araştırmanın yapılması için yeterli değildir.
2.MATERYAL VE YÖNTEM 2.1.Genel
Her şeyden önce kurulacak böyle bir bertaraf tesisinin sadece Gaziantep’e değil yakın çevresine de hizmet vermesi daha uygun olur. Bunun için bölgesel verilere ihtiyaç vardır ve GSO’ya kayıtlı irili ufaklı tüm sanayi kuruluşu yerine bölgede faaliyet gösteren “en büyük 10-15 atık üreticisine“
detaylı inceleme yapılması daha sağlıklı verilerin teminini sağlayabilirdi. Bu nedenle sanayiden kaynaklanan ve kurulması düşünülen “İzaydaş” benzeri “Entegre Bertaraf Tesisi’nde giderilecek olan atıkların miktarı, karakterizasyonu, özellikle yakılması gerekli atıkların kalorifik değerlerinin tesbiti ile lojistik ve depolama alanlarının belirlenmesi gerekli olmaktadır. Bu tip tesislerin planlanması için tehlikeli atık türlerinin listesi ve atık miktarlarına ihtiyaç vardır.
Çeşitli çalışmalar neticesinde Türkiye’deki anketlere dayalı tehlikeli atık miktarlarının TUİK verilerine göre 1.210.000 ton/yıl arasında olduğu ifade edilmektedir. Türkiye için hazırlanan bir çalışmada nüfus, sanayide çalışan sayısı ve tehlikeli atıkların bölgesel dağılımı % olarak Tablo 1’de verilmiştir. Buna göre; Türkiye’de ortaya çıkan tehlikeli atıkların % 1,2 si Gaziantep, Adıyaman ve Kilis’te oluşmaktadır. Şanlıurfa ve Diyarbakır’da ise bu değer %0,6 olmaktadır. Adı geçen çalışma “Tehlikeli Atıkların Bölgesel Yönetimi” için Şekil 1 ve 2‘deki ilk tahminleri ve önerileri getirilmiştir[1].
3 Tablo 1: Bölgesel Dağılım(%) : Nüfus, Sanayi çalışan sayısı, Tehlikeli atık [1]
Şekil 1: Türkiye’de şehirlere göre atık miktarları [1]
4 Şekil 2: Tehlikeli Atık Yönetimi için Türkiye’deki Bölgesel Sistemler [1]
İzaydaş A.Ş.’de bertaraf edilen atıkların sektöre göre dağılımı Şekil 3’de gösterilmiştir.
Şekil 3: İzaydaş A.Ş.’de bertaraf edilen atıkların sektörel dağılımı (2006) [2]
5 T.C. Çevre Bakanlığı, “Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından 2008-2012 yıllarını kapsayan
“Atık Yönetimi Eylem Planı” hazırlanmıştır. Bu çalışmada Atık Yönetimi Mevzuatı, Katı Atık Eylem Planı, Tehlikeli Atık Eylem Planı, ve İllere Göre Katı Atık Eylem Planları ana başlıkları altında detaylı olarak irdelenmiştir. Bu çalışmaya göre entegre bertaraf tesisi kurulması gereken bölgeler Şekil 4’te gösterilmiştir. Bu bölgelerdeki çalışmaların 2007 yılındaki durumları Şekil 5’te verilmiştir. Çevre Bakanlığı’nın bu çalışma raporuna göre Gaziantep’in içinde bulunduğu bölge;
Kayseri, Adana, Mersin, Kahramanmaraş, Osmaniye ve Hatay illerini de kapsamaktadır [2].
Ancak Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Diyarbakır illerinin de bu bölgeye dahil edilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. Buna göre, Gaziantep’te, kurulması düşünülen “Entegre Bertaraf Tesisi” adı geçen illere hizmet verecek şekilde planlanmalıdır.
Şekil 4: Bölgesel Planlama çerçevesinde oluşturulan bertaraf tesisi kurulması gereken bölgeler [2]
Şekil 5: Entegre bertaraf tesislerinin bölgesel planlamaya göre kurulacağı yerler ve 2007’deki durumları [2].
6 Bakanlık tehlikeli atıkların ara depolama ihtiyaçlarını da belirlemiştir. Tehlikeli atıkların ara depolama inşası için önceliklendirme listesi ve kapasiteleri Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2: Tehlikeli atık ara depolama inşası için önceliklendirme listesi [2]
TÜİK verilerine göre Türkiye’de üretilen tehlikeli atık miktarı 1,12 milyon ton/yıl.dır. bu atıkların bertaraf şekilleri yüzde olarak Şekil 6’da gösterilmiştir.
Şekil 6: Türkiye’de üretilen tehlikeli atık miktarı ve bertaraf yüzdeleri (TÜİK 2004) [2]
7 Yine TUİK verilerine göre sanayi gruplarında oluşan tehlikeli katı atık miktarları Tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3: Sanayi grubuna göre oluşan tehlikeli katı atık miktarı (TÜİK 2004) [2]
Haziran 2007 tarihi itibarı ile tehlikeli atık geri kazanım tesislerinin toplam kapasiteleri Tablo 4’te verilmiştir.
Tablo 4: Gerikazanım faaliyetine karşılık tesis sayısı (Haziran 2007) [2]
8 Türkiye’de Çevre Bakanlığı tarafından hazırlanan “Atık Yönetimi Eylem Planı” nda o tarihteki endüstriyel atık bertarafı için kurulmuş ve Çevre Bakanlığı tarafından lisans verilmiş tesislerin sayısı ve gerikazanılan atık türleri ve bunların kapasiteleri Tablo 5’te gösterilmiştir.
Tablo 5: Mevcut bertaraf tesisleri kapasiteleri (Kasım 2007) [2]
Çevre Bakanlığı’nın hazırladığı “Atık Yönetimi Eylem Planı (2008-2012)”nda illere göre ‘Katı Atık Eylem Planları’ alt başlığı altında 81 ilde yapılacak çalışmalar, önerilen birlik yapısı ve mevcut atık durumları belirtilmiştir. Ayrıca, Eylem Planı doğrultusunda yapılacak çalışmalarda gösterilmiştir. Bu raporda, çalışma bölgesi kapsamındaki Gaziantep ve çevre illere ait bilgiler, aşağıda özetlenmiştir.
GAZİANTEP
Gaziantep Katı Atık ana planında Gaziantep ili birlik yapısı olarak; Gaziantep Batı ve Gaziantep Doğu olarak ikiye ayrılmıştır. Bu bölgelerin kapsadığı yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 6’da Tıbbi atık miktarları ve Tablo 7’de ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
Gaziantep Batı
Kapsadığı yerleşim birimleri : Şehitkamil, Şahinbey, İslahiye, Nurdağı, Oğuzeli, (Kilis M., Musabeyli, Elbeyli, Polateli)
Nüfus : 1.459.239
Atık Miktarı : 500.665 ton/yıl ; 0,94 kg/kişi-gün
9 Gaziantep Doğu
Kapsadığı yerleşim birimleri : Araban, Yavuzeli, Nizip, Karkamış
Nüfus : 181.210
Atık Miktarı : 62.173 ton/yıl ; 0,94 kg/kişi-gün
Tablo 6: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
2295 4950 1806611 Düzenli
Depolama Sterilizasyon
2008 yılı başında sterilizasyona geçilmesi planlanmıştır
2008
Tablo 7: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
HATAY
Raporda Hatay Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Hatay ili; Hatay Batı ve Hatay Doğu olarak ikiye ayrılmıştır. Bu bölgelerin kapsadığı yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 8’da tıbbi atık miktarları ve Tablo 9’da ise Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar gösterilmiştir.
10 Hatay Batı
Kapsadığı yerleşim birimleri : İskenderun, Erzin, Dörtyol, Belen
Nüfus : 479.499
Atık Miktarı : 157.516 ton/yıl ; 0,9 kg/kişi-gün
Hatay Doğu
Kapsadığı yerleşim birimleri : Antakya, Altınözü, Kırıkhan, Kumlu, Reyhanlı, Samandağ, Yayladağı, Hassa(A)
Nüfus : 801.041
Atık Miktarı : 263.142 ton/yıl ; 0,90 kg/kişi-gün
Tablo 8: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi
Atık Miktarı Mevcut durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
1791 2136 779537
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Düzenli depolama
Katı atık bertaraf tesisi içinde tıbbi atık lotu yapılmış olup, geçici
kabulden sonra açılacaktır.
2008
Tablo 9: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
11 İÇEL(Mersin)
Raporda İçel Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre İçel ili; Mersin Batı ve Mersin Doğu olarak ikiye ayrılmıştır. Bu bölgelerin kapsadığı yerleşim birimleri, nüfusları ve atık
miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 10’de tıbbi atık miktarları ve Tablo 11’de ise Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar gösterilmiştir.
Mersin Batı
Kapsadığı yerleşim birimleri : Anamur, Bozyazı, Aydıncık, Gülnar, Mut, Silifke
Nüfus : 289.656
Atık Miktarı : 105.724 ton/yıl ; 1 kg/kişi-gün
Mersin Doğu
Kapsadığı yerleşim birimleri : İçel M., Çamlıyayla, Tarsus, Erdemli
Nüfus : 1.225.341
Atık Miktarı : 447.250 ton/yıl ; 1 kg/kişi-gün
Tablo 10: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
3002 4913 1793150
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Sterilizasyon
Sterilizasyon Tesisi
Uygulama projesi
yapılmaktadır.
2010
Tablo 11: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
12 KAYSERİ
Raporda Kayseri Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Kayseri ili; Kayseri Güney ve Kayseri Kuzey olarak ikiye ayrılmıştır. Bu bölgelerin kapsadığı yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 12’de tıbbi atık miktarları ve Tablo 13’de ise Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar gösterilmiştir.
Kayseri Güney
Kapsadığı yerleşim birimleri : İncesu, Yeşilhisar, Hacılar, Talas, Tomarza, Yahyalı, Kocasinan, Melikgazi, Develi
Nüfus : 1.019.406
Atık Miktarı : 349.758 ton/yıl; 0,94 kg/kişi-gün
Kayseri Kuzey
Kapsadığı yerleşim birimleri : Felahiye, Özvatan, Sarıoğlan, Bünyan, Akkışla, Pınarbaşı, Sarız
Nüfus : 105.206
Atık Miktarı : 36.096 ton/yıl ; 0,94 kg/kişi-gün
Tablo 12: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
2966 4712 1719919
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Sterilizasyon
Aralık 2006’da Belediye çöp transfer istasyonunda sterilizasyon tesisi inşaatına başlanmıştır.
2007’de bitirilmesi planlanmaktadır.
2008
13 Tablo 13: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
KAHRAMANMARAŞ
Raporda Kahramanmaraş Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Kahramanmaraş ili; Kahramanmaraş Güney ve Kahramanmaraş Kuzey olarak ikiye ayrılmıştır. Bu bölgelerin kapsadığı yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 14’de tıbbi atık miktarları ve Tablo 15’de ise Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar gösterilmiştir.
Kahramanmaraş Güney
Kapsadığı yerleşim birimleri : Maraş M., Türkoğlu, Andırın, Pazarcık, Çağlayancerit
Nüfus : 664.877
Atık Miktarı : 218.412 ton/yıl ; 0,9 kg/kişi-gün
Kahramanmaraş Kuzey
Kapsadığı yerleşim birimleri : Afşin, Elbistan, Ekinözü, Nurhak, Göksun
Nüfus : 276.584
Atık Miktarı : 90.858 ton/yıl ; 0,9 kg/kişi-gün
14 Tablo 14: Tıbbi Atıklar
Fiili Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
1320 2058 751028
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Katı Atık
depolama Sahası için ÇED
olumlu kararı alınmış olup Genelge doğrultusunda tıbbi atıklar da bertaraf edilecektir.
2012
Tablo 15: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
MALATYA
Raporda Malatya Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Malatya ili sınırları kapsamındaki yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 16’da Tıbbi atık miktarları ve Tablo 17’de ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
15 Malatya
Kapsadığı yerleşim birimleri : Malatya M., Doğanşehir, Doğanyol, Yeşilyurt, Pötürge, Kale, Akçadağ, Battalgazi
Nüfus : 591.749
Atık Miktarı : 172.791 ton/yıl ; 0,8 kg/kişi-gün
Tablo 16: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
2079 2892 1055448 Düzenli Depolama
Tablo 17: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
16 ADANA
Raporda Adana Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Adana ili; Adana Güney ve Adana Kuzey olarak ikiye ayrılmıştır. Bu bölgelerin kapsadığı yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 18’de Tıbbi atık miktarları ve Tablo 19’da ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
Adana Güney
Kapsadığı yerleşim birimleri : Seyhan, Yüreğir, Yumurtalık, Ceyhan, İmamoğlu, Pozantı, Karaisali
Nüfus : 1.766.294
Atık Miktarı : 606.015 ton/yıl ; 0,94 kg/kişi-gün
Adana Kuzey
Kapsadığı yerleşim birimleri : Tufanbeyli, Saimbeyli, Feke, Aladağ, Kozan
Nüfus : 181.048
Atık Miktarı : 62.118 ton/yıl ; 0,94 kg/kişi-gün
Tablo 18: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
4873 7714 2815593
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Sterilizasyon
Katı Atık
Yönetimi projesi ile ilgili olarak ÇED süreci devam etmektedir.
Proje kapsamında tıbbi atık sterilizasyon tesisi
kurulacaktır.
2010
17 Tablo 19: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
OSMANİYE
Raporda Osmaniye Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Osmaniye ili; sınırları kapsamındaki yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 20’de Tıbbi atık miktarları ve Tablo 21’de ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
Kapsadığı yerleşim birimleri : Osmaniye M., Bahçe, Düziçi, Hasanbeyli, Kadirli, Sumbaş, Toprakkale
Nüfus : 433.478
Atık Miktarı : 142.398 ton/yıl ; 0,9 kg/kişi-gün
Tablo 20: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi
Atık Miktarı Mevcut durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
655 788 287.70
8
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Sterilizasyon
Katı Atık Bertaraf Tesisi Projesi kapsamında sterilizasyon tesisi de yeralmaktadır.
2012
18 Tablo 21: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
KİLİS
Raporda Kilis Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Kilis ili sınırları kapsamındaki yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 22’de Tıbbi atık miktarları ve Tablo 23’de ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
Kapsadığı yerleşim birimleri : Kilis M., Musabeyli, Elbeyli, Polateli(Şehitkamil), Şahinbey, İslahiye, Nurdağı, Oğuzeli, -(Gaziantep)
Nüfus : 1.459.239
Atık Miktarı : 500.665 ton/yıl ; 0,94 kg/kişi-gün
Tablo 22: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
191 69654 Sterilizasyon
Uygulama Projesi
aşamasındadır.
2012
19 Tablo 23: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
ADIYAMAN
Raporda Adıyaman Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Adıyaman ili sınırları kapsamındaki yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 24’de Tıbbi atık miktarları ve Tablo 25’da ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
Kapsadığı yerleşim birimleri : Adıyaman M., Besni, Çelikhan, Gölbaşı, Kahta, Samsat, Sincik, Tut, Gerger(A)
Nüfus : 544.707
Atık Miktarı : 159.054 ton/yıl ; 0,8 kg/kişi-gün
Tablo 24: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi
Atık Miktarı Mevcut durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
705 971 354292
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi Projesi
kapsamında, tıbbi atıklar projeye dahil edilmiştir.
Ancak yaklaşım belirtilmemiştir.
2012
20 Tablo 25: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
ŞANLIURFA
Şanlıurfa Katı Atık ana planında Şanlıurfa ili kirlilik yapısı olarak; Şanlıurfa Batı ve Şanlıurfa Doğu olarak ikiye ayrılmıştır. Bu bölgelerin kapsadığı yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 26’da Tıbbi atık miktarları ve Tablo 27’de ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
Şanlıurfa Batı
Kapsadığı yerleşim birimleri : Şanlıurfa M., Halfeti, Birecik, Suruç, Bozova, Akçakale, Harran, Hilvan
Nüfus : 1.034.435
Atık Miktarı : 302.055 ton/yıl ; 0,8 kg/kişi-gün
Şanlıurfa Doğu
Kapsadığı yerleşim birimleri : Ceylanpınar, Siverek, Viranşehir
Nüfus : 398.174
Atık Miktarı : 116.267 ton/yıl ; 0,8 kg/kişi-gün
21 Tablo 26: Tıbbi Atıklar
Fiili Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi
Atık Miktarı Mevcut durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
1519 2236 816244
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Sterilizas yon
Katı atık depolama sahası inşaatı bittikten sonra sterilizasyon tesisi
kurulucaktır.
2012
Tablo 27: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
DİYARBAKIR
Raporda Diyarbakır Katı Atık Ana Planı’nda önerilen birlik yapısına göre Diyarbakır ili sınırları kapsamındaki yerleşim birimleri, nüfusları ve atık miktarları aşağıda verilmiştir. Ayrıca Tablo 28’de Tıbbi atık miktarları ve Tablo 29’da ise Eylem planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar gösterilmiştir.
22 Kapsadığı yerleşim birimleri : Diyarbakır M., Çınar, hani, Kocaköy, Eğil, Dicle, Lice, Kulp, Hazro, Silvan, Bismil, Çüngüş(A), Çermik(A), Ergani (A)
Nüfus : 1.323.341
Atık Miktarı : 483.020 ton/yıl ; 1,0 kg/kişi-gün
Tablo 28: Tıbbi Atıklar Fiili
Yatak Sayısı
Toplam Tıbbi Atık
Miktarı Mevcut
durum
Planlanan Bertaraf Yöntemi
Projenin Durumu
İşletmeye Geçiş Tarihi Kg/gün Kg/yıl
2629 4063 1483119
Özel çukurlarda kireçleyerek gömme
Sterilizasyon
Katı Atık entegre tesisi planlama ve uygulama projeleri yapılmaktadır.
2012
Tablo 29: Eylem Planı Doğrultusunda Yapılacak Çalışmalar
23 2.2 Atık Miktarları
Bölgedeki atık miktarları genel olarak verilmiş ve tehlikeli atıklar için ayrı bir çalışma yapılmamıştır. Gaziantep Sanayi Odası tarafından hazırlatılan Atık Envanteri Raporu’nda Ek-1’de verilen hususlar sorgulanmıştır. İşletmelerde ortaya çıkan tehlikeli atıklar sanayicinin cevabına göre belirlenmiştir. Envanter Raporu’na göre tehlikeli atık çıkaran firma sayısı 37 olarak belirtilmiştir. Bu işletmelerde ortaya çıkan tehlikeli atık miktarı 46,127 ton/yıl olarak belirtilmiştir.
Tehlikeli atıklarının bulunduğunu belirten firmaların oranı % 7,4 olarak tesbit edilmiştir. Bu değerin sorgulanması gerekmektedir. Ayrıca bu kısım verilen firmalardan 22 tanesi tehlikeli atıkların atık yağ olduğunu belirtmiştir. 3 tane firma ise ambalaj atıklarının olduğunu belirtmiştir.
Bu firmalar istisna edilirse geriye 14 firma kalmaktadır. Ayrıca boyalı su ismiyle alınan bir tehlikeli atık türü de yoktur. Bu değerler Ek-2‘de görülmektedir. Özetle Sanayi Odası Envanter Raporu’nda belirlenen veriler ve bilgiler yeterli değildir.
Geçtiğimiz yıllarda Çevre Bakanlığı Türkiye’de “Sanayiden Kaynaklı Tehlikeli Atıkların Yönetimi”nin iyileştirilmesi ve “Katı atık Yakma Tesisleri” için 2 adet rapor hazırlatmıştır. Bu raporlardan aşağıdaki verilere ulaşmak mümkündür.
Gaziantep+ Kilis+ Adıyaman illerinde oluşabilecek tehlikeli atık miktarı 20.000 ton/yıl, bu illere Mersin ve Adana eklenmesi durumunda 50.000 ton/yıl, Ş.Urfa ve Diyarbakır eklenmesi durumunda 10.000 ton/yıl eklenmesi gerekir. Bu durum gerçekleşirse toplam tehlikeli atık miktarı 80.000 ton/yıl olabilir.
Ancak sadece Gaziantep Sanayicileri için planlama yapılırsa atık temininde de sorunlar yaşanabilir. Bu nedenle kurulması düşünülen “Entegre Katı Atık Bertaraf Tesisi” nin bölgesel olarak düşünülmesi önerilmektedir.
2.3 Maliyet
Katı Atık Yakma Tesisleri’nin maliyetleri bir fikir edinmek için Bakanlıkça hazırlanan raporlardan istifade edilerek aşağıda verilmiştir.
24 Tablo 30: Katı Atık Yakma Tesisleri için Yatırım Maliyeti (milyon TL) [3]
Birim Evsel Katı Atık yakma Tesisi Tehlikeli Atık Yakma Tesisi Kapasite 30 ton/saat (720 ton/gün) 10 ton/saat(240 ton/gün)
Bina ve Altyapı İnşaatı 65-75 70-85
Yakma ve Enerji Kazanma birimleri
115-130 70-80
Bacagazı, Atıksu, ve Katı Artık Arıtma/işleme
110-120 80-90
Tehlikeli atık için Ara Depolama
30-40
Elektroteknik Ekipman 30-35 30-35
Enerji Nakil Teknolojisi 30-35 30-35
Yardımcı Tesisler 6-8 6-8
Toplam 356-403 316-373
Ayrıca bazı Avrupa ülkeleri yakma ve depolama bedelleri atığın tonu başına verilmiştir (Tablo 31).
Tablo 31: Avrupa Ülkeleri Yakma ve Depolama Maliyetleri [3]
Avusturya Fransa İtalya Portekiz İspanya İsveç Yakma Bedeli
(€/ton)
103-168 60-98 78-120 20 (1999)
30-36 23-46 Düzenli Depolama
Bedeli (€/ton)
87-219 38-60 21-183 0 6-15 29-40
Beklenen Gelişme >87 >60 >21 20-56 (1999)
>15 86 (2000) Elektrik Satış Bedeli
(€/kWsa) Bilgi yok 0,033 0,14 0,045
(1999)
0,06 0,023
İşletme giderleri için İzmit Katı Atık Yakma Tesisi (İzaydaş)’nin giderleri aşağıda Tablo 33’de verilmiştir. Bu değerler, Türkiye için bir örnekleme yapmak için verilmiştir.
Tablo 33: İzaydaş A.Ş. gider tablosu [4]
Gider tipi US $ /yıl Teknik personel 1.658.125
Büro personeli 331.250
idari personel 423.750
Büro Giderleri 85.000
Kimyasal Sarfiyatı 207.500
Bakım Tamirat 64.375
Amortisman Giderleri 11.456.250
Toplam 14.226.250
25 2.4. Örnek Tesis
Ülkemizde ilk ve tek olarak Entegre Bertaraf Tesisi, “İZAYDAŞ” olduğundan kurulması düşünülen tesisin İzaydaş benzeri olması da istendiğinden İzaydaş’la ilgili özet bilgiler verilmiştir.
İzaydaş A.Ş.- İzmit, entegre projesi kapsamındaki tesisleri işletmek üzere 1996’da kurulmuş olup 1997’den beri atık kabul etmektedir. İzaydaş “İzmit Atık ve Atıkları Arıtma, Yakma ve Değerlendirme Anonim Şirketi” aşağıdaki tesislerin işletmeciliğini yapmaktadır.
- Klinik ve Tehlikeli Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisleri - Düzenli depolama Alanları
- Harfiyat Sahaları
- Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisleri - Biyogaz Tesisi İşletmeciliği
İzaydaş Yakma Tesisi proje parametreleri aşağıda verilmiştir;
Yakma Kapasitesi : 52500 ton/yıl (6150kg/sa) Katı Atıklar : 3750 ton/yıl
Sıvı Atıklar : 2400 ton/yıl
Isıl Değer : 85 GJ/sa
Elektrik Üretim : 5,2 MV
İzaydaş A.Ş. ana bölümleri aşağıdaki gibi olup iş akış şeması Şekil 7’de gösterilmiştir.
Ana Bölümler;
Ara Depolama Yakma
Buhar ve Enerji Üretimi Atık Gaz Arıtımı
Atıksu Arıtma Sistemi
Kül ve Cüruf Toplama Sistemi
26 Şekil 7: İzaydaş A.Ş. İş akış şeması [4]
İzaydaş, aynı zamanda, laboratuar, tehlikeli atık taşımacılığı ve danışmanlık hizmeti de vermektedir. İzaydaş Yakma Tesisi’nde endüstriden kaynaklanan yanabilir özelliğe sahip plastik atıklar, kullanılmış yağlar, ilaç ve kozmetik atıkları, petrokimya atıkları, pvc, solvent, boya atıkları, yapıştırıcı ve yapışkanlar, arıtma tesisi çamurları vb. tehlikeli atık ile klinik atıklar yakılarak bertaraf edilmektedir. Tesise kabul edilen “Tehlikeli Atıklar”ın beyanı, etiketlenmesi, taşınması ve bertarafı Çevre Bakanlığı’nın ilgili yönetmeliklerine göre yapılmaktadır. İzaydaş Tesisleri’ne patlayıcı maddeler, radyoaktif maddeler, mezbaha atıkaları, kadavra, akü ve piller kabul edilmemektedir.
Bertaraf edilecek atıklardan alınacak ücretlere bir örnek olmak üzere İzaydaş’ın 2012 fiyat listesi Tablo 34’ te verilmiştir. Ancak bu fiyat listesi müşterinin sürekliliğine ve atık miktarına göre değişebilmektedir.
27 Tablo 34 : İzaydaş Fiyat listesi (2012) [4]
3. SONUÇ
Gaziantep Sanayi Odası (GSO) tarafından yapılması düşünülen “Entegre Katı Atık Bertaraf Tesisi’nin yapılabilirliği Türkiye genelinde ve Gaziantep özelinde değerlendirilmiştir.
Değerlendirmede Çevre Bakanlığı’nın yaptırdığı ve yaptığı çalışmalardan yararlanılmıştır.
3.1. Tesisin Konumu
Tesisin kurulacağı yere karar verebilmek için nerelerden atık kabul edileceğinin bilinmesi gerekmektedir. Ayrıca bölgede kurulacak veya kurulması muhtemel katı atık tesisinin yerinin de bilinmesine ihtiyaç vardır. Çevre Bakanlığı tarafından Entegre bertaraf tesislerinin bölgesel
28 planlamaya göre kurulacağı yerler ve durumları belirlenmiştir. “Atık Yönetimi Eylem Planı (2008- 2012)” raporun İzaydaş’ın dışında 5 adet bertaraf tesisi öngörülmüştür. Bunlardan bir tanesini Tarsus’ta kurulması planlanırken bölge sakinlerinin itirazları üzerine durum mahkemeye intikal etmiştir. Bu tesis, Kayseri, Kahramanmaraş, Gaziantep, Kilis, Hatay, Adana, Osmaniye, ve Mersin illerini kapsamaktadır. Buraya kurulacak tesis hayata geçerse Gaziantep’te böyle bir tesisin kurulmasına gerek yoktur. Ancak Bakanlık mahkemeyi kaybederse tesisi yeri Gaziantep’e kaydırılabilir. Bu durumda Malatya, Adıyaman, ve Şanlıurfa illerinin de projeye dahil edilmesi gerekir. Tesisin yerinin sanayi tesislerine yakın olması önerilmektedir. Kurulacak tesisin yeri, atık kabul edilecek birimlere karar verildikten sonra belirlenmelidir. Atık kabul edilecek iller ve sanayi kuruluşları belirlendikten sonra kapasite ortaya çıkacaktır. Yıllık yakılması gereken atık miktarının 40000-50000 ton veya daha fazla olmasının maliyetler açısından daha fizıbıl olacağı hususunda genel bir kanaat mevcuttur.
3.2. Tesis Yönetimi ve İşleyişi
Bu konuda İzaydaş uygulaması iyi bir örnek olabilir. Kurulması planlanan tesis için bir birlik ve iştiraklerin oluşturulması uygun olacaktır. Büyükşehir Belediyesi ve /veya Belediye Birlikleri ve Sanayi Odasının iştirakleri ile kurulacak anonim şirket, işletme ve hatta kuruluş için ideal bir çözüm olabilir. Tesise kabul edilecek ve kabul edilemeyecek atıklar İzaydaş örneğindeki gibi olabilir.
Netice olarak, böyle bir tesisin kurulmasına karar vermeden önce bölgedeki atık envanterinin çıkarılması, illerdeki mevcut katı atık bertaraf projelerinin ve gerçekleşme aşamalarının araştırılması gerekmektedir.
Ayrıca tesise kabul edilmesi düşünülen atıkların hem depolama için hem de yakma için atık karakterizasyonunun bilinmesi hem de yanabilir atıklarla kalorifik değerlerinin bilinmesine ihtiyaç vardır.
Burada açıklanan hususlar belirlendikten sonra tesisin yapılıp yapılmamasına sıhhatli bir karar verilebilir.
29 KAYNAKLAR:
[1] Life Hawaman Projesi: “Türkiye’de Sanayi’den Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi Life06TCY/TR/000292.2009
[2] T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Eylem Planı (2008-2012)
[3] Katı Atık Yakma Tesisleri için Teknoloji ve Yer seçimi Teknik Fizibilite Raporu, DVH Consultants, BV, R&R Bilimsel Teknik Hizmetler
[4] İzaydaş Tanıtım Kitapçığı ve ŞahsiGörüşme
30
GAZİANTEP SANAYİ ODASI
ADRES
İSTASYON CADDESİ NO:2 KAT:4 ŞAHİNBEY/GAZİANTEP
TELEFON 0342 221 09 00
FAKS 0342 230 16 82
URL
www.gso.org.tr
E-MAIL gso@gso.org.tr
İpekyolu Kalkınma Ajansı Mali Destek Programları kapsamında hazırlanan bu yayının içeriği İpekyolu Kalkınma Ajansı ve/veya T.C. Kalkınma Bakanlığı’nın görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk Gaziantep Sanayi Odası’na aittir.