Dolaşım sistemi

Dolaşım sistemi

6. ve 7 hafta konuları



Dolaşım sistemi evrimi



Kalp yapısı çalışması kontrolü



EKG



Dolaşım sistemi organizasyon



Kan basınçının ölçülmesi



Mikrosirkülasyon



Kan ve lenf

Kaynak

 http://fizyolojilab.weebly.com/

 http://fizyolojilab.weebly.com/ders-notlari.html

 https://yadi.sk/i/sHzuCQld3GPB8U

3

Dolaşım sistemin evrimi

 Yeterli yüzeye sahip küçük canlılarda dolaşım sistemine ihtiyaç yoktur

 Rotasyon sirkülasyon dolaşım sistemin tek hücrelerdeki ilkel halidir

.

Protozoa’da Dolaşım

 Tek hücrelilerde dolaşım için özelleşmiş organeller yoktur.

 Besin maddeleri ve oksijen alınımı difüzyonla olur.

 Protozoonlardaki besin

vakuolleri belli bir yol takip eder ve besinin hücrenin her tarafına dağılmasını sağlar.

 Artık maddeler yine difüzyonla dışarı atılır.

Çok hücrelilerde dolaşım sistemin evrimi

 Çok hücrelerde dış yüzey alanın az olması, dokuların kalın olması nedeniyle dış ortamla yeterince difuzyon yapılamaz.

 Dolaşım Sistemi, savunma sisteminin konuşlandığı temel bölgelerden biridir(taşıma).

 Çok hücreli canlılarda yapılar arası iletişimi sağlayan araçlardan biridir(iletişim).

 Vücutta bulunan hücrelerin ihtiyaç deposudur(depo)(protein, Ca, vb.).

Süngerler ve sölenteratlar

• Süngerlerin ve sölenteratların

vücutlarındaki tüm hücrelerin hemen hemen tek bir yüzeyde olmaları nedeni ile, difüzyon ve sürekli su akımı onlara gerekli maddeleri sağlar.

• Besin ve mineraller alınır, sindirim

artıkları dışarı atılır.

Dolaşıma ihtiyaç olmayan canlılar

8

• Hücre tabaka sayısı

• Hücrelerin dış ortamdan uzaklığı

• Toplam alan, ağırlık

Kritik noktalar

Dolaşım tipleri:

Açık ve kapalı dolaşım

9

 Arthropodların kalbi annelidlerdeki dorsal damardan gelişmiştir. Kan sinüsler içinde dolaşır ve bütün dokularla direkt temas halindedir.

Solunum pigmentleri hemoglobin ve hemosiyanindir.

 Böceklerde hemolenf basıncı oldukça düşüktür.

Kan solunum gazlarını taşımaz. Ekstremitelerin, kanatların ve abdomenin kas aktivitesi kanın sinüsler içinde dolaşmasına yardım eder.

 Bazen yeşil renklidir, hemosiyanin içerir.

Açık Dolaşım (hemolenf)

11

Açık Dolaşım (hemolenf)

Hemolenf Omurgasızlarda kan yerine dokularla madde alış verişi yapan sıvıdır .

•Hemolenf dokularla doğrudan temas eder.

•Hemolenf adı verilen hemosit

hücrelerinden oluşan bir plazmadır ve birçok kimyasal madde de barındırır.

Açık Dolaşım (hemolenf)

• Yumuşakçalar ve eklembacaklılar gibi omurgasızların büyük bir kısmında görülür.

• Hemosöl olarak adlandırılan vücut boşluklarında dolaşım sıvısı organları doğrudan sarar (yıkar) ve kan (dolaşım sıvısı) ile interstisyel sıvı (doku sıvısı) arasında ayrışma yoktur. Bu birleşik sıvıya hemolenf denir.

• Hayvan hareket ederken oluşan kas hareketleri hemolenf hareketini sağlar fakat sıvı akışını bir bölümden diğerine yönlendirilmesi kısıtlıdır

• Kalp gevşediğinde kan açık gözenekler (por) aracılığıyla kalbe döner.

• Hemolenf vücudun içini

(hemosöl) tamamen kapsar ve tüm hücreleri sarar.

• Hemolenf su, inorganik tuzlar ve organik bileşiklerden oluşur.

Birincil oksijen taşıyıcı molekül ise hemosiyanindir.

• Kılcal kan damarları bulunmaz

Arthropodlarda(insekta)

Mollusklarda

Bir kalp, birkaç damar ve hemosöl denilen geniş bir kan sinüs ağının oluşturduğu bir açık kan dolaşım sistemleri vardır. Açık kan dolaşımı olduğu için kan basıncı düşüktür.Mollusklerde en yaygın solunum pigmenti

hemosiyanindir.

Hemosiyanin Cu içeren ve kan plazmasında erimiş olarak bulunan bir proteindir.

Decapodlarda

Decapodlarda, solungaç sillenmesi ve açık kan dolaşım sistemi ortadan kalkmıştır. Kanları plazmada erimiş

halde bulunan hemosiyanin içerir. Kapalı dolaşım

sistemi merkezi bir kalp, iyi gelişmiş arter sistemi, çok sayıda kapiler ağ, ven sistemi ve solungaçlarla ilgili

pompalama sisteminden oluşur.

Bu pompalama sistemine Branchial kalpler denir.

Kapalı-Açık dolaşım karşılaştırılması

 Kapalı dolaşım kanı açık dolaşımdan daha hızlı dolaştırır ve daha etkin madde değişimi yapar.(daha iyi fonksiyon yapar)

 Hayvanın çok aktif olduğu durumlarda bile

hücrenin O₂ ihtiyacını karşılayabilir.

 Böceklerde açık dolaşım olduğu halde bunlar aktif hayvanlardır. Çünkü böceklerde dokulara giren oksijen kan ile değil trake

sistemiyle gelir^{. 16}

Oligoketlerde

 Oligoketlerde de dorsal damar kontraktildir.

Görevi kanı ileri doğru götürmektir.

 Oligoketlerde kalp olarak önerilebilecek birkaç lateral damar vardır.

 Lumbricus’ta özfagusun etrafındaki 5 çift lateral damar kalp ödevi görür.

 Kalpler içinde endotelial katlanmaların oluşturduğu kapaklar bulunur. Bu kapaklar aynı zamanda dorsal kan damarlarının segmental damarlara bağlandığı yerlerde de bulunur.

Kapalı Dolaşım

Kapalı dolaşım

19

 Dolaşım sistemi veya kardiyovasküler sistem maddelerin vücutta dolaşımı sağlayan organ sistemidir .

 Kanın damarlardan geçerek vücut boşluğuna aktıktan sonra toplanarak kalbe dönmesidir.

 Açık dolaşımda Hemosit olarak adlandırılan hücreler vardır ki bunlar hemolenfte bağımsız bir şekilde gezer.

 Antropodlarda Bağışıklık sisteminde rol alırlar.

Dolaşım - kardiyovasküler

sistem

Omurgalılarda dolaşım

 Omurgalılarda kan özelleşmiş bir kas olan kalp ve kapalı bir damar sistemi içinde dolaşır.

 Bu sisteme kardiyovasküler sistem denir.

 Bu sistemde kalp kanı arterler içine pompalar daha sonra kan daha küçük arterlere geçer, kapilerde besin maddeleri, O₂, CO₂ ve diğer moleküller

kan ve hücreler arası sıvı arasında değiştirilir.

 Kan kapilerden venüle ve buradan daha büyük vene geçer, kalbe geri döner.

21

Omurgalılarda dolaşım

23

Balıklarda kalp, sinüs venosus, atrium, ventrikül ve konus arteriosus’tan oluşur. Kalbe toplar damarlardan gelen kan bol miktarda CO₂ az miktarda ise O₂ içerir.

Çizgili kas yapısında olan ventrikülüsün

kontraksiyonuyla kan basıncı yükselir, basıncın

yükselmesi kanın konus arteriosus’a geçmesini sağlar.

Kan ventral aorta yoluyla solungaçlara gelir, ventral

aorta solungaçlara girmeden önce 5-6 çift aorta yayına (brankial arterler) ayrılır. Bu yaylar (damarlar)

solungaçlardaki kapilerlerden sonra birleşerek karotid arter ve dorsal aortayı meydana getirirler. Kan

solungaçlardan geçerken gaz değişimi yapılır. Bu şekilde temizlenen kan dorsal aorta yoluyla bütün vücuda dağılır

Balıkta dolaşım

Balıkta kalp

Balıkta dolaşım

25

Balıklarda dolaşım

 Kan solungaçlardaki kılcal damarlardan geçerken basıncı azalmıştır.

 Kan solungaçlardan geçerken, kalbin itici gücünün çoğu

solungaçlardaki kapilerlerin direnci ile azaltılır.

 Vücutta toplanan kirli kan sinus venosusun

gevşemesiyle kalbe girer, kasılmasıyla da atriuma geçer.

 Kuyruk bölgesinden gelen kan toplardamarlarla (renal

portal ven) kalbe girmeden önce böbreklerden geçerken süzülür. (renal portal ven).

 Venlerin bir kısmı da sindirim sisteminden besinlerle yüklenmiş olarak kalbe kanı getirir (hepatik ven).

Section 30-2

Bulbus Arteriosus Ventricle

Atrium Sinus Venosus

Vücut kas dolaşımı

Sindirim sistemi dolaşımı

solungaçlar

Kalp

Beyin ve baş dolaşımı

Oksijence zengin kan Oksijence fakir kan

Balıkta Dolaşım Özetle

Oksijence fakir kan venler aracılığı ile sinus venosus gelir

Kan atrium geçer.

Ventricle kanı bulbus arteriosusa pompalar

Bulbus arteriosus kanı ventral aorta ve solungaçlara

gönderir.

27

 Akciğerlerden gelen pulmoner ven kalbe temiz kan getirir. Yani kalp hem vücuttan hem de akciğerlerden kan ^alır.

 Atriumlara gelen temiz ve kirli kan ventrikülde karışır. Son zamanlarda yapılan araştırmalarda ventrikül kaslarının kontraksiyonuyla trunkus (konus) arteriosis içindeki spiral bir kapakçığın döndürülmesi ile bu iki kan akımının birbirinden ayrıldığı ileri sürülmektedir.

Amphibilerde dolaşım

Amphibilerde dolaşım

Amphibilerde dolaşım

 Amphibilerde sağ ve sol atriumun kanlarının

ventrikülde karışarak vücuda dağılması çok zararlı değildir. Çünkü sağ atriuma kan deriden

gelmektedir.

 Kurbağa su altında kaldığında deri solunumu

yapar. Deriden gelen oksijenlenmiş kan ventrikülde akciğerden sol atriuma gelen kirli kanla (akciğer solunumu yapılmadığı için) karışarak, vücuda eşit oranlarda girmesi sağlanır, ya da ventrikülden doğrudan doğruya temiz kan vücuda verilir.

Amphibilerde ve Reptilerde kalp

31

• Ventrikül kaslı bir yapıya sahip olan septumla ikiye bölünmüştür.

• Ventrikül kasıldığında bu septum şeklindeki açıklık kapanır ve ventrikül geçici olarak iki ayrı odacık haline bölünür.

• Bu da temiz ve kirli kanların karışmasını önler.

Ventrikülün sol yarısı sol atriumdan gelen O₂ ce zengin kanı pompalar.

• Sağ yarısı ise atriumdan gelen kirli kanı pompalar.

Amphibilerde ve Reptilerde kalp

33

• Ventrikül kaslı bir yapıya sahip olan septumla ikiye bölünmüştür.

• Ventrikül kasıldığında bu septum şeklindeki

açıklık kapanır ve ventrikül geçici olarak iki ayrı odacık haline bölünür. Bu da temiz ve kirli

kanların karışmasını önler. Ventrikülün sol yarısı sol atriumdan gelen O₂ ce zengin kanı pompalar.

• Sağ yarısı ise atriumdan gelen kirli kanı pompalar.

Reptillerde dolaşım

Kertenkele kalbi

Kuş ve memelilerde

35

• Septum oluşumu

• İki ayrı pompa

• Büyük ve küçük

dolaşım

- Madde taşınması tek hücrelilerde sadece

membran transportu(difuzyon-aktif taşıma)

ile sağlanır.

- Çok hücreli canlılarda bu işi kapalı(bazen açık) bir dolaşım sistemi üstlenmiştir.

- Kapalı dolaşımda en uç noktalarına kadar uzanmış olan damar ağı (Kapiller damar)

ile içindeki kan adını verdiğimiz sıvı destek dokusunun damarlarda sürekli dolaşmasını sağlayacak gücü üreten kalp dolaşım sistemimizi oluşturur.

- Kan yapan organlar da (dalak,t imus, lenf düğümleri, kemik iliği) bu sisteme dahildir.³⁶

Dolaşım İlkeleri

 Kalbin pompalama gücü sayesinde kapalı damar sistemi içinde tüm doku ve organları dolaşan kan uğradığı her doku ve organa yerine göre ya bir şeyler bırakırlar ya da ondan birşeyler alarak başka doku ve organlara iletirler.

 Bu yönüyle baktığımızda, dolaşım sistemini bir taşımacılık sistemi olarak

tanımlayabiliriz. ³⁷

Sistem olarak dolaşım fonksiyonu

Dolaşımın canlıdaki fonksiyonu

38

Madde taşınması

Fonksiyonel hiçbir hücre kapillerden 20-30 µm 39

den uzak olamaz.

- Kan damarları besin maddelerini, oksijen ve hormonları vücudun her tarafına taşır.

- Aynı zamanda hücre ve dokularda oluşan metabolizma artıklarını uzaklaştırır.

- Kalbden çıkan damarlara

arter

Bunlar sürekli olarak dallanarak sayıca artarlar ancak çapları küçülür, arteriyel kapillar yataklarına ulaşırlar.

- Kapillar damarlar kan ile hücre ve dokular arasında madde değişiminin yapıldığı

yerlerdir. Bu nedenle dolaşım sisteminin

fonksiyonel ünitesi olarak kabul edilirler.

- Kanı kalbe geri getiren damarlara ise

vena

Dolaşımın sistemi

- Kalb ve çıplak gözle görülebilen tüm kan damarları makrovasküler

sistem, sadece mikroskopla

gözlenebilen arteriol, kapiller ve

venül’ler ise mikrovasküler sistem olarak anılır.

- İnsandaki damarların %99’dan fazlası mikrovasküler sisteme dahildir.

Makrovasküler mikrovasküler dolaşım

41

42

Makrovasküler mikrovasküler

Arter

Arteriol

Kapiller

Venül

Ven

- Dokular içinde kör uçlar şeklinde başlayan

lenf damarları sistemi ise; lenf kapillarları ve çeşitli çaplardaki lenf damarlarından ibarettir.

- Lenf damarlarının en büyükleri kalbe yakın yerlerde venalara açılarak içeriklerini (doku sıvısı, bazı hücreler, antikorlar vs) kalbe

ulaştırırlar.

- Çoğunlukla sinirler de seyirleri sırasında kan damarlarına (arter, vena) eşlik ederler. Bu üçü birlikte bulundukları zaman

neurosvascular bantlar olarak isimlenirler. ⁴³

Makrovasküler mikrovasküler

Arterler: kanı kalpten uzağa götüren

damarlar ->

Atardamar

Venler: kanı kalbe getiren damarlar -> Toplardamar Kalpte ve venlerde yer alan bir

kapakçıklar sistemi kanın tek yönde akmasını sağlar.

Damarlar

I. Tüm gerekli yapıtaşı, enerji molekülleri ve solunum için gerekli oksijen ile solunum sonunda çıkan CO₂ taşınmasını sağlar.

II. Hormonların, hemostaza katılan ajanların ve vücudun savunma mekanizmaları ile ilgili olan hücrelerin ve antikorların

taşınmasını sağlar.

III. Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde önemli rol oynar.

Makrovasküler ve Mikrovasküler dolaşımın işlevi

Sınav sorusu



Kalp ve akciğerler arasında irtibatı sağlayan damarlar akciğer dolaşımı’nı (pulmoner dolaşım),



Kalp ve diğer vücut bölgeleri arasındaki damarlar ise sistemik dolaşım’ı (periferik dolaşım) oluşturur ^.

Kapalı Dolaşım Sistemi Kısımları

46

Fonksiyonel açıdan kalp, kanı sistem içinde ilerletmek üzere çalışan seri bağlı iki pompa gibidir.

Vücut



Sağ kalp

 * düşük basınçta Akciğerler

Akciğerler



Sol Kalp

 * yüksek basınçta

Vücudun diğer tüm dokuları

akciğer dolaşımı (pulmoner dolaşım⁾

sistemik dolaşımı (periferik dolaşım)

Kapalı Dolaşım Sistemi Kısımları

akciğer dolaşımı (pulmoner dolaşım⁾

sistemik

dolaşımı (periferik dolaşım)

Büyük ve küçük dolaşım

sol

Sağ kalp ile sol kalbi, bir orta duvar, septum (bölme) ayırır.

Her iki taraf,

venlerden kanı alan bir atrium (kulakçık) ve kanı arterlere

pompalayan bir ventrikülden

(karıncık) oluşur.

Kalp

Küçük dolaşım pulmoner dolaşım

Büyük dolaşım periferik dolaşım

sağ sol

10 dakika ara

Kalp ve Yapısı

Kalpin yeri

Sol tarafta, göğüs kafesi

içinde iki akciğer arasında.

Diyafram kasının üzerinde.

Sternum'un arkasındadır.

Memeli Kalbi

Kalp kan damarları sistemine takılmış, ritmik

kontraksiyonlar

yapan, kalın duvarlı, kese şeklinde boşluklu bir organdır.

Organın boşluğu 4 adet odacığa bölünmüştür.

Bu odacıklar birbirleriyle ve kalbe girip-çıkan

damarlarla bağlantılıdır.

53

Kalp kan akışı yönleri

 SAĞ KULAKÇIK

 (ATRİUM DEXTER):Vena Cava

Superior ile Vena Cava İnferior vücut dokularındaki venöz kanı bu boşluğa toplar. Sağ atrium ve sağ ventrikül arasında sağ

atrioventriküler delik bulunur.

• SAĞ KARINCIK

• (VENTRİCULUS DEXTER):

Venöz kanı pulmoner arter aracılığı ile akciğerlere

pompalayan boşluktur.

 SOL KULAKÇIK

 (ATRİUM SİNİSTER):

Akciğerlerde oksijenlenmiş kan Vena Pulmonales aracılığıyla bu boşluğa gelir.

• SOL KARINCIK

• (VENTİCULUS SİNİSTER): Arterial kanı aort yoluyla vücudun bütün

dokularına pompalayan boşluktur.

Kalp

SAĞ taraf 57

Kalp dokusu

Kalp

Perikard, Miyokard ve

Endokard



Endokard ^:

• Myokard:

tabakasıdır. Kaslar çizgilidir.

Kalp dokusu

59

Myokard Kalp Kası

Kalp kası ve İnerkalar disk

İnterkalar disk 61

Kalp Kasının Fonksiyonel Özellikleri

1. Eksitabilite ve Kasılabilme

 Kalp kası ritmik kasılma (sistol) ^{ve ritmik} gevşeme (diyastol) özelliği gösterir

 Kasılma Hep-Hiç Yasası kurallarına göre gerçekleşir

 “Merdiven olayı” yoğunlaşan Ca2+ iyonlarına bağlı gelişebilir

 Kasılma kuvveti kas lifinin içinde bulunduğu koşullara göre değişir. Bunlar:

- Liflerin başlangıç boyları,

- Diyastol süresinin uzunluğu,

- Beslenme ve oksijenlenme durumu,

- pH, ısı, ekstraselüler sıvının iyon içeriği.

Kalp Kasının Fonksiyonel Özellikleri

2. İletebilme:

 Kalp kası AP akımlarını 0,3 m/s bir hızla iletir

 Bu hız iskelet kasının 1/10 kadar bir hızdır

 Purkinje liflerinde hız 2-5 m/s

 A-V düğümde 0,05 m/s

 İleti A-V düğümde gecikmeye neden olur

Kalp Kasının Fonksiyonel Özellikleri

3. Ritmik Çalışma (Otomasite)

 Kalbin çeşitli bölümleri eksitasyon yaratma özelliğine sahiptir

 Normal şartlarda kalp kası 70-80 /dak birhızla çalışır

 A-V düğümde bu hız 40-60 /dak,

 Pürkinje liflerinde 15-40 /dak olacak şekildedir



Perikard:

Kalp dokusu

65

Kalp kapakçıkları:

- Ortada sıkı fibröz bağ doku ile

kuvvetlendirilmiş endocardium katlantılarıdır.

- Fibröz iskeletin etrafı her iki taraflı endocardium ile örtülüdür.

- Kapakcıkların tavanında endocardium kalbin diğer kısımlarındaki endocardium ile devam ederken, ortadaki fibroz bağ doku anuli

fibrosi’ler içine uzayarak kapakçıkların kalb iskeletine bağlanmasını sağlarlar.

- Kapakcıklarda kan ve lenf damarları bulunmaz

1.

2.

ventrikül arasında bulunan iki yapraklı kapaktır.

3.

4.

Kalp kapakçıkları

Sınav sorusu67

Triküspid kapak

Sağ

Sağ atrium ve sağ ventrikül

Mitral kapak

Sol

Sol atrium ve sol ventrikül arasında

Sınav sorusu

Aort kapağı

Sol

Sol ventrikül ve aort

Pulmoner kapak

Sağ

Sağ ventrikül ile pulmoner arter

Sınav sorusu

 Kanın odacıklar içinde tek yönlü akışını sağlar



A-V kapaklar (Mitral - Triküspid)

sistolde kapanır . Ventrikül kasıldığında kanın atriyumlara geri dönmesini önler.



Semilüner

dönüşünü engeller.

 Kapakların tümü pasif olarak kapanır.

Kalp Kapaklarının Görevi:

Kalbin uyarım üreten ve ileten sistemi

- Kalb duvarında myocardium’dan ayrı olarak, kalb atımları için uyarım meydana getiren ve bu uyarımları ileten özel bir sistem bulunur.



Sinoatrial düğüm,



Atrioventriküler düğüm ,



Atrioventriküler demet ve Pürkinje telleri.

73

Sağ

Kalbin uyarım üreten ve ileten sistemi

75

Kalbte otonom uyarı oluşumu

KALBİN HIZININ AYARLANMASI

Kalp Sesleri

1. Birinci kalp sesi (Sistolik)

2. İkinci kalp sesi (Diyastolik) 3. Üçüncü kalp sesi

4. Dördüncü kalp sesi

(Atriyal)

Normal Kalp sesleri (S1,S2)

 S₁ Birinci kalp sesidir. Atrioventriküler (solda mitral ve sağda triküspid) kapakların

kapanması esnasında apeksten (mitral odaktan) duyulur.

 S₁ duyulan en yüksek sestir; S₂ den daha

kuvvetli, uzun süreli ve düşük frekanslıdır. Fonetik olarak “LuB” şeklinde duyulur.

Birinci kalp sesi (Sistolik Ses, LuP)

İkinci kalp sesi (DaB)

 S₂ F İkinci kalp sesidir. Aort ve pulmonalis

odaklarında en güçlü duyulur. S₁ den daha şiddetli, kısa süreli, daha yüksek frekanslı ve keskin bir karakterdedir.

 Fonetik olarak “DaB” şeklinde duyulur. Normalde erişkinlerin % 20’nde pulmonalis dinleme odağında S₂ ikiye ayrılmış bir ses olarak duyulur.

79

Kalp ve dolaşımla ilgili reseptörler

•

Medulla oblangata’da kalbin

hareketlerini yavaşlatan (cardio inhibitor) merkez ve hızlandıran

(cardio-accelerator) merkez vardır.

•

Aorticus ve caroticus

baroreseptörlerinden gelen afferent

sinirler medulla oblangata’da dolaşım

merkezlerine ulaşırlar.

Kalp

Kontrolü

81

Kalp atım kontrolü



Kalp ve aortadaki reseptörlerden

uyarılar M.oblangata’da vazodilatör veya vazokontrüktör merkezleri ve kardio inhibitör (n.vagus) veya

kardio akseletör (sempatik sinirler)

merkezlere uyarı gönderirler

Kalbe gelen sinirler

Kalp hem sempatik hem de parasempatik sinirlerle beslenir. Parasempatik sinirler

(vaguslar) başlıca sinoatrial (SA) ve AV

düğümlerinde, daha az oranda her 2 atriumun kasılmasında, çok daha az oranda da ventrikül kasında dağılım gösterir.



Bir kalp atımı süresince, kalbin kanı venöz sistemlerden alarak

arteryel sistemlere pompalamakla ilişkili elektrik ve mekanik olayların peşpeşe dizilimlerine kalp

döngüsü (çevrim, siklus) denir

Kalp döngüsü (çevrim, siklus)

Kalp

Sirklusu

85

Kalp Siklusu

 Kalp sağ ve solda bulunan iki adet pompadan oluşur. Bu pompaların çalışmasında sağda triküspit solda ise mitral kapak önemli rol oynar

 Kalp pompası çalışırken başlıca iki evre meydana gelir:

 Sistol→ Kalp kasının kasılması

 Diyastol→Kalp kasının gevşemesi

 Dolaşım sisteminde kan akışı daima yüksek basınçlı alandan düşük basınçlı alana doğru gerçekleşir

 Kalp kontraksiyonu ise basıncı oluşturur

•

Kalbin kasılma, gevşeme ve istirahat evresine kalp siklusu denir.



Sistolik basınç :Damar sisteminde sistol süresince erişilen en yüksek basınçtır (ortalama basınç değildir)



Diastolik basınç: Diastolik basınç ise damar sisteminde diastol

esnasındaki en düşük basınçtır.

Kalp Siklusu

Kalp Siklusu



Her bir döngü sinüs düğümünde bir aksiyon potansiyelinin kendiliğinden oluşması ile başlar.



Erişkin kalp atım sayısı ortalama 70-80 /dak. dır



Bir kalp döneminin ortalama süresi

0.83 saniyedir

Kalp Siklusu

 Kalp sağ ve solda bulunan iki adet pompadan oluşur. Bu pompaların çalışmasında sağda

triküspit solda ise mitral kapak önemli rol oynar

 Kalp pompası çalışırken başlıca iki evre meydana gelir:

 Sistol→ Kalp kasının kasılması

 Diyastol→Kalp kasının gevşemesi

 Dolaşım sisteminde kan akışı daima yüksek basınçlı alandan düşük basınçlı alana doğru gerçekleşir

 Kalp kontraksiyonu ise basıncı oluşturur

Kardiyak Siklus

 Sistol

 Kalbin kontraktil fazı

 Elektriksel ve mekanik değişiklikler meydana gelir

 Kan P(basınç) değişiklikleri olur

 Kan volumü(h) değişir

 Süresi kalp frekansından fazla etkilenmez

 Diyastol

 Kalbin gevşeme fazıdır

 Sistolün yaklaşık 2 katı kadar sürer

 Sistol = 0.3 s

 Diyastol = 0.5 s

 Süresi kalp

frekansından etkilenir

Kalp siklusu

91

sol sol

Kalp siklusu

Kalp

siklusu

Sınav sorusu 93

Kalp Atım Sayısı

Erkeklerde 60-80/dak

Kadınlarda biraz daha yüksek

~ 60-100 /dak.

60/dak bradikardi, 100/dak taşikardi

Kalp hareketlerinin düzenlenmesi

Kalp pompalama gücü 3 olay ile ayarlanır.

1.

Kalbe akan vena kanı miktarına göre kalbin otoregülasyonu

2.

Otonom sinirler vasıtasıyla kalp atım sayısı ve kas gücünün

ayarlanması

3.

Bazı kimyasal maddeler ile kalp

çalışmasının ayarlanması

1-Kalbe akan vena kanı miktarına göre kalbin otoregülasyonu

 Kalbin pompalayacağı kan miktarını tayin eden en önemli etken venalar yoluyla kalbe akan kan miktarıdır.

 Belli bir sınıra kadar kalp kendisine geldiği oranda kanı dışarıya atar.

 Dokulardan çok kan gelirse çok, az kan gelirse az kanı dışarıya pompalar (otoregülasyon).

Buna Frank-Starling prensibi denir. Bunun için sinir sistemine ihtiyaç yoktur.

Vücut ısının etkisi

 Yoğun çalışma sırasında vücut ısısının

1-2 derece

 1°C’lik artış kalp hızını 18 atım/dk artırır.

 Soğuk kalp atım sayısını azaltır(donmada dolaşım bağlı şok karşı koruma)

İyonları kalp atımı üzerine etkisi

 Hücre dışı Ca²⁺konsantrasyonunun arttırılması kasılma gücünü artırır.

 Hücre dışı K⁺ konsantrasyonu, seçici olmayan bir şekilde, dış porları Ca²⁺ ve Na⁺karşı bloklar.

 Böylece kasılmaların genliği azalır. Kalp diyastol (gevşeme) durumumda durur.

 K⁺ konsantrasyonu artışı (hiperkalemi), kalp hızının yavaşlamasına neden olur. Kalp aşırı genişleyerek diyastolde durur.

Sinirsel ileti yolu ile kalp atımın düzenlenmesi

 Kalp sempatik ve parasempatik uyarılara tepki verir

 N. Vagus sinirinden verilen Asetilkolin kalp atım sayısını azalır. Asetilkolin Muskarinik reseptörler yoluyla K⁺ geçirgenliğini arttırır.

 N. vagusun inhibitör etkisi kalbi durdurur.

Uyarmaya devam edilirse, 15–20 san içinde ventriküllerin, Purkinje liflerinden doğan

eksitasyonlarla tekrar faaliyete başladığı görülür.

Bu olaya Vagustan kurtulma (vagal escape) denir.

99

• Sempatik sinirler ise medulla spinalisin torasik

bölgesinden çıkar. Sadece SA, AV ve atrium kaslarına değil ventrikül kaslarına da dallar verirler.

(N.sempatikus) sempatik sinirler kalp hareketlerini hızlandırırlar.

• Sempatik sinirlerin kalp üzerindeki etkileri

parasempatiklerin tersidir. Sempatik sinirler kalbin bütün aktivitelerini arttırır. Sempatik sinirlerin

uyarılması uçlarından norepinefrin (epinefrin)

hormonunun salgılanmasına neden olur. Bu hormonun lif zarının Na⁺ ve Ca⁺⁺ geçirgenliğini arttırdığına

inanılmaktadır. Bu da hem kalbin atım hızını ve hem de kalp kasının kasılma gücünü arttırır. Yani AV düğümde depolarizasyona neden olur. Depolarizasyonun

meydana gelmesi kalbin aktivitelerini arttırır.

Sinirsel ileti yolu ile kalp atımın

düzenlenmesi

 Kalbi besleyen parasempatik sinirlerin (vagus) uyarılması bu sinirlerin uçlarından asetilkolin hormonunun salınmasına neden olur. Asetikolin:

 1)Sinüs düğümü ritminin hızını azaltır

 2)AV düğüm ile atrium kası arasında yer alan AV liflerinin uyarılabilirliğini azaltarak kalp uyartısının

ventriküllere geçişinde kesintiye neden olur. Asetilkolin

K+ (potasyum) geçirgenliğini arttırarak hiperpolarizasyona neden olur, bunun

sonucunda da kalp atım hızı yavaşlar, impulsun atriumdan ventriküle geçişi de yavaşlar.

Sinirsel ileti yolu ile kalp atımın düzenlenmesi

Epinefrin, tiroksin etkisi

 Ani ihtiyaçlar sırasında adrenal bezden fazla miktarda epinefrin ve tiroid bezinden tiroksin salınması kalp vurumunu yükseltir.

Kalp atımı etkiyen ilaçlar

 Digitalis, Digitalis purpurea yapraklarında elde edilen kardiotonik steroidleridir. Kalp atım gücünü özellikle kalp krizlerinde artıracak yönde etki

gösterir.

 Etki mekanizması kalp kasılda myokard bulunan Na-K ATPaz ları inhibe ederek gösterir. Bunun sonuncunda myokarta hücre içinde daha fazla Na kalır. Hücre içi Na seviyesi artar. Na bağlı olarak kalp hücresindeki kalsiyum seviyesi artar bunu sonuncunda kalp daha güçlü kasılır. ₁₀₃

CO

etkisi

 Fazla çalışma sırasında daha fazla CO₂ üretilir ve kana geçirilir. Artan CO₂ miktarı kalbi

uyararak kalp vurumunu arttırır.

Bu hafta bu kadar…

105