Dolaşım Sistemi
Dolaşım
Dolaşım sistemi taşıyıcı bir sistemdir. İki başlık altında incelenir.
Kardiyovasküler sistem; kalp, kan damarları ve kandan oluşmuştur. Dolaşım sisteminde kan; besin, oksijen ve atık maddeleri taşır.
Kalbin Temel Anatomisi
Kalp sağ ve sol olmak üzere ikiye ayrılır.
Kalbin sağ ve sol tarafını birbirinden ayıran kas duvara
interventriküler septum adı verilir.
Kalpte atrium (kulakçık) ve ventrikül (karıncık) denilen boşluklar
bulunur.
Kalbin Temel Anatomisi
Kalp sağ atrium ve sağ ventrikülün oluşturduğu sağ pompa ve sol atriumla sol ventrikülün oluşturduğu sol pompa şeklinde çalışır.
Kalpteki kan atriadan ventriküllere doğru gider. Buradan da
Kalbin Temel Anatomisi
Kalpte, hareket eden kanın geri dönüşünü engellemek için
kapakçıklar bulunur.
Atriumlar ile ventriküller arasındaki kapakçıklara atrioventriküler
kapak denir.
Kalbin Temel Anatomisi
Sol atriumu sol ventriküle bağlayan atrioventriküler kapağa ise
biküspit (mitral) kapak denir.
Ventriküller ile arterler arasındaki kapakçıklara ise semilüner kapak denir.
Bunlar arterlerdeki kanın ventriküllere geri dönmesini engellerler.
Kalbin Temel Anatomisi
Pulmoner arterle sağ ventrikül arasında pulmoner semilüner
kapaktır.
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Kalbin sağ kısmı O2 miktarı az, CO2 miktarı fazla olan kanı
akciğerlere götürür.
Bu kanın O2 miktarı akciğerlerde normale döner ve tüm vücuda
pompalanmak üzere kalbin sol bölümüne gelir.
Buna pulmoner (küçük) dolaşım denir.
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Kalbe geri dönen O2’li kan sol atriumdan sol ventriküle, buradan
da aort yoluyla tüm vücuda pompalanır.
Dokularda O2 enerji olarak kullanılırken CO2 üretilir, CO2 miktarı
yüksek olan kan venöz dönüşle vena kava yoluyla sağ atriuma
geri döner.
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
19.12.2019 11
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Miyokardiyum, kalbin kasılmasından ve kanın kalpten çıkışından sorumludur.
Miyokardiyum ihtiyacı olan O2’li kanı koroner arterlerden alır.
Sağ ve sol koroner arterler tarafından, kalp kasının kendisine
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Koroner arterler aorttan çıkarlar ve kalbi çevrelerler.
Kalp çevresinde bunlara paralel olarak koroner venler de
bulunur.
Bu venler kullanılan kanı alıp vena kavaya boşaltırlar.
Kalbin Uyarılması
Kalp bağımsız bir kasılma ritmine sahiptir.
Kalbe bağlı tüm sinirler zarar görse bile kalp kasılmaya devam
eder.
Kalp üzerinde bu otoritmi sağlayan bazı önemli noktalar vardır.
Kalbin Uyarılması
Bunlar;
Sinoatrial (SA) düğüm (70-80 atım/dk),
Atrioventriküler (AV) düğüm (40-60 atım/dk),
His demeti, sağ ve sol dalları (20-40 atım/dk),
Purkinje lifleri (25-40 atım/dk),
Kalbin Uyarılması
Kalbin Uyarılması
Sinir uyarısı SA düğümden atria boyunca dağılır ve atria kasılarak
içindeki kanı ventriküllere boşaltır.
Sonra, atriadaki bu uyarı atria ile ventriküllerin birleştiği yerde
Kalbin Uyarılması
Uyarı AV düğümünün bir uzantısı olan his demeti yoluyla
ventriküllere gider.
His demeti ventriküllerin duvarlarına purkinje lifleri olarak yayılır
ve purkinje sistemini oluşturur.
Kalbin Uyarılması
Böylece uyarılar ventriküler
miyokardiyumun tamamına ulaşır ve ventriküler kasılmayı sağlar.
Bu kasılma sayesinde
Kardiyak Siklus
Kardiyak Siklus
Kalp atımı sırasında kalpte görülen elektriksel ve mekanik
değişikliklere (basınç ve hacim) kardiyak döngü (siklus) denir.
Kalp atımı sırasında miyokardiyumun kasılmasına sistol,
Kardiyak Siklus
Kalbin dinlenim
ve
maksimal egzersiz sırasında
her bir
siklus
için harcadığı
ortalama süre
ler vardır;
Kardiyak Siklus
Diastol sırasında, atria gevşediğinde basınç düşer ve venöz
sistemden gelen kan atriayı doldurmaya başlar.
Kan ile dolunca atriadaki basınç tekrar artar.
Diastol sırasında ventriküllerdeki basınç atriadan düşük olduğu
Kardiyak Siklus
Bu durumda ventriküler basınç artarken atrial basınç düşer.
Atrial basınç düşünce vena kava ve pulmoner vendeki basınç artar.
Kan tekrar atriaya gider ve bu siklus sürekli tekrarlanır.
Kardiyak Siklus
Ventriküler basınç, aorttaki ve pulmoner arterdeki basınçtan fazla olunca semilüner kapaklar açılır.
Kardiyak Siklus
Kalbin elektriksel aktivitesi Elektrokardiyografi (EKG) ile
kaydedilebilir.
Kalbin aksiyon potansiyeli oluşturma yeteneği, oluşan uyarının
tüm kalp üzerinde yayılma süreci ve kontraksiyon gücü izlenebilir niteliktedir.
Bu ölçüm kalbin, yapısal ve fonksiyonel durumu hakkında bilgi
verir.
Kardiyak Siklus
Her bir kardiyak döngü;
P, Q, R, S, T ve U dalgalarını,
ST ve PR segmentlerini,
Kardiyak Siklus
Kardiyak Siklus
Neden önemli?
Bu vektörel değerlerin anormal oluşu yani kalpte görülen ritim bozuklukları, birçok kalp rahatsızlığını hatta ani ölümleri önlemek
için tanı olarak kullanılmaktadır.
Kardiyak Siklus
Kalpte ileti nasıl oluşur (Aksiyon potansiyeli)?
Kalp kasında elektrik uyarılarının hücre içi ve dışındaki iyon
miktarında değişiklik yaratmasıdır.
Bu iyon miktarlarındaki ani ve hızlı değişiklikler kontraksiyonu
gerçekleştirir.
Kardiyak Siklus
Dinlenim iyon
konsantrasyonu -90
milivolttur. Hücre içi ve dışı
elektriksel olarak
dengededir.
Polarizasyon sürecinde,
hücre içi K+ miktarı dışına
göre 30 kat daha fazladır. Hücre dışındaki Na+ miktarı
Kardiyak Siklus
Ancak kalp aktivitesi başka sistemlerce kontrol edilmektedir.
Kardiyak Siklus
Kardiyak Debi
Kardiyak debi (CQ), kalpten bir dakikada pompalanan kan
miktarıdır.
Dolaşım sisteminin, fiziksel aktivitenin getirdiği fonksiyonel
Kardiyak Debi
Kardiyak debi, kalp atım hızı ve kalp atım volümünün [ayrıca strok volüm (SV) olarak da bilinir ve kalpten bir atımda
pompalanabilen kan miktarıdır] bir ürünüdür.
CQ (L/dk) = KAV (L/atım) * KAH (atım/dk)
Kalp atım hızı veya kalp atım volümündeki (hacmi) artış kardiyak debide de artışa neden olur.
Kardiyak Debi
Dinlenme sırasında antrenmanlı ve antrenmansız kişilerin
kardiyak debilerinde pek fark yoktur. Ortalama 5-6 L/dk’dır.
Egzersizle artan iş yükü ve O2 kullanımıyla birlikte kardiyak
debide de artış olur ve bu artış antrenmanlı kişilerde daha
Kardiyak Debi
Antrenmanlı erkeklerde kardiyak debi egzersiz sırasında 40
L/dk’ya çıkabilir.
Bu miktar dinlenme değerinin yaklaşık 7-8 katıdır. Antrenmansız
kişilerde bu değer 20-25 L/dk olur.
Maksimal kardiyak debi arttıkça maksimal aerobik güç de artar.
Kardiyak Debi
Antrenman ile CQ’da oluşan değişiklikler açısından erkekler ve
kadınlar benzerdir.
Kadınlar, birim iş yükünde daha yüksek kardiyak debiye sahiptir.
Bunun nedeni olarak, kadınların düşük hemoglobin seviyesine
Kardiyak Debi
Bununla birlikte kadınların, maksimal kardiyak debisini
erkeklerinkinden düşüktür.
Bunun sebebi olarak da kadınların daha küçük vücut yapısına
sahip olmaları düşünülmektedir.
Kalp Atım Volümü (Hacmi)
Antrenmansız erkeklerin dinlenik halde, ayakta dik dururkenki
kalp atım volümleri ortalama 70-90 ml/atım’dır.
Maksimal değerler ise 100-120 ml/atım’dır.
Bu değerler antrenmanlı erkeklerde dinlenik durumda 100-120
Kalp Atım Volümü (Hacmi)
Elit dayanıklılık sporcuları 200 ml/atım’a ulaşabilmektedir.
Öyleyse dayanıklılık sporcularında görülen yüksek kardiyak
debinin nedeni strok volümün artışıdır.
Çünkü maksimal kalp atım sayısı tüm bireylerde aşağı yukarı
aynıdır.
Kalp Atım Volümü (Hacmi)
Kadınlarda SV, kalp hacminin küçük olmasından dolayı düşüktür.
Antrenmansız kadınlarda dinlenik kalp atım volümü 50-70 ml/atım iken, egzersiz kalp atım volümü 80-100 ml/atımdır.
Kalp Atım Volümü (Hacmi)
Kalp atım volümünü istirahat ve egzersiz sırasında düzenleyen değişkenler şunlardır;
End-diastolik volüm (EDV), yani diastol sonunda ventrikülde bulunan kan veya diastol sonu hacim,
Ortalama aortik kan basıncı ve
Ventriküler kasılmanın kuvveti’dir.
