Tarım Danışmanlarının Bilişim Ve Đletişim Teknolojilerini Kullanma Eğilimleri1
Murat BOYACI2 Özlem YILDIZ3
Özet
Tarımsal bilginin kullanımasında Bilişim ve Đletişim Teknolojileri (BĐT)’nin önemi artmaktadır.
BĐT bilgiye kanllarına hızlı ulaşılmasına ek olarak, kırsal kalkınmada katılımcı ve interaktif yapının kurulmasına da destek olmaktadır. Çalışmada, KÖYMER projesi kapsamında Araştırma verileri, Türkiye genelinde görev yapan 566 danışmandan posta surveyi ve karşılıklı görüşmelerle derlenmiştir. Çalışmada danışmanların bazı kişisel özellikleri, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma eğilimleri ve kullanırken karşılaştıkları sorunlar incelenmiştir. Derlenen veriler parametrik ve parametrik olmayan istatistiksel testlerle analiz edilip, yorumlanmıştır. Sonuçlara göre, danışmanlardan %5.5’i çalışmalarında bilgisayardan yararlanmazken, %27.7’si çok sık yararlanmaktadır. Đnternetten yararlanmayanların oranı %14, e-posta adresi olmayanların oranı
%23.7’dir. Danışmanlar bilgi edinmede interneti de önemli kaynak olarak göstermişlerdir. Bilgi düzeyleri, internet bağlantı ücretleri ve donanım maliyetleri BĐT kullanımındaki önemli kısıtlar olarak sayılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Tarımsal Yayım, Tarım Danışmanlığı, Bilgi ve Đletişim Teknolojileri, Köy-Mer Projesi
Ict Usage Tendencies Of Agricultural Consultants In Turkey Abstract
The importance of ICTs is increasing in utilization of agricultural knowledge. In addition to fastly accessing to information channels, ICT’s are also supported to establish the participatory and interactive structure in rural development. The data form 566 advisors who served under the KOYMER project has been analyzed and interpreted by applying some parametric and nonparametric tests. This research had been investigated for some personal characteristics and ICT usage tendencies of extension workers and the bottlenecks were faced on their usages. According to the findings, 5.5 percent of the advisors never, 27.7 percent of them frequently use computers on their works. 14 percent of the advisors never; 20.3 percent of them are frequently utilize internet. In addition, some advisors (%23.7) have no email addresses. One of the most important information sources of the advisors interviewed is internet.
Key words: Agricultural Extension, Agricultural consultancy, Communication and Information Technologies, KOYMER Project
1. GĐRĐŞ
Son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişim ekonomik alanda gelişmeye, üretim süreçlerinde verimliliğe ve rekabet gücüne önemli katkılar sağlamış, bilgi üretim ve tüketim süreçlerinde en kritik faktör olarak ortaya çıkmaya başlamıştır. Buna paralel olarak ülkelerin ve işletmelerin bilgiyi edinme, işleme, geliştirme ve yönetme yetenekleri ekonomik büyümenin ve rekabet güçlerinin en temel belirleyici faktörü olarak kabul edilmektedir (DPT, 2007).
Ekonomik gelişmeye yeni olanaklar sunan, halkın güçlenmesi, ağlar yardımı ile toplumsal katılım, insan kaynakları gelişimi, sürdürülebilir gelişme gibi potansiyel
1 Bu çalışma, Ege Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından desteklenen “Türkiye’de Tarım Danışmanlığı Modelinin Đşleyişi Üzerine Bir Araştırma” başlıklı ve 2005-ZRF-020 numaralı proje verilerinden yararlanılarak, hazırlanmıştır.
2 Doç. Dr. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü C Blok Zemin Kat 35100 Bornova/Đzmir
e-mail: murat.boyaci@ege.edu.tr
3 Arş. Gör. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü C Blok Zemin Kat 35100 Bornova/Đzmir e-mail: ozlem.arslan@ege.edu.tr
taşıyan (FAO, 2003) BĐT’nin tarımsal yayım ve kalkınma çalışmalarında kullanılmasının ve yaygınlaştırılmasının çalışmaların etkinliğinin artması açısından oldukça önemlidir.
Tarımsal yayım kırsal kesime bilginin ulaştırılmasında ve modern üretimde girdi olarak kullanılmasında önemli bir mekanizmadır. Geleneksel yayım yaklaşımı geçen yüzyılda üretim ve kırsal kalkınmaya önemli hizmetler verilmiştir. Kırsal kesimin yaşam standardını yükseltme amacındaki tarımsal yayım faaliyetlerinde BĐT’lerinden faydalanarak, interaktif yapının oluşturulması, bilgiyi daha hızlı ve ucuza elde etme, farklı bilgi kaynaklarına ulaşabilme gibi katkılar sağlamaktadır. Bu çok yönlü katkılar nedeniyle ABD’de traktörlerin yaptığı devrimin bugün bilgisayarlar tarafından yapıldığı söylenmektedir (Bowen, 1989).
Çalışmanın temel amacı, KÖYMER projesi kapsamındaki tarım danışmanlarının bilgi ve iletişim teknolojilerini ne amaçla ve ne düzeyde kullandıklarını belirlemektir.
Materyal ve Yöntem
Araştırmanın ana materyalini danışmanlardan anket yardımı ile 2006-2007 yıllarında derlenen veriler oluşturmaktadır. Ülke genelinde görevli tüm danışmanlar kapsama alınmıştır. Anket formaları danışmanların adreslerine, ilgili Đl Tarım Müdürlüklerine posta ile gönderilmiştir. Ayrıca, 100 kadar danışmanla da karşılıklı görüşülmüştür. 72 ildeki 566 danışmandan derlenen veriler, yüzdeler, ortalamalar, likert ölçeği, khi kare, Mann Whitney, testi ile yorumlanmıştır.
2. Araştırma Bulguları 3.1. Kişisel Özellikler
Yaşları 23 ile 38 arasında değişen danışmanların yaş ortalaması 29.3’tür. Kadın yayımcıların oranı dünya genelinde %13 iken (FAO, 1989), çalışmada %28.4 bulunmuştur.
Danışmanların %70.1’i çiftçilik deneyimine sahiptir. Cinsiyete ve fakültelere göre de çiftçilik deneyimi anlamlıdır. Erkeklerin ve Ziraat Fakültesi mezunu danışmanların çiftçilik deneyimi fazladır. Bayan danışmanların ailelerinin geliri daha çok tarım dışıdır (Çizelge 1).
Çizelge 1. Çiftçilik deneyimi, Khi kare testi
Erkek Bayan
Çiftçilik
deneyimi Sayı yüzde sayı yüzde
Khi kare değeri
Serbestlik derecesi
P değeri
Yok 85 21.0 84 52.2
Var 320 79.0 77 47.8
53.499**
*
1 .000
Ziraat Fakültesi Veterinerlik Fakültesi Çiftçilik
deneyimi sayı yüzde sayı yüzde
Khi kare değeri
Serbestlik derecesi
P değeri
Yok 133 28.0 35 39.8
Var 342 72.0 53 60.2
4.915** 1 .027
Erkek Bayan
Ailesinin gelir
kaynağı Sayı yüzde sayı yüzde
Khi kare değeri
Serbestlik derecesi
P değeri
Tarım 239 59.0 60 37.3
Tarım dışı 166 41.0 101 62.7
21.860**
*
1 .000
*** α<0.01 anlamlı ** α<0.05 anlamlı
Danışmanların %83.9’u ziraat, %15.5’i veterinerlik, %0.6’sı da diğer fakültelerden mezundur. Danışmanlar ortalama 5.6 yıl önce fakültelerden mezun olmuşlardır.
Yabancı dil bilme düzeyi bilgi ağlarını etkin kullanabilmek için önemlidir. Yeni bin yılda iyi yetişmiş insan profili çizilirken; iki dil bilen, bilişim iletişim teknolojilerini kullanabilen elemanlar tanımlanmaktadır (Trindade, 1999). Ortadoğu ülkelerinde yürütülen bir çalışmada Đngilizce bilmeme nedeni ile bilgi ağlarına giremeyenlerin oranı
%67 bulunmuştur (UNDP, 2003). Bunların yanında uluslararası proje olanaklarından yararlanabilmek için de yabancı dil bilgisinin taşıdığı önem açıktır.
Danışmanların %88.2’sinin yabancı dili Đngilizce’dir. %16.7’si bildiği yabancı dili yetersiz bulurken, %4.6’sı yabancı dili okuduğunu anlayacak düzeyde olduğunu belirtmiştir. Yabancı dil düzeylerinin orta (2.6) olduğu belirlenmiştir.
3.2 Yayım Çalışmaları
Dünyada 800.000 civarında yayımcının olduğu, bunun %80’inin kamu yayım örgütlerinde çalıştığı belirtilmektedir. Bir yayımcı gelişmekte olan ülkelerde 3000-8000, gelişmiş ülkelerde 400’den daha az sayıdaki çiftçiye hizmet vermektedir. Yayım örgütlerinin potansiyel müşterilerinin ancak %10 kadarına ulaşabildikleri de tahmin edilmektedir (Feder, et al, 1999, Swanson et al, 1989).
Türkiye’de kuru tarım alanlarında 200 ha’a ve sulu tarım alanlarında 100 ha’a bir teknik eleman istihdamı ile 157500 ziraat mühendisi ve 1000 büyükbaş hayvan birim başına bir veteriner hekim istihdamı ile 25747 veteriner hekime istihdam yaratabilecek potansiyelin olduğu belirtilmektedir. Türkiye’de 81 il, 929 ilçe, 36233 bucak ve köy mevcuttur (DPT, 2000).
Danışmanların %21.8’i birden fazla köye hizmet vermektedir. Birden fazla köye hizmet verilmesindeki en önemli sıkıntı ulaşım olanaklarının yetersizliğidir. Hizmet verilen köy sayıları yaş, fakülte, bölge gruplarına göre anlamlıdır. 30 yaş ve üzeri danışmanların birden fazla köye hizmet verenlerin oranı daha yüksektir (Çizelge 2).
Çizelge 2. Hizmet edilen köy sayısı, Khi kare testi 29 ve genç 30 ve üzeri
Köy sayısı Sayı yüzde Sayı Yüzde
Khi kare değeri
Serbestlik derecesi
P değeri
Bir köy 247 81.0 181 75.1
Birden fazla 58 19.0 60 24.9
2.747* 1 .097
Ziraat Fakültesi Veterinerlik Fakültesi Köy sayısı
Sayı yüzde Sayı Yüzde
Khi kare değeri
Serbestlik derecesi
P değeri
Bir köy 375 81.3 53 61.6
Birden fazla 86 18.7 33 38.4
16.553*** 1 .000
*** α<0.01 anlamlı * α<0.1 anlamlı
Hizmet verdikleri çiftçi sayısı 20 ile 10000 arasında değişirken, bir danışman ortalama 620 çiftçiye hizmet vermektedirler. Danışmanlar ortalama 6.3 ürünle ilgilenmektedirler.
Yayımcıların yıl içindeki işletme ziyaretlerinin sayısı kurumların veya projelerin performans ölçümlerinde kullanılan kriterlerdendir. Bir danışman ayda ortalama 21.7 çiftçi ziyareti yapmaktadır. Verilere göre ayda toplam 11106 çiftçi (ahır-ağıl, bağ-bahçe, tarla) ziyareti gerçekleştirilmektedir. Danışmanlardan %98.4’ü hafta sonları da çalıştıklarını belirtmişlerdir.
3.3 Bilişim Teknolojilerini Kullanım Eğilimi
Uluslararası ekonomik zirveye ulaşmak için bilişim ve iletişim teknolojilerini üretmek, kullanmak en önemli unsur olarak görülmektedir (Hongtao, et al., 1997). Yakın gelecekte bilişim ve iletişim teknolojileri, yayım yöntemlerinin değişimini sağlayacak, kırsal kesim daha fazla aktörle iletişim kurabilecektir. Süreçte; yayımcıların problem belirleme ve yorumlama gibi konularda çiftçilerle yakın işbirliği yapacağı söylenmektedir (Sharma, 2003).
Çizelge 3. Bilgisayar kullanım eğilimlerinin gruplandırılması, Faktör Analizi KMO örnekleme uygunluk
ölçüsü
Barttlett’s Khi kare testi Serbestlik derecesi P değeri
.659 897.255*** 6 .000
Faktörler Faktör1
Değişkenler Bilgisayar kullanımı, internetten yararlanma, e-mail adresinin varlığı, e-mail kullanım eğilimi
Salkımlar Bilişim teknolojileri
Salkım değişkenlikleri Đnternetten yararlanma
*** α<0.01
Proje kapsamında danışmanlara bilgisayar dağıtılmıştır. Karşılıklı görüşmelerde bu bilgisayarların istenen kalitede olmadıkları dile getirilmiştir. Çalışmalarında danışmanlardan %5.5’i bilgisayardan hiç yararlanmazken, %27.7’si çok sık yararlanmaktadır. Đnternetten hiç yararlanmayanların oranı ise %14’tür. Đnternetten çok yararlandığını ifade eden danışmanların oranı %20.3’tür. Danışmanların %23.7’sinin e- posta adresi bulunmamaktadır. Bilgi teknolojileri kullanımı ile ilgili değişkenler ile yapılan faktör analizinde gruplandırma Çizelge 3’de verilmiştir.
29 yaş ve gençler bilgi teknolojilerinden daha çok yararlanmaktadırlar (Çizelge 4). Bölgelere göre de danışmanların bilgi teknolojileri kullanım eğilimleri farklıdır.
Azgelişmiş bölgelerde danışmanların bilgi teknolojileri kullanım eğilimleri yüksektir.
Gelişmiş bölgelerde ise bilgi teknolojileri kullanım eğilimleri düşüktür (Çizelge 5).
Çizelge 4. Yaş grupları ve bilişim teknolojilerinden yararlanma düzeyi, Mann Whitney
Özellik Gruplar sayı Sıra
ortalaması Sıra toplamı
Mann Whitney U değeri
Z değeri P değeri
29 ve
genç
312 291.8 91025.5
Bilişim
teknolojilerinden yararlanma
düzeyi yaş 30 ve
üzeri
250 268.7 67177.5
35802.5* 1.714 .087
* α<0.1 farklılık önemli
Çizelge 5. Bölgeler ve bilişim teknolojilerinden yararlanma düzeyi Kruskal Wallis
Özellik bölgeler sayı Sıra
ortalam ası
Khi kare değeri
Serbestlik derecesi
P değeri
Marmara 84 292.8
Ege 88 244.9
Akdeniz 56 288.4
Đç Anadolu 118 261.6
Karadeniz 120 287.6
Doğu Anadolu 52 331.1
Güney Doğu Anadolu 46 313.7 Bilişim
teknolojilerinden yararlanma düzeyi
Toplam 564
14.339** 6 .026
** α<0.05 farklılık önemli
3.4 Đşbirliği Yapılan Aktörler
Yayım ve kalkınma çalışmaları kırsal topluma bir çok yönden etki etmektedir.
Günümüz yayım ve kalkınma çalışmaları teknik olduğu kadar, sosyal, ekonomik ve çevre ile ilgili çeşitli konuları gündemine almaktadır. Bu nedenle farklı aktörle işbirliğine ve ekip çalışmasına gereksinim duyulmaktadır. Yayım çalışmalarında işbirliği yapılan aktörler Đl ve Đlçe Tarım Müdürlükleri başta olmak üzere araştırma enstitüleri, muhtarlık/belediye, kooperatifler, üniversiteler şeklinde sıralanmaktadır. Özel sektör ve ziraat odaları ile işbirliği sınırlıdır.
Danışmanların birinci sırada işbirliği yaptıkları aktörler Đl (321 kişi) ve Đlçe Tarım Müdürlükleri (154 kişi), muhtarlık/belediye (27 kişi), kaymakamlık (13 kişi) ve diğerleridir. Danışmanların çalışmalarındaki en etkili aktör Tarım Đl Müdürlükleridir (Çizelge 6).
Çizelge 6. Yayım çalışmalarında etkili aktörler ve önem düzeyleri Önem Düzeyleri
Hiç Çok Aktörler
1 2 3 4 5 Ortalama
Tarım Đl Müdürlüğü 7.4 2.3 11.5 20.0 58.7 4.2
Tarım Đlçe Müdürlüğü 21.3 3.4 11.5 19.5 44.3 3.6
Muhtarlık / Belediye 39.0 7.8 17.2 16.1 19.9 2.7
Kaymakamlık / Đl Özel Đdare 44.0 9.6 12.9 14.5 19.0 2.6
Araştırma Kuruluşları 50.9 7.6 14.4 14.2 12.9 2.3
Üniversite 57.1 9.9 11.7 11.9 9.4 2.1
Kooperatifler 56.6 9.8 14.5 11.0 8.2 2.1
Bayiler 57.1 11.9 14.0 9.6 7.4 2.1
Özel Firmalar 59.4 12.9 11.9 10.1 5.7 1.9
Ziraat Odası 66.1 11.7 12.2 6.0 3.9 1.7
Ürün Satıcıları 72.1 10.7 7.1 6.2 3.9 1.6
Diğer 98.5 0.4 0.0 0.6 0.6 1.5
Đşbirliği yapılan aktörler üç gruba ayrılmıştır. Kırsal kesim ve özel sektördeki aktörler, yerel kamu kuruluşları ve araştırma kuruluşları olarak tanımlanan grupların çalışmalardaki etkileri bölgelere, yaş grupları, fakülte ve cinsiyete göre farklılık göstermektedir (Çizelge 7 ve Çizelge 8). Ziraat mühendisleri için araştırma kuruluşları daha önemlidir. 30 yaş ve üzeri danışmanlar için de araştırma kuruluşları önemli iken, bayan danışmanlarda yerel kamu kuruluşlarının daha etkili oldukları saptanmıştır (Çizelge 8).
Çizelge 7. Çalışmalardaki önemli aktörlerin gruplandırılması, Faktör Analizi KMO örnekleme
uygunluk ölçüsü
Barttlett’s Khi kare testi Serbestlik derecesi
P değeri
.802 1448.334*** 66 .000
Faktörler Faktör1 Faktör2 Faktör3
Değişkenler
ziraat odaları,
kooperatifler, muhtarlık, belediyeler; bayiler; özel firmalar; ürün satıcıları;
Đl tarım müdürlükleri, ilçe tarım müdürlükleri, Kaymakamlık,
Araştırma enstitüleri;
üniversiteler;
diğer Salkımlar Kırsal kesim ve özel
sektördeki aktörler
Yerel kamu kurumları Araştırma kuruluşları Salkım
değişkenlikleri
Ziraat odası, ilçe tarım müdürlüğü, çiftçilerin etkisi
*** α<0.01
Yayım çalışmalarının başarısında işbirliği yapılan aktörlerin çeşitliliği olduğu kadar aktörlerin ve devletin önceliklerine uyumu da önemlidir. Ancak, Türkiye’de diğer bir çok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi yayım ve diğer aktörler arasındaki ilişkilerin zayıf olduğu bilinmektedir. Danışmanların yürüttüğü yayım çalışmalarının uyum düzeyleri Likert ölçeğine göre Đl Tarım Müdürlüklerine ortalama 3.9; Tarım Đlçe Müdürlüklerine 3.5; çiftçilerin önceliklerine de 3.5 olarak derecelenmiştir (Çizelge 9).
Đnsanlar bildiklerinin sadece bir kısmını doğrudan kendi gözlemleri ve deneyimleri ile çoğunu ise iletişim araç ve yöntemleri yardımı ile edinmektedir (Van den Ban and Hawkins, 1985). ABD’de yürütülen bir araştırmada yayımcıların bilgilenmede basılı yayınlar, grup çalışmaları (atölye vb.), internet sayfaları, e-posta ve telefon sırası ile kullanılan araçlar olarak belirlenmiştir (Westa, et al, 2005).
Çizelge 8. Çalışmalardaki önemli aktörler, Mann Whitney Test
Özellik Gruplar Sayı
Sıra ortalam a
Sıra toplamı
Mann Whitney U değeri
Z değeri
P değeri
Ziraat 473 286.4 135456.0
Okul
Veterinerlik 88 252.1 22185.0
18269.0* 1.962 .050
29 ve genç 311 265.8 82664.0 Araştırma
kuruluşlarını n önemi
Yaş 30 ve üzeri 249 298.9 74416.0
34148.0** 2.593 .010
Erkek 405 275.2 111446.0
Yerel kamu kurumlarının etkisi
cinsiyet
Bayan 159 301.2 47884.0
29231.0* 1.919 .055
** α<0.05 farklılık önemli * α<0.1 farklılık önemli
Çizelge 9. Danışmanların çalışmalarının diğer aktörlerle uyum düzeyleri Uyum Düzeyi
Hiç Çok Aktörler
1 2 3 4 5 Ortalama
Tarım Đl Müdürlüğü 9.7 3.5 18.8 28.3 39.7 3.9
Tarım Đlçe Müdürlüğü 19.6 5.5 17.9 20.5 36.6 3.5
Çiftçilerin Öncelikleri 21.2 4.5 13.2 23.2 38.0 3.5
Çiftçilerin Koşulları 23.3 5.9 16.9 20.6 33.3 3.4
Muhtarlık/ Belediye 31.8 8.2 19.6 20.5 19.9 2.9
Kaymakamlık / Đl Özel Đdare
33.5 13.9 16.9 20.6 15.1 2.7
Devlet Politikaları Đle 47.4 10.7 18.3 9.3 14.3 2.3
Kooperatifler 44.8 13.4 18.6 12.8 10.4 2.3
Ziraat Odası 53.3 15.7 15.6 11.4 4.0 2.0
Araştırmada danışmanların kullandıkları bilgi kaynaklarından en önemlileri Đl ve Đlçe Müdürlüklerindeki uzmanlar (219 kişi), kitaplar (188 kişi) ve internet (69 kişi) olarak göze çarpmaktadır. Danışmanlara göre bilgi kaynaklarından kitaplar 4.1, il-ilçe uzmanları 4.0, internet ise 3.6 önem derecesine sahiptir. Çiftçilerin, üniversite ve araştırma kuruluşlarının bilgi kaynağı olarak kullanım düzeyleri ise düşüktür (Çizelge 10). Bilgi kaynakları; tarımsal kuruluşlar ve çiftçiler ile yayınlar ve danışmanlar olarak iki başlıkta toplanmıştır (Çizelge 11).
Çizelge 10. Bilgi kaynaklarının önem düzeyleri Önem Düzeyleri
Hiç Çok
Bilgi Kaynakları 1 2 3 4 5 Ortalama
Kitaplar 6.8 2.1 14.0 25.2 51.9 4.1
Đl-Đlçe Uzmanları 9.1 4.2 12.1 23.7 50.9 4.0
Đnternet 16.8 6.5 14.9 20.6 41.3 3.6
Dergi-Gazete-Broşür 18.2 5.4 20.0 29.8 26.7 3.4
Danışman Arkadaşlar 21.4 9.9 22.0 23.5 23.1 3.2
Araştırma Kuruluşları 40.1 8.8 13.3 16.6 21.1 2.7
Üniversiteler 45.0 9.7 12.1 14.3 18.8 2.5
Çiftçiler 47.1 11.1 18.6 12.5 10.7 2.3
Diğer 33.3 4.8 33.3 9.5 19.0 2.8
Çizelge 11. Bilgi kaynaklarının gruplandırılması, Faktör Analizi
KMO örnekleme uygunluk ölçüsü Barttlett’s Khi kare testi Serbestlik derecesi P değeri
.712 534.366*** 28 .000
Faktörler Faktör1 Faktör2
Değişkenler
il-ilçe müdürlükleri; araştırma kuruluşları; üniversiteler;
çiftçiler
Kitap, tarım dergisi-gazetesi;
internet; danışmanlar;
Salkımlar Tarımsal kurum ve çiftçiler Yayınlar ve danışmanlar Salkım değişkenlikleri Araştırma kuruluşları; internet
*** α<0.01
Başvurulan bilgi kaynakları fakülte ve cinsiyete göre farklıdır (Çizelge 12). Ziraat mühendisleri yayınlar ve danışmanlara (meslektaşlarına) başvururken, bayanlar tarımsal kurum ve çiftçiler grubunu kaynak olarak görmektedirler.
Çizelge 12. Okul ve cinsiyete göre başvurulan bilgi kaynakları, Mann Whitney Test
Özellik Gruplar Sayı Sıra
ortalama Sıra toplamı
Mann Whitney U değeri
Z değeri
P değeri
Ziraat 436 266.4 116149.0
Yayınlar ve danışmanlar
Okul
Veterinerlik 82 222.8 18272.0
14869.0** 2.494 .013
erkek 376 246.2 92569.0
Tarımsal kurum ve çiftçiler
cinsiyet
bayan 152 309.8 47087.0
21693.0*** 4.698 .000
*** α<0.01 farklılık önemli ** α<0.05 farklılık önemli
4. Sonuç ve Öneriler
Bilgi toplumunun en önemli unsurları bilişim teknolojilerinin kullanımı ve bilgiye hızlı erişimdir. Bilişim ve iletişim teknolojilerinin kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. Faks, telefon, bilgisayar, internet ve diğer yayım araçlarının temini ve kullanımında sürdürülebilir finansman kaynakları bulunmalıdır. Bilişim teknolojilerinin yayımda kullanımı konusunda eğitilen ve teşvik edilen danışmanların, kırsal kesimde bilgi toplumunun oluşumuna katkı yapacağı da göz ardı edilmemelidir.
Tüm çalışmalarda Đl ve Đlçe Tarım Müdürlüklerindeki yöneticilerin ve teknik elemanların desteği büyüktür. Araştırmada da danışmanların en önemli bilgi kaynaklarının Đl ve Đlçelerdeki uzmanlar olduğu saptanmıştır.
Türkiye’deki yayımcıların çalışmalarında diğer aktörlerle ilişkileri sınırlıdır. Bu durum tarımsal bilgi sistemini olumsuz etkilemektedir. Dijital iletişim teknolojilerinin kullanımı ile farklı aktörlerle işbirliğinin kurulmasına elektronik ortamda kolay, ucuz ve hızlı iletişime olanak tanıyacaktır.
Danışmanların bilgilenme kaynakları da BĐT yardımı ile çeşitlenecektir. Bu nedenle farklı kesimlerden öğrenme ve işbirliği yapma becerisi de BĐT kullanımı ile artacaktır.
BĐT aracılığı ile kadın, küçük çiftçiler gibi dezavantajlı grupların da sisteme katılımı sağlanacağından, çok sesli ve katılımcı bir yapıya ulaşılacaktır.
KAYNAKLAR:
Trindade, A.R., 1999, ICTs and Human Resources Development, ICDE, Moscow, 10p.
UNDP, 2003, ICTs for Development in National Human Development Reports, Draft 2003-01-17 UNDP, 690.
Bowen, B.E., et al., 1989, Microcomputers the tractors of the 1990’s, Journal of Extension, Winter, V:27, N:4.
DPT, 2000, Tarımsal Politikalar ve Yapısal Düzenlemeler Özel Đhtisas Komisyonu Raporu, DPT Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT: 2516, ÖĐK:534, Ankara 2000, 61s
DPT, 2007, Bilgi ve Đletişim Teknolojileri Özel Đhtisas Komisyonu, Bilgi Teknolojileri Alt Komisyonu Raporu, Dokuzuncu Kalkınma Planı, Ankara.
FAO, 2003, World Summit on the Information Society Genovo-2003, Tunis 2005, Concept Paper 2 April, Rome, Italy.
FAO, 1989, organization and overview of the global consultation on agricultural extension, Swanson B.E. (Ed), Report, Rome, Italy, Pp:217.
Feder, G., et al, 1999, Agricultural Extension Generic Challenges and Some Ingredients for Solutions, The World Bank Policy Research Working Paper 2129, Washington DC., 32p.
Hongtao, J., et al., 1997, WTO and Information agriculture, First European Conferenece for Information Technology in Agriculture, 15-18, June, Copenhagen, Denmark.
Sharma, V.P., 2003, Cyber extension; connecting farmers’ in India-some experience, http://www.gisdevelopment.net/prodecedings/mapasia/2003/papers/i4d/i4003.ht m
Swanson B.E., et al, 1989, The current status of extension worldwide, Global Consultation on Agricultural Extension, Swanson B.E. (ed), FAO, Rome, Italy, 43-76pp.
Van den Ban and Hawkins, H.S., 1985, Agricultural Extension, Longman Scientific &
Technical Publications, Newyork, 328p.
Westa S.P., et al, 2005, Getting the world out in the last gren valley: Integrating digital video, direct mail, and web based information for spesific target audiences, Journal of Extension, February 2005, Vol:43, No:1.
