Doç. Dr. Fevziye Sayılan Kocayiğit ARP472 Toplumsal Cinsiyet Ve Eğitim Dersi
Açık Ders Malzemeleri
TOPLUMSAL CİNSİYETE DUYARLI
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ 2
OKUL VE MESLEK SEÇİMİ
Öğrencilerin alanlara ayrılma süreci ilerde yönelecekleri mesleklerin eşiğini oluşturmaktadır.
Bu noktada öğretmenlerin ve okul kültürünün öğrencilerin alan seçiminde önemli bir rolü olduğu bilinmektedir.
Genellikle kız öğrencileri dil, edebiyat ve sosyal alanlara yönlendirilirken, erkek öğrenciler fen ve teknoloji alanlarına yönlendirilmektedir.
Bu alan seçimi, cinsiyetlendirilmiş mesleklere yönelik kalıpyargılar nedeniyle çoğu durumda sorgulanmadan uygulanmaktadır.
Oysaki öğrencileri uygun mesleki rehberlik ile yönlendirme, istihdamdaki kadın işi-erkek işi ayrımını ortadan kaldırmaya yönelik önemli bir
adımdır.
ÖĞRETMENLERİN MESLEK SEÇİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
İlkokul düzeyinde sınıf öğretmeni önemlidir:
Bu yaş grubundaki çocuklar aktif alıcılar olarak, çevrelerinden gelen her türlü uyarıyı, açık ve örtük mesajı algılar. Yaşam hakkındaki tutum ve algıları sürekli gelişime ve değişime açıktır (Özdemir-Yaylacı, 2007). Çocuklarla birebir iletişim içinde olan sınıf öğretmeninin öğrenciyi izleme ve tanıma olasılığı yüksektir;
aynı zamanda çocuklar ve gençler için rol modeldir. Çocuklar okulda akademik başarı yanında verili sosyalleşme kalıpları içinde toplumsal yönden de
gelişmekte ve çevreyle aktif bir etkileşime girmektedirler. Bu süreçler içinde kendileri hakkında ilerde değişme olasılığı yüksek de olsa önemli kanılar
geliştirmekte; kendini yeterli görmesinde, merak duygusunu destekleyecek
sorular sormasına izin verilmesinde, yaşına uygun seçim yapma ve karar verme imkanı tanınmasında kısaca kişiliğinin ve benlik algısının sağlıklı gelişmesinde sınıf öğretmeni önemlidir.
ÖĞRETMENLERİN MESLEK SEÇİMİ ÜZERİNDEKİ ROLÜ
Okul öncesinden 5. sınıfa kadar olan dönemde çocukların mesleki açıdan, kendisini, çevresini, iş ve çalışma dünyasını, insanlar
arasındaki farklılıkları, eğitimle iş yaşamı arasındaki ilişkileri
tanımaya ve anlamaya başlaması amaçlanır (Yeşilyaprak, 2001).
Bu dönemde öğrencinin bireysel özelliklerini, güçlü ve zayıf
yönlerini tanıması ve kabul etmesi, zayıf yönlerini geliştirmeye çalışması ve sorumluluk alabilmesi (Kuzgun, 2000), sağlıklı
iletişim kurmayı, karşılaştığı problemleri çözebilmeyi öğrenmesi,
yaşamıyla ilgili seçim yapmayı ve bu seçimlerin sorumluluğunu
almayı öğrenmesi gerekir.
ÖĞRETMENLERİN MESLEK SEÇİMİ ÜZERİNDEKİ ROLÜ
Öğretmenin sınıfta toplumsal cinsiyet kalıplarına dayalı söz ve davranışları ne ölçüde yaygın olarak kullandığı çocukların mesleki gelişiminde ve seçiminde etkilidir.
Önce öğretmenin sahip olduğu toplumsal cinsiyet
kalıpyargılarını gözden geçirmesi ve bunları sınıf ortamına ne kadar taşıdığını fark etmesi gerekir.
Örneğin, sınıf başkanlığını hep erkek öğrenciler mi yapıyor?, Sınıfın düzeni ve temizliği hep kız öğrencilere mi veriliyor?
Matematik dersinde erkek öğrenciler, Türkçe dersinde kızlar
mı daha aktif?
ÖĞRETMENLERİN MESLEK SEÇİMİ ÜZERİNDEKİ ROLÜ
• Derslerdeki başarı-başarısızlık oranlarını cinsiyet faktörünü de göz önüne alıp değerlendirerek,
•, Cinsiyet kalıpyargılarının eğitim ortamına etkileri hakkında bilgi edinerek ve kendi cinsiyet kalıpyargıları hakkında farkındalığını artırarak
• Cinsiyet ayrımına gitmeden tüm çocukların tüm ders ve etkinliklere katılmasını sağlayarak,
• Meslekleri tanıtırken ya da çocukların mesleki tercihlerini dile getirirken kadın mesleği-erkek mesleği gibi bir ayrıma gitmeyerek ve çocukların gitmesini
önleyerek,
• Sınıf içi görev dağılımında cinsiyet eşitliğine dikkat ederek,
• Cinsiyet kalıpyargılarından uzak durarak,
Öğrencilerin mesleki gelişim süreçlerine destek sağlayabilir.
OKUL REHBER ÖĞRETMENİ/PSİKOLOJİK DANIŞMANIN MESLEK SEÇİMİ ÜZERİNE ETKİSİ
Öğrencinin ilgi ve yeteneklerini saptamaya çalışır.
Aile eğitimi ve rehberliğiyle ilgili çalışmalarda aktif rol oynar.
Toplumsal yaşam ve insan ilişkileri ile ilgili becerilerin kazandırılmasında grup etkinlikleri ve bireysel rehberlik çalışmalarını yürütür.
Öğrencilere seçmeli dersler, üst eğitim programları, meslekler vb.
hakkında bilgi verir. Okul genelinde meslek günleri, okul gezileri, işyeri gezileri, meslek elemanlarını okula davet etmek vb. etkinlikler düzenler.
Çocuklarda çalışmaya ve üretmeye karşı olumlu bir tutum geliştirmeye çalışır.
Öğrencilere rol model olur.
OKUL REHBER ÖĞRETMENİ/PSİKOLOJİK DANIŞMANIN MESLEK SEÇİMİ ÜZERİNE ETKİSİ
Meslek seçimi çok genç yaşta yapılan ama hayatın geri kalanını etkileyen bir karar.
Özellikle toplumun ve kalıpyargıların kız çocuklarını yönlendirdiği kısıtlı meslekler bu seçimlerin ne kadar doğru yapıldığını düşündürüyor.
Kız çocuklarının seçeneklerini çoğaltmak için eğitim hayatlarının ilk yıllarının önemi çok büyük.
Kız çocukların meslek seçiminde rol kalıplarını kırmak , alanlara ayrılma
süreçlerinden başlayarak, çocukların ve gençlerin ilgi, yetenek ve başarılarına
uygun seçimler yapmalarını cesaretlendirmek ve desteklemek önemli olmaktadır.
Meslek seçimi konusunda eğitim ve öğretim sürecinin merkezinde yer alan
öğretmenlerin toplumsal cinsiyete duyarlı yaklaşımları ile öğrencilere nasıl rehberlik edebileceklerine dair ipuçları içeriyor. Ayrıca toplumsal cinsiyete duyarlı bir sınıf
ortamı yaratmak için çocukların bu sürece aktif katılımlarını sağlamak
CİNSİYETE DUYARLI MESLEKİ REHBERLİK
Zorunlu eğitimde hatta lisedeki kız ve erkek oranı eşit olduğu durumda bile, eğitim programları ve okultürlerini seçme söz konusu olduğunda kızlarla erkekler arasında büyük farklılıklar
gözlemlenmektedir.
Cinsiyetlendirilmiş mesleki yönlendirme evrensel olarak daha yaygındır. Okullarda mesleki ve genel ortaöğretimde alan seçiminde öğrenci dağılımına bakıldığında geleneksel cinsiyet
rollerinin etkisi açıkça görülmektedir.
Bu alanda öğrencilerin kariyer tercihlerine ilişkin mesleki rehberliğe ihtiyaç vardır ve kariyer planlayıcılarının daha fazla cinsiyete duyarlı olması ve okul kültüründe, öğrenciler ve
öğretmenlerdeki cinsiyetçi kalıpyargılarla mücadele etmenin gerekli olduğu görülmektedir.
(EURIDICE. Avrupa Komisyonu (EC).( 2009) Eğitim Çıktılarında Cinsiyet Farklılıkları. Avrupa’da Alınan Tedbirler ve Mevcut Durum)
Bkz.http://etcep.meb.gov.tr/application/assets/admin/uploads/userfiles/files
/2_Egitim%20c_kt_lar_nda%20cin%20siyet%20farkl%C4%B1l%C4%B1klar%C4%B1.pd
CİNSİYETE DUYARLI MESLEKİ REHBERLİK
Genelde cinsiyete duyarlı rehberlik girişimleri geleneksel cinsiyet kalıplarını kırmak ve kızların özellikle teknoloji ve bilimle ilgili
meslekler seçmesini sağlamayı hedeflemektedir. Belçika,
Almanya, Lüksemburg, Avusturya v e Polonya gibi AB ülkelerinde
‘kızlar’ için mesleki tanıtım günleri düzenlenmekte;
Bu günlerde kızlar şirketlere ve araştırma enstitülerine davet
edilerek normalde tercih etmeyecekleri teknik işler ve meslekler tanıtılmakta; kız öğrencilere giriş koşulları ve çalışma alanları
konusunda bilgi verilmektedir.
(EURIDICE. Avrupa Komisyonu (EC).( 2009) Eğitim Çıktılarında Cinsiyet Farklılıkları. Avrupa’da Alınan Tedbirler ve Mevcut Durum)
Bkz.http://etcep.meb.gov.tr/application/assets/admin/uploads/userfiles/files
/2_Egitim%20c_kt_lar_nda%20cin%20siyet%20farkl%C4%B1l%C4%B1klar%C4%B1.pdf
