ANLAMA BECERİLERİNİ
GELİŞTİRME
ANLAMA ÖĞRETİMİ
ANLAMA NEDİR?
Anlama, dinleme, okuma ve görsel okuma ile alınan bilgileri ön bilgiler ışığında inceleme, üzerinde düşünme, nedenlerini araştırma, sonuçlar çıkarma ve yeniden anlam verme işlemidir. Bu işlem için düşünme, inceleme, sorgulama, tahmin yapma, yorumlama değerlendirme gibi zihinsel becerilerin geliştirilmesi gerekmektedir. Anlama sürecinde bu beceriler devreye girmekte, yeni bilgiler önceki bilgilerin ışığında
incelenmekte, yeniden anlamlandırılmakta ve zihinde yapılandırılmaktadır. Bu işleme
anlamı yapılandırma denilmektedir.
ANLAMA NEDİR?
• Anlama sürecinde okuyucu, metindeki bilgileri kendine göre seçmekte, bazılarını atlamakta bazı yerlere eklemeler yapmaktadır. Böylece okuyucunun anlam ile metnin anlamı farklı olabilmektedir. Okuyucu metinde sunulan anlamın dışına da çıkabilmektedir.
• Anlama aynı zamanda zihinsel bir model oluşturma aracıdır. Okuyucunun metindeki bilgileri seçme, sıralama, bunları işleme ve yapılandırma gibi işlemlerini sürekli
olarak yapması, giderek bir zihin modeli oluşturmasını getirmektedir. Buna anlama
modeli denilmektedir.
ANLAMA ÖĞRETİMİ
• Son yıllarda öğrencilerin anlama becerilerini geliştirmek için anlama öğretimi
üzerinde durulmaktadır. Eskiden olduğu gibi “okumak anlamaktır” denilmemekte tam tersine “anlamak için okumak” denilmektedir. Böylece yazının anlamını
araştırmak, keşfetmek ve zihinde yapılandırmak için anlama öğretimine önem verilmektedir.
• Yapılandırıcı yaklaşıma göre okumanın amacı sadece anlamak değildir. Okuma
sürecinde okuyucu, anlamı doğrultusunda çalışma yapmakta, metindeki bilgilerle ön
bilgileri bütünleştirerek zihinde yapılanmaktadır.
ANLAMA MODELLERİ
ANLAMA MODELLERİ
GELENEKSEL ANLAYIŞ
YAPILANDIRICI MODELLER
SÜREÇSEL MODEL
ETKİLEŞİMSEL MODEL
SÜREÇSEL MODEL
• a) Seçme: Okuyucu metinde önemli gördüğü bilgileri seçmektedir.
• b) Sıralama: Seçilen bilgiler önemine göre sıralanmaktadır.
• c) Düzenleme: Sıralanan bilgiler çeşitli işlemlerden geçirilerek düzenlenmektedir.
ETKİLEŞİMSEL MODEL
İyi bir anlama için üç değişkenin birbiriyle sürekli etkileşim içinde olması gerekir.
Bunlar:
• Okuyucu: Etkileşimsel modelin en önemli bileşeni okuyucudur.
• Metin: Metnin içeriği, yazarın anlatım biçimi, amacını ortaya koyma biçimi anlamayı kolaylaştırmaktadır.
• Ortam: okuyucunun metinle etkileştiği ve metni anlamaya çalıştığı ortamdır.
ANLAMA SÜREÇLERİ
ANLAMA SÜREÇLERİ
KÜÇÜK YAPILARI ANLAMA SÜREÇLERİ
BÜTÜNLEŞTİRME SÜREÇLERİ
BÜYÜK YAPILARI ANLAMA SÜREÇLERİ
SEÇME SÜREÇLERİ
ÜST DÜZEY ÖĞRENME
ANLAMA SÜREÇLERİ
KÜÇÜK YAPILARI ANLAMA
SÜREÇLERİ
KELİME TANIMA
CÜMLECİKLERİ TANIMA
KÜÇÜK YAPI
DÜZEYİNDEKİ
BİLGİLERİ SEÇME
ANLAMA SÜREÇLERİ
BÜTÜNLEŞTİRME SÜREÇLERİ
BAĞLARI TANIMA VE
ANLAMA MANTIK BAĞLARINI
ANLAMA
ÇIKARIM YAPMA
ANLAMA SÜREÇLERİ
BÜYÜK YAPILARI ANLAMA
SÜREÇLERİ
ANA DÜŞÜNCEYİ BELİRLEME
METNİ ÖZETLEME
METNİN
YAPISINI TANIMA
ANLAMA SÜREÇLERİ
SEÇME DÜREÇLERİ
TAHMİN ETME
ZİHİNDE CANLANDIRMA
SORGULAMA
DUYGULARI BELİRLEME
BÜTÜNLEŞTİRME
ANLAMA TEKNİKLERİ
• Anlama becerilerini geliştirmek için kullanılan tekniklerdir.
• Metnin türüne ve okumanın amacına göre değişir.
• Çeşitli anlama tekniklerini bilmek ve bunu çeşitli okumalarda kullanmak, okumanın anlaşılmasını kolaylaştırır.
• Bir tekniğin nasıl kullanılacağı uygulamalı olarak gösterilmelidir.
• Anlama tekniklerinden bazıları;
o Görselleri inceleme,
o Anlaşılmayan yerleri belirleme,
o Kendi kelimeleri ile metni tekrarlama, o Not alma,
o Çıkarım yapma,
o Metnin şemasını çıkarma, o Metni özetleme,
o Sorgulama,
o Okunan bilgilerle önbilgiler arasında bağlar kurma...
ANLAMA TEKNİKLERİ
• Dört özel teknik anlama becerilerinin ve zihinsel becerilerin geliştirilmesine önemli katkılar sağlar. Bunlar:
o Tahmin etme o Sorgulama o Özetleme
o Anlamı açıklama
• Bu teknikler anlamayı geliştirir. Ayrıca metinde verilen bilgilerin etkili şekilde izlenip
kontrol edilmesini sağlar.
ANLAMA TEKNİKLERİ
• Tahmin etme: Resimler, başlıklar, şemalar gibi ipuçlarına dayanarak tahminleri oluşturma alışkanlığı verilmelidir. Bu teknik okuma sırasında aktif olmayı, bazı bilgileri seçerek etkili bir anlam oluşturmayı ve bunları test ederek sonuçları yorumlamayı getirmektedir.
• Sorgulama: Öğrencileri daha titiz ve eleştirel okumaya yönlendiren bir tekniktir.
• Özetleme ve anlamı açıklama: Öğrenciyi temel düşünceleri bulmaya
yöneltir ve metnin önemli bölümlerini anlamayı getirir.
ANLAMA ÖĞRETİM MODELLERİ
• Anlama öğretiminde dolaylı ve doğrudan öğretim modeli olmak üzere iki tür model söz konusudur. Dolaylı öğretim modelinde öğrencilerin anlamaları kelime ve metin çalışmalarıyla dolaylı olarak geliştirilmeye çalışılmıştır. Daha sonraki yıllarda yapılandırmacı yaklaşıma uygun yeni çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucu doğrudan öğretim modeli geliştirilmiştir
• Doğrudan öğretim modeline göre okuyucular bir metni anlamak için çeşitli yöntem ve teknikler kullanılır. Bunlar uygun bir eğitimle geliştirilebilir ve okuyucuya yeni
teknikler öğretilebilir.
ANLAMA ÖĞRETİM MODELLERİ
a) Becerilerin Doğrudan Öğretimi
• Öğretilecek her becerinin ayrıntılı bir sunumu yapılır, çeşitli örneklerle gösterilir.
Öğretmen, öğretilecek becerinin işlevini göstermek için kendi düşünme biçiminden yararlanabilir. Öğretimin her aşamasında beceriler çeşitli etkinliklerle uygulanır.
Öğrencinin aktif olmasına dikkat edilir. Sık sık uygulama yapılır ve hemen dönüt
verilir.
ANLAMA ÖĞRETİM MODELLERİ
b) Tekniklerin Açıklamalı Öğretimi
• Bu yaklaşıma göre öğretmen anlama tekniği ve uygulanması hakkında öğrencilere açıklama yapmalı ve gerekli bilgileri sunmalıdır. Anlama tekniklerini açıklamak için çeşitli sorular sorulmaktadır. Bu sorularla anlama tekniklerinin öğrenilmesi, anlama süreçlerinin bilinçli yürütülmesi ve becerilerin geliştirilmesi açıklanmaktadır.
Genellikle “Ne? Niçin? Ne zaman? ve Nasıl?” gibi sorulardan yararlanılır.
• Öğretmen öğrencilere ipuçları vererek öğrendikleri teknikleri geliştirmeleri
konusunda rehberlik etmelidir.
ANLAMA BECERİLERİNİ GELİŞTİRME
Küçük Yapıları Anlama Becerileri
• Kelime, cümlecik ve cümleleri anlama becerileri olarak sıralanır.
• Bu düzey anlama için yazılı kelimeleri tanıma ve ayırt etme becerisi ve sözlü dili anlama becerileri birlikte
çalışmalıdır.
• Geliştirmek için kelime etkinlikleri yapılmalıdır. Bu etkinliklerde yeni kelimeler de verilmelidir.
Büyük Yapıları Anlama Becerileri
• Küçük yapıları anlama becerileri büyük yapıları anlamak için gereklidir.
• Kelimeleri tanıma işlemi hızlı olmalıdır.
Hızlı olmadığı takdirde büyük yapıları anlama gerçekleşemez.
• Öğretmen bu beceriyi geliştirirken
öğrencinin ön bilgisine göre hareket
etmelidir.
ANLAMA DÜZEYLERİ
ANLAMA DÜZEYLERİ
GENEL (TEMEL) ANLAMA
YORUMLAYICI (ÇIKARIMCI)
ANLAMA
SORGULAYICI ANLAMA
YARATICI
ANLAMA
ANLAMA DÜZEYLERİ
GENEL ANLAMA
HARFLERİ ANLAMA
KELİMELERİ ANLAMA
HECELERİ ANLAMA
CÜMLELERİ ANLAMA
CÜMLELER VE KELİMELER ARASINDAKİ BAĞLARI
ANLAMA
• Öğrencinin okuma yazmayı bilmesi gerekir.
• Öğrenci, metinde açıkça görülen
durumları, düşünceleri ve bilgileri
toplar.
ANLAMA DÜZEYLERİ
YORUMLAYICI ANLAMA
OKUDUKLARINI DERİNLEMESİNE
ANLAMA ÇIKARIMLAR
YAPMA
ANLADIKLARINI YORUMLAMA
EK
AÇIKLAMALARI ANLAMA
• Öğrenci metinde açıkça ifade edilmeyen bilgilere çıkarımlarda bulunarak, analiz ve sentez yaparak ulaşır.
• Metinde aktarılan bilgilerle önbilgiler birleştirilerek yeniden anlamlandırılır.
• Yazar ile öğrencinin zihin yapıları
ilişkilendirilir.
ANLAMA DÜZEYLERİ
SORGULAYICI ANLAMA
METNİN İÇERİĞİNİ DEĞERLENDİRME
METİNDEKİ BİLGİLERİ DEĞERLENDİRME
METNİN
DOĞRULUĞUNU DEĞERLENDİRME
• Sonucunda metin hakkında bir yargıya
ulaşılır.
ANLAMA DÜZEYLERİ
YARATICI ANLAMA
ANLAŞILANLAR İLE KİŞİSEL VE GÜNLÜK
YAŞAM ARASINDA BAĞ KURMAK
ÖĞRENİLEN BİLGİLERİ UYGULAYARAK YENİ
BİLGİLER ÜRETMEK
• Metnin anlamının zihinde yapılandırılması sonucu oluşan yeni bilgiler günlük yaşamda kullanılır.
• Öğrenilen bilgilerden yeni bilgiler
üretme ve kullanma söz konusudur.
ANLAMA ETKİNLİKLERİ
ANLAMA ETKİNLİKLERİ
OKUMA ÖNCESİ ETKİNLİKLER
OKUMA
SIRASINDAKİ ETKİNLİKLER
OKUMA
SONRASI
ETKİNLİKLER
ANLAMA ETKİNLİKLERİ
O K U M A Ö N C ES İ E TK İN Lİ K LE R
Ön bilgileri harekete geçirmek için sorular
sormak
Metinden alınan anahtar kelimelerle etkinlik
düzenlemek
Bilgileri birleştirmek
Zihinsel hazırlık yapmak
• Öğrencinin zihinsel olarak hazırlık yapmasını kapsar.
• Çalışmanın nasıl yapılacağı, metinde sunulan kelimeleri, kavramları anlamak için neler yapılacağı konusunda öğrencileri hazırlamak gerekir.
• Metin hakkında genel bir bakış açısı
oluşturmak, kavramlar arası bağ kurmak,
bilgilerin düzenlenmesi hakkında bilgi
sahibi olmak önemlidir.
ANLAMA ETKİNLİKLERİ
O K U M A S IR A SI N D A K İ ET K İN Lİ K LE R
SIRALAMA
SORGULAMA
SINIFLAMA NEDEN-SONUÇ İLİŞKİSİ KURMA
• Metindeki ipuçlarından hareket etme, yeni kelimeleri kullanma, resimlerden yararlanarak çıkarım ve tahminler yapma vb. önemlidir.
• Yeni kavramların mevcut bilgilerle
bütünleştirilmesi ve metnin
bütününün sorgulanmasına yardım
edilmelidir.
ANLAMA ETKİNLİKLERİ
O K U M A S O N R A SI ET K İN Lİ K LE R
ANA DÜŞÜNCE, YAN DÜŞÜNCE VE OLAYLAR ANLATILARAK
METNİN ÖZETLENMESİ
METİNDEKİ DÜŞÜNCELERİN FARKLI DURUMLARA UYGULANARAK GENİŞLETİLMESİ
BİLGİ DÜZENLEMEYE YÖNELİK ÇALIŞMALAR
BETİMLEME
YAZMA
NEDEN-SONUÇ İLİŞKİLERİ
KARŞILAŞTIRMA
SORUN VE ÇÖZÜM
METNİN BÖLÜMLERİNİ İZLEME
METNİ DÜZENLEME METNİN YAZILI ÖZETİ
METNİN SÖZLÜ OLARAK/SKEÇLE AÇIKLANMASI
