POLARİTE POLARİTE

(1)

POLARİTE POLARİTE

 Bilindiği gibi mültisellüler bir organizma olan her bitkinin Bilindiği gibi mültisellüler bir organizma olan her bitkinin büyüme ve gelişmesi sonunda kazanmış olduğu belirli bir büyüme ve gelişmesi sonunda kazanmış olduğu belirli bir

şekli, yapısı ve organizasyonu vardır.

 Gelişmenin çok erken safhalarından başlamak üzere tek Gelişmenin çok erken safhalarından başlamak üzere tek ve çok hücreli bütün organizmalar büyüyüp gelişirken aynı ve çok hücreli bütün organizmalar büyüyüp gelişirken aynı

zamanda farklılaşıp belirli yapı ve şekil kazanırlar.

 Bu esnada bir eksenin karşılıklı iki ucunda morfolojik ve Bu esnada bir eksenin karşılıklı iki ucunda morfolojik ve fizyolojik asimetrik bölgeler ortaya çıkar. Buna

fizyolojik asimetrik bölgeler ortaya çıkar. Buna PolaritePolarite adı verilir. Kök- gövde; gövde- çiçek; petiyol-lamina adı verilir. Kök- gövde; gövde- çiçek; petiyol-lamina

arasındaki polarite en sık rastlanan polarite örnekleridir.



(2)

Bitkilerde üç farklı tipte polarite Bitkilerde üç farklı tipte polarite

görülmektedir görülmektedir

 1. Longitudinal polarite: 1. Longitudinal polarite: Bitkilerde boyuna eksen Bitkilerde boyuna eksen doğrultusunda görülen polaritedir. Rizoid- tal( ilkel doğrultusunda görülen polaritedir. Rizoid- tal( ilkel

bitkilerde), kök- gövde( yüksek bitkilerde).

bitkilerde), kök- gövde( yüksek bitkilerde). Salix Salix gövdesinde polarite( Şekil)

gövdesinde polarite( Şekil)



 ŞEKİL :ŞEKİL : Salix Salix gövdesinde polaritgövdesinde polarit

e e

(3)

2. Dorsiventral polarite: 2. Dorsiventral polarite: Bitki organlarında görülen alt ve üst Bitki organlarında görülen alt ve üst yapı farkı bu polariteyi açıklar. Yan dal ve yapraklarda görülür.

yapı farkı bu polariteyi açıklar. Yan dal ve yapraklarda görülür.

Üst ve alt epidermis stoma farkı, iletim demetlerinin üst Üst ve alt epidermis stoma farkı, iletim demetlerinin üst

epidermiste gömülü olması, üst epidermiste palizat parenkiması epidermiste gömülü olması, üst epidermiste palizat parenkiması

bulunur.



3. Radyal polarite:3. Radyal polarite: Merkez– çevre polaritesi. Hücrenin en Merkez– çevre polaritesi. Hücrenin en dışında hücre çeperi iç de ektoplazma, endoplazma, vakuol dışında hücre çeperi iç de ektoplazma, endoplazma, vakuol

bulunur. Nükleus genç hücrelerde merkezde yaşlı hücrelerde bulunur. Nükleus genç hücrelerde merkezde yaşlı hücrelerde

kenara çekilmiş durumdadır.

Polaritenin fizyolojik esası oksinlerin hareketlerine ayrıca Polaritenin fizyolojik esası oksinlerin hareketlerine ayrıca bitkinin çeşitli kısımlarının elektriki potansiyel farkına bağlı bitkinin çeşitli kısımlarının elektriki potansiyel farkına bağlı

olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, pH, CO

olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, pH, CO₂₂ ve O ve O₂₂ düzeyleride düzeyleride etkilemektedir

etkilemektedir

(4)

RESTİTÜSYON RESTİTÜSYON



 Her canlının yaralanması ile bazı organlarını kaybetmesi Her canlının yaralanması ile bazı organlarını kaybetmesi ya da bazı organ ve dokuların görev yapmaması şeklinde ya da bazı organ ve dokuların görev yapmaması şeklinde yeni oluşumlar meydana getirerek yaraların kapatılması ya yeni oluşumlar meydana getirerek yaraların kapatılması ya da eksilen organın yerine yenisinin yapılması, hatta belli da eksilen organın yerine yenisinin yapılması, hatta belli bir parçadan tamamen yeni bir organizmanın oluşturulması bir parçadan tamamen yeni bir organizmanın oluşturulması yeteneğine genel anlamda

yeteneğine genel anlamda restitüsyonrestitüsyon denir. İki kısımda denir. İki kısımda incelenir

incelenir

(5)

1. Regenerasyon:1. Regenerasyon: Restitüsyonun önemli kısmıdır. Restitüsyonun önemli kısmıdır.

Regenerasyon ya var olup uyku halinde bulunan embriyonik Regenerasyon ya var olup uyku halinde bulunan embriyonik yapının faaliyeti ile ya da tamamen yeni başlatan, bir organın yapının faaliyeti ile ya da tamamen yeni başlatan, bir organın

yerine bir başkasının meydana getirilmesidir. Örneğin;

Taraxacum

Taraxacum kökünden kesilen bir kök çeliği toprağa dikilirse kökünden kesilen bir kök çeliği toprağa dikilirse tam bir bitkiyi verir. Menekşe yaprağı kuma ekilirse bir süre tam bir bitkiyi verir. Menekşe yaprağı kuma ekilirse bir süre

sonra yaprak sapından ek kök ve vegetatif tomurcuklar oluşur.

2. Reperasyon:2. Reperasyon: Zedelenmiş olan yerde varsa meristematik Zedelenmiş olan yerde varsa meristematik hücrelerin yoksa daima doku hücrelerinin bölünme yeteneği hücrelerin yoksa daima doku hücrelerinin bölünme yeteneği

kazanarak hızla bölünmesi ve meydana gelen doku sayesinde kazanarak hızla bölünmesi ve meydana gelen doku sayesinde

yaranın onarılıp kapanması olayıdır yaranın onarılıp kapanması olayıdır

(6)

KORELASYON KORELASYON

 Bir bitkiyi oluşturan çeşitli hücre, doku ve organlar nerede Bir bitkiyi oluşturan çeşitli hücre, doku ve organlar nerede olurlarsa olsunlar, birbirlerinden bağımsız şekilde

olurlarsa olsunlar, birbirlerinden bağımsız şekilde

davranamazlar. Bitkinin herhangi bir kısmında görülen olay davranamazlar. Bitkinin herhangi bir kısmında görülen olay

çok uzağındaki kısımları ve olayları da etkiler.

 Bitkilerde farklılaşmayı sağlayan bu karşılıklı ilişki ve Bitkilerde farklılaşmayı sağlayan bu karşılıklı ilişki ve etkileşimlere ve bunun sonucu olarak beliren büyüme, etkileşimlere ve bunun sonucu olarak beliren büyüme,

gelişme ve farklılaşma olaylarına

gelişme ve farklılaşma olaylarına büyüme korelasyonlarıbüyüme korelasyonları adı verilmektedir. Örneğin kökte sentezlenen sitokininlerin adı verilmektedir. Örneğin kökte sentezlenen sitokininlerin

gövdedeki olayları etkilemesi, tomurcukların kambiyal gövdedeki olayları etkilemesi, tomurcukların kambiyal

faaliyeti etkilemeleri, yaprak ve kotiledonların yan tomurcuk faaliyeti etkilemeleri, yaprak ve kotiledonların yan tomurcuk

(7)

gelişmesine etkileri çiçek ve meyvelerin kendi gelişmesine etkileri çiçek ve meyvelerin kendi

aralarındaki ilişkiler ve çiçeklenme ile birlikte yaprak aralarındaki ilişkiler ve çiçeklenme ile birlikte yaprak

yaşlanmasının artması, tepe tomurcuğunun yanal yaşlanmasının artması, tepe tomurcuğunun yanal

tomurcuklar üzerindeki etkileri( apikal dominansi) çeşitli tomurcuklar üzerindeki etkileri( apikal dominansi) çeşitli

koşullarda kök/ gövde oranındaki değişimler, hep koşullarda kök/ gövde oranındaki değişimler, hep

büyüme korelasyonlarının birer belirimidir.

(8)



APİKAL DOMİNANSİ APİKAL DOMİNANSİ

 Birçok bitkide tepe tomurcuğunun kesilmesi ile lateral Birçok bitkide tepe tomurcuğunun kesilmesi ile lateral tomurcukların etkinlik gösterdiği bilinmektedir. Tarımda tomurcukların etkinlik gösterdiği bilinmektedir. Tarımda bu uygulama budama diye isimlendirilir. Şu halde, tepe bu uygulama budama diye isimlendirilir. Şu halde, tepe tomurcuğunun lateral tomurcuklar üzerinde korelatif bir tomurcuğunun lateral tomurcuklar üzerinde korelatif bir

engelleyici etkisi vardır.

 Tepe tomurcuğu kesildiğinde bu etki ortadan kalktığından Tepe tomurcuğu kesildiğinde bu etki ortadan kalktığından lateral tomurcuk gelişmesi olur. Tepe tomurcuğunun bu lateral tomurcuk gelişmesi olur. Tepe tomurcuğunun bu

etkisine

etkisine apikal dominansiapikal dominansi denir( Şekil ). Tepe denir( Şekil ). Tepe

tomurcuğunun kesilmesi ile bu etkinin ortadan kalkmasına tomurcuğunun kesilmesi ile bu etkinin ortadan kalkmasına

apikal dominansinin çözülmesi

apikal dominansinin çözülmesi denirdenir

(9)

ŞEKİL: Apikal dominansi ŞEKİL: Apikal dominansi

Apikal dominansi etkisi, bitkide yukarıdan aşağıya doğru Apikal dominansi etkisi, bitkide yukarıdan aşağıya doğru

gidildikçe azalmaktadır. Apikal dominanside en önemli etmenin gidildikçe azalmaktadır. Apikal dominanside en önemli etmenin tepe tomurcuğu tarafından oluşturulan IAA olduğu bilinmektedir tepe tomurcuğu tarafından oluşturulan IAA olduğu bilinmektedir

(10)

KAYNAKLAR KAYNAKLAR

 Leopold, A.C., Kridemann, P.ELeopold, A.C., Kridemann, P.E., 1975. Plant Growth and ., 1975. Plant Growth and Development. Tata McGraw-HILL Publishing Company Development. Tata McGraw-HILL Publishing Company

LTD. New Delhi.

 Devlin, R.M., Witham, F.H., Devlin, R.M., Witham, F.H., 1983. Plant Physiology. 1983. Plant Physiology.

Woodsworth. Publishing Company. California.

 Palavan Ünsal, N., 1982Palavan Ünsal, N., 1982. Bitki Büyüme Maddeleri. . Bitki Büyüme Maddeleri. I.Ü. I.Ü.

Basımevi ve Film Merkezi. İstanbul.

 Özen H.Ç., ONAY A.,1999, Bitki Büyüme ve Gelişme Özen H.Ç., ONAY A.,1999, Bitki Büyüme ve Gelişme Fizyolojisi. Dicle Üniversitesi

Fizyolojisi. Dicle Üniversitesi

 Taiz, L., Zeiger, E., Taiz, L., Zeiger, E., 2008. Plant Physiology. The 2008. Plant Physiology. The

Benjamin/Cummins. Publishing Company. Inc. California.

 Kadıoğlu, A. Kadıoğlu, A. 2004. Bitki Fizyolojisi. Esen Ofset 2004. Bitki Fizyolojisi. Esen Ofset Matbaacılık Şti. Trabzon.

Matbaacılık Şti. Trabzon.