Depresyon ve Bipolar Depresyon ve Bipolar Bozukluk: Farmakoterapi Bozukluk: Farmakoterapi

Depresyon ve Bipolar Depresyon ve Bipolar

Bozukluk: Farmakoterapi Bozukluk: Farmakoterapi

Nuray ARI Nuray ARI

Tedavi süresi önemli Tedavi süresi önemli

https://ifightdepression.com/tr/healthcare-professionals/pharma cists/pharmacotherapy-for-depression

https://www.psychologywizard.net/biological-explanatio n-ao1-ao21.html

Eskeland S. et alActa Derm Venereol 2017; 97

https://www.researchgate.net/publication/23553308_The_pharmacologi cal_treatment_of_depression_in_adults_with_epilepsy/figures?lo=1

https://www.cmaj.ca/content/180/3/305.figures-only?related-u rls=yes&legid=cmaj;180/3/305

https://www.google.com/search?q=antidepresanlar%C4%B1n+etk

i+mekanizmas%C4%B1&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwiX 45en7orpAhWDiVwKHdS4DVEQ_AUoAXoECAwQAw&biw=1280&bih=689#im grc=dC8h8Epu9FTq5M

https://slideplayer.biz.tr/slide/2807881/

MAOI MAOI



SSRI’ ne göre daha az kullanılıyorlar. SSRI’ ne göre daha az kullanılıyorlar.

Özellikle öteki ilaçlara yanıt vermeyen ve Özellikle öteki ilaçlara yanıt vermeyen ve

şiddetli anksiyetesi ile fobisi olan hastalarda şiddetli anksiyetesi ile fobisi olan hastalarda

etkin oldukları gösterilmiş etkin oldukları gösterilmiş



Düşük psikomotor aktivitesi olanlarda tercih Düşük psikomotor aktivitesi olanlarda tercih edilebilirler (

edilebilirler ( stimülan etkiden dolayı stimülan etkiden dolayı ) )



Fobilere karşı da tercih edilebilirler Fobilere karşı da tercih edilebilirler



Etkileri geç başlar ( Etkileri geç başlar ( 2-4 hafta sonra 2-4 hafta sonra ) )

Başka bir antidepresan ile tedaviye başlamak Başka bir antidepresan ile tedaviye başlamak

için en az 2 hafta beklenmeli (MAO için en az 2 hafta beklenmeli (MAO

inhibisyonundan dolayı)

inhibisyonundan dolayı)

TCAs TCAs



NA ve 5-HT geri alımını inhibe ederler NA ve 5-HT geri alımını inhibe ederler



Musk, His, 5-HT ve Musk, His, 5-HT ve α α - adr.jik reseptörleri de bloke - adr.jik reseptörleri de bloke ederler (

ederler ( yan etkiler açısından önemli) yan etkiler açısından önemli)



Anksiyete, OKB ve panik bozukluk da da etkililer Anksiyete, OKB ve panik bozukluk da da etkililer



İmipramin çocuklarda İmipramin çocuklarda “enurezis noktürna” “enurezis noktürna”

vakalarında da kullanılır (

vakalarında da kullanılır ( mesane sfinkterini mesane sfinkterini kastırıcı etkiden dolayı

kastırıcı etkiden dolayı ) )

 İmipramin ve amitriptilin İmipramin ve amitriptilin ÖN-İLAÇ ÖN-İLAÇ : :

İmipramin Desipramin İmipramin Desipramin

Amitriptilin Nortriptilin Amitriptilin Nortriptilin

TCA’lar TCA’lar

https://www.uspharmacist.com/article/the-use-of-antidepressants-for-ch ronic-pain

TCA/Advers Etkiler TCA/Advers Etkiler



Antimuskarinik Etkiler Antimuskarinik Etkiler : Bulanık görme, ağız : Bulanık görme, ağız kuruluğu, idrar retansiyonu, konstipasyon,

kuruluğu, idrar retansiyonu, konstipasyon, glokom ve epilepside şiddetlenme (

glokom ve epilepside şiddetlenme ( konvülziyon konvülziyon eşiği düşer

eşiği düşer ) )



Kardiyovasküler Sistem Kardiyovasküler Sistem : Taşikardi : Taşikardi (NA den (NA den dolayı),

dolayı), ortostatik hipotansiyon ortostatik hipotansiyon ( α ( α- bloker - bloker etkinlik)

etkinlik)



Libido azalması, impotens Libido azalması, impotens



Sedasyon Sedasyon : : İlk haftalarda İlk haftalarda



Zayıf fiziksel bağımlılık Zayıf fiziksel bağımlılık (yavaş bırakılmalı) (yavaş bırakılmalı)



Yüksek dozlarda ciddi aritmiler Yüksek dozlarda ciddi aritmiler



Prokonvülzif Prokonvülzif ( ( epilepsili hastalar için önemli epilepsili hastalar için önemli ) ) Terapötik indeksleri dar

Terapötik indeksleri dar (intihar amacıyla (intihar amacıyla kullanılma potansiyelleri yüksek)

kullanılma potansiyelleri yüksek) İlaç Etkileşmeleri:

İlaç Etkileşmeleri: MAOI, SSRI, etanol ve MAOI, SSRI, etanol ve diğer SSS depr.

diğer SSS depr.

https://www.slideshare.net/thelousyllama/antidepressants-tca-s sri



SSRI ile TCA’ lar birlikte kullanılmamalı SSRI ile TCA’ lar birlikte kullanılmamalı

( (

düzeyi çok artar

). Özellikle FLUOKSETİN ile... ). Özellikle FLUOKSETİN ile...

TCA zehirlenmesi TCA zehirlenmesi : Kardiyak aritmiler, : Kardiyak aritmiler, Konvülziyonlar Konvülziyonlar



Sigara içenlerde TCA’ ın inaktivasyonu hızlanmıştır Sigara içenlerde TCA’ ın inaktivasyonu hızlanmıştır

(enzim indüksiyonu) (enzim indüksiyonu)



MAOI ile TCA’ lar birlikte kullanılmamalı MAOI ile TCA’ lar birlikte kullanılmamalı



MAOI’ den TCA ilaca geçerken MAOI’ den TCA ilaca geçerken en az 2 hafta en az 2 hafta beklenmeli

beklenmeli

TCA/KONTRENDİKASYONLAR TCA/KONTRENDİKASYONLAR

 Kalp hastalıkları Kalp hastalıkları

 Glokom Glokom

 İdrar retansiyonu, prostat hipertrofisi İdrar retansiyonu, prostat hipertrofisi

 Karaciğer yetmezliği Karaciğer yetmezliği

 Hipertansiyon Hipertansiyon

 Epilepsi Epilepsi

 Alkolizm Alkolizm

SSRIs SSRIs

 Daha az yan etki, ve kardiyak yan Daha az yan etki, ve kardiyak yan etkileri de önemsiz derecede

etkileri de önemsiz derecede

 Panik bozukluk, OBS ve sosyal fobide Panik bozukluk, OBS ve sosyal fobide de etkinlikleri kanıtlandı....

de etkinlikleri kanıtlandı....

ADVERSE ETKİLER ADVERSE ETKİLER

 Libido azalması, ejakülasyon Libido azalması, ejakülasyon bozuklukları

bozuklukları

 Gençlerde ve çocuklarda intihar Gençlerde ve çocuklarda intihar eğiliminde artış!!!!

eğiliminde artış!!!!

 Uyku bozuklukları Uyku bozuklukları

 Anorexia, kilo kaybı/ kilo alımı, yüksek Anorexia, kilo kaybı/ kilo alımı, yüksek dozda epileptik nöbet

dozda epileptik nöbet

ATİPİK İLAÇLAR ATİPİK İLAÇLAR

 İkinci-üçüncü kuşak antidepresanlar İkinci-üçüncü kuşak antidepresanlar da denilen heterojen grup

da denilen heterojen grup

 TCA’ dan daha az yan etki oluştururlar TCA’ dan daha az yan etki oluştururlar

 Daha az ilaç - etkileşim olasılığı Daha az ilaç - etkileşim olasılığı

 Bazısı 5-HT2, Bazısı 5-HT2, α α -adrenerjik 2 -adrenerjik 2 reseptörleri de etkiler (

reseptörleri de etkiler ( DUAL ETKİLİ DUAL ETKİLİ İLAÇLAR

İLAÇLAR ) ( ) ( ortak bir etki ortak bir etki mekanizmaları yok)

mekanizmaları yok)

 Yüksek dozları güvenli Yüksek dozları güvenli

https://www.slideshare.net/bushramsd/antidepressants-49861276

https://www.youtube.com/watch?v=

6EkgyNyaSP4

FDA Approval: Sept 2013

https://www.krankenpflege-journal.com/psychiatrie-sp-281569938/8383-w irkmechanismus-und-studiendaten-vortioxetin.html

https://epomedicine.com/medical-students/antidepressants-made -easy/

https://www.slideshare.net/bushramsd/antidepressants-4986127 6

https://www.slideshare.net/mohamedsedky39/selective-serotonin-reuptak e-inhibitors-61337268

https://www.edinburghemergencymedi cine.com/foamed/2014/6/24/test

MAOI/Advers etkiler MAOI/Advers etkiler

Ağır ve beklenmedik olabilir

Ağır ve beklenmedik olabilir (yaygın (yaygın kullanımlarını kısıtlar)

kullanımlarını kısıtlar)



Bulanık görme, konstipasyon, ağız Bulanık görme, konstipasyon, ağız kuruluğu, uykusuzluk, kilo alma.

kuruluğu, uykusuzluk, kilo alma.



Non spesifik inhibitörler: Non spesifik inhibitörler: Tiramin Tiramin ile ile

( ( tiramin içeren besinler ile: bira, şarap, peynir vb tiramin içeren besinler ile: bira, şarap, peynir vb ) )

etkileşme:

etkileşme: “ “ Peynir reaksiyonu Peynir reaksiyonu ” (hipertansiyon, ” (hipertansiyon, taşikardi, aritmi, inme).

taşikardi, aritmi, inme). Hastalar uyarılmalı Hastalar uyarılmalı



SSRI ile birlikte kullanılmamalı SSRI ile birlikte kullanılmamalı “ “ S S erotonin erotonin sendromu”

sendromu” (ajitasyon, ataksi, terleme, ateş, (ajitasyon, ataksi, terleme, ateş,

hiperrefleksi, titreme, mental bozukluk, konvülziyon, hiperrefleksi, titreme, mental bozukluk, konvülziyon, k.v. kollaps, öldürücü olabilir)

k.v. kollaps, öldürücü olabilir)



Neuroscience education Institute Neuroscience education Institute

Neuroscience Education Institute, Nov2016,

https://www.neiglobal.com/Members/MonthInPsychopharmPost/ta bid/509/topic/80/Default.aspx

https://www.slideshare.net/sharaf fravikiran/05-antidepressants-by- ravikiran

ALLEN SN et al., US Pharm 2014;39(10)(Diabetes suppl):12-15.

https://www.uspharmacist.com/article/the-correlation-between- depression-and-diabetes

Serafini G et al,   Curr Neuropharmacol, 12 (5): 444-461, 2014

https://www.prnewswire.com/news-releases/dr-akikur-mohammad-sees-g reat-promise-in-breakthrough-depression-treatment-using-fda-approv ed-spravato-esketamine-300882382.html

Bipolar bozukluk

Bipolar bozukluk

https://www.uspharmacist.com/article/pharmacotherapy-for-bipolar-di sorder

LİTYUM KARBONAT LİTYUM KARBONAT



Bipolar bozuklukta Bipolar bozuklukta en tercih edilen en tercih edilen ilaç ilaç



Duygu-durum stabilizanı Duygu-durum stabilizanı olarak da bilinir olarak da bilinir



Etkisi 1-2 hf dan sonra ortaya çıkar Etkisi 1-2 hf dan sonra ortaya çıkar (hücrede (hücrede yavaş biriktiği için)

yavaş biriktiği için)



Hasta fazla ajite ise ve şiddet eğilimi Hasta fazla ajite ise ve şiddet eğilimi gösteriyorsa başlangıç tedavisinde bir gösteriyorsa başlangıç tedavisinde bir

nöroleptik

nöroleptik veya BDZ veya BDZ ile birlikte verilir ile birlikte verilir



Antidepresan Antidepresan ilaçlarla birlikte kullanılabilir ilaçlarla birlikte kullanılabilir



Antikonvülzan Antikonvülzan ilaçlarla birlikte kullanılabilir ilaçlarla birlikte kullanılabilir



Terapötik indeksi dar ( Terapötik indeksi dar ( Terapötik kons Terapötik kons : 0.5-1.5 : 0.5-1.5 mmol/l) (

mmol/l) ( plazma düzeyleri ölçülerek tedavi plazma düzeyleri ölçülerek tedavi yapılmalı)

yapılmalı)

Li / ADV ETKİLER Li / ADV ETKİLER

<1.5 mmol/l (t <1.5 mmol/l (t edavi dozları) edavi dozları)



Anoreksi, g.int bozukluklar, susama, polidipsi, Anoreksi, g.int bozukluklar, susama, polidipsi, tükürük salgılanmasında azalma, poliüri, akne, tükürük salgılanmasında azalma, poliüri, akne, tremor, kilo alımı

tremor, kilo alımı



Teratojen Teratojen



Kronik kullanımda tiroid bozukluğu ( Kronik kullanımda tiroid bozukluğu ( hipotiroidizm hipotiroidizm ) )



Kronik kullanımda nefrotoksisite ( Kronik kullanımda nefrotoksisite ( renal tübüler renal tübüler hasar

hasar ) )

1.5 mmol/l > 1.5 mmol/l >



Kas kasılmaları, somnolans, ataksi, konfüzyon, Kas kasılmaları, somnolans, ataksi, konfüzyon, dehidra-tasyon, dolaşım kolapsı, konvülziyon dehidra-tasyon, dolaşım kolapsı, konvülziyon 3-5 mmol/l 3-5 mmol/l



Koma ve ölüm Koma ve ölüm

Li/ETKİLEŞMELER Li/ETKİLEŞMELER

 Diüretikler Li’ un plazma Diüretikler Li’ un plazma düzeyi artar

düzeyi artar

 NSAİİ Li’ un plazma NSAİİ Li’ un plazma düzeyi artar

düzeyi artar

 Teofilin Li’ un plazma Teofilin Li’ un plazma düzeyi azalır

düzeyi azalır

KAYNAKLAR ve ÖNERİLEN OKUMA KAYNAKLAR ve ÖNERİLEN OKUMA

KİTAPLARI KİTAPLARI

 Basic and Clinical Pharmacology "Katzung" 2018Basic and Clinical Pharmacology "Katzung" 2018

Katzung BG. McGraw Hill Medical Books 14.th ed.Katzung BG. McGraw Hill Medical Books 14.th ed.

 Lippincott Farmakoloji, 2020Lippincott Farmakoloji, 2020

Whalen K. (Çeviri eds: Ulugöl A, Karadağ ÇH, Dökmeci D) Whalen K. (Çeviri eds: Ulugöl A, Karadağ ÇH, Dökmeci D)

Nobel Tıp Kitapevi Nobel Tıp Kitapevi    

 Farmakoterapi El Kitabı 2019Farmakoterapi El Kitabı 2019

Wells B, Schwinghammer T, DiPiro J, DiPiro C (Çeviri ed: Çelik T)Wells B, Schwinghammer T, DiPiro J, DiPiro C (Çeviri ed: Çelik T)

Güneş Tıp KitabeviGüneş Tıp Kitabevi