İhracat yapan sanayi için ithal edilen buğdayla Türkiye net buğday ihracatçısı oldu. Fakat ithal buğdayın iç piyasaya da satıldığı iddia ediliyor
Dahilde işleme rejimi (DİR) çerçevesinde un, bisküvi ve makarna üreticilerine, ihraç ürünlerinde kullanılmak üzere Toprak Mahsulleri Ofisi'nden (TMO) satılan buğdayın iç piyasaya sürülerek yolsuzluk yapıldığına ilişkin iddialar devam ediyor.
Fakat bu arada Türkiye bu uygulamayla nihayet net buğday ihracatçısı konumuna da geldi.
TMO verilerine göre, Türkiye 2005'te 135.4 bin tonluk, 2006'da da 79.7 bin tonluk buğday ithalatı gerçekleştirdi. Buna karşılık aynı yıllarda sırasıyla 108.4 bin tonluk ve 442.1 bin tonluk buğday ihraç edildi.
Türkiye bir tarım ülkesi olarak bilinmesine rağmen, aslında uzunca bir süredir net buğday ithalatçısı konumunda.
Türkiye'nin 1980-2000 arasındaki yıllık ortalama buğday ihracatı 789.8 bin tonda kalırken, aynı dönemde yıllık ortalama buğday ithalatı 857.5 bin ton oldu.
Buğday dış ticaretinde Türkiye aleyhine olan bu durum, 2000 yılından sonra daha da bozuldu. Türkiye 2000-2004 yılları arasındaki dönemde yıllık ortalama 1 milyon 68 bin ton buğday ithal etti. Buna karşılık aynı dönemde yapılan yıllık ortalama buğday ihracatı 335 bin tonda kaldı.
Özellikle 2002, 2003 ve 2004 yıllarındaki ihracat bin tonun da altında gerçekleşti. Buğday dış ticareti iki açıdan Türkiye'nin aleyhine gelişiyor. Bir yandan miktar olarak sattığından daha fazlasını satın almak zorunda kalıyor, diğer yandan da sattığı buğdayın fiyatı aldığı buğdayın fiyatından neredeyse yarı oranında düşük kaldığı için zarar ediyor.
Dengeler değişti
Türkiye'nin yıllarca buğday ithalatının ihracatından fazla olması, özellikle ihraçlık makarna ve bisküvi üretiminde kullanılan buğdayın yurtdışından ithal edilmesinden kaynaklandı. DİR kapsamında ihraç kaydıyla vergisiz olarak ithal edilen buğday, yurtiçinde bisküvi, makarna, bulgur, irmik olarak işlendikten sonra ihraç edildi. Bu nedenle ihracatçılar buğday ihtiyaçlarını yurtiçi yerine yurtdışından karşılama yoluna gittiler.
2005'te ise farklı bir uygulamaya gidildi. TMO makarna, bisküvi, bulgur ve özellikle de un üreticilerine, ihraç edecekleri üründe kullanılmak şartıyla DİR kapsamında buğday satışı yapmaya başladı. Bu çerçevede ihracatçı kuruluşlara 2005'te 2 milyon 936.7, 2006'da da 2 milyon 88.9 bin tonluk buğday satıldı. Bir anlamda buğdaylar ihraç edilmiş oldu. Ama Türkiye'nin buğday ithalatı 2005'te 135.6 bin, 2006'da 79.7 bin tonda kaldı.
CHP'nin araştırma talebi
CHP, sistemin bazı un üreticileri tarafından suiistimal edildiğine ilişkin iddiaları iki yıl önce gündeme getirmişti. CHP Milletvekili Kemal Sağ ve arkadaşlarının TBMM Başkanlığı'na verdiği araştırma önergesinde, bazı kişilerin un
ihracatında kullanmak şartıyla vergisiz olarak TMO'dan aldıkları buğdayı yüksek fiyatla iç piyasaya satarak vurgun yaptıkları belirtilerek, bu iddiaları TBMM'nin araştırmasını istedi.
AHMET KIVANÇ Radikal 7.4.2007
