• Sonuç bulunamadı

Comparison of the Sensation of Proprioception Between Healthy Persons and Patients with Knee Osteoarthritis

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Comparison of the Sensation of Proprioception Between Healthy Persons and Patients with Knee Osteoarthritis"

Copied!
4
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

90

Sa¤l›kl› Kiflilerde ve Diz Osteoartritli Hastalarda

Propriosepsiyon Duyusunun Karfl›laflt›r›lmas›

Comparison of the Sensation of Proprioception Between

Healthy Persons and Patients with Knee Osteoarthritis

Ö Özzeett

A

Ammaaçç:: Bu çal›flman›n amac› dizde osteoartrit (OA) tan›s› konan hastalarla, ayn› yafl grubundaki sa¤l›kl› kiflileri propriosepsiyon duyu düzeyi aç›s›ndan karfl›laflt›rmakt›.

G

Geerreeçç vvee YYöönntteemm:: Çal›flmaya evre I ve II primer diz OA’s› bulunan 29 kad›n hasta ile 20 sa¤l›kl› kad›n al›nd›. Propriosepsiyon duyusu ölçümleri her iki diz ekleminde reprodüksiyon yöntemi kullan›larak 10 ayr› aç›da yap›ld›. Proprioseptif duyu düzeyi ile ters orant›l› olan Ortalama Mutlak Aç›sal Ha-ta (OMAH) de¤erleri hesapland›.

B

Buullgguullaarr:: OA’l› hasta ve kontrol grubu aras›nda yafl ve vücut kitle indeksi (VK‹) aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir fark yoktu (p>0,05). Propri-osepsiyon ölçüm sonucuna göre, sa¤ dizde OMAH de¤erleri OA’l› hasta gru-bunda kontrol grubuna göre anlaml› olarak yüksekti (p<0,05). Sol dizde de hasta grubunda, kontrol grubuna göre OMAH daha yüksek olmakla birlikte, fark istatistiksel olarak anlaml› de¤ildi (p=0,154). Sa¤ ve sol diz aras›nda OMAH de¤eri aç›s›ndan orta derecede pozitif anlaml› korelasyon vard› (p<0,01, r=0,61).

S

Soonnuuçç:: Ayn› yafl ve VK‹’ye sahip kontrollerle karfl›laflt›ld›¤›nda, diz OA’l› has-talarda propriosepsif duyu keskinli¤i azalm›flt›r. Ancak bu farkl›l›k, sadece dominant bacakta istatistiksel olarak anlaml›d›r. Dolas›yla diz OA’s›nda prop-rioseptif duyu bozuklu¤unun öncelikle dominant baca¤› etkiledi¤i düflünül-müfltür. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(3):90-93

A

Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr: Osteoartrit, diz, propriosepsiyon

S

Suummmmaarryy

O

Obbjjeeccttiivvee:: The aim of this study was to compare patients diagnosed as ha-ving knee osteoarthritis (OA) with healthy people of the same age group with respect to the level of proprioceptive sense.

M

Maatteerriiaallss aanndd MMeetthhooddss:: Twenty-nine female patients with stage I and II pri-mary OA and 20 healthy female subjects were included in the study. Me-asurements of the sensation of proprioception were carried out in both knee joints at 10 separate angles using the reproduction method. The Ave-rage Absolute Angular Error (AAAE) values that were inversely proporti-onal to the level of proprioceptive sense were calculated.

R

Reessuullttss:: There was no statistically significant difference between the pati-ent group with OA and the control group with respect to age and body mass index (BMI) (p>0.05). According to the proprioception measurement result, the AAAE values for the right knee were significantly higher in the patient group with OA compared to the control group (p<0.05). Although the AAAE values in the left knee were also higher in the patient group than in the control group, the difference was not statistically significant (p=0.154). There was a moderately positive significant correlation between the right and left knee with respect to AAAE value (p<0.01, r=0.61). C

Coonncclluussiioonn:: Compared with control subjects of the same age and BMI, prop-rioceptive sense acuity is decreased in patients with knee OA. However, this difference is statistically significant only in the dominant leg. Therefore, this finding suggests that in knee OA proprioceptive sense impairment primarily affects the dominant leg.Turk J Phys Med Rehab, 2005;51(3):90-93 K

Keeyy WWoorrddss:: Osteoarthritis, knee, proprioception

Orijinal Makale / Original Article

Demirhan DIRAÇO⁄LU, Resa AYDIN, Ak›n BAfiKENT

‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, ‹stanbul

Y

Yaazz››flflmmaa aaddrreessii:: Dr. Demirhan D›raço¤lu-‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, Çapa-‹stanbul

Tel: 0212-4142000/31732; 31737 Faks: 0212-6213380 e-posta: demirhan1@yahoo.com KKaabbuull TTaarriihhii:: Temmuz 2005

N

Noott:: 22000033 UUlluussaall FFTTRR kkoonnggrreessiinnddee ssöözzllüü oollaarraakk ssuunnuullmmuuflflttuurr..

G

Giir

riifl

fl

Ortalama yaflam süresinin uzamas›yla birlikte ileri yafllarda daha s›k görülen osteoartrit (OA) ve benzeri hastal›klar, hem t›bbi hem de ekonomik aç›dan çok daha önemli hale gelmektedir (1). OA kas-iskelet

sisteminin en s›k görülen hastal›¤›d›r (2). 75 yafl üzerindeki kiflilerin ise %80’inde OA’n›n klinik bulgular›na rastlanmaktad›r (3). Özellikle yafll› insanlarda olmak üzere sakatl›¤›n önde gelen nedenlerinden biridir. Amerika Birleflik Devletleri’nde 50 yafl›n üzerindeki erkeklerde iske-mik kalp hastal›klar›ndan sonra ifl gücü kayb›n›n ikinci en s›k nedenidir

(2)

ve tedavisi y›ll›k harcama aç›s›ndan romatoid artritten 7 kat daha mas-rafl›d›r (4,5).

OA, Amerikan Romatoloji Derne¤i (American College of Rheuma-tology (ACR)) taraf›ndan, “eklem k›k›rda¤›n›n bozulmufl yap›lanmas› nedeniyle eklem semptomlar›na yol açan, ilave olarak eklem kenarla-r›ndaki kemiklerde de¤ifliklikler yaratan durumlar›n heterojen bir gru-bu” olarak tan›mlanmaktad›r (6).

Radyolojik olarak OA’n›n en s›k görüldü¤ü eklem, baflta distal in-terfalangial (D‹F) eklemler olmak üzere el eklemleri olmas›na karfl›l›k, semptomatik olarak en s›k tutulan diz eklemidir (7).

OA gelifliminde ileri yafl, kad›n cinsiyeti, aile öyküsü, etnik kimlik, konjenital anomaliler, obezite ve hipermobilite gibi risk faktörlerinin yan›nda travmatik etkenler ve mesleki afl›r› kullan›m gibi mekanik fak-törlerin rol oynad›¤› bilinmektedir (8-10).

Propriosepsiyon; eklemler ve bunlar› saran dokularda bulunan re-septörler arac›l›¤›yla oluflan nöral inputlarla sa¤lanan eklem ve ekst-remitenin pozisyon alg›s›d›r (11). Ya da daha basitçe, “vücut bölümleri-nin uzaydaki konumundan bilinç ve bilinçd›fl› düzeyde haberdar olma yetene¤i” fleklinde tan›mlanabilir (12,13). Proprioseptif duyu eklem sta-bilitesinin sa¤lanmas›nda ve sürdürülmesinde önemli rol oynamakta-d›r (14,15). Proprioseptif bilginin üç ana kayna¤› olan mekanik, vestibü-ler ve vizüel verivestibü-ler afferent yollarla merkezi sinir sisteminin üç kont-rol kademesinde yani spinal kord, beyin sap› ve beyin korteksinde de-¤erlendirildikten sonra, efferent yollarla geri döner ve hareket siste-minde uygun motor yan›t›n oluflmas›n› sa¤lar (16).

Diz ekleminde propriosepsiyon kaslar, tendonlar, eklem kapsülü, krusiat ve kollateral ligamanlar, menisküsler, menisküs ba¤lar› ve deri-deki reseptörlerden gelen afferent sinyallerin entegrasyonundan kay-naklanmaktad›r (15).

Proprioseptif duyunun yetersiz ya da bozuk olmas›n›n, fonksiyo-nel olarak yürüme h›z›nda azalma, ad›m uzunlu¤unda k›salma, total yürüme süresinde azalma ve yürüyüfl ritminde bozulma ile birlikteli¤i gösterilmifltir (17,18).

Bu çal›flman›n amac›, diz OA’l› hastalarda propriosepsiyon duyu düzeyinin ayn› yafl grubundaki sa¤l›kl› kiflilerle karfl›laflt›r›lmas›d›r.

G

Ge

er

re

ç v

ve

e Y

ön

ntte

em

m

Bu amaçla çal›flmaya poliklini¤e baflvuran, ACR kriterlerine göre primer diz OA’s› tan›s› konan ve Kellgren-Lawrence skalas›na göre ev-re I ve II’ de bulunan 29 kad›n hasta ve 20 sa¤l›kl› kad›n al›nd› (19,20). Çal›flmaya sekonder OA’ya neden olabilecek hastal›¤› bulunan has-talar ile aktif sinoviti bulunan, son 6 ay içinde ciddi diz travmas› ya da cerrahi operasyon geçiren, diz eklemine artroskopi uygulanan ya da intraartiküler steroid ve hyalüronik asit enjeksiyonu yap›lan hastalar ile efllik eden romatolojik ve vestibüler hastal›¤› olan hastalar ve daha önce profesyonel olarak spor yapm›fl ya da hipermobilitesi bulunan hastalar dahil edilmedi.

Hastalara ve kontrol grubunda yer alan kiflilere çal›flma hakk›nda yaz›l› ve sözlü olarak bilgi verildi ve onaylar› al›nd›.

P

Prroopprriioosseeppssiiyyoonn ÖÖllççüümmüü

Propriosepsiyon duyusunun de¤erlendirilmesi amac›yla pek çok de¤iflik test öne sürülmüfltür. Bu testler aras›nda eklem pozisyon du-yusunu de¤erlendiren reprodüksiyon testleri (15,21), kinestezi duyusu-nu ölçen eflik testleri (22) ile hamstring refleks kontraksiyon latans› öl-çümü (23) say›labilir. Bu çal›flmada, eklem pozisyon duyusunu de¤er-lendiren reprodüksiyon testlerinden, oturur pozisyonda pasif-aktif yöntem kullan›lm›flt›r. Beynnon ve ark. (16) taraf›ndan bu yöntemin propriosepsiyonu de¤erlendirmede geçerlili¤i ve tekrarlanabilirli¤i gösterilmifltir. Propriosepsiyon duyusunun ölçümü için kullan›lan

dü-zenekte Biodex System 3 Pro Multijoint System®izokinetik

dinamo-metresinden (Biodex Medical Inc, Shirley/NY, USA) yararlan›lm›flt›r (Resim 1). Hasta ve kontrol grubundaki deneklerden 20°-60° aras›nda pasif olarak 5 saniye süreyle konumland›r›lan 10 sabit diz fleksiyon

aç›-s›n› tekrar oluflturmalar› istenmifltir (fiekil 1). Bu ifllem birer gün arayla üç kez tekrar edilerek her aç› için bu üç günün ortalamas› al›nm›flt›r. Test s›ras›nda ortam›n sessiz, sabit s›cakl›kta olmas›na dikkat edilmifl, deneklerin gözleri kapal› tutulmufltur.

Her aç› için “mutlak aç›sal hata” de¤eri elde edilmifl, daha sonra 10 ayr› aç› için elde edilen “mutlak aç›sal hata” de¤erlerinin ortalama-s› olan “ortalama mutlak aç›sal hata (OMAH)” de¤eri hesaplanm›flt›r. OMAH de¤eri proprioseptif duyu keskinli¤i ile ters orant›l›d›r.

V

Veerrii AAnnaalliizzii

‹statistiksel analiz için SPSS bilgisayar program›n›n 11.0 versiyonu kullan›lm›flt›r. ‹statistiksel analizlerde Student-t testi ve Pearson kore-lasyon katsay›s› kullan›lm›fl, anlaml›l›k düzeyi <0,05 olarak kabul edil-mifltir.

B

Bu

ullg

gu

ulla

ar

r

OA’l› hasta grubunun yafl ortalamas› 51,68±7,9 y›l, kontrol grubu-nun yafl ortalamas› ise 48,25±6,3 y›l idi. Ayn› flekilde OA’l› hasta

gru-Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(3):90-93 Turk J Phys Med Rehab 2005;51(3):90-93

D›raço¤lu ve ark. Diz Osteoartriti ve Propriosepsiyon

91

R

Reessiimm 11:: DDiizz eekklleemmiinnddee pprroopprriioosseeppssiiyyoonn ööllççüümm ddüüzzeennee¤¤ii ((BBiiooddeexx 33

P

Prroo MMuullttiijjooiinntt SSyysstteemm®®

iizzookkiinneettiikk ddiinnaammoommeettrreessii))

fi

fieekkiill 11:: PPrroopprriioosseeppssiiyyoonn ööllççüümmüünnüünn flfleemmaattiikk oollaarraakk ggöösstteerriillmmeessii..

A

A.. HHaarreekkeett ss››nn››rrllaarr››,, BB.. BBaaflflllaanngg››çç vvee ddiinnlleennmmee aaçç››ss››,, CC.. TTeesstt aaçç››llaarr››

O0 A C B C A 350 900

(3)

bunda vücut kitle indeksi (VK‹) ortalamas› 28,61±5,5, kontrol grubun-da ise 26,47±4,7 olarak bulundu. Her iki grup aras›ngrubun-da yafl ve VK‹ aç›-s›ndan fark yoktu (p<0,05, p<0,05).

Hastalar›n % 51’i ev han›m›, %34,7’si emekli, %6,1’i memur, %4,1’i iflçi, %4,1’i di¤er mesleklerden idi.

OA’l› hasta grubunun %93,1’inde, kontrol grubunun ise %90’›nda dominant taraf sa¤ idi. Hasta grubunda her hastada her iki diz de et-kilenmifl olmakla birlikte %62 oran›nda a¤›rl›kl› olarak etkilenen diz sa¤ idi.

Propriosepsiyon ölçümleri incelendi¤inde, sa¤ dizde OMAH de¤er-leri OA’l› hasta grubunda kontrol grubuna göre anlaml› olarak yüksek-ti (p<0,05). Sol dizde de hasta grubunda, kontrol grubuna göre OMAH daha yüksek olmakla birlikte, fark istatistiksel olarak anlaml› de¤ildi (p=0,154) (Tablo 1) (Grafik 1 ve 2).

Hasta ve kontrol gruplar›nda sa¤ ve sol diz aras›nda OMAH aç›s›n-dan orta derecede pozitif anlaml› korelasyon vard› (p<0,01, r=0,617). Ayn› flekilde araflt›r›lan tüm aç›lardaki mutlak aç›sal hata de¤erleri sa¤ ve sol dizde pozitif anlaml› korelasyon göstermekte idi (p<0,01).

T

Ta

ar

rtt››fl

flm

ma

a

Bu araflt›rmada diz OA’l› bireylerde ayn› yafl ve VK‹’ye sahip sa¤l›k-l› bireylere göre reprodüksiyon yöntemi ile incelendi¤inde propriosep-siyon duyusunun daha kötü oldu¤u gösterilmifltir.

Yap›lan pek çok araflt›rmada yaflla birlikte propriosepsiyon duyu-sunun azald›¤› gösterilmifltir (14,24,25). Baz› yazarlarca proprioseptif yetersizli¤in yafllanman›n do¤al bir sonucu oldu¤u ileri sürülmüfltür (26). Ancak farkl› propriosepsiyon ölçüm yöntemlerinin kullan›ld›¤› çe-flitli araflt›rmalarda, OA’l› kiflilerde ayn› yafl grubundaki kontrollere gö-re propriosepsiyon duyusunun daha kötü oldu¤u gösterilmifltir (14,27,28). Buna göre propriosepsiyon kayb› yaln›zca yafllanma ile aç›k-lanamaz. Petrella ve ark.’n›n (29) yapt›klar› bir çal›flmada, ayn› yafl

grubundaki kifliler aras›nda, aktif yaflam sürenlerle daha sedanter ya-flam sürenler aras›nda proprioseptif keskinlik aç›s›ndan fark oldu¤u görülmektedir. 65 yafl›n üzerindeki kiflilerde önemli bir mortalite ve morbidite nedeni olan düflmenin önemli bir nedeni de proprioseptif bozukluktur.

OA’yla birlikte tesbit edilen propriosepsiyon bozuklu¤unun hasta-l›¤›n sonucunda m› ortaya ç›kt›¤› ya da propriosepsiyon bozuklu¤unun mu OA’ya neden oldu¤u bilinmemektedir. Günlük yaflam aktiviteleri s›-ras›nda diz eklemi say›s›z travmatik uyar›ya ve tekrarlayan yüklenme-lere maruz kalmaktad›r. Eklemin bu y›prat›c› etkilerden korunabilmesi ve vücut a¤›rl›¤›n›n eklemde uygun da¤›l›m›n›n sa¤lanmas› için mü-kemmel bir eklem stabilitesine ihtiyac› vard›r. Normalde bu stabilizas-yon as›l olarak kemik geometrisi ve aktif kas kontraksistabilizas-yonu ile sa¤la-n›r (14). Ligamanlar ve eklem kapsülü gibi yap›lar da eklem hareketi s›-ras›nda stabilizasyona katk›da bulunmak üzere devreye girer (12). Ha-reket s›ras›nda eklem ve çevresindeki bu yap›lar mekanik olarak geri-lir ve zorlan›r. Bunun sonucunda uyar›lan reseptörler merkezi sinir sis-temine gönderdikleri afferent bilgi ile hareket ve pozisyonun bilinç dü-zeyinde alg›lanmas›na yard›m eder. Alg›lanan vücut pozisyonun ge-rektirdi¤i motor aktivasyon proprioseptif bilgi sayesinde uygun za-manl› ve eflgüdümlü olarak yap›labilir (18).

Proprioseptif sistemin yetersiz çal›flmas›, nöromuskuler kontrolün yeterli düzeyde yap›lamamas›na, koruyucu kas aktivitelerinin yerine getirilememesine ve eklem stabilizasyonunun bozulmas›na neden ola-bilir (30). Bu durumda, eklem d›flardan gelecek travmatik uyar›lara karfl› savunmas›z durumda kal›r. Eklem yap›lar›n›n artarak maruz kal-d›¤› bu travma, propriosepsiyonun kayna¤› olan mekanoreseptörlerin de yap›sal olarak bozulmas›na neden olacak, böylece propriosepsiyon daha da bozulacakt›r (15) (fiekil 2). Bunun bir örne¤i olarak periferik duyusal nöropatiye neden olabilen diyabet, lepra ya da tabes dorsalis gibi hastal›klar sonucunda ciddi bir artrit formu olan Charcot artropa-tisi geliflebilmektedir.

Di¤er yandan diz eklemindeki ba¤lar ve kapsül yap›lar›ndaki olu-flabilecek zedelenmeler (travma, dejenerasyon vb.) proprioseptif du-yuyu azaltmaktad›r. Irrgang ve ark. (30) ba¤lara ve kapsüle ait zede-lenme sonucu oluflan azalan proprioseptif duyuyu tan›mlamak için “artiküler deafferentasyon” terimini kullan›lm›fllard›r. Azalan propri-oseptif duyunun, mekanoreseptörlerin do¤rudan zarar görmesinden ya da ba¤ ve kapsül yap›lar›n›n laksite art›fl› sonucunda

(hipermobili-Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(3):90-93 Turk J Phys Med Rehab 2005;51(3):90-93 D›raço¤lu ve ark.

Diz Osteoartriti ve Propriosepsiyon

92

O

OMMAAHH OOAA’’ll›› HHaassttaa GGrruubbuu KKoonnttrrooll GGrruubbuu pp

Sa¤ Ekstremite 15,95±12,8 6,78±4,7 <0,05

Sol Ekstremite 14,51±11,0 10,63±5,5 >0,05

TTaabblloo 11:: SSaa¤¤ vvee ssooll aalltt eekkssttrreemmiitteeddee OOAA’’ll›› hhaassttaa vvee kkoonnttrrooll ggrru

u--ppllaarr››nnddaa OOMMAAHH ddee¤¤eerrlleerrii..

G

Grraaffiikk 11:: OOAA’’ll›› hhaassttaa vvee kkoonnttrrooll ggrruuppllaarr››nnddaa ssaa¤¤ aalltt eekkssttrreemmiitteeddee

O

OMMAAHH ddee¤¤eerrlleerriinniinn ddaa¤¤››ll››mm››

60 50 40 30 20 10 0 -10 Hasta Grubu OMAH Kontrol Grubu G

Grraaffiikk 22:: OOAA’’ll›› hhaassttaa vvee kkoonnttrrooll ggrruuppllaarr››nnddaa ssooll aalltt eekkssttrreemmiitteeddee

O

OMMAAHH ddee¤¤eerrlleerriinniinn ddaa¤¤››ll››mm››

70 60 50 40 20 30 10 0 -10 Hasta Grubu OMAH Kontrol Grubu

(4)

te), mekanoreseptör gerilim hassasiyetinin azalmas›ndan kaynaklan-d›¤› düflünülebilir.

Yürüyüfl özellikleri ile proprioseptif duyu aras›ndaki iliflkiyi incele-yen bir araflt›rmada yap›lan yürüme analizlerinde mekanik diz a¤r›s› bulunan kiflilerde topuk çarpmas› öncesi daha yüksek aç›lanma h›z› ve buna ba¤l› olarak hastalar›n zemine daha h›zl› vurduklar› gösterilmifl-tir. Bu kiflilerde kuadriseps kontraksiyon süresinin daha k›sa oldu¤u-nun tesbit edilmesi kuadrisepsin daha az etkin olarak kullan›ld›¤› yoru-muna neden olmufltur (31).

Proprioseptif duyu eksikli¤i ile OA aras›ndaki muhtemel iliflki te-melde nöromuskuler kontrol bozuklu¤u ile periartiküler dejenerasyo-nunun biraraya gelmesine dayanabilir. Proprioseptif duyu eksikli¤inde eklem stabilizasyonunu sa¤layan koruyucu kas aktivitesi ile ligaman ve kapsül deste¤i yeterli düzeyde sa¤lanamamaktad›r. Bunun sonu-cunda eklem k›k›rda¤›na binen yükün miktar› artmakta, da¤›l›m› bo-zulmaktad›r. Dejenerasyon süreci k›k›rdakla kalmamakta, periartiküler dokular› da etkilemektedir (29).

Çal›flmam›zda ortaya konan dominant bacakta propriosepsiyonun daha çok bozulmas› ile ilgili herhangi bir literatür bilgisi bulunmamak-tad›r. Aksine tek tarafl› OA tutulumu görülen dizlerde di¤er tarafta da propriosepsiyonun bozuldu¤u gösterilmifltir (11,32). Bu sonuçta domi-nant ekstremitenin di¤erine göre daha fazla kullan›lmas›, dolay›s›yla travmaya daha aç›k olmas› da rol oynam›fl olabilir. Ancak bu durum herhangi bir santral mekanizma ile aç›klanamaz. Ayr›ca bu çal›flmada kullan›lan reprodüksiyon yöntemi ile yap›lan ölçümler proprioseptif sistemin (sensorimotor sistem) daha çok mekanik komponentini de-¤erlendirmektedir. Yap›lan araflt›rmalarda, farkl› propriosepsiyon öl-çüm yöntemlerinin birbirleri ile korelasyon göstermedi¤i ortaya kon-mufltur. Bu nedenle, proprioseptif sistemin vizüel ve vestibüler kom-ponentlerinin de de¤erlendirildi¤i farkl› propriosepsiyon ölçüm yön-temleriyle yap›lacak genifl kapsaml› araflt›rmalara ihtiyaç vard›r.

Sonuç olarak, OA’ya proprioseptif duyu bozuklu¤u efllik etmektedir. OA rehabilitasyonunda proprioseptif alg›y› art›rarak uygun motor yan›t-lar›n oluflmas›n› sa¤layacak sensorimotor restorasyona yönelik tedavi giriflimlerinin daha çok araflt›r›lmas›n›n gerekti¤ini düflünmekteyiz.

K

Ka

ay

yn

na

ak

klla

ar

r

1. Sangha O. Epidemiology of rheumatic diseases. Rheumatology 2000;39 Suppl 2:3-12.

2. Bennet JC, Moreland LW. Osteoarthritis. In: Andreoli TE, Bennet JC, Carpenter CJ, Plum F, Smith LH, editors. Cecil, Essentials of medicine. 3rd ed. New York: W.B. Saunders Company; 1993. p. 593-5.

3. Lawrence RC, Helmick CG, Arnett FC, Deyo RA, Felson DT, Giannini EH, et al. Estimates of the prevalence of arthritis and selected musculoske-letal disorders in the United States. Arthritis Rheum 1998;41(5):778-99. 4. Gabriel SE, Crowson CS, Campion ME, O'Fallon WM. Indirect and non-medical costs among people with rheumatoid arthritis and osteoarth-ritis compared with nonarthritic controls. J Rheumatol 1997;24(1):43-8.

5. Lanes SF, Lanza LL, Radensky PW, Yood RA, Meenan RF, Walker AM, et al. Resource utilization and cost of care for rheumatoid arthritis and os-teoarthritis in a managed care setting: the importance of drug and sur-gery costs. Arthritis Rheum 1997;40(8):1475-81.

6. Altman R, Asch E, Bloch D, Bole G, Borenstein D, Brandt K, et al. Deve-lopment of criteria for the classification and reporting of osteoarthri-tis. Classification of osteoarthritis of the knee. Diagnostic and Therape-utic Criteria Committee of the American Rheumatism Association. Arthritis Rheum 1986;29(8):1039-49.

7. Karaaslan Y. Osteoartrit. Ankara: MD yay›nlar›; 2000.

8. Pelletier JP, Pelletier JM, Howell DS. Etiopathogenesis of osteoarthritis. In: Kopman WJ, editor. Arthritis and Allied Conditions: A textbook of rheumatology. 6th ed. New York: Williams & Wilkins; 1993. p. 1969-79. 9. Scott JC, Lethbridge C, Hochberg MC. Epidemiology and economic

consequences os osteoarthritis. In: Reginster JY, Pelletier JP, Pelletier MJ, Henrotin Y, editors. Osteoarthritis, clinical and experimental as-pects. Philadelphia: Springer; 1999. p. 21-35.

10. Leslie M. Knee osteoarthritis management therapies. Pain Manag Nurs 2000;1(2):51-7.

11. Garsden LR, Bullock-Saxton JE. Joint reposition sense in subjects with unilateral osteoarthritis of the knee. Clin Rehabil 1999;13(2):148-55. 12. Gillquist J. Knee ligaments and proprioception. Acta Orthop Scand

1996;67(6):533-5.

13. Hall MG, Ferrell WR, Sturrock RD, Hamblen DL, Baxendale RH. The ef-fect of the hypermobility syndrome on knee joint proprioception. Br J Rheumatol 1995;34(2):121-5.

14. Pai YC, Rymer WZ, Chang RW, Sharma L. Effect of age and osteoarth-ritis on knee proprioception. Arthosteoarth-ritis Rheum 1997;40(12):2260-5. 15. Sharma L. Proprioceptive impairment in knee osteoarthritis. Rheum

Dis Clin North Am 1999;25(2):299-314.

16. Biedert RM. Contribution of the Three Levels of Nervous System Motor Control: Spinal Cord, Lower Brain, Cerebral Cortex. In: Lephard SM, Fu FH, editors. Proprioception and neuromuscular control in joint stability. 1st ed. Pittsburgh: Human Kinetics; 2000. p. 23-9.

17. Skinner HB, Barrack RL, Cook SD, Haddad RJ. Joint position sense in total knee arthroplasty. J Orthop Res 1984;1(3):276-83.

18. Sharma L, Pai YC. Impaired proprioception and osteoarthritis. Curr Opin Rheumatol 1997;9(3):253-8.

19. Cooper C. Epidemiology. Osteoartritis and Related disorders. In: Klippel JH, Dieppe PA, editors. Rheumatology. 2nd ed. St. Louise: Mosby; 1998. p. 8-21.

20. Kellgren JH, Lawrence JS. Radiological assessment of osteoartritis. Ann Rheum Dis 1957(16):494-502.

21. Beynnon BD, Renström PA, Konradsen L, Elmqvist LG, Gottlieb D, Dirks M. Validation of techniques to measure knee proprioseption. In: Lep-hard SM, Fu FH, editors. Proprioception and neuromuscular control in joint stability. 1st ed. Pittsburgh: Human Kinetics; 2000. p. 127-42. 22. Prentice WE. Reestablishing proprioception, kinesthesia, neuromuscular

control in rehabilitation. In: Skinner JE, editor. Rehabilitation Techniques in sports medicine. 2nd ed. WCB: McGraw-Hill; 1994. p. 118-25.

23. Beard DJ, Kyberd PJ, Fergusson CM, Dodd CA. Proprioception after rup-ture of the anterior cruciate ligament. An objective indication of the need for surgery? J Bone Joint Surg Br 1993;75(2):311-5.

24. Hurley MV, Rees J, Newham DJ. Quadriceps function, proprioceptive acuity and functional performance in healthy young, middle-aged and elderly subjects. Age Ageing 1998;27(1):55-62.

25. Skinner HB, Barrack RL, Cook SD. Age-related decline in propriocep-tion. Clin Orthop 1984;184:208-11.

26. Barrack RL, Skinner HB, Cook SD, Haddad RJ. Effect of articular dis-ease and total knee arthroplasty on knee joint-position sense. J Neurophysiol 1983;50(3):684-7.

27. Sell S, Zacher J, Lack S. Disorders of proprioception of the arthrotic knee joint. Z Rheumatol 1993;52(3):150-5.

28. Marks R. An investigation of the influence of age, clinical status, pain and position sense on stair walking in women with osteoarthrosis. Int J Rehabil Res 1994;17(2):151-8.

29. Petrella RJ, Lattanzio PJ, Nelson MG. Effect of age and activity on knee joint proprioseption. Am J Phys Med Rehabil 1997;76(3):235-41. 30. Irrgang JJ, Neri R. The Rationale for open and closed kinetic chain

ac-tivities for restoration of proprioception and neuromuscular control fol-lowing injury. In: Lephard SM, Fu FH, editors. Proprioception and neuromuscular control in joint stability. 1st ed. Pittsburg:Human Kinetics; 2000. p. 363-72 .

31. Radin EL, Yang KH, Riegger C, Kish VL: Relationship between lower limb dynamics and knee joint pain. J Orthop Res 1991;9(3):398-405. 32. Sharma L, Pai YC, Holtkamp K, Rymer WZ. Is knee joint proprioception

worse in the arthritic knee versus the unaffected knee in unilateral knee osteoarthritis? Arthritis Rheum 1997:40(8);1518-25.

Türk Fiz T›p Rehab Derg 2005;51(3):90-93 Turk J Phys Med Rehab 2005;51(3):90-93

D›raço¤lu ve ark. Diz Osteoartriti ve Propriosepsiyon

93

fi

fieekkiill 22:: PPrroopprriioosseeppttiiff dduuyyuu yyeetteerrssiizzllii¤¤ii vvee nnöörroommuusskkuulleerr kkoonnttrroollüünn

b

boozzuukklluu¤¤uunnuunn mmuuhhtteemmeell mmeekkaanniizzmmaass››

Propriosepsiyon bozulmas›

Eklem ve çevre yap›lar›n daha çok travmaya

maruz kalmas› Koruyucu kas kontraksiyonunun yap›lamamas› Nöro-muskuler kontrol mekanizmalar›n›n bozuklu¤u

Referanslar

Benzer Belgeler

This study aimed to investigate the effects of cartilage thickness and 25-OH (hydroxyl) vitamin D levels on the func- tional status and quality of life in postmenopausal women who

patients with psoriasis and healthy controls (b) Comparison of plasma granulysin levels among patients according to Psoriasis Area Severity Index. PASI: Psoriasis Area

The cause of death was stated to be complications (esophagotracheal fistula, corrosive burn and gastroin- testinal system bleeding) due to aspiration of a foreign

Another study which was carried out by Güryay (2014) indicates that creative drama can be an effective teaching method in English Language teaching classrooms and it helps to

Eğitimde yaratıcı drama öğrencinin kafasında tam olarak anlamlandıramadığı gezegen, uzay, astronot, kuyruklu yıldız, meteor gibi kavramları doğaçlama ve

Serum eozinofil değerlerinin ve prick testi pozitifliğinin nazal polipozisli hastalarda, kontrol grubuna oranla daha yüksek bulunması, nazal polipozisli hastalarda

Anahtar Kelimeler: Ermeniler, Kürtler, Osmanlı Devleti, Rusya, Bitlis

“(Home made; Otel; Market; Restaurant; Fast- Food; Street saler), “What is the most important thing for you in terms of food safety when buying fried mussel?” (Hygienic