Yapılarına Göre Hormonlar

HORMONLAR

Hormonlar

 Metabolik dengenin sağlanması ve kontrolünde endokrin sisteme ait bezlerde üretilen, kana salınıp hedef organlarda metabolik etkilere yol açan maddelerdir.

 Hormon çok uzaklara etki edebilir (telekrin), komşu hücrelerde etkili olabilir (parakrin) veya salgılandığı hücre üzerinde etkilidir (otokrin)

Sentezlendikleri Yere Göre Hormonlar

• Hipotalamus hormonları

• Hipofiz hormonları Ön lop hormonları Orta lop hormonu Arka lop hormonları

• Tiroit hormonları

• Paratiroit hormonu

• Pankreas kormonları

• Böbrek üstü bezi hormonları Adrenal korteks hormonları Adrenal medülla hormonları

• Cinsiyet bezleri hormonları Erkek cinsiyet hormonları Dişi cinsiyet hormonları

• Gastrointestinal ve diğer doku hormonları

Yapılarına Göre Hormonlar

• Peptit ve protein yapısındakiler

• Steroid yapısındakiler

• Amino asit türevi hormonlar:

Depolanma Durumuna Göre Hormonlar

• Peptit ve protein yapılı hormonlar

• Katekolaminler

• Tiroglobulin yapısındaki tiroit hormonları

• Steroid hormonlar

Hormonların Kimyasal Yapısı

• Modifiye aminoasidler

• Küçük peptidler

• Orta büyüklükte peptidler

• Büyük peptitler

• Glikoproteinler

• Steroidler

Hormonların Salgılanmasının Kontrolü

• Hormonların kontrolü; sentez basamağında, reseptör ve hedef organ seviyesinde ve hormon katabolizması aşamalarında yapılır.

• Hormonların salgılanması,

• sinir sistemi,

• negatif ve pozitif feedback mekanizmalar ile kontrol edilmektedir.

Hormonların Taşınmaları ve Yıkımları

• Peptid yapıdaki hormonlar, suda çözünebildikleri için kanda serbest halde bulunur.

• Steroid hormonların suda çözünür halde bulunabilmesi için taşıyıcı proteine ihtiyaç vardır.

• Aminoasit türevi hormonların bazıları bağlı, bazıları serbest olarak taşınırlar.

• Serbest hormonlar aktivite gösterdiklerinde proteaz enzimleri ile yıkılarak peptidlerine ayrılırlar.

• Glikoprotein hormonlar da glukozidaz enzimi tarafından yıkılırlar.

• Hormonların kandan temizlenmesinde KC ve böbrekler rol oynar.

Hormon Reseptörleri

• Hormonlar, özgül reseptörlerinin bulunduğu bir veya birkaç dokuda (hedef dokular) etki gösterirler.

• Reseptörler, plazma membranında, sitoplazmada veya çekirdekte bulunurlar.

• Reseptörler, çoğunlukla glikoprotein yapısındadırlar, hormonu tanır ve bağlarlar.

Endokrin Fonksiyon Bozuklukları

• Yetersiz miktarda hormon salgılanması

• Aşırı miktarda hormon salgılanması

• Hormona karşı doku duyarlılığında azalma

HİPOTALAMUS ve HİPOFİZ HORMONLARI

Hipotalamus

• Üst beyin merkezlerinden birisidir.

• Tüm endokrin sistemdeki siklik değişimler üzerinde etkileri vardır.

Hipotalamus Hormonları

• Supraoptik ve paraventriküler çekirdekte oluşanlar Antidiüretik hormon (ADH, vazopressin)

Oksitosin (pitosin)

Hipotalamus Hormonları

• Peptiderjik nöronlardan salgılanan, Adenohipofiz hormonlarının sekresyonunu düzenleyen hormonlar

Tirotropin salgılatıcı hormon (TRH):

Kortikotropin salgılatıcı hormon (CRH):

Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH):

Büyüme hormonu salgılatıcı hormon (GHRH):

Somatostadin:

Prolaktin salgılatıcı hormon (PRH):

Prolaktin salınımını inhibe edici hormon (PIH):

Hipofiz

• Fasülye tanesi büyüklüğünde yaklaşık 0,5 gram ağırlığında bir endokrin bezdir.

• Beyin tabanında,hipotalamusun altında bir çıkıntı şeklinde uzanır.

• Hipofiz hormon üretip salgılayarak Homeostaziyi düzenler.

Bunu bütün iç salgı bezlerini denetleyerk yapar.

ÖN HİPOFİZ HORMONLARI adenohipofiz

ARKA HİPOFİZ HORMONLARI

•Vazopressin (ADH)

•Oksitosin

• Prolaktin (PRL)

• Büyüme hormonu (GH, somatotropin)

• Adrenokortikotropin (ACTH)

• Luteinizan hormon (LH)

• Follikül stimüle edici hormon (FSH)

• Tiroid stimüle edici hormon (TSH)

ORTA HİPOFİZ HORMONLARI

• Melanosit stimüle edici hormon (MSH)

TİROİD HORMONLARI

 Tiroid bezi folliküler hücrelerden sentezlenen hormonlar:

• T₄ (tiroksin, tetraiyodotironin)

• T₃ (triiyodotironin)

amino asit türevi hormonlardır.

 Tiroid bezinin parafolliküler C hücrelerinden salgılanan kalsitonin hormonu,

 hipofizden salgılanan TSH tarafından düzenlenir.

 İyot da düzenleyici bir faktör

TİROİD HORMONLARI

TİROİD HORMONLARI

• Tiroit hormonları, kanda serum proteinlerine bağlanarak taşınırlar. Taşıyıcıların en önemlisi glikoprotein yapısındaki tiroksin bağlayıcı globulin (TBG)dir.

• Diğerleri transtrein (pealbümin) ve albümindir.

Parathormon (PTH)

• Paratiroid bezinden salgılanır

• Polipeptit yapısındadır.

• Böbrekler, kemik ve GIS üzerine etkileri sonucu kandaki Ca yükselir, P düşer.

• Böbrek tübülüslerinden Ca geri emilimini artırır, P emilimini azaltır. İdrarla fosfat, bikarbonat, potasyum atımını artırır.

ADRENAL BEZ HORMONLARI

ADRENAL BEZ HORMONLARI

• Adrenal bez korteks ve medulladan oluşur.

• Adrenal Korteks Hormonları:

– Glukokortikoidler (Kortizol)

– Mineralokortikoidler (Aldosteron)

– Adrenal korteks androjenleri (Dehidroepiandrosteron sülfat (DHEAS)

• Adrenal Medulla Hormonları – Katekolaminler:

• Epinefrin (adrenalin)

• Norepinefrin (noradrenalin)

• Dopamin

Adrenal steroidlerin taşınmaları

• Steroid hormonlar, sentez edildikleri organlarda depolanmadan plazmaya verilirler.

• Kortizol, kanda serbest (biyolojik olarak aktif) veya proteine bağlı olarak bulunur.

• Transkortin veya kortikosteroid bağlayıcı globulin (CBG) olarak adlandırılan proteine kortizolün %80-90 kadarı bağlıdır.

• Aldosteron albümine zayıf bağlarla bağlanır.

Adrenal korteks hormonları patolojisi ile ilgili klinik durumlar

• Glukokortikoid azlığında Addison hastalığı, fazlalığında Cushing sendromu veya Cushing hastalığı ortaya çıkar.

• Mineralokortikoid fazlalığı primer aldosteronizmde (Conn sendromu) görülür.

• Adrenal korteks androjenleri fazlalığında adrenogenital sendrom ortaya çıkar.

Katekolaminlerin Etkileri

• Biyolojik etkileri

• Metabolik etkileri

• Kardiyovasküler etkileri

PANKREAS HORMONLARI

Pankreas Hormonları

Langerhans adacıklarının hücrelerinden

• Glukagon: A (α) hücrelerinden

• İnsülin: B () hücrelerinden

• Somatostatin: D () hücrelerinden

• Pankreatik polipeptit: F hücrelerinden salgılanır

GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR

GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR

• Gastrointestinal sistemde bulunan farklı endokrin hücrelerden sentez edilen çok sayıda polipeptide gastrointestinal hormonlar adı verilir.

• Gastrin

• Kolesistokinin-pankreozimin (CCK-PZ)

• Sekretin

• Gastrik inhibitör polipeptit

• Vazoaktif intestinal polipeptit (VİP)

• Somatostatin

• Motilin

• Pankreatik polipeptit

• Nörotensin

GONAD HORMONLAR

Gonad Hormonları

• Erkek cinste

Androjenler

Testosteron

• Dişi cinste

Östrojenler Östradiol Progestinler

Progesteron