Beden Ağırlığı Denetimi Obezite ve Beslenme

(1)

Beden Ağırlığı Denetimi

Obezite ve Beslenme

(2)

Şişmanlığı Saptama Yöntemleri

• Vücut yağının değerlendirilmesi veya adipozite sağlık risklerini belirlemede çok önemlidir. Bu değerlendirme;

BMI (Ağırlık-kg/Boy-m

²

)

Bel ve Kalça çevresi

Bel kalça oranı

Deurenberg denklemine göre vücut yağı yüzdesi faktörleri göz önünde bulundurularak yapılmaktadır.

• Pratikte beden kütle indeksi, deri kıvrım kalınlığı ve boy uzunluğuna göre

vücut ağırlığı sıklıkla kullanılan yöntemlerdir.

(3)

ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER

1-Ağırlığın Boy Uzunluğuna Göre Değerlendirilmesi:

• Antropometrik değerlendirmelerden en pratik olanı beden kütle indeksidir. (BKİ)

• BKİ, hem protein enerji malnütrisyonu, hem de şişmanlığın değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.

• Total vücut yağı ile iyi bir korelasyon göstermektedir.

(4)

Obezitenin Sınıflandırılması

Sınıflandırma BKİ (kg/m

²

)

Zayıf <18,5

Normal 18,5-24,9

Aşırıkilolu 25,0-29,9

1. derece Obezite 30,0-34,9

2. derece Obezite 35,0-39,9

Morbid (Extrem) Obezite (3. Derece) >40,0

National Institutes of Health, National Heart, Lung, and Blood Institute: Clinical guidelines on the identification,

evaluation, and treatment of overweight and obesity in adults-the evidence report, NIH Publication No. 98-4083,

1998

(5)

Bel Çevresi

• Bel çevresi ve yağ yüzdesinin ikisinin birden

yükselmesi durumu, kardiyovasküler hastalıklar ve obezite ile ilişkili diğer risklerin önemli

belirleyicileridir (Nicklas et aI., 2007).

• Yaşlı erişkinlerde bel çevresi ile insülin duyarlılığı

indeksi arasında güçlü bir ilişki vardır; bel çevresi

ölçümü hastalık riskinin değerlendirilmesinde

yardımcıdır (Racette et aI., 2006).

(6)

Cinsiyete Göre Bel Çevresinin Belirlenmesi

Cinsiyet Risk Yüksek risk

Erkek >94 cm >102 cm

Kadın >80cm >88 cm

Erkekte 94 cm, kadında 80 cm > hafif şişman

Erkekte 102 cm, kadında 88 cm > şişman-obez olarak

değerlendirilmektedir.

(7)

Bel Kalça Oranı

• Bel/kalça oranı (WHR) kadınlarda 0,8, erkeklerde 1’in üstünde olduğunda kardiyovasküler hastalık riski yüksektir.

• Bedenin üst kısmının yağlanması (Android tip),

alt kısmının (uyluk, kalçada) yağlanmasından (Gynoid tip)

daha riskli kabul edilmektedir.

• Özellikle android tip obezitede hipertansiyon, Diabetes Mellitus,

hipertrigleseridemi, arteriosklerotik koroner arter hastalığı, felç, gynoid tipe göre

daha fazla gözlenmektedir.

(8)

Şişmanlığın Sınıflandırılması

1. Anatomik Olarak;

a) Görünüşe Göre;

İnce yapılı, ektomorfik Orta yapılı, mezoformik Kalın yapılı, endomorfik

b) Cinsiyete veya yağ dağılımına göre;

Android (elma tipi) – Erkeklerde

Jinoid (armut tipi)- Kadınlarda

(9)

2. Etiyolojik Sınıflama;

a) Eksojen (Aşırı beslenme kaynaklı) b) Endojen (Doğuştan/Konjenital)

3.Fizyolojik Sınıflama;

a) Hipertrofik (Yağ hücresi hacmi büyük) b) Hiperplastik (Yağ hücresi sayısı fazla)

Şişmanlığın Sınıflandırılması

Normal yağ hücresi

Hiperplazi Hipertrofi

(10)

Şişmanlığın Nedenleri

1. Aşırı Besin Alımı

2. Yetersiz Fiziksel Aktivite 3. Genetik Nedenler

a) Prader- Wili sendromu

b) İdiopatik adiposogenital distrofi

4. Endokrin Nedenler a) Hipotroidizm

b) Ptuaraty tümörü

c) Cushing sendromu

d) İnsülinoma

(11)

5. İatrojenik Nedenler a) Kortikosteroidler

b) Doğum kontrol hapları c) Cypoheptadine

d) Ülser nedeniyle sık sık yemek yeme 6. Psikolojik Sorunlar

Üzüntü, sıkıntı, stres vb. durumlarda bireysel olarak az veya çok yeme durumu.

Şişmanlığın Nedenleri

(12)

Şişmanlığın Komplikasyonları

1. Endokrin- Metabolik Sistem Diabetes Mellitus

Osteoporoz 2. Dolaşım Sistemi Aterosklerozis Hipertansiyon

3. Gastrointestinal Sistem Karaciğer yağlanması

Safra taşları oluşumu (kanda kolesterol artışına bağlı)

(13)

4. Solunum Sistemi

Akciğer hipoventilasyonu Horlama

Uyku Apnesi

Pick-wick sendromu 5. Kas İskelet Sistemi

Osteoartritis Gut

Diz ve kalça artrozları 6. Deride Enfeksiyonlar

Kasık ve ayaklarda deri altı

yağlanmaya bağlı mantar enfeksiyonları

Şişmanlığın Komplikasyonları

7. Genito-üriner sistem Gebelik toksemisi Endometrium kanseri İnfertilite

Menstrual düzensizlik

8. Psikolojik bozukluklar

Estetik bozukluk kaynaklı

(14)

9. Kanser

 Şişman erkeklerde;

Kolon, Rektum,

Prostat kanseri yüksek

 Şişman kadınlarda;

Safra kesesi, Over,

Meme kanseri yüksek

Şişmanlığın Komplikasyonları

(15)

OBEZİTEDE TEDAVİSİNDE KULLANILAN UYGULAMALAR

• Davranış değişikliği tedavisi

• Beslenme eğitimi

• Egzersiz

• Psikolojik destek

• İlaç tedavisi

• Cerrahi Müdehale (BKİ’si 40 ve üzeri olanlar için)

(16)

Diyet Tedavisi İçin Gereken Bilgiler

Bireyin geçmişine ait bilgiler

• Ağırlık kaybetmek istemesinin nedeni

• Belirlediği hedef ağırlık

• Kilo kayıp hız ve süresi

• İş durumu, aile yapısı

• Bireyin sağlık durumu

• Sigara, alkol tüketimi

Hastanın diyetine ait bilgiler

• Daha önce diyet yapıp yapmadığı

• Yemek yeme hızı

• Günlük öğün düzeni

• Yemeklerini yediği yer, süre

• Duygusal durumuna göre beslenme durumu

• Sıvı tüketimi

• Sevip sevmediği besinler

• Yemek pişirme yöntemleri

• Besin tüketimi

(17)

Tıbbi Beslenme Tedavisinde

Başarının Sağlanabilmesi

(18)

Diyet Tedavisi Enerji

• Hastanın günlük enerji alımı, haftada 0,5-1 kg ağırlık kaybını

sağlayacak şekilde azaltılmalıdır. Bu şekilde yavaş ve uzun süreli

zayıflama sağlanmakta ve yağsız vücut kitlesinde daha az, yağ

kitlesinde daha fazla kayıp olmaktadır.

(19)

• Günlük enerjinin yaklaşık %15.0’i kadar olmalıdır.

• Diyetin proteinleri termojenik etkileri ve tokluk hissi vermeleri nedeniyle zayıflama diyetlerinde önemli yer tutar.

Diyet Tedavisi

Protein

(20)

• Enerjinin %25-30’u kadar olmalıdır.

Diyet Tedavisi

Yağ

(21)

• Enerjinin %55-60’ı kadar olmalıdır.

• Diyetin karbonhidratları ayarlanırken komplex karbonhidratlar (kurubaklagiller; kuru fasülye, mercimek vb.) arttırılmalı, basit karbonhidratlar azaltılmalıdır.

Diyet Tedavisi

Karbonhidrat

(22)

Diyet Tedavisi

Vitamin ve Mineraller

• Bireylerin gereksinimi kadar verilmelidir.

• Zayıflama diyetlerinin enerjilerinin azlığına paralel olarak vitamin ve özellikle demir ve kalsiyum gibi mineral yetersizlikleri görülebilir.

• Vitamin ve mineral suplemanları, yaşa özgü ihtiyaçları sağlamak

amacıyla erkeklerde 1800 kcal’den, kadınlarda 1200 kcal’den daha az

enerji alımında, sık sık önerilmektedir.

(23)

• Fazladan posa alımı kalori yoğunluğunun azaltılması için önerilmektedir.

• Posa midenin boşalma süresini geciktirerek doygunluk sağlar ve intestinal emilim verimini (yağ ve safra tuzları) az derecede etki ederek düşürür.

• Diyet posası 25-30 g/gün tüketilmelidir.

Diyet Tedavisi

Posa

(24)

• Günlük 2-3 litre sıvı tüketilmelidir.

• Bu nedenlerle, bol sıvı içilmesi ve özellikle bu sıvının 1,5 - 2 litresinin su olması önemlidir.

Diyet Tedavisi

Sıvı

(25)

Diyet Tedavisi Tuz

• Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi’ne göre sağlıklı yetişkin bireylerin

günlük sodyum gereksinmesi 2400 mg’dır. Bu miktar, günlük 5-6 g

civarında tuzla karşılanabilmektedir.

(26)

• Diyet, 6-8 öğünlük sık aralıklarla düzenlenmelidir.

• Düzensiz yemek yemenin enerji alımını artırdığı unutulmamalıdır.

• Sık aralıklarla beslenme;

Aşırı yeme ve kaçamakları önler.

Bir sonraki öğünde besin alımını azaltır.

Her öğün sonrasında ;

Besinlerin termojenik etkisi Enerji harcaması

Diyet Tedavisi

Öğün sayısı

(27)

Diyet Programı için Gerekli Kan Bulguları

• Kan basıncı

• Ürik asit düzeyi

• TSH, T

₃

ve T

₄

değerleri

• Trigliserit düzeyi

• Kolesterol düzeyi

• Glukoz düzeyi

(28)

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

1. Davranış Değişiklikleri

Hastanın sosyal çevresinin belirlenmesi Besin alımı hedefinin belirlenmesi

Fiziksel aktivite hedeflerinin belirlenmesi Uyaran kontrolü

Problem çözümü Bilişsel yapılanma

Kendini izleme ve hataları önleme (Berkel et al., 2005).

En önemli unsurdur.

(29)

l - Yeme isteğini ortadan kaldırma davranışı

II-Yemeyi geciktirme ve yenenlerin miktarını azaltma davranışı III- Yediklerini harcama ve öğün geçiştirmede uzlaşma

DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİLERİ

(30)

Egzersiz – Fiziksel Aktivite

• Fiziksel aktivite enerji harcanmasında ve ağırlık denetiminde çok önemlidir.

• Egzersiz ve diğer fiziksel aktivite yöntemleri ile enerji harcamasının artması ağırlık kaybı veya korunmasında en doğru yaklaşımlardan biridir.

• Şişman bir bireyde LBM artışı ile yağ oranı da artmaktadır. Bu

durumda fiziksel aktivite LBM kaybını ve Bazal metabolizma hızının azalışını dengeler ve ağırlık kaybına yardımcı olur.

• Fiziksel aktivitenin artışı kardiyovasküler sistemin esnekliğini, insülin

duyarlılığını arttırır ve ek alınan enerjinin harcanmasını sağlar.

(31)

Düzenli Fiziksel Aktivitenin Vücut İşlevine Etkisi

–Oksijen alımı ve kalpten kan akımı hacmini arttırır.

– Belirli oksijen alımında kalp atım hızını azaltır.

– Kan basıncını azaltır.

– Kalp kasının gücünü arttırır, Kalple ilgili hastalık ve ölümü azaltır.

– İskelet kasının kapiler yoğunluğunu arttırır.

–İskelet kasında aerobik enzimlerin aktivitelerini arttırır.

(32)

Düzenli Fiziksel Aktivitenin Vücut İşlevine Etkisi

–Azami oksijen alımında laktat oluşumunu azaltır. Bu da kas yorgunluğunu azaltır.

–Egzersiz sırasında serbest yağ asitlerinin enerji amacıyla kullanım yeteneğini arttırarak glikojen boşalımını önler.

–Egzersiz sırasında dayanıklılığı arttırır, Belirli işin yapılmasını kolaylaştırır.

–Kas içindeki sinir ipliklerinin işlevini arttırır.

–Kan plateletlerinin agregasyonunu azaltarak pıhtı oluşumunu önler.

–Osteoporoz oluşumunu önler.

–Glikoz kullanımını arttırarak şeker hastalığının önlenmesi ve

kontrolünde yardımcı olur.

(33)

Şişmanlıkta Cerrahi Uygulamaları

• Bu tedaviler mekanizmalarına göre hacim

kısıtlayıcı, malabsorptif (emilimi bozan) ve her iki etkiyi birlikte gösteren ameliyatlar olarak 3 gruba ayrılabilir.

1. Hacim Kısıtlayıcı;

2. Malabsoptif (emilimi bozan);

3. Her iki etkiye sahip: