kaplamalar (Rassegna di Architettura) dan

T a ş k a p l a m a l a r

(Rassegna di Architettura) dan

Binaların harici mermer kaplamaları ekseriya muayyen mesafelerde sütunlarla tezyin edilir. Eğer bu sütunlar yüksek temel veya kaide üzerinde oturtulmuşsa bunların sağlam ol-ması için yer yer dıvara gömülmüş olol-ması icabeder. Eğer sü-tunlar muhtelif parçalardan yapılıyorsa bunlardan bazısı ve bilhassa ufak parçalar dıvara gömülmelidir. Bu surette sü-tunlar gayet sağlam olur ve asla yıkılmaz. Süsü-tunlar yekpare olurlarsa o zaman bütün sütunlar muhtelif yerlerinden dı-vara tesbit olunmalı ve adeta dıvarm üçte Dirini teşkil etme-lidirler ve bunların kaidelerile başlıklarının ve keza korniş-lerinin işlenmemiş kısımları duvara gömülü olmalıdırlar.

Mermerin pahalı olmasından dolayı ancak dıvarların bazı yerleri kaplanacaksa, ihtiyatlı mimarlar dıvarları ördükleri esnada bunları da istenilen yerlerde tesbit etmelidirler. O zaman kaplama taşların veya mermerlerin bazı parçaları iyice dıvarın içine gömülebilirleı ve bu suretle yapılan kaplamalar gayet sağlam olur. Ancak dıvarların dahi sağlam olması ve kaplamaları sıkı sıkı tutması için her halde muntazam suret-te yapılması icabeder. Diğer taraftan da hem iyi malzeme ve hem de iyi kare kullanmalıdır. Kaplama dıvarlara çok ağırlık vermemelidir, aksi takdirde çöker ve kaplamalar parçalanır. Eski binalardan; kaplamaları dıvarların örüldüğü esnada tesbit edilmiş olanlar bugün ayni halde bulunuyorlar ya-ni kaplamaları asla dökülmemiştir. Halbuki kaplamaları son-radan yapılmış olan eski binaların bütün bu kaplamaları sö-külmüş ve yalnız senelerin tesirile aşınmış olan alttaki dıvar-lar kalmıştır. Şu halde mermer veya taş kaplamadıvar-larının bil-hassa sağlam olması için en emin yol onları dıvarlarla bera-ber yapmaktır. Bazı mimarlar henüz eski usulü takip ediyor evvelâ dıvarları örüyor ve sonra bunlara kaplamaları tesbit eyliyorlar. Bunun için de bir çok yerlerde bu gibi kaplama-ların parça parça düşdüğü ve az bir müddet sonra tamamile harap okluğu görülüyor.

M ü h e n d i s u n v a n l ı m e c m u a n ı n B i r i n c i T e ş r i n 1938 t a r i h l i n ü s h a s ı n d a n

Profesör Parvopassa mermer ve taş kaplamalarına dair yazmış olduğu bir makalede bilhassa şu mütalaayı ileri sürü-yor:

«Mermer kaplamalarda çimento harçla mermerin termik inbisat emsalleri arasındaki mühim fark yüzünden kaplama-ların lâyıkı veçhile tesbit olunamaması sıcak ve soğuğun mü-tenasiben birbirini takip etmesinden ileri geliyor.

Böylece - 30 santigraddan + 60 santigrad derecesine ka-dar termik inbisat koefisianları berveçhi atidirler:

Çimento harcı 0.0000150 Mermer 0.0000015 Sıfır santigraddan 15 santigrad derecesine kadar termik

inbisat emsalleri şunlardır:

Çimento harcı 0.0000110 Mermer Tahmm edilemez.

Diğer taraftan müteaddit tecrübelerle anlaşılmış olduğu veçhile yüzleri pürüzlü olan kaplama taşları veya mermerler yüzleri düz olanlara nisbeten çimento harçları içinde daha muhkem surette tesbit olunurlar ve böylece bunların beher metre murabba 12.75 kilo sıkletine mukavemet edebilir.

Bundan başka bu kaplamaların sağlamlığına sıcaklık dere-cesinin de büyük tesiri vardır. Filvaki kış mevsiminde yapılan kaplamalar rutubet doiayısile harç içinde lâyıkı vsçhile tesbit olunamazlar, çünkü harçlar kolay kolay kuruyamazlar. Yaz mevsiminde ise harçlar çabuk kuruduğundan kaplamalar der-hal tesbit olunur ve tamamile muhkem bir mahiyet kesbrder-ler.

Bu sebepten dolayı taş, ve mermer kaplamaların bilhassa yaz mevsiminde yapılması tavsiye olunur.

Nota 3. — Mühendis A. Consigli «Mühendis» mecmuasının 1938 senesi Birinci Teşrin tarihli nüshasında mermer kapla-malara dair yazmış olduğu bir makalede şu yolda mütaleada bulunuyor: «Eğer mermer kaplamalara müsait mevsimde a-mudî direkler (pilastre» arasında tertip edilirse mevsimin de-ğişmesi üzerine aşağıdaki ahvalden biri vukua gelebilir:

a> Botonarmeden yapılmış olan direk nisbeten dört kat fazla tskallüs ederek kaplamadan ayrılır. Kaplama dahi tabiî olarak, yerinden oynar, kancalar gevşer ve bilhassa yüksek kaplamalar vaziyetlerini muhafaza edemiyerek ağırlıkları al-tında kancaları koparırlar, yere düşerler.

b) Kaplama direk ile birlikte takallüs ederler. Vakia mermer kaplama, her ne de olsa, nisbeten az büzülürse de. her halde yerinden oynar ve kancalar ne kadar kuvvetli, ne kadar sağlam olurlarsa olsun nihayet kaplamanın ağırlığına dayanamaz ve sökülürler.

c) Kaplama oldukça kalındır ve dıvara sağlam surette tesbit edilmiştir, öyle ki yerinden oynaması pek de mümkün değildir. Kaplamanın bu vaziyeti siman arme direğin tabiî surette termik büzülmesine mani olur ve bilâkis onda gergin-lik husule getirir.

Eğer kaplama, mermer parçaları yan yana muntazam su-rette tesbit edilerek yapılmışsa kolay kolay yerlerinden oy-namazlar.

d) Kaplamalarda elâstik tağyiri şekiller (deformasyon) husule gelmpz. Halbuki direkler termik takallüsa mütemail ol-duklarından bu husus kaplamaların kolezyonunu ihlâl eder. Bu suretle kaplamalar yerlerinden oynarlar ve kancaları da beraber sürükliyerek düşerler. Mamafih bazı defa kancalar da kendiliğinden yerlerinden oynarlar ve kaplamaların düş-mesine sebep olurlar.

Bu vaziyet dahilinde kaplamalar her zamaıı tehlikededir-ler ve her an onların düşmesi melhuzdur.

CDBRİfl E10LA10 S e k i l : 1-2 1 - A l e l â d e ç i m e n t o h a r ç l ı k a p l a m a s i s t e m i 3 - S i m a n a r m e b i n a l a r d a d o ğ r u d a n d o ğ r u y a t e s b i t e d i l e n k a l ı n p l â k l a r a m a h s u s k a p l a m a s i s t e m i T a ş k a p l a m a l a r ı n tesbiti.

Bina diyarlarına taş kaplamak keyfiyeti oldukça mühim bir teknik meselesidir. Eğer bu kaplamalar dıvarlara teknik usullerle sağlam bir tarzda tesbit edilmezlerse az bir müddet sonra düşmek tehlikesini göstermeğe başlarlar. Nasıl ki bu-gün bir çok yerlerde bunların nümuneleri görülmektedir.

Mermer kaplama (livarlar hakkında yapılan tecrübeler alesseviye taş kaplamaların tesbiti hususunda tatbik olunan teknik usulün noksanları bulunduğunu göstermiştir.

Mamafih taş kaplamaların sağlamlığını tehlikeye koyan sebeplerin tesbiti keyfiyetinin de çok müşkül olduğunu ve çok karışık bir teknik meselesi teşkil ettiğini itiraf etmek icabeder.

1938 senesinde Milano Mühendisleri sendikası tarafından

Fig. 5

Ş e k i l : 4

yapılan bir komisyon bu sebeplerden bazısının tesbitine ça-lışmıştır. Gerek bu komisyonun gerek sair mütehassıs teknis-yenlerin fikrine göre binalardaki taş kaplamalar başlıca aşa-ğıdaki sebeplerden dolayı düşüyorlar:

1) G a y e t geniş ve g a y e t ince p l a k l a r i s t i m a l i . B u n l a r ı n

dıvarlara tesbiti keyfiyeti çok tehlikelidir. Alelhusus ki; bu plaklar ile bunların tesbitine mahsus harçlar, arkadaki dıvar-lar ve hatta bütün bina havanın sıcaklığından ayni derecede inbisat etmezler. Paduadaki Mühendisler Mektebi muallim-lerinden profesör Parvoparsu bu teknik mesele hakkında ga-yet enteresan bir takım mütalealar serdediyor. Bu profesö-rün tetkiklerine göre, bir metre genişliğinde bir mermer plâ-ka ile bunun tesbit edilmiş bulunduğu bina arasında 50 derece sıcaklık altında yarım milimetre kadar inbisat farkı husule gelir.

Bu fark sair taş kaplamalarda bazan daha çok ve bazan daha azdır.

Ş e k i l : 7 - 8 - 1 1 t a f s i l a t ı . M ü h e n d i s ( B a s i s i o ) s i s t e m i n d e k a p l a m a ların t e s b i t i IHBOTTıTUB» 01 F,. n n»ıis m cfınmo PlAJTBO 01 CIMfHTOAOlUTO M i l â n o d a ( M o n t e c a n t i n i ) s a r a y ı m i m a r C. Ponti a r k a d a k i b e t o n a r -m e d e -m i r i n e b a ğ l ı p i r i n ç k a n c a l a r i l e t e s b i t . R e s i -m 7 r e s i -m 0 - 1 0 7 n u m a r a l ı r e s i m d e k i g ö r ü n ü ş U n t e s b i t t e r t i b a t ı n a m a h s u s u f k v e a m u d î s e k s i y o n l a r ı n t e f e r r u a t , c e p h e d e k i a m u d t i r t i b a t c o n t e si t e f e r r u a t ı Ş e k i l : 8. B e t o n a r m e y e z a v i y e l i m a d e n i ç e n g e l ile t e s b i t e d i l m i ş 5 0 x 3 0 e b ' a d ı n d a m e r m e r p l â k l a r 2) T a ş p l â k l a r ı n tesbiti v e k a n c a l a r ı n ı n t a k v i y e s i için a l -çı v e a l e l a d e h a r ç v e y a k i r e ç i s t i m a l i . B i l â k i s h e r h a l d e b u

hususta 450 numaralı tipteki çimento kullanmak icabeder. Ancak bu suretle gerek plâkalar gerek kancalar sağlam bir tarzda tesbit olunurlar, kolay kolay yerlerinden kopmazlar.

Sönmüş kireçle karışmış çimentolar ve hattâ 600 numaralı tipteki çimento dahi tavsiye edilemez, çünkü bu cins çimen-tolar lâyıkıla donup sertleşmezler.

3) Taş p l â k l a r ı n t a k v i y e s i n e mahsus k a n c a l a r ı n i s t i m a l i n

-de pek fazla tasarruf. Her hal-de bu kancaların cinsine, imal IM90TTITURA 01

tarzına ve adedine dikkat etmek icabeder. Filvaki kancalar rast caiz değildir. Çünkü bu mevsimde harçlar lâyıkı veçhile ne kadar sağlam olursa plâklar da o kadar sağlam surette tutmazlar.

t e s b i t e d i l m i ş o l u r . 5 ) M e m l e k e t i k l i m i n e m u v a f ı k o l m ı y a n ve bu s u r e t l e ko-. 1 - S - h - H i : : ı

f Ö

3

r

A/tezza Sc//a costrt/zio/re o/te mass/me temperature (epoca de//a posa m opera dt/ r/*;stjmc/tto)

4) K a p l a m a a m e l i y e s i n i n m ü s a i t o l m ı y a n m e v s i m l e r d e layca d ö k ü l e n m a d d e l e r d e n m ü r e k k e p h a r ç l a r ı n i s t i m a l i ,

yapılması. Bilhassa don mevsiminde kaplama ameliyesinin ic- 6) Binanın inşası esnasında veya inşasını müteakip.