Su Hijyeni
Ders 3
1 Saat Dönem I
Prof.Dr.Erkan PEHLİVAN
2020-2021
Öğrenim hedefleri
Bu ders sonunda öğrenciler;
İçme suyunun genel özelliklerini sayar
Su hijyeni ve sanitasyonun farkını söyler
Su sanitasyonunun önemini açıklar
İçme sularının sınıflandırmasını yapar
İçme suyu türlerinin özelliklerini açıklar
Su kaplarını tasnif eder
Su kısıtlılığı kavramını açıklar
Suyun genel özellikleri
İnsan Vücudunun %60-80’i su
Günlük içme suyu ihtiyacı 2,5-3 lt
İnsan vücudunda dehidrasyon sırasında kullanılabilecek bir su deposu yoktur. Bu nedenle gün boyunca düzenli olarak su içmek gerekir
Hiçbir içecek suyun yerini tutamaz
Kafein, alkol ve bazı ilaçlara duyulan
bağımlılığın giderilmesine yardımcı olur
Masaru Emoto. Healing with Water The Journal of Alternative and Complementary Medicine. February 2004, 10(1): 19-21.
Sudan bahsedilince iki, bilim admından biri…
Suya yapılacak
eksternal etki farklı
tepki veriyor
Dr.Fereydoon Batmanghelidj
Tüm hastalıkların biricik nedeninin, vücudun susuz
kalması olgusuna dayandığını öne sürüyor
“Hasta Değil
Susuzsunuz”
Susuzluğun etkileri
Dr.
Batmanghelidj’ye göre, Birçok ciddi hastalığın tedavi nedeni olan kronik gizli dehidrasyon (susuzluğun)
fizyolojik etkisi ve metabolik
komplikasyonla
ilgili
İçilebilir su kaynakları (*)
Tuzlu sular Okyanuslar Göller
Oran (%) 97.20 0.008
Tatlı sular
Antartica buzulları Diğer buzullar
Derin yer altı suları Yer altı suları
Göller Nehirler
Oran (%) 1.90
0.21 0.31 0.31 0.009 0.0001
%031.91
(*)Kaynak: Department of the interior, Geological survey,2000. UN
kaynak: World Health Report (WHO, 2004) in WWDR2, 'Water, a shared responsibility'
(UNESCO-WWAP, 2006)
Su Hijyeninin önemi
22 Mart Dünya Su Günü. BM: 1.6 milyon çocuk kirli su nedeniyle
ölüyor
DSÖ: İshalli hastalıkların %88 nedeni kirli su
Az gelişmiş ülkelerde su sanitasyon oranı %5
Su olmadan hijyen olmaz
Global olarak enfeksiyon nedenli ölümler:
ASYE HIV/AIDS Diareik hast. Tuberküloz Sıtma kızamık 5yaş üstü 5 yaş altı
De aths in mil li on s
Source: WHO 2004 0.0
0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5
4.0 3.9
2.8
1.8
1.6
1.3
0.6
Güney Amerika dünya nüfusunun %5.5’ ini barındırır. Ve içilebilir su kaynaklarının % 25’ine sahiptir !
İçilebilir sular
Ambalajlı sular
●Doğal Kaynak suları
●İşlenmiş sular (içme suyu) ● Doğal mineralli sular/
Karbon dioksitli mineral suları (Soda veya maden suyu)
İçme ve kullanma suları (Şebeke)
I-Doğal Kaynak Suları (Natural spring water)
Kaynak Suyu: uygun jeolojik ortamda
doğal olarak oluşan, bir veya daha fazla çıkış noktasından yer yüzüne kendiliğinden çıkan sulardır
Dezenfeksiyon zorunlu değildir.
Uygulanırsa Ozon
veya ultraviyole
tercih edilir
II-İşlenmiş Sular (içme suları)
Bakanlıkça uygun
görülen dezenfeksiyon, filtrasyon, çöktürme, saflaştırma ve benzeri
işlemler uygulanabilen İşlenmiş suya denir
Su kaynağı önemsizdir
Ozonla/ultraviyole ile dezenfekte edilir
Mineral içeriği düzeltilmemeli
Yalnızca toksik
maddeler düzeltilmeli
III-Mineralli sular/Karbon di oksitli doğal mineralli su (Soda/maden suyu)
Doğal Mineralli suların etiketinde, “çok düşük ”,
“düşük”, “zengin mineralli”,
“kalsiyumlu”, “klorürlü”,
“sülfatlı” gibi uyarıları
05: Maden suları tanımı “ suda 1000 mg/l’den fazla katı
madde ya da 250mg/lt’den fazla çözünmüş karbondioksit bulunması” demektir.
Türkiye’de mevzuat
düzenlemesinde bu şart kaldırıldı.
Doğal Mineralli Su Limit
İçme ve kullanma suyu(Şebeke suyu)
Kendiliğinden yer yüzüne çıkan ve şebekeye verilen sular
Veya yüzey
sularının arıtılması ile sağlanan şebeke suyu
Dezenfeksiyon
zorunlu (genellikle
klor)
STANDARDS IN POTABLE WATER
Düşük mineral içerikli içme suları(Filtrasyona tabi tutulmuş sular)
1.Sular osmotik basınç yöntemi ile filtre edilirler. Başka bir metod yoktur. Sadece bu tür sular tüketilirse:
○ İdrar miktarında artış (20%)
○ Vücut su oranında artış
○ Serum sodyum konsantrasyonunda artış
○ Serum potasyum seviyesinde azalma
○ Vücut sodyum, kalsiyum ve mağnezyum atılımında artış Kişide şikayetler
Başlangıçta: Yorgunluk, halsizlik ve baş ağrısı
İleri düzeyde: Kalb atım hızında
anormallik ve anormal düzeyde kas
krampları
Mineral içeriği düşürülmüş su…
Mineral içeriği düşük su ile yemek
hazırlamak, besinlerin (sebze, et, tahıl) mineral içeriklerinin ve diğer bazı elementlerin büyük oranda düşmesine
neden olur.
Kalsiyum ve magnezyum %60 Bakır %66
Manganez %70
Kobalt %86
Mineral içeriği düşürülmüş su…
•İçlerinde bulundukları kaplardan,
borulardan, tanklardan daha çok madde
absorbe ederler (toksik kimyasallar dahil 1 ) Mineral içeriği düşürülmüş sularla
meydana gelen salgın hastalıklar bildirilmektedir
•Susuzluk hissini giderici etkisi daha azdır
Zehirlenme vakaları bildirilmektedir
Bu sebeplerle;Halk Sağlığı Otoriteleri:
arıtılmış su tüketimini önermez
Arıtma cihazlarından filtre edilen sularda mineral kayıpları var
Elektrolizde, su
mikroplu ve sağlığa zararlı maddeler
içerdiği söylenir
Sularda mineral
yetersizlikleri sağlık sakıncası yaratır
İstanbul Ü. T.F. Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji A.D.Raporu (2005):Elektroliz yönteminde renk değişiminin sebebi
ambalajlı suyun mineral içeriğidir.
İdeal Su?
• Belirlenen limit değerlere uygun,
• Tarım alanlarından, yerleşim yerlerinden, endüstriyel alanlardan uzakta,
• Kendiliğinden yeryüzüne çıkan,
• İçeriği mineral çeşidi olarak zengin ve dengeli,
• Yumuşak sertlikte
• Ozonlama/ultraviyole dışında dezenfeksiyon yok
• Yaşanılan coğrafyaya yakın (yukarıdaki şartlar sağlandığında)
Ambalajlı Su Kapları
1 numara --> PET / PETE (polyethylene
2 numara --> HDPE (high density polyethylene)
3 numara --> PVC (poly vinyl chloride)
4 numara --> LDPE (low density polyethylene)
5 numara --> PP (polypropolene)
6 numara --> PS (polystyrene)
7 numara --> Diğer (PC…vs)
İçme suyu/yiyecek kapları ve etkileri
Plastik Türü Kullanım Alanı Açıklama
1.PET / PETE Tek kullanımlık şişeler (su, meyve suyu, yağlar vs)
Antimon (olası karsinojen), ikinci kez kullanılmamalı 2.HDPE Süt şişeleri, deterjan şişeleri, ilaç
şişeleri …
- 3.PVC Kan torbaları, tüpler, borular, meyve
suyu şişeleri, oyuncak, tıbbi plastik malzeme vs…
Fitalat içerir, karsinojen ve üreme sağlığı problemleri
4.LDPE Çöp poşetleri, dondurulmuş gıda ambalajları vb
- 5.PP Yoğurt, margarin, ilaç kapları, öğrenci-
sporcu sulukları, ketçap şişeleri
- 6.PS Yoğurt kapları, sıcak kahve bardakları,
köpük ambalajlama…
- 7.Diğer (PC …) 3-5 galonluk su kapları, sert plastiğin
gerekli olduğu alanlar
PC olanlar BPA içerir
Bisfenol-A (BPA)
BPA endokrin bozucu bir madde.
PC şişe (damacanalardan) içindeki suya BPA geçiyor.
1 hafta süreyle ambalajlı su içiminden sonra idrardaki BPA düzeylerinde önemli derecede artış gözleniyor.
Yağ hücrelerinden salgılanan adinopektin salınımını azaltıyor (suya geçen
dozlarda).
Periferde insülin direncini artırıyor (Tip 2
DM, Metabolik sendrom, Obezite)
İdeal su kabı
Anyon katyon
değerlerini düzeltir
Suyun sıcaklığını değiştirmez
Suyun yapısını sağlık aleyhine bozmaz
Değilse cam kap
Bilgimiz arttıkça toprağa geri
dönüyoruz
SU İHTİYACI VE ARZI
Su Kıtlığı
32
SU TÜKETİMİ
33
35
Öğrendiklerimizi sınayalım
Aşağıdaki günlük içme suyu kaynaklarından hangisinin tüketimi önerilmez?
A)Doğal kaynak suyu
B)Doğal mineralli su
C)İşlenmiş su
D)Filtre edilmiş su
E)Maden suyu
Kaynaklar
1-WHO.Thecnical Report on world water sanitation, Geneva 2005
2-Masaru Emoto. The True Power of Water.Healing and Discovering Ourselves Simon & Schuster Children's Publishing 2005 ;ISBN 9780743289818
3-Fereydoon Batmanghelidj. You are not sick you are thirsty.Water cures drug kills. Hill Company US, 2002
4-TC. S.B. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çalışma Yıllıkları (2000-2006).
5-Ömer Faruk Tekbaş. Buluttan bardağa su. Koruyucu Hekimlik Günleri. Su ve Sağlık Sempozyumu. Ankara 2010.
6-Recai Oğur. Mineralli Sular. Koruyucu Hekimlik Günleri. Su ve Sağlık Sempozyumu. Ankara 2010.
7-Erkan Pehlivan. Su Kaynaklı salgınlar: Malatya Örneği. Koruyucu Hekimlik Günleri. Su ve Sağlık Sempozyumu. Ankara 2010.
8- HUNTER PR, MACDONALD AM, CARTER RC (2010). Water Supply and Health. Plos Medicine. 7(11); e1000361 pp.1-9
9-HOWARD G, BARTMAN J (2003). Domestic Water Quantity, Service Level and Health. Geneva: World Health Organisation, Available: http:// whqlibdoc.who.int/hq/2003/WHO_SDE_WSH_ 03.02.pdf. Erişim, Şubat 2018.
10-Data 360 (2010) Average water use per person per day. Available: http://www.data360.org/dsg.aspx?
Data_Set_Group_Id=757 Erişim, Şubat 2018
11-Thompson j, Porras I T, Wood E, James K. Tumvine M, R.Mujwahuzi, Munguti Katui-Katua and Nick.Johnstone.
WATER USE IN EAST AFRICA : Waiting at the tap: changes in urban water use in East Africa over threedecades.
Environment and Urbanization 2000; 12(2): 37-52
12-TUİK. (2015). Haber Bülteni: Belediye Su İstatistikleri 2014http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18779
13-KARAKUŞ CB, YILDIZ S, CERİT O (2010) Sivas kent içme suyu şebekesindeki su kayıpları ve kayıp oranını azaltma çalışmaları. S.Ü. Müh.‐Mim. Fak. Derg., c.25, s.1,
14-ŞENDİL U, (1999), İçmesuyu Şebekesindeki Su Kayıpları” Su Ve Kanalizasyon Sempozyumu, Aski, Ank
ara, s. 49‐54.
15-T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. TÜRKİYE’NİN SU AYAK İZİ RAPORU Su, Üretim ve Uluslararası Ticaret İlişkisi.
http://d2hawiim0tjbd8.cloudfront.net/downloads/su_ayak_izi_raporweb.pdf
16-TUİK. Belediye istatistikleri, 2014. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18779 Erişim:21/10/2018
17-Uğurlu A. TMMOB, Kimya Mühendisleri Odası.https://odatv.com/istanbulun-gelecegini-korumak-icin...- 14101853.html. Erişim 10/10/2018
15-Falkenmark M. www.theseus.fi/bitstream/handle/10024/129346/Nepomilueva_Daria.pdf?sequence=1&isAllowed=y Access date: 23.08.2020
