HASTANELERDE YER VE YÜZEY DEZENFEKTANLARI

(1)

HASTANELERDE

YER VE YÜZEY DEZENFEKTANLARI

Doç. Dr. Selçuk KILIÇ

TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU

(2)

T.C. Sağlık Bakanlığı

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Hastanelerde Dezenfeksiyon: Neden?

Hastanelerde Dezenfeksiyon Uygulamaları Tanımlar

Hastanelerde Dezenfeksiyon Uygulamaları Tularemia in

Turkey

Sunum İçeriği

Ülkemizde dezenfektan seçimi Dezenfektanlar ve özellikleri

Ulusal Biyosidal Kongresi 09-13 Kasım 2015, Çeşme, İzmir 2

(3)

Yer ve yüzeylerinin sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonlar açısından önemli bir rezervuar olması

 Hastanede kalış süresinde uzamaya,

 morbidite ve mortalitede artışa,

 maliyet artışına,

 iş gücü kaybına

 yaşam kalitesinde bozulmaya yol açar.

 Hekimin başarısını olumsuz etkiler,

 Hastanın tedavi sürecini aksatır.

Hastane Enfeksiyonları ?

(4)

Cansız Yüzeylerde Yaşayabilme: Hastane Enfeksiyonları

Patojen Yaşam Süresi Bilimsel Kanıt

SARS 24-72 Saat +

Influenza 24-48 Saat +

Hepatit B virüsu 7 gün +

Norovirüs 12-14 gün ++

Zygomycetes Haftalarca +++

Candida 3-14 gün ++

(5)

Sterilizasyon

Cansız maddeler üzerinde bulunan tüm canlı mikroorganizmaların (spor formu da dahil) tam olarak uzaklaştırılması veya öldürülmesi işlemidir.

Cansız ortamlar, eşya ve aletler üzerindeki patojen mikroorganizmaların sterilizasyon seviyesine ulaşmayacak ölçüde ortadan kaldırılması işlemi .

Dezenfeksiyon

TANIMLAR

Nesnelerden patojenlerin ‘temizlik ve dezenfeksiyon’

işlemleriyle uzaklaştırılması Dekontaminasyon

(6)

Dekontaminasyon: Temizlik

Amaç

• Temizlik  dezenfeksiyon ve sterilizasyon

 Mikroorganizma sayısında minimal 1 log (çoğunlukla 3-5 log) azalmanın sağlanması.

 Dezenfektan veya sterilan ajanların etkinliğini artırması

 Allerjik, toksik maddeler ve pirojenlerin uzaklaştırılması.

Kontaminasyonun

(mikroorganizmaların ve organik kirlerin) giderilmesi

İşlemler

Çıktılar

(7)

 Enfeksiyon riskini artırır.

 Temizliğin etkin olmadığının bir göstergesidir.

 Yoğun bakteri varlığı patojenleri maskeleyebilir.

Bazı bakterilerin artmış yoğunluğu (S.aureus, KNS) epidemiyolojik olarak enfeksiyon riskini de artırabilir.

El ile sık temas eden yüzeylerde ≥ 5 CFU/cm² bakteri varlığı İndikatörler:

S.aureus (MRSA), C.difficile, VRE, GBL GNB, Salmonella sp., Aspergillus

7

(8)

Gözle

Toplam aerobik bakteri sayımı

 ATP Biyolüminesans

 Floresan marker-UV İndikatör

İndikatör m.o sayımı

Temizliğin Kontrolü

8

Sehulster L et al. MMWR Recomm Rep 2003;5):1 Dancer SJ J Hosp Infect 2004;56:10 Griffith CL et al. J Hosp Infect 2000;45:19 Malik RE et al. Am J Infect Control 2003;31:181 Lewis T et al. J Hosp Infect 2008;69:156

Ulusal Biyosidal Kongresi 09-13 Kasım 2015, Çeşme, İzmir

(9)

Temizlik Uygulamaları Yeterli mi?

• Hastaya yakın yüzeylerin günlük temizliği sıklıkla etkili olarak yapılmamakta ve

• Hastaların çıkışından sonra odaların son temizliği çoğunlukla yetersiz…

–Sadece yüzeylerin %47’sinin temizlendiği bildirilmiş

Yemek masası Yemek masası Temizlik Öncesi Temizlik sonrası

Çağrı butonunda temizlik sonrası VRE

Carling PC et al. Clin Infect Dis 2006;42:385 Eckstein BC et al. BMC Infect Dis 2007;7:61

(10)

Dezenfeksiyon Yöntemleri

Fiziksel (Isıl işlem) yöntemle Kimyasal Ajanlarla

Kimyasal sterilizan,

Yüksek düzey dezenfektan,

Orta düzey dezenfektan

Düşük düzey dezenfektan 10

Sporlara da etkili olan kimyasal maddelerin (sterilanlar) kullanıma girmesi:

minimal düzeyde azaltmaktan  Sterilizasyon

(11)

Hastanelerde Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Uygulamaları



Çevredeki insan sayısı,



Aktivite miktarı,



Nem miktarı,



Mikrobik üremeyi destekleyecek materyalin varlığı,



Havada asılı bulunan mikroorganizmaların üreme hızı, Yüzeylerin yapısı göz önünde bulundurularak

temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları yapılır.

(12)

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu T.C. Sağlık Bakanlığı

Kategori II

Öneri YOK

Sınıflandırma

Kategori IA

İyi dizayn edilmiş deneysel, klinik veya epidemiyolojik çalışmalar ile desteklenmiş

‘güçlü uygulama önerisi’

Çözülmemiş konular: yetersiz veri veya etkinlik konusunda konsensus olmaması

Uygulanması önerilen ve klinik veya epidemiyolojik yada teorik olarak desteklenen

Kategori IB

Kategori IC

Bazı deneysel, klinik veya epidemiyolojik çalışmalar veya teorik olarak ‘kuvvetli şekilde uygulanması önerilen’

Düzenleme gerektiren uygulamalar

(13)

Orta Riskli Alanlar

Özellikle nosokomiyal salgınlara neden olabilen

MRSA, VRE, Acinetobacter ve Pseudomonas türlerinin kalıcılığı

Yüksek Riskli Alanlar

Hastane yer ve yüzeylerinin hastane enfeksiyonları açısından rezervuar olması

Yer/yüzey dezenfeksiyonunda risk sınıflaması?

Düşük Riskli Alanlar

(14)

Risk Düzeyi Hastane Bölümü Öneri

Yüksek  Ameliyathaneler

 Yoğun Bakım Üniteleri

 Hemodiyaliz ünitesi

 İzolasyon odaları

 Kemik iliği üniteleri ve solid organ nakli ünitesinin hasta odaları

Temizlik +

Dezenfeksiyon

Orta  Laboratuvarlar, hasta odaları ve mutfak Temizlik *

Düşük  Poliklinikler

 Ambulans alanları,

 Servis koridor ve odaları (Hemşire ve doktor odaları),

 Kafeterya, koridorlar ve depolar

Temizlik *

Ulusal Biyosidal Kongresi 09-13 Kasım 2015, Çeşme, İzmir 14

(15)

Ancak, vücut sıvı ve salgıları ile kirlenme varsa dezenfeksiyon da uygulanmalıdır

Kritik Olmayan Yüzeyler Ameliyathane dışı YÜKSEK riskli alanlar Yer ve elle sık teması olan yüzeyler

Dezenfeksiyon gerekiyorsa;

DÜŞÜK düzey dezenfektan

Hasta bakım alanları dışındaki yerlerde yer temizliğinde ‘su ve deterjan’ uygulaması yeterlidir (Category II. 23),

Günde iki kez Temizlik + Dezenfeksiyon

Her kirlenme veya hasta değişiminde tekrar edilir

(16)

Kritik Olmayan Yüzeylerde Dezenfektan kullanımı: Dilemma Yedi tartışmalı nokta; beşi kullanımı desteklerken ikisi olumsuz.



VRE, MRSA, Acinetobacter v.b bulaşında rol oynaması



Dezenfektanlar m.o’ların uzaklaştırılmasında sadece deterjan kullanımına oranla daha etkili (%80 vs fenolik bileşikler %94-99.9).

 Yeni dezenfektanların daha kalıcı antimikrobiyal etkiye sahip olması.

 Temizlik/dezenfeksiyon için tek tip solüsyon kullanılması daha pratik olması



Deterjanların kontaminasyonu; Koğuşlarda su-sabun kullanıldığında moplarda bakteri kontaminasyonu 10  34,000 CFU/mL kadar artarken, dezenfektan varlığında bakteri sayısı (20 CFU/mL) değişmemektedir.



Kan, vücut sıvıları v.b maddeler ile kontaminasyon durumunda temizliği takiben dezenfeksiyon işlemi yapılmalı.

(17)

 Yüzeylerdeki kirin kaynağı bilinmiyorsa (kan, sekresyon vb)

 Yüzeylerde çoklu dirençli bakteri bulunma ihtimali varsa TEK basamaklı işlem ve EPA onaylı hastane dezenfektanı ile temizleyin

 Kritik olmayan yüzeylerde yüksek düzey dezenfektan/sıvı kimyasal sterilizan kullanmayın!

Kategori II & IC;

17, 23, 47, 48, 50, 51, 53-57, 59, 60,

62-64, 355, 378, 379, 382,416, 1012

IB. 23, 69, 318

DÜŞÜK RİSKLİ ALANLAR /KRİTİK OLMAYAN YÜZEYLERDE DEZENFEKTAN KULLANIMI

Hasta bakım alanları dışında yüzey temizliğinde deterjan ve su yeterlidir…

Kategori II; 23

(18)

 Mop başlıkları temizlik bezleri kontaminasyonun önlenmesi için düzenli aralıklarla dekontamine edilmelidir.

(En az günde bir kez yıkanır ve kurutulur)

 Yönetim ofisleri için su ve deterjan uygulaması yeterlidir.

Kategori II;

68, 402, 403

DÜŞÜK-ORTA RİSKLİ ALANLARDA DEKONTAMİNASYON

Dezenfektan/deterjanı önerilere uygun şekilde hazırlayın ve belli aralıklarla yenileyin;

Her 3 hasta odasında bir mop yapılan solusyon değiştirilir;

değişimlerin 60 dk’dan daha uzun süreyi geçmemesi gerekir ! Kategori IB;

68, 379

(19)

(20)

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu T.C. Sağlık Bakanlığı

Düşük Düzey Dezenfeksiyon

(DDD) Orta Düzey

Dezenfeksiyon(ODD)

M.organizmaları Etkileme

Derecesine Göre Dezenfeksiyon

Yüksek Düzey Dezenfeksiyon

(YDD)

Genellikle bakteriyel sporları hariç m.organizmaların tümünü ≤20 dk etkili olan dezenfeksiyon

M.tuberculosis var bovis’i de içerecek şekilde vejetatif bakterileri, tüm mantar ve zarfsız virüsler etkili olan

M.tuberculosis var bovis dışındaki tüm vejetatif bakterileri, bazı mantar ve zarfla virüsleri etkileyebilen

(21)

Dezenfektan Kullanım konsantrasyonu Süre

YDD Sterilizan

Gluteraldehit % 2.0-3.2 5-20 dk ≥3 saat

Formaldehit % 6-8

Orto Fital aldehit %0.55 12 dk ≥6 saat

Serbest klor 600-675 ppm (ClO2) 5 dk 10 dk

Perasetik asit < %1 5-10 dk 10-20 dk

H2O2 % 6-25 (%7,5) 10 dk ≥6 saat

YÜKSEK DÜZEY DEZENFEKTANLAR



Genellikle bakteri sporları hariç mikro-org. tümünü ≤20 dakikada öldürebilenler.

 Kimyasal sterilanlar: 6-10 (?) saat gibi uzun uygulama süresi içinde bakteri sporlarını da öldürebilen dezenfektanlar.

(22)

Bakteri endosporları hariç tüberküloz basili ve diğer mikroorganizmalara

<10

dakikada etkili dezenfektanlar…

Dezenfektan Kullanım konsantrasyonu

Etil veya isopropil alkol % 60-95 (önerilen%70)

Fenoller (Krezol, lizol ve Hekzaklorofen) % 0.4-5

Iyodoforlar 30-50 ppm serbest iyot

Glikoprotamin % 4

Orta Düzey Dezenfektanlar

(23)



Bakteri endosporları ve tüberküloz basiline etkili olmayan; ancak



vejetatif bakterilerin çoğunu, bazı mantarları ve zarflı virusları uygun bir sürede (≤10 dakika) öldürebilen dezenfektanlar

Dezenfektan Kullanım konsantrasyonu

Etil veya isopropil alkol < %50

Fenol ve fenol bileşikleri % 0.4-5

İyodoforlar 30 ppm serbest iyot

Klor bileşikleri 100-500 ppm serbest klor

Kuarterner amonyum % 0.4-1.6

Düşük Düzey Dezenfektanlar

(24)

Tb.sid Sporisid Avantaj Dezavantaj

Hipoklorit + +/-

• Toksisitesi az

• biofilme etkili

• Ucuz

• Hızlı etkili

• org. maddeden etkilenme

• koroziv

• stabil değil

• renk giderici

Fenoller + - / Z

• fazla etkilenmez

• uzun süre etkili

• sabun ve deterjanlarla

• adsorbe olur

• toksik etki, ağır koku hiperbiluribinemi ?

• Zarfsız virüslere etkisi Az

KAB - -

• toksisiteleri az

• temizleyici özellikleri fazla

• Antiseptikle kombinasyon

• DDD

• Zarfsız virüslere etkisiz

• Organik/inorg. maddelerden, sabun, deterjandan etkilenme

H2O2

Perasetik Asit (%0.2-0.35)

+ +

• Non-toksik

• koku problemi yok

• biyofilme etkili

• PA çok hızlı etkili

• Bazı materyaller ile uyumsuzluk

• PA: Dayanıksız (24 saat stabil)

• Pahalı

• Koroziv

YÜZEY VE ÇEVRE DEZENFEKTANLARI

24

(25)

KAB Fenolikler

Dezenfeksiyon

Alkol çözeltileri

etil ve isopropil alkol

• DDD ve ODD

• Servis arabaları

• Çalışma masalarının dezenfeksiyonu

• DDD ve ODD

• Özellikle yer temizliği

• Yenidoğan ünitelerinde yer temizliği (+)

• İnfüzyon pompaları, monitör, cilt, Doppler vb cihazların parçaları

• Yenidoğan: küvözde kullanılmaz !!!

• Kritik olmayan yüzeylerin;

• mobilya ve duvarların temizliğinde

(26)

Ülkemizde Ruhsatlı Biyosidaller:

Yer ve yüzey dezenfektan Oranı ?

64%

%36

Diğer Biyosidler dezenfektan

Yer ve yüzey Dezenfektanı

26 Ulusal Biyosidal Kongresi 09-13 Kasım 2015, Çeşme, İzmir

(27)

KLOR VE SERBEST KLOR VERENLER

Klor verici Kullanım Sulandırım Var olan klor

NaOCl (Cl %5.25-6.15) 50000 ppm

Yüzey dezenfeksiyonu (en az 5 dk) 1:50 % 0.1 (1000 ppm)

CJD/vCJD Direkt veya 1:2 %2.5-5 (25.000-50000 ppm)

NaDCC

toz, granül, tbl (Cl %60) Kan/vücut sıvısı döküntülerinde 1 L suda 8.5 g %0.85 (5.000 ppm) Kloramin-T

Tbl ve toz (Cl %25) Kan/vücut sıvısı döküntülerinde 1 L suda 20 g %2 (5.000 ppm) Hipokloröz Asit YDD alet ve cihaz dekontaminasyonu

ClO2 (1100 ppm) içme ve atık su arıtımı, soğutucu su depolarında, Alet dezenfeksiyonu, kafes sterilizasyonu

süperoksitlenmiş su GA alternatif, içilebilir su eldesi,

• Klor suda; Cl2 (element); HOCl (Hipokloröz Asit) ve Hipoklorid iyonu (OCl^-)

• Sodyum hipoklorit, Sodyum/K diklorosiyarünat (NaDCC)

• NH3 ve nitrojen bileşikleri (Na Tosilkloramid=Kloramin-T , N-kloro bileşikleri)

• ClO₂ve süperoksitlenmiş su (HOCl)

(28)

Süper Aktif Dezenfektan (Super Oxidized Water)

Yüksek Cl konsantrasyonu

500-7000 ppm Uygun pH

28

Redoks potansiyeli: Yüksek EP Gücü

 Bilinen En Güçlü Redoks Gücü (950 mV)

 Toksik değil, organik maddelerden etkilenmez, kokusuz, ucuz, basit, 24 saat etkili

 Sert yüzeyler ve su depoları, steril yıkama suyu eldesi, antiseptik, GA alternatif

 Mono yöntemlere (Örn. Klor) % 300 oranda daha güçlüdür !!

Sodyum Hipoklorit, HOCl, O₃, H₂O₂ ve OH- ROS=Sporosidal

Tuzlu suya elektrik akımı (950 mV) uygulanarak elde edilen elektrolize su

(29)

Deterjan ve Dezenfektan Kombinasyonu

 KAB+ Alkalen tuz + sürfaktan içeren bileşikler

 Didesil dimetilamonyum Klorid

 Alkil-benzil/etil- dimetil NH₃Cl,

 Bis-guanidum-polihekzametilen biguanid (PHMB), betain

 Alkoller (etanol, butanol ve isopropanol)  sprey formlarda

 bağlayıcı ajan, korozyon inhibitörleri

Baz formülasyona deterjanların ilavesi bir seferde hem temizleme hem dezenfeksiyon yapma özelliği kazandırır.

Etki etme süresi: Sprey 1 dk ve yüzey için 5 dakika Uzun etki süresi ≈ 24 saat

(30)

HPV odaya enjekte edilir

HPV  O₂ ve H₂O buharı

30

İşlem süresi kısa 5dk-- ~ 2 saat

Bakteri sporları, mantar ve virüslere çok etkili

VRE ve C. difficile bulaşının önlenmesinde etkili

Ortam Dekontaminasyonu

Dezenfektan buhar veya foglama yöntemleri 1) H₂O₂buharlama,

2) süperokside su,

3) ClO₂ve ozon gibi ile dezenfektanlar Günümüzde H₂O₂buharlama;

 Kontamine olmuş izolasyon odaları

 Temiz odalar gibi kapalı kritik alanlar

 Teknik alet ve ekipmanların dezenfeksiyonunda en çok tercih edilen yöntem

(31)

Ülkemizde Hastane EKK ve Yer ve Yüzey Dezenfektanı önerileri-kullanımı

 Hipoklorit

 Klor veren bileşik (tablet)

 Etanol ve Propanol içeren Hızlı Yüzey Dezenfektanı

 Yer ve yüzey dezenfektanı

Yarı kritik ve kritik olmayan aletlerin dezenfeksiyonu

Ürünler alınırken

antimikrobiyal etkinin belgelenmesi, ürüne göre kalite standartlarına uyumun

gösterilmesi önemlidir.

 İnaktivasyona dirençli olmalı,

 Etki spektrumu geniş olmalı,

 Zararlı ve toksik olmamalı,

 Kullanıldığı yüzey-nesnelere zarar vermemeli

 Stabil-dayanıklı olmalı,

 Kolayca hazırlanabilmeli ve kullanılabilmeli

(32)

SABRINIZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER

selcuk.kilic@thsk.gov.tr

Tel: 0312-565 53 62 ³²