1 İZMİR TİCARET ODASI
KOSOVA ÜLKE RAPORU
AĞUSTOS 2017
ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ SILA ÖZSÜMER
2 1. ÖZET BİLGİLER
Resmi Adı :Kosova Cumhuriyeti
Başkenti :Priştine
Yönetim Şekli :Parlamenter Cumhuriyet Kuruluş Tarihi :17 Şubat 2008
Nüfusu :1 milyon 883 bin
Yüzölçümü :10.887 km2
Dil :Arnavutça, Sırpça
Din :%95 Müslüman, %2 Katolik
Para Birimi :Euro
Devlet :Hashim THACI
Hükümet Başkanı :Isa Mustafa Kosova Ankara Büyükelçisi :Avni Spahiu T.C. Priştine Büyükelçisi :Kıvılcım Kılıç GSYH :6,65 milyar dolar Kişi Başı Milli Gelir :3.850 dolar
Enflasyon :- %0,3
İşsizlik :%34,8
İhracat :348 milyon dolar İthalat :2.687 milyar dolar
Başlıca İhracat Ortakları : İtalya 25.8%, Arnavutluk 14.6%, Makedonya 9.6%, Çin 5.5%, Almanya 5.4%, İsviçre 5.4%, Türkiye 4.1%
Başlıca İhraç Ürünleri : Metal ürünleri, deri ürünleri, yiyecek-içecek, tütün, sebze
Başlıca İthalat Ortakları : İtalya 25.8%, Arnavutluk 14.6%, Makedonya 9.6%, Çin 5.5%, Almanya 5.4%, İsviçre 5.4%, Türkiye 4.1%
Başlıca İthal Ürünleri : Gıda, canlı hayvan, petrol, kimyasallar, makineler, tekstil Kaynak: Dünya Bankası, CIA Factbook
2. KOSOVA’NIN GENEL EKONOMİK DURUMU
Kosova, 2008 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra, çok kısa bir süre içerisinde yasal düzenlemeleri gerçekleştirerek, piyasa ekonomisine geçişte ve makroekonomik istikrarın korumasında önemli gelişmeler kaydetmiştir.
Kosova ekonomisinin yaklaşık % 68,3’ünü hizmet, % 14,1’ini tarım, % 9,6’sını sanayi ve % 8’ini inşaat sektörleri oluşturmaktadır. İşsizlik ve milli gelir rakamları ile halkın yaşayış ve tüketim alışkanlıkları karşılaştırıldığında, kayıt dışı ekonominin önemli bir boyutta olduğu ve halkın nakit varlığının büyük yer kapladığı görülmektedir.
3 Toprağı verimli olmasına rağmen, çoğu çiftlik küçüktür ve etkin üretim yapamamaktadır. Tarımsal arazinin büyük çoğunluğu özel sektör tarafından işletilmektedir. Buğday, mısır ve şarap önemli tarım ürünlerdir.
Sanayi sektörü metal işleme, basit makine üretimi deri işleme ve ağaç işleme, mobilya alanında faaliyet gösteren küçük ölçekli firmalardan oluşmaktadır.
Altyapı yetersiz olup, Kosova sadece bir önemli karayoluna sahiptir. Enerji kaynakları güvenilir değildir. Bankaların çoğu yabancı mülkiyetindedir. Ülkenin posta ve Telekom operatörleri özelleştirilme sürecindedir.
Kosova’nın resmi para birimi Euro olarak belirlenmiştir. Ancak, ülkenin Kuzey kesiminde ve Sırplar’ın yoğun olduğu bölümlerde halen Sırp Dinar’ı para birimi olarak kullanılabilmektedir.
Ticarette Euro’nun kullanılması enflasyonun yükselmesini engellemektedir. Ülke, bağımsızlığın ilan edilmesinden önceki dönemde (2006) Orta Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi’ne (CEFTA) katılım için anlaşma imzalamıştır. Ancak, Sırbistan ve Bosna-Hersek söz konusu birlik içerisinde Kosova’nın bulunmasına karşı çıkmaktadırlar. Bu ülkeler Kosova menşeli mal ve hizmetlerin serbest dolaşım ile gümrük vergisi imtiyazlarına sahip olmasına yönelik gerekli yasal uygulamaları yerine getirmemektedir.
3. KOSOVA PAZARININ FIRSAT VE ZORLUKLARI Fırsatları:
Kosova’da iş yapmak isteyen firmalar açısından yerel bir acente ile çalışmak zorunluluğu bulunmamaktadır. Fakat pazar hakkında bilgi alabilmek için yerel bir firma ile çalışılmasının faydalı olacağı belirtilmektedir. Kosova’da acente ve distribütörlüğün çalışma koşulları ile ilgili herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle herhangi bir acente veya distribütör ile çalışılmaya karar verilmesi halinde sözleşme yapılması faydalı olacaktır. Yapılan sözleşmenin daha sonra yerel mahkemeye tescil ettirilmesi gerekmektedir. Herhangi bir anlaşmazlık durumunda yerel mahkemeler tahkim görevini yürütmektedirler.
Kosova franchising için uygun bir pazar görünümdedir. Ülkede Benetton, Zara, Mango, Terra Nova gibi firmalar franchising yöntemiyle mağaza açmıştır. Pazar yeni franchising olanaklarına açık durumdadır. Yerel tüketiciler yüksek kaliteli, güvenilir hizmet ve ürünleri makul bir fiyattan almak istemektedir. Ülkede özellikle restaurant, otel ve giyim sektörlerinde franchising verebilecek firmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Pazarda mevcut bulunan ithalatçıların büyük bir kısmı aynı zamanda toptancı, distribütör ve/veya perakendeci olarak da çalışmaktadır. Perakende ürünler ağırlıklı olarak aileler tarafından iletilen küçük işletmeler tarafından satılırken son yıllarda süpermarket, alışveriş merkezi ve perakende satış mağazaları açmak üzere yabancı firmalar da ortaklıklar kurarak girmeye başlamışlardır. Kosova’nın denize kıyısı olmaması nedeniyle nakliye hava veya karayolu aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.
Ülkeye en yakın limanlar Durres (Arnavutluk) ve Selanik’tir.
Yabancı firmalar Kosova’da ürünlerini rahatlıkla tanıtabilmektedirler. TV, radyo, gazetenin yanı sıra tüketicilere broşür/tanıtım yazısı dağıtılması pazarda tanıtım için en çok tercih edilen yöntemlerdir.
Internet kullanımı fazla yaygın olmamakla birlikte her geçen gün kullanıcı sayısı artmaktadır. Posta
4 sisteminin henüz tam olarak oturmamış olması nedeniyle doğrudan pazarlama fazla kullanılamamaktadır.
Zorluklar
İşsizlik ve milli gelir rakamları ile halkın yaşayış ve tüketim alışkanlıkları karşılaştırıldığında, kayıt dışı ekonominin önemli bir boyutta olduğu görülmektedir. Halkın büyük ölçüde nakite dayanan bir varlığın bulunduğu anlaşılmaktadır. Ülke toprakları verimli olmasına rağmen, çoğu çiftlik küçük ve etkin üretim yapamamaktadır.
Sanayi sektörü genel olarak küçük ölçekli firmalardan oluşmaktadır. Ülkede altyapı yetersiz olup, sadece önemli bir karayolu altyapısına sahiptir. Enerji kaynakları güvenilir değildir. Bankaların çoğu yabancı mülkiyetindedir. Ülkenin posta ve Telekom operatörleri özelleştirilme sürecindedir.
4. TÜRKİYE-KOSOVA İLİŞKİLERİ
Kosova’yla karşılıklı ticaret hacmimiz 2013 ve 2014 yıllarında 289 milyon ABD Doları olarak kaydedilmiş, bu rakam 2016 yılında 268 milyon dolara gerilemiştir. Ticaretimizin ağırlıklı bölümünü
ülkemizin Kosova’ya ihracatı oluşturmaktadır.
Ülkemiz ile Kosova arasında Serbest Ticaret Anlaşması (STA), 27 Eylül 2013’te Ankara’da imzalanmıştır. Söz konusu anlaşma, Kosova’nın imzaladığı ilk STA olmuştur. Anlaşmanın ülkemizdeki onay süreci tamamlanmış olup, yürürlüğe girmesi için Kosova tarafının onay sürecini tamamlaması beklenmektedir.
30.06.2017 tarihi itibariyle Türkiye’de faaliyet gösteren 39 adet Kosovalı firma bulunmaktadır. T.C.
Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre Kosova’da faaliyet gösteren 41 adet Türk yatırımcı firması tespit edilmiş olup söz konusu firmaların 2015 yılı sonu itibariyle toplam yatırım tutarı yaklaşık 346 milyon ABD Dolarıdır. 2015 yılı sonu itibariyle Türk firmaları tarafından 359’u Türk, 6.034’ü Kosovalı olmak üzere toplam 6.393 kişi istihdam edilmektedir. Ziraat Bankası Priştine Şubesi 8 Haziran 2015 tarihinde faaliyete geçmiştir.
THY’nin İstanbul’dan Kosova’nın Priştine şehrine direkt uçuşu bulunmaktadır.
İzmir Ekonomi Üniversitesi’nde Kosova uyruklu 1 adet öğrenci öğrenim görmektedir.
5. TÜRKİYE KOSOVA DIŞ TİCARETİ (MİLYON ABD DOLARI)
Kaynak: TÜİK
YILLAR İhracat İthalat Hacim Denge
2012 254.783 9.092 263.785 245.691
2013 278.998 9.950 288.948 269.048
2014 275.644 12.783 288.427 262.861
2015 240.675 8.506 249.181 232.169
2016 260.727 7.863 268.590 252.864
5 Kosova’ya Başlıca İhracat Ürünlerimiz (Bin dolar)
ÜRÜNLER 2014 2015 2016
EKMEK, PASTA, KEK, BİSKÜVİ VE DİĞER EKMEKÇİ
MAMÜLLER, HOSTİ, BOŞ İLAÇ KAPSÜLÜ MÜHÜR GÜLLACI, PİRİNÇ
5.076 4.477 6.173
TİŞÖRTLER, FANİLALAR, ATLETLER,
KAŞKORSELER VE DİĞER İÇ GİYİM EŞYASI (ÖRME VEYA KROŞE)
5.042 4.918 5.590
DİĞER
MOBİLYALAR VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI
5.575 4.252 5.067
DOKUNMUŞ HALILAR VE DOKUMAYA ELVERİŞLİ
MADDELERDEN DİĞER YER KAPLAMALARI
8.352 5.946 4.725
ERKEKLER VE ERKEK ÇOCUK İÇİN
TAKIM ELBİSE, TAKIM, CEKET, BLAZER, PANTOLON, TULUM VE ŞORT
5.227 3.690 4.283
Kaynak: TÜİK
Kosova’dan Başlıca İthalat Ürünlerimiz (Bin dolar)
ÜRÜNLER 2014 2015 2016
KAUÇUKLU
MENSUCAT 1.923 2.733 2.329
6 VULKANİZE
KAUÇUKTAN TAŞIYICI KOLANLAR VE TRANSMİSYON KOLANLARI
2.663 1.739 2.126
KAĞIT VE KARTON DÖKÜNTÜ VE KIRPINTILARI
1.141 233 750
PLASTİKTEN DÖKÜNTÜ, KALINTI VE HURDALAR
820 386 742
BAKIR DÖKÜNTÜ
VE HURDALARI 1.640 730 634
Kaynak: TÜİK
6. İZMİR KOSOVA DIŞ TİCARETİ (ABD DOLARI)
Kaynak: TÜİK
Yıl İhracat İthalat Hacim Denge
2012 5.339.932 14.627 5.354.559 5.325.305
2013 5.117.180 - - -
2014 5.391.158 1.142.091 6.533.249 4.249.067
2015 5.115.716 1.155.942 6.271.658 3.959.774
