Bebek Gelişimi Aşamaları: Anne ve Babalara Öneriler

(1)

1

Bebek Gelişimi Aşamaları:

Anne ve Babalara

Öneriler

(2)

UNICEF | her çocuk için 3

*Kaynaklar:

https://www.unicef.org/parenting/

Steen, The Evolving Brain: The Known and The Unknown, 2007 Dekaban, Annals of Neurology, 1978.

Bebek Gelişimi Aşamaları:

Anne ve Babalara Öneriler

Bebeğinizin yediği her öğünün yaklaşık %75’ini beyin gelişimi için kullandığını biliyor muydunuz? Ya da bebeğinizin beyninin %80’den fazlasının 3 yaşına kadar oluşumunu tamamladığını? *

Her kucaklama ve her öpücük, her besleyici öğün ve oynadığınız her oyun ile bebeğinizin beynini geliştirmeye yardımcı oluyorsunuz.

Çocuğunuzun yaşama en iyi şekilde başlaması için 0 ile 2 yaş üzeri dönem için pratik ipuçları ve önerilerimizi bu mini rehberde bulacaksınız.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın Aile Eğitim Programı kapsamında hazırladığı kapsamlı bir rehber olan ‘Hayatın İlk Çeyreği (0-18 Yaş Gelişimi)’ modülü için lütfen tıklayın:

http://www.aep.gov.tr/wp-content/uploads/2012/10/01_01_hayatin_ilk_ceyregi.pdf

(3)

5

2018’in ilk bebeğiyle tanışın - Vilisi Ciri Sovocala adında bir kız çocuğu. Fiji’nin başkenti Suva’da, yılbaşı gecesi 01.44’te dünyaya geldi. Her geçen bir saniyede, dünyanın farklı yerlerinde dört yeni bebek dünyaya geliyor.

© UNICEF/UN0159516/Chute

Biliyor muydunuz?

Doğumu takip eden birkaç gün içinde bebekler, insanlar kendilerine gülümsediğinde gülümsemeye başlayabilir.

• Bebeğinize görme, duyma, serbestçe hareket etme ve size dokunma imkanı verin. Bebeğinizin kollarının ve bacaklarının birbirlerinden bağımsız şekilde hareket ettiğini göreceksiniz. Bebeğiniz zaman içinde, hareketlerini nasıl kontrol edeceğini öğrenecektir.

• Bebeğinizin gözlerinin içine bakın ve gülümsediğinde siz de gülümseyin.

Bebeğinizin yüz ifadelerinize, hareketlerinize, mimik ve jestlerinize olumlu tepkiler verdiğini göreceksiniz.

• Bebeğinizle yumuşak tonlarda konuşun ve çıkardığı sesleri taklit

edin. Hem baba, hem anne, hem de diğer bakıcılar yenidoğan bebek ile iletişim kurmalıdır. Bebeğinizin sesleri duyabildiğini fark edeceksiniz ve kısa zaman içinde söylediğiniz kelimeleri ezberlemeye ve taklit etmeye başlayacaktır.

• Ses tonunuzu hafifçe değiştirin. Daha yavaş / hızlı, daha ince / kalın veya daha kısık / yüksek sesler çıkarın. Bebeğinizin yüzü ve vücudu ile verdiği tepkileri gözlemleyecek ve sizinle etkileşime girdiğini fark edeceksiniz.

• Bebeğinizi karnının üstüne yatırın ve karşısında bir çıngırak veya zil sallayın. Çıngırağı yavaşça yukarı doğru kaldırın ve çıngırağın hareketini izlemesi için başını ve omuzlarını kaldırmaya teşvik edin. Böyle yaparak, bebeğinizin çıngırağı gözleri ile takip etmesine, başını ve omuzlarını kaldırmaya çalışmasına yardımcı olursunuz.

• Bebeğinizi nazikçe rahatlatın, sırtını sıvazlayın ve kucaklayın. Bebeğinizin rahatladığını, tutulmaktan ve kucağa alınmaktan mutlu olduğunu

göreceksiniz.

• Bebeğiniz ile ten teması kurun. Varlığınızı hissetmek, sesinizi duymak ve kokunuzu almak bebeğinize huzur ve güven duygusu aşılar.

Yenidoğan bebekler

için öneriler

(4)

Bir hemşire, aşısını yaptıktan sonra 5 aylık Matviy ile oyun oynuyor. Her yıl 1,5 milyondan fazla çocuk, aşı ile önlenebilecek hastalıklar yüzünden hayatını kaybediyor.

© UNICEF/UN0201069/Krepkih

Biliyor muydunuz?

1-3 aylık bebekler, nesneleri en iyi 20-30 cm uzaklıktan görebilirler. 3 aylık olduklarında, bebekler daha geniş bir alanı görme yeteneğine sahip olur.

• Bebeğinize görme, duyma, hissetme, serbestçe hareket etme ve size dokunma imkanı verin. Bebeğiniz zamanla size daha çok güven duyacaktır.

• Çocuğunuzun görmesi ve uzanması için renkli nesneleri yavaşça hareket ettirin. Çıngırak gibi basit, ev yapımı bir oyuncak çıkardığı seslerle bebeğinizin ilgisini çekebilir.

• Çocuğunuzla birlikte gülümseyin ve gülün. Kısa zaman içinde bebeğinizin de size karşılık vererek gülümsediğini göreceksiniz.

• Çocuğunuzla konuşun, onun çıkardığı sesleri, jest ve mimikleri taklit edin.

Çocuğunuzun yavaş yavaş yüzünüze odaklandığını ve sizin hareketlerinizi taklit etmeye çalıştığını göreceksiniz.

• Çocuğunuzun bir nesneyi takip etmesine yardım edin. Çocuğunuz nesneyi gördüğü zaman, bir yandan diğer yana, yukarı ve aşağı doğru yavaşça hareket ettirin. Çocuğunuzun nesneyi gözleriyle takip etmeye çalıştığını göreceksiniz.

• Çocuğunuzu güvenli bir nesneye ulaşması için teşvik edin. Bunun için plastik bardak gibi bir nesne kullanabilirsiniz. Onu tutmaya ya da ona dokunmaya çalıştığını göreceksiniz.

• Tanıdık nesnelere, kişilere ve hayvanlara ait basit resimler kesin. Birçok farklı renk, doku, olay ve yüz içeren resimler seçmeye çalışın. Bebeğiniz onlara bakarken resimler hakkında konuşun. Bebeğinizin söylediklerinizi nasıl dinlediğini ve bu aktiviteye nasıl kendince dahil olduğunu

gözlemleyeceksiniz.

• Bebeğinizle bir oyun oynayın. Onu karnının üzerine yerleştirin ve parmaklarınızı yavaşça ona doğru yürütün. Sonra hızlıca ve nazikçe onu gıdıklayın ve şunları söyleyin: “Bak parmaklarım geliyor, işte geldiler, yaklaştılar, yaklaştılar, seni yakaladılar”. Oyunu değiştirmek için parmaklarınızı daha yavaş veya daha hızlı hareket ettirin ya da gıdıklamadan önce biraz daha bekleyin. Gülüşüyle ya da attığı çığlıklarla oyundan keyif aldığını göreceksiniz.

1-6 aylık bebekler

için öneriler

(5)

9

Nijer’de bir anne, çocuğunun bir dilim karpuz yemesine yardımcı oluyor. Bebeğinizin her öğününün yaklaşık %75’i beyin gelişimi için kullanılıyor.

© UNICEF/UNI116104/Pirozzi

Biliyor muydunuz?

6 aylıkken, bebeğiniz bal haricindeki her şeyi yiyebilir. Bal, çocuklara 1 yaşına kadar yedirilmemelidir.

• Bir soru sorduğunuzda, bebeğinizin cevap vermesi için yeterince uzun süre bekleyin. İçinizden 10’a kadar sayın. Eğer cevap gelmezse, soruyu kendiniz cevaplayın. Bir dahaki sefere daha kolay bir soru sormayı deneyin.

• Bebeğinizin adını mümkün olduğunca çok tekrar edin. Bebeğiniz ismini kimin söylediğini görmek için bakacak ve o kişiye uzanmaya çalışacaktır.

• Asla çok yüksek sesle konuşmayın veya bağırarak şarkı söylemeyin, bu bebekleri korkutabilir.

• Mümkün olduğunca çok gülümseyin; bebeğinize rahatlık ve güven aşılayın.

• Çocuğunuza temiz, güvenli ve renkli nesneler verin. Örneğin, bir tahta kaşık ya da plastik bir kap verebilirsiniz. Ona uzanmasına, dokunmasına, vurmasına veya onu düşürmesine izin verin.

• Basit resimli kitaplar, bulmacalar, el kuklaları ve oyuncak bebekler hazırlayın; bunlarla bebeğinizin merak duygusunu geliştirin ve yeni şeyler öğrenmesine yardımcı olun. Basit bir yapboz hazırlamak için bir karton parçası veya başka bir malzemenin üzerine bir resim yapıştırın ve parçalar halinde kesin.

6-9 aylık bebekler

için öneriler

(6)

Güney Afrika’da yaşayan bir yaşındaki Amogelang, annesi ile oyun oynamayı çok seviyor. 15 dakika oyun oynamak, bebeğinizin beyninde binlerce bağlantı oluşmasını sağlıyor.

© UNICEF/UN0208077/Hearfield

Biliyor muydunuz?

Çocuğunuzun özsaygısını ve özgüvenini yükseltmek için onun öğrenme sürecine daima olumlu bir yaklaşım gösterin. “Hayır”, “kötü”, “iyi değil” demek yerine, daha çok “evet”, “güzel”, “aferin” demeye gayret edin.

• Bebeğinizle saklambaç oynayın ve sakladığınız nesneleri bulup bulamadığına bakın. Bir örtünün altına bir şey saklayabilir ve şöyle diyebilirsiniz: “Nereye gitti?”, “Bulabilir misin?”. Nesneye ne olduğunu öğrenmek için çocuğunuzda artan bir merak ve istek göreceksiniz.

• Bebeğinize nesnelerin ve insanların isimlerini söyleyin. Söylediklerinize ilgi gösterecek ve kısa bir süre sonra kelimeler ile nesneler ya da insanlar arasında ilişkiler kurmaya çalışacak.

• Çocuğunuza, “güle güle” gibi, ellerini kullanarak bir şeyler söylemeyi gösterin. Kısa süre sonra çocuğunuz sizi taklit etmeye çalışacak ve kendi kendine “güle güle” diyerek elini sallayacak, hareket ile sesli ifade arasında ilişki kuracak.

• Oyuncak bebeğin gözlerini, burnunu ve ağzını gösterin. Oyuncak bebeğin üzerinde gösterdikten sonra kendinizin ve bebeğinizin yüzünde de aynı noktalara dokunun. Bebeğinizin elini tutun; oyuncak bebeğin, kendinizin ve bebeğinizin kendi gözlerine, burnuna ve ağzına dokunmasını sağlayın.

Yavaş yavaş, bebeğiniz bu farklı kelimeleri ezberleyecek, tanımlayacak ve bunları vücut bölümleriyle ilişkilendirecek.

9-12 aylık bebekler

için öneriler

(7)

13

Bir yaşındaki Tolgonay’ın adı, Kırgız dilinde “dolunay” anlamına geliyor. Henüz 8 aylıkken, erken doğum ile dünyaya gelen Tolgonay’ın ailesi, çocuğun doğumdan sonra hayatta kalmasını ve “dolu dolu bir yaşam” sürmesini umarak ona bu adı verdi.

Biliyor muydunuz?

Yeni yürümeye başlayan çocuklar, etraflarındaki yetişkinleri mutlu ettiklerini gördüklerinde daha da mutlu olurlar.

• Çocuğunuza kapların içine koyması ve çıkarması için nesneler verin.

Onları kendi kendine çıkarmaya ve tekrar içine koymaya çalışacaktır.

Bunu yapması, el-göz koordinasyonunun gelişimi için çok önemlidir.

• Çocuğunuza üst üste koyabileceği nesneler verin. Kendi kendine daha çok nesneyi üst üste dizmeye çalışacak ve devirecek ya da devrilene kadar üst üste dizmeye devam edecektir.

• Çocuğunuza kolay sorular sorun ve çocuğunuz konuşmaya çalıştığında ona cevap verin. Çocuğunuz cevap vererek ve / veya başka sorular sorarak sizinle etkileşimde bulunmaya istekli olacaktır.

• Bebeğinizle farklı olaylar ve durumlar hakkında konuşmaya çalışın.

Örneğin; doğa veya çevrenizden resimler ve nesneler kullanabilirsiniz.

Çocuğunuzun çevrede dolaştığını ve çevresindekileri keşfetmeye istekli olduğunu göreceksiniz.

• Bebeğinizin ne yaptığını izleyin ve sözcüklerle anlatın: “Kutuyu dolduruyorsun.” Öğrendiklerini size göstermekten mutlu olacak ve özgüven kazanacak.

• Çocuğunuzla oyun oynayın ve ona yardım teklif edin: “Haydi birlikte yapalım. Al, bu taşları da kutuna koyabilirsin.” Bu gibi keşifler onu mutlu edecek ve ona daha güvenli hissettirecektir.

• Bebeğinizle konuşmak için her fırsatı değerlendirin. Bebeğinize mama yedirirken veya banyo yaptırırken veya onun yanında çalışırken onunla konuşabilirsiniz. Kısa bir süre sonra ne dediğinizi anlamaya ve basit cümleleri kavramaya başlayacaktır.

• Basit sorular sorarak oyunlar uydurun: “Parmakların nerede?” veya

“Kuş nerede?” Resimlere bakabilir ve resimlerde gördükleriniz hakkında konuşabilirsiniz. Gördüğü ve duyduğu şeyler hakkında iletişim kurmaya daha fazla merak ve istek duyacaktır.

1-2 yaşındaki çocuklar

için öneriler

(8)

Belize’de, 3 yaşındaki Alishia ve genç bir kız birlikte kitap okuyorlar.

Hikayeler, şarkılar ve oyunlar çocukları okumaya hazırlar ve konuşma becerilerini geliştirmeye yardımcı olur.

Biliyor muydunuz?

Kötü davranışlar nedeniyle azarlanmak yerine, nasıl daha iyi davranabileceği öğretilen çocuklar daha iyi öğrenirler.

• Basit sorular sorun ve cevaplarını dinleyin. Çocuğunuzu konuşmaya teşvik edin: “Bu ne?”, “Pencere nerede?”, “Hangi top daha büyük?”,

“Kırmızı bardağı almak ister misin?” gibi sorular sorun. Çocuğunuz sizinle etkileşim kurmaya ve sorularınızı yanıtlamaya daha fazla ilgi duyacak.

• Çocuğunuza masallar okuyun ve kitapta gördükleriniz hakkında sorular sorun. Çocuğunuzun, okuduklarınızı aklında tuttuğunu ve tekrarlamaya çalıştığını fark edeceksiniz.

• “Kaç tane?” diye sorarak ve nesneleri birlikte sayarak çocuğunuzun sayı saymayı öğrenmesine yardımcı olun. Çocuğunuz başlangıçta hata yapacaktır, ancak bazı şeyleri öğrenmek için birçok kez tekrar etmesi gerekir.

• Karşılaştırmak ve gruplamak için çocuğunuza renkli kağıttan kesilmiş daireler ve farklı şekiller verin. Şekilleri ayırt etmeye çalışmaktan mutlu olacak; nesneleri eşleştirmeyi ve farklı nesneler, renkler ve şekiller arasında ilişki kurmayı öğrenecektir.

2+ yaşındaki çocuklar

için öneriler

(9)

Paylaşmak istediğiniz görüşleriniz, sorularınız varsa lütfen bize ulaşın:

destek@unicefturk.org | 0212 252 5382 (hafta içi 10.00-18.00 arası)

Bizi takip edin:

www.unicefturk.org | www.unicef.org.tr