İstanbul’un Tarihi Alanları (Türkiye) (C 356) Dünya Miras Listesine Kayıt Yılı
1985 Kriterler
(i) (ii) (iii) (iv)
Tehlike Altındaki Dünya Miras Listesine Kayıt Yılı(ve ya yılları)
Yok
Önceki Komite Kararları
Bakınız: http://whc.unesco.org/en/list/356/documents/
Uluslar arası Destek
Varlık için hibe edilen toplam miktar: 327,208 USD
Detaylar için, bakınız: http://whc.unesco.org/en/list/356/assistance/
UNESCO bütçe dışı fonlar
Varlığa sağlanan toplam para miktarı: 211,900 USD (Ayasofya’nın korunması); 36,686.30 USD (Convention France-UNESCO); 155,000 USD (İstanbul ve Göreme için yürütülen Uluslar arası Koruma Kampanyası çerçevesinde)
Önceki izleme heyetleri
Ocak 2000, Mayıs 2001, 2002, Aralık 2003, 2004: Dünya Miras Merkezi heyetleri: Nisan 2006, Mayıs 2008, Nisan 2009: Dünya Miras Merkezi/ ICOMOS reaktif izleme heyetleri
Önceki raporlarda tanımlanmış olan varlığı etkileyen faktörler
a) Koruma alanlarındaki sivil mimarinin bozulmaya devam etmesi (özellikle Süleymaniye ve Zeyrek çekirdek alanlarındaki Osmanlı dönemi ahşap evler);
b) Roma ve Bizans Surları ve Tekfur Sarayı ve Anemas Zindanları gibi bunlara bağlı saray yapıları üzerinde gerçekleştirilen rekonstrüksiyon ve tamir çalışmalarının niteliği;
c) Dünya Mirası Yönetim Planının yokluğu ve kontrolsüz gelişme;
d) Yerel ve ulusal yetkililer arasında koordinasyon yetersizliği ve alanda Dünya Mirasının korunması için çalışacak karar alma organlarının eksikliği;
e) Dünya Miras Alanındaki,özellikle 5366 sayılı kanun çerçevesinde bulunan, yeni gelişim projelerinin ve yeni binaların potansiyel etkileri, büyük çaplı altyapı projeleri uygulanmadan önce etki çalışmalarının olmaması;
f) Önerilen Haliç Metro Geçi Köprüsü ile Motorlu Taşıtlar için Boğaz geçiş Tüneli Projesinin potansiyel etkileri
Açıklayıcı bilgiler
Bakınız: http://whc.unesco.org/en/list/356
Mevcut Koruma Konuları
31 Ocak 2012 tarihinde, Taraf Devlet tarafından yaklaşık 1500 sayfalık bir koruma durumu raporu sunulmuştur. 10 Şubat 2012’de dört ek sayfa daha sağlanmıştır. Ayrıca, 28 Ocak 2012’de düzenlenen
Dünya Miras Koordinasyon Toplantısının sonuçlarıyla ilgili ve Uzman Danışma Kurulunun 19 Ocak 2012 tarihli ilk raporuna ilişkin ek bilgi de sağlanmıştır.
a) Haliç Köprüsü
Komitenin “Haliç Metro Geçiş Köprüsünün etkisini azaltmak için mümkün bütün yolların düşünülmesi” talebine cevap olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Bağımsız Uzman Danışma Kurulunun oluşturulduğu Taraf Devletin raporunda bildirilmiştir. Dört uluslar arası uzmandan oluşan kurulun uzmanları daha önce, köprü üzerinde, yerel ve uluslar arası düzeyde kıdemli danışman görevlerinde ve İstanbul Sit Alanları Alan Yönetimi Başkanlığı’nın Komitelerinde yer almıştır. Taraf Devletin raporunda değinildiği üzere, uzmanların yaptığı işler, köprünün inşaatı sırasında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından periyodik olarak Dünya Miras Komitesi ve ilgili paydaşlar ile paylaşılacaktır.
Ayrıca, Taraf Devlet Haliç Metro Geçiş Köprüsünün ‘2011’de hazırlanan bağımsız uzman raporlarınca tanımlanan revizyonlara göre revize edildiğini ve bu bağlamda uygulama çalışmaları yapıldığını’ belirtmektedir. Böylece rapor, işin son oturumda Komiteye sunulan planlara göre ilerlemekte olduğunu ve yeni bir değişiklik yapılmadığını açıkça bildirmektedir.
17 tane köprü ayağı şu anda inşa edilmektedir. Ceneviz surları ve etki altındaki kıyılarda kurtarma kazıları yürütülmektedir.
Dünya Miras Merkezi ve ICOMOS temsilcileri 28 Ocak 2012 tarihinde Uzman Danışma Komitesi ile bir toplantıya katılmaya davet edilmiş ve daveti kabul etmişlerdir. Ancak, 27 Ocakta toplantının ertelendiği bildirilmiştir. 25 Nisan 2012’de, Dünya Miras Merkezinde, Dünya Miras Merkezi temsilcileri, ICOMOS, ve Uzman Danışma Kurulu üyelerinin katıldığı bir toplantı düzenlenmiştir. Bu toplantıya İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Daimi Temsilcilik de katılmıştır.
Bu toplantıda, Uzman Danışma Kurulunu üyeleri köprü ayaklarındaki çalışmanın devam ettiğini ve köprünün yapısal parçalarının, %85’inin üretilmiş olduğunu, son oturumda Komiteye bildirilenler dışında herhangi bir yapısal değişiklik yapılmasının mümkün olmadığını bildirmektedir. (Pilon yüksekliğinin 88m’den 53m ya da 63 m’ye indirilmesi - pilonların üst kısmında kablolardan en üste kadar kullanılacak materyale göre belirlenecek, kabloların genişliğinin 24mm’den 17mm’ye, metro istasyonunun uzunluğunun 180m’den 90m’ye indirilmesi)
Bu yüzden, onlar olumsuz etkiyi azaltmak üzere alınabilecek önlemlerin sadece renk ve ışıklandırma, gürültü kirliliğinin azaltılması ve köprünün iki yakasında peyzaj düzenlemesi gibi hususlarla mümkün olduğunu düşünmektedir. Bunların, İstanbul’da Mayıs 2012 sonunda gerçekleşecek başka bir toplantıda tartışılması konusunda anlaşılmıştır.
Ayrıca, uzmanlar, aşırı uzun köprü ayaklarına ihtiyacı da beraberinde getiren köprü tabliyesi yüksekliğinin, köprünün tasarımına ilişkin tartışmaların çok öncesinde tamamlanan metro tünellerinin yüksekliği nedeniyle zorunlu hale geldiğini belirtmiştir.
b) Kentsel Yenileme
Ekim 2011’de İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Komisyonu tarafından hazırlanan imar gelişiminin İstanbul silüetini etkileyebileceğine dair rapor onaylanmıştır.
“Bakı analizine” dayalı bu rapor, şehrin silüeti etkileyebilecek bütün alanları için bütünleşik bir Silüet Master Planının geliştirilmesi durumunu beraberinde getirmiştir. Plan silüeti tanımlayacak ve korunması için gereken önlemleri ana hatlarıyla belirleyecektir. Bu arada, Komisyon, binaların yükseklik sınırlamaya yönelik kısıtlayıcı önlemler de istemiştir.
Ana raporda, şehrin her yerindeki yenileme alanlarında yapılmak üzere önerilen işler ile ilgili kapsamlı detaylar bulunmaktadır, ancak bu kadar detayın yazılı bir rapor üzerinden değerlendirilmesi oldukça güçtür.
c) Marmaray Tüp Geçit Tüneli
Aksaray ve Yenikapı’daki metro istasyonlarında Neolitik ayak izleri, gemi kalıntıları, mozaik zeminler, şapellerin de içinde bulunduğu kayıtlı 1300 bulguyu içeren kurtarma kazıları yürütülmektedir. Bazı belirli parçaların yerinde korunması için geliştirilen projenin bazı yönlerine gerekli revizyonlar yapılmıştır.
d) Motorlu Taşıtlar için Boğaz Geçiş Tüneli
Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme Nihai Raporun ile bu projeye ilişkin danışma sürecinin raporu Taraf Devlet tarafından, ek 3 -4’te, sunulmuştur. Bu kapsamlı raporlar ICOMOS tarafından incelenmektedir.
e) Yönetim Planı
Yönetim Planı, Komite kararı dikkate alınarak revize edilmiştir. Revize edilen plan, Ekim 2011’de, Alan Başkanlığı Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu tarafından onaylanarak ilgili Belediye Yetkililerine sunulmuş ve kendilerince onaylanmıştır. Ayrıca, incelenmek üzere ICOMOS’a da gönderilmiştir.
Taraf Devlet raporuna göre, Plan, varlık için ortak bir vizyon geliştirmek üzere bir araya gelen merkezi ve yerel yönetimler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve bölgede yaşayan yerli nüfustan temsilcilerin de arasında bulunduğu çeşitli paydaşlar tarafından hazırlanmıştır.
Yönetim Planı, Tarihi Yarımadanın daha geniş bir alanını kapsamaktadır, çünkü tarihi yarımadanın kayıt altındaki dört bölge dışında kalan yerlerinin tampon bölge olarak addedilmesinin uygun olmadığı, tarihi yarımadanın kendi başına bir değer olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla, dünya miras alanı olarak kaydedilen yerler ile Tarihi Yarımadanın geneli arasında bir fark gözetilmemiştir, ancak dünya miras alanı olarak kaydedilen dört bölgeye ilişkin Eylem Planları ve Projeler bulunmaktadır.
Yakın zamanlı planlama konuları, projeleri, arazi profili, deprem hassasiyeti gibi konularla ilgili verileri birleştirerek iyi bir Tarihi Yarımada profili sunmaktadır. Revize edilen Plan, Kültürel mirasın korunmasını temel alarak Tarihi Yarımadaya bakan, önemli yapısal konulara hitap etmeyi amaçlayan bir plandır. Varlığın anlaşılması ile ilgili zayıflığı, yaklaşımlar, ilkeler ve stratejiler arasındaki koordinasyon eksikliğini ve kapasite geliştirme ihtiyacını kabul etmektedir. Plan alanında yasamaya ilişkin, ulaşım, koruma, turizm ve yenileme yaklaşımlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi amaçlamaktadır.
Yetkililer Plan’ın her yıl, bilgi ve deneyimler paylaşılarak işbirliği ruhuyla gözden geçirilmesini planlamaktadır. İlk Yıllık Gözden Geçirme için ICOMOS aşağıdaki konulara değinilmesini önermiştir:
- Seri varlığı oluşturan dört bölge arasındaki bağlantıların ve varlığın dört tane değil tek bir tane olduğunun vurgulanması;
- Dört bölgenin tamamı için Üstün Evresel Değer ifade eden niteliklerin gösterilmesi Civardaki bölgelerin Dünya Miras Alanı olarak kaydedilen varlığın çevresine ve Üstün Evrensel Değer niteliklerine nasıl katkıda bulunduğunun anlaşılabilmesi için dört bölgenin birbirleriyle ve Tarihi Yarımada bölgeleriyle bağlantılarının tanımlanması;
- Özellikle Üstün Evrensel Değer üzerinden kültürel miras ve bu Değerin nitelikleri bilgisinin oluşturulması;
- Gelişim tehditlerinin açıkça ifade edilmesi;
- Yönetim politikalarının koordine edilmesi ve sadeleştirilmesi/düzeltilmesi(refine);
- Projelerin daha gerçekleştirilebilir olması için düzenlenmesi;
- Yönetim Planı ile Koruma ve Yenileme Planları gibi diğer planlar arasındaki örtüşme sürecinin güçlendirilmesi.
f) Koruma İşleri
Tarihi Yarımada Koruma Planı, ilgili Koruma Kurulları ve İstanbul Büyükşehir Belediyesince 2011’de onaylandı. Bu, koruma alanlarını ve durumlarını tanımlayan 1/5000 ölçekli bir plandır. Alanın dört bölgesi birinci derece Koruma Alanıdır. Dört bölge için önerilen çalışmalar raporda ortaya konmuştur. Bu çalışmalar arasında, kayıtsız ve yasadışı binaların ortadan kaldırılması, sokakların asıl seviyesine indirilmesi, ve gelişme baskıları bulunmaktadır. Ayrıca raporda, koruma ve bilinç oluşturma çalışmalarına ilişkin önemli detaylar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları, 2011 yılında toplum bilincini artırmak ve halka Tarihi Yarımadanın değerleriyle ilgili eğitimler vermek üzere Yıldız Teknik Üniversitesi tarafından Tarihi Yarımada Uygulama ve Araştırma Merkezi kurulması, Mimari Meslek Lisesi ve Meslek Yüksek Okulları mezunları için taş koruma ve restorasyonu üzerine, , Kalkınma Bakanlığı ve İstanbul Kalkınma Ajansının desteği ile “Müzeden Yapıya Kültürel Mirasın Korunması Eğitimi” adlı, modüler bir eğitim programı yürütülmesi, konservasyon ve restorasyon faaliyetleri ile ilgili düzenli olarak çıkarılan ücretsiz bir derginin yayınlanmasıdır.
Sonuç
Son toplantısında, Komite, Haliç Köprüsünün, tasarımı üzerinde o zaman önerildiği gibi iyileştirmeler yapılsa bile varlığın Üstün Evrensel Değeri üzerinde tamamen olumsuz bir etkisi olacağına yönelik çok büyük endişe taşıdığını ifade etmiştir. Köprünün olumsuz etkilerini azaltmak için bütün mümkün yolları düşünmek üzere Dünya Miras Merkezi ile istişare halinde bağımsız bir Uzman Danışma Komitesi kurulmasını tavsiye etmiştir.
Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, Bağımsız Danışma Komitesi kurulmuş olmasına rağmen, Dünya Miras Merkezinden ve ya Danışma Organlarından temsilcilerin buna dahil edilmediğini belirtmektedir. Maalesef, Dünya Miras Komitesinin bir önceki oturumundan beri, önerilen köprünün görsel etkisi konusuna acilen eğilinmesi gereğine rağmen, Uzman Danışma Komitesi ile Dünya Miras Merkezi ve bu konuyla ilgili Danışma Organları arasında konuyla ilgili resmi bir diyalog imkanı çok yakın zamanlarda sadece tek bir defa yakalanabilmiştir.
Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, Uzman Danışma Komitesinden edinilen bilgilere göre, geçen oturumda Komiteye duyurulan küçük revizyonlara göre köprü yapımının ilerlediğini ve köprü ayaklarının yapımının oldukça ilerlemiş ve köprüyü oluşturan parçaların %85’i üretilmiş olmasından dolayı köprünün olumsuz etkilerini azaltmak için şeklinde daha fazla bir değişiklik yapılması mümkün olmadığını belirtmektedir.
Sonuç olarak, köprü tasarımında 2011 yılından beri pek önemli bir değişiklik yapılmamıştır. Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, Komite’nin son oturumunda “köprü üzerinde önerilen değişiklikler yapılsa bile, varlığın Üstün Evrensel Değeri üzerinde genel olumsuz bir etkisi olacağına yönelik büyük endişeler taşıdığını ifade ettiğini hatırlatmaktadır. Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, görsel etkiyi azaltmak için kalan son seçenekler olan renk ve ışıklandırma ile ilgili olası değişiklikler için daha fazla çalışılmasına acilen ihtiyaç olduğunu düşünmektedir.
Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, başka hangi değişimlerin mümkün olabileceğini Uzman Komitesi ile müzakere etmek üzere yakın gelecekte bir misyon heyetinin gerekli olduğunu düşünmektedir.
Komitenin son toplantıdaki tavsiyeleri arasında Tarihi Yarımada için genel koordineli bir stratejik yönetim yaklaşımına duyulan ihtiyaç da vardı. Komite, Bağımsız Uzman Danışma Komitesinin görev alanının sadece köprüyü değil, altyapı gelişimi, koruma ve varlığın yönetimine ilişkin genel bir rehber için stratejik bir çerçeve geliştirilmesini kapsamasını talep etmiştir. Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, metro tünellerinin yüksekliğinin önerilen köprünün ölçeği üzerindeki önemli etkisi göz önünde bulundurularak bu yönünün elzem olduğunu düşünmektedir.
Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, Yönetim Planı revizyonuyla iyi bir ilerleme kaydedildiğini belirtmektedir. Tarihi Yarımadayı bütünüyle ele alan bir plan fikrini takdirle karşılamaktadır, böylece daha iyi koordinasyon, ortak sorunlara hitap etmede disiplinler arasında daha iyi koordinasyon ve önceliklendirme yapılabilecek, alanın görsel bütünlüğü ve uyumu sağlanabilecektir. ICOMOS, Planın ilk yıllık değerlendirmede güçlendirilebilecek bazı bölümlerini dile getirmiştir.
Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, Komitenin silüeti tanımlayıp, önemli bakı noktalarını ifade edecek ve binalar için yükseklik sınırı koyacak bir Silüet Master Planı geliştirilmesine yönelik teklifleri takdirle karşılamaktadır.
Köprü ile ilgili bilgi eksikliğinin aksine, Taraf Devlet raporunda varlığı oluşturan 4 bölge için önerilen yenileme ve koruma projelerine ilişkin bolca bilgi bulunmaktadır. Ancak, belirsiz olan konu, bu projelerin Yönetim Planı, Koruma Planı ve diğer kentsel enstrümanlarla nasıl ilişkilendirildiğidir.
Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları, belirli yenileme projelerine ilişkin endişelerin ve daha geniş bir bağlam olmadan bütün bilgilerin değerlendirilmesi zorluğunda bu detaylı tekliflerin bir misyon heyeti aracılığıyla alanda değerlendirilebilirse daha yararlı olacağını düşünmektedir.
KARAR : 36 COM 7B.89
Dünya Miras Komitesi,
1. WHC-12/36.COM/7B sayılı Belgeyi inceleyerek,
2. Sırasıyla 34. ve 35. oturumlarda kabul edilen 34 COM 7B.102(Brezilya,2010) ile 35 COM 7B.111 (UNESCO,2011) kararlarını hatırlatarak,
3. Komite tarafından talep edildiği üzere bir Uzman Danışma Kurulu oluşturulmasını dikkate almakta, ancak UNESCO’da Nisan 2012’de gerçekleşen 8.toplantıya kadar Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organlarının bu Kurul’un işlerine dâhil edilmemesini üzüntüyle karşılamaktadır.
4. Alınan bilgilere göre, Taraf Devlet tarafından daha önce duyurulan ve 2011 yılında Komite tarafından incelenmiş olan önerilerin ötesinde, önerilen Haliç Köprüsünün olumsuz görsel etkisinin azaltılmasına yönelik başkaca bir önlemin önerilmediğini, yapım işleri ilerlediği için de artık yapısal değişikliklerin mümkün olmayışını üzüntüyle karşılamaktadır.
5. Şu anda inşa edilmekte olan Köprünün, varlığın Üstün Evrensel Değerine genel bir olumsuz etkisi olacağını düşünmektedir. Ayrıca, Taraf Devleti, önerilen Köprünün olumsuz görsel etkisini azaltmak için, renk ve ışıklandırmada yapılabilecek değişimler gibi, mümkün olan bütün işlerin, acilen peşinde olmaya ve yeni geliştirilen önerilerin Dünya Miras Merkezi ve Danışma Organları ile tartışmaya teşvik etmektedir.
6. Taraf Devletin, önerilen Haliç Köprüsünün görsel etkisini azaltmaya yönelik gelişmeleri değerlendirmek, önerilen yenileme ve koruma projelerinin durumu ile birlikte, varlığın genel stratejik yönetimindeki gelişmeleri ve varlığın korunmasına ilişkin genel durumu
değerlendirmek üzere acilen bir Dünya Miras Merkezi/ICOMOS ortak heyeti davet etmesini talep etmektedir.
7. Yönetim Planının revizyonu, önerilen yenileme ve koruma projeleri ile diğer koruma girişimleri ile ilgili olarak Taraf Devlet tarafından sağlanan detaylı bilginin alındığını bildirmektedir.
8. Ayrıca, Taraf Devlet’in, koruma planları, etkili bir yönetim sistemi, trafik ve turizm için gelişim stratejileri ve bir tampon bölge ihtiyacına hitap eden çabaları da kabul etmektedir.
9. Revize edilen Yönetim Planı’nın önemli bir gelişme olduğunu düşünmektedir ve Taraf Devlet’in bütün Tarihi Yarımadaya ilişkin faaliyet alanını takdir etmektedir. Ayrıca, Yönetim
Planının ilk yıllık revizyonu sırasında ICOMOS’un tavsiyelerine değinilmesini talep etmektedir.
10. Ayrıca, Tarihi Yarımada için, Silüet tanımı ve uygun yükseklik kontrollerini sağlayacak Silüet Master Planı geliştirilmesi önerilerini takdir etmektedir.
11. Tarihi Yarımadanın çeşitli alanlarındaki yenileme projelerine dair Dünya Miras Komitesinin önceki oturumlarında ifade edilen endişeleri kabul ederek, Taraf Devlet tarafından, önerilen yenileme ve koruma projelerine ilişkin verilen detaylı bilginin alanda değerlendirilmesi gerektiğini düşünmektedir.
12. 1 Şubat 2013 itibariyle varlığın korunma durumu ve yukarıda belirtilenlerin uygulaması ile ilgili güncel bir raporun, Taraf Devlet tarafından, Dünya Miras Komitesinin 2013’te gerçekleşecek 37.oturumunda incelenmek üzere Dünya Miras Merkezine sunulmasını talep etmektedir.
