TRİYAJ
• Triyajın kelime anlamı Fransızca “trier” fiiline göre “sınıflamak, ayırmak” anlamındadır.
• Triyaj kavramı aslında toplu kazalar, afetler ve savaş gibi yaralının çok olduğu durumlarda
medikal tedavi ve kaynağın en iyi ve uygun
şekilde kullanılmasını sağlamak amacıyla
geliştirilmiştir.
• Daha sonrasında genişletilerek acil bakım veren
kuruluşlarda ve acil servislerde ambulans ile ya
da ayaktan başvuran, gelmesi planlanmamış
hastaların önceliklerini belirlemek amacıyla
kullanılmaya başlanmıştır.
Triyaj
• Hastaları geliş sırasına göre değil
durumlarının aciliyetine göre kabul
etmektir.
Triyaj Sisteminin Faydaları
1. Ciddi tehlikede olan hastayı, zaman kaybetmeden tanılama.
2. Acil girişimi sağlama.
3. Kritik olmayan hastanın bakımını kolaylaştırma.
4. Ekip kavramına işlerlik kazandırma.
Triyaj personeli
• Klinik olarak bilgili ve kritik anda karar verebilme yetisine sahip olmalı.
• Hızlı bir şekilde öykü almalı ve fizik değerlendirme yapabilmeli.
• Baskı altında organize çalışma gösterebilmeli.
• İyi ilişkiler kurabilmeli ve güvenilir kayıtlar
tutabilmelidir.
Triyaj alanında çalışacak hemşire bunlara ek olarak ;
• En az 2 yıl kritik hasta bakımında çalışmış olmalı.
• En az 6 ay acil ünitesinde çalışmış olmalı.
• Triyaj konusundaki eğitim programını
tamamlamış olmalı.
• ABD’de birçok hastanede acil servislerde triyaj hemşireler tarafından uygulanmaktadır.
• Türkiye acil tıp derneği görev tanımlarında triyaj personelinin; Üniversitelerin (MYO)
Ambulans ve Acil Bakım Teknikerliği veya
Hemşirelik bölümlerinden mezun olması
gerektiği yer almaktadır.
Büyük acil servislerde;
1.Hemşireler,
2.Hemşire yardımcıları, 3.Sağlık teknisyenleri,
4.Acil tıp teknisyenleri ve
5.Paramedikler takım halinde triyaj alanında
çalışabilirler.
Triyaj Hemşiresinin Görevleri-1
• Ambulans veya diğer araçlar ile getirilen hastaları, acil servis önünde karşılar; hastaları araçtan alır ve acil servis içine uygun bir şekilde taşır.
• Acil Servise başvuran tüm hastaların ilk başvuru yaptıkları “Triaj” alanında ilk 5-10 dk içerisinde değerlendirilmesini yapar ve acil servis içinde alınacağı yeri ve hastayı değerlendirecek olan hekimi belirler.
• Fizik muayene yapar.
Triyaj Hemşiresinin Görevleri-2
• Tanıya yönelik işlemleri başlatır (EKG, kan alınması vb.).
• Başka bir hastaneye ya da servise hastanın naklinde yardımcı olur ve tıbbi izlemi yapar.
• Acil servis içerisinde ve diğer tetkik üniteleri (CT, USG, Nükleer Tıp vs.) ile ilgili işlemlerde,
hastanın naklini sağlar ve tıbbi takibini yapar, gerekli müdahalelerde bulunur.
• Uygulamalarını ilgili formlara kaydeder.
TRİYAJ GÖRÜŞMELERİNİN HEDEFİ TIBBİ TANI KOYMAK DEĞİL DOĞRU
KLİNİK KARARI VERMEKTİR
Triyaj Alanları
4 triyaj alanı tanımlanmıştır:
1.Sahada afet triyajı
2.Acil serviste afet triyajı
3.Sahada iletişime bağlı triyaj
4.Rutin acil servis triyajı
1. Sahada afet triajı
• En fazla yaşama olasılığını artırma ve en
hızlı ve etkin şekilde ölümü önlemeye yönelik sınıflandırmadır.
• Hastaların basit triajları ve hızlı tedavileri;
- yürüyebilme yeteneği, - mental durumu,
- solunumun olup olmadığı ya da
- kapiller perfüzyonu değerlendirilerek sınıflanır.
2. Acil serviste afet triajı
• Hastanede bölümler arası düzenlenen afet planına göre düzenlenir.
• Afet triajını, hekim, hemşire ya da paramedik yapabilir.
• Triaj yapan kişi, bakımın önceliğini belirler.
• Yardımcı personelle desteklenir.
3. Sahada iletişime bağlı triaj
• Birden çok hasta olduğunda hastanın;
- hangi hastaneye gideceği, - hangisine öncelik verileceği,
- hava ya da kara yoluyla mı taşınacağı,
- ışık ya da siren kullanımına kadar hasta ile ilgili
tüm kararlar, kurulan iletişimle belirlenir.
4. Rutin acil servis triajı
• En sık kullanılan ve en gelişmiş olandır.
• Temel veya ileri triaj sistemleri kullanılabilir.
• Acil servis triajı, hemşireler ve paramedikler
tarafından yapılabilir.
En sık kullanılan afet triyajı yaralanmanın şekline ve sağ
kalımına göre düzenlenmiş
olan dört renk kodlu kategoridir
Afet Triyajı Kategorileri
Kategori
(predicament)
Resim Renk Tanım Tedavi Örnek
P-1
Kırmızı 1.Yaşamsaltehlike
Hemen
(ilk 1 saat)
Arrest, Şok, Hipoksi
P-2
Sarı 2. Acil Acil(1-2 saat)
Femur kırığı
P-3
Yaya
Yeşil 3. Derece Önemli
Bekletilir
(3 saat)
Ayak
burkulması
P-4 Haç
Siyah 4. Ölü yada ümitsiz
Yaralıların değerlendirilmesinde
basit bir akış şeması kullanılır
Yaralı
yürüyebiliyormu?
HAYIR Nefes alıyor mu?
EVET
Kategori III – Yeşil
EVET Basit
emirlere uyuyor mu?
HAYIR
Havayoluna pozisyon ver
ve solunumu tekrar değerlendir.
Nefes alıyor mu?
EVET
Kategori II – Sarı
HAYIR
Kategori I – Kırmızı
EVET
Kategori I – Kırmızı
HAYIR
Kategori IV – Siyah
Afet Triyajı
ACİL SERVİS TRİYAJ SİSTEMLERİ
Triyaj sistemi Kullanıldığı ülke veya ülkeler
Manchester Triyaj Sistemi (MTS) İngiltere, İrlanda, Portekiz, Hollanda
Avusturalasya Triyaj Sistemi
(ATS) Avusturalya, Yeni Zelanda
Kanada Triyaj ve Aciliyet Sistemi
(CTAS) Kanada
Acil Ciddiyet İndeksi (ESI) Amerika Güney Afrika Triyaj Sistemi
(CTS)
Güney Afrika Fransa Triyaj Sistemi (FRENCH) Fransa
ESI
Üzerinde en sık çalışma yapılan ve en yaygın olarak kullanılan ;
ESI acile başvuran hastaları aciliyet durumlarına ve kullanacakları kaynaklara göre ayıran basit 5
seviyeli bir triaj sistemidir.
EMERGENY SEVERİTY INDEKS (ESI)
• ESI Beş
Kategorili
• ESI 1: Hayat kurtarıcı müdahale gerektirir.
• ESI 2: Yüksek risk sınıfı.
• ESI 3: İki ya da daha fazla kaynak gereksinimi vardır.
Vital bulgular stabildir.
• ESI 4: Bir kaynak gereksinimi vardır.
• ESI 5: Kaynak gereksinimi yoktur. Sadece muayene edilir.
ESI 4,5 hastalar saatlerce bekleyebilir ve hızlı bakı ünitesinde değerlendirilir.
Triaj görevlisi 4 soruya cevap arar:
1. Hasta ölmek üzere mi?
2. Hasta bekleyemeyecek durumda mı?
3. Hasta acil serviste kaç kaynağa ihtiyaç duyar?
4. Hastanın vital bulguları nedir?
Karar Noktası - A
• Acil havayolu, ilaç veya girişime ihtiyacı var mı?
Hasta ölmek üzere mi?
A Evet1
Hayat kurtarıcı müdahale gerektirir mi?
A Evet
1
Yapılması Gerekenler
• Bu hastalar derhal resüsitasyon odasına alınırlar.
• Doktorun da olduğu ekibin hemen hasta başında olması sağlanır.
• AVPU skalası uygulanır.
• Doktorun kritik müdahale ve kararları
verebilmesi için hemen hasta başında
olması önemlidir.
ESI 1 İçin Örnekler
• Kardiyak arrest
• Solunum arrest
• Ciddi Solunum Sıkıntısı
• O2 Sat<90
• Ciddi yaralanması olan bilinçsiz travma hastaları
• İlaç intoksikasyonu
• Dolaşım bozukluğu yapan taşikardi/bradikardi
Karar Noktası-B
Bekleyemeyecek durumda mı? B Evet
2
Yüksek riskli durum var mı?
Konfüze/Letarjik/Dezoryante mi?
Şiddetli ağrısı/sıkıntısı var mı?
B Evet
2
Yapılması Gerekenler
• Kısa hikâye, özgeçmiş,
• Bu hastanın derhal içeri alınması, tedavisinin ise
en geç 10 dakika içinde başlatılması gerekir.
ESI 2 İçin Örnekler
Yüksek Riskli Durumlar
•Göğüs ağrısı, muhtemel akut koroner sendrom.
•Stroke geçiren hasta.
•Ateş şikayetiyle gelen kemoterapi alan hasta.
•İntihar girişimi.
Karar Noktası-C
Kaç kaynak kullanmak gerekecek?
HİÇ BİR ÇOK
Vital Bulgular
5 4
Triyaj Sistemlerinde Kullanılan Vital Bulguların Özellikleri
• Tansiyon arteriyel
• Nabız
• Solunum Sayısı
• Ateş
• Oksijen Saturasyonu
ESI 1-2 Vitalleri gözlem bölümünde bakılır.
ESI 3 Mutlaka triajda vitallerine bakılır.
ESI 4-5 Triajda vitallerine bakılması zorunlu
değildir.
Triyaj Sırasında Bilinmesi Gereken Noktalar
• Daima duyduğunuzu zannettiğiniz sözleri geçerli sayın…
• Hastalar bazen duymak istediğinizi düşünür onları sayar.
• Ne görülüyor, genellikle hikayenin tamamı değildir…
• Şu anki probleme kazanın sebep olduğunu kabul etmeyin, tersi de olasıdır..
• Uygulayıcılar gerektiği kadar dikkatli bir tanılama yapmış olsalar bile, psikomatik hastaların çoğu organik
bozukluklardan ölürler.
• Hastanın semptomlarına neden olabilecek olası en kötü nedenleri araştırılır.
• Doğurganlık yaşındaki bir kadın hamile değilim diyorsa ona inanılır fakat yine de test yapılmalıdır.
• Triyajı yapan bireyler hastaya en süratli bakımı vermelidir.