Sucul hayvan deneyleri
Sucul hayvanlarda anestezisi
Anestezi ve Analjezi
• Hayvanlar üzerinde, yapılan araştırmalarda, hayvanlara yapılan girişimler ağrı veya endişeye neden olur.
• Bu nedenle deney sonucunu etkilemeyecek uygun
anestezik, analjezik(Ağrı kesen) veya trankilizan ajanların kullanımı gerekmektedir.
• Anestezi tekniğinin seçimi kullanılacak hayvan türüne, uygulanacak cerrahi işlemin tipine ve süresine,
araştırmacının deneyimine ve deneyin amacına bağlıdır.
• Balıklar boyutlarından ve düşük metabolizma hızlarından
dolayı, sanılanın aksine, büyük hayvanlara göre daha düşük
dozda anestezik madde ile anesteziye alınırlar.
Genel Anestezinin Evreleri
• Evre I: Analjezi veya istemli hareketlerin evresi olup maddenin verilmeye başlamasından bilincin kaybolmasına kadar sürer.
• Evre II: Deliryum veya istemsiz hareketler görülür. Bilinç kaybının başlamasından solunumun düzenli hale geçinceye kadar olan
dönemdir.
• Evre III: Cerrahi anestezi dönemidir. Cerrahi anestezi, cerrahinin ağrısız, rahat yapılabilmesi için belirli derecede kas gevşemesinin beraberinde olduğu bilinçsizlik durumudur. Bilinç yoktur;
kardiyopulmoner fonksiyonun progressif depresyonu; reflekslerin (kusma ve yutma refleksleri) progressif depresyonu ve kas
gevşemesiyle tanımlanır. Dört döneme ayrılır; birinci dönem hafif, iki ve üç orta, dördüncü dönem ise derin anestezi dönemidir.
• Evre IV: Aşırı derecede santral sinir sistemi depresyonuyla tanımlanır.
Diriltici evrelere girilmedikçe sessizce ölüm ortaya çıkar.
Sucul Hayvanlarda Anestezisi
Örnek Ti
p
Anestezi
Kimyasal
MS222 Lioakin Benzoakin
Fiziksel
Karbondioksit Elektrofising
Balık Anestezisi
• Araştırmalarda balık anestezisi farklı amaçlar için kullanabilir.
• Her bir yöntemin farklı avantajları ve dezavantajları vardır.
• Cerrahi operasyon, fizyolojik araştırmalar ya da balıkların bir başka yere taşınması ve aşılanması için farklı anestezi yöntemleri kullanılır.
• Anestezinin asıl amacı balığı hareketsiz hale getirmek ise de düşük seviyedeki anestezi balık örneklemek de
kullanılmaktadır.
• Yüksek seviyede ki anestezi balık deneylerinde ötenazisi
yöntemi olarak kullanılır.
Balık Anestezisi
• Anestezi genel olarak dış etkilerle (kimyasal ya da fiziksel)sinir sistemi etkileyerek duyu kaybına yol açılmasıdır.
• Anaztezi genel yada lokal (bölgesel) olabilir. Hangi anaztezi yöntemini kullanılacağı bir faktöre bağlıdır.
Örneğin solungaç solunum incelendiği bir araştırmada ketamine hydrochloride iyi bir seçim olabilir. Ancak
enjeksiyon nedeniyle uygun bir başka madde TMS (MS- 222) yada metomidate tercih edilebilir.
• Balıkların transferi sırasında oluşan stresi en aza indirmek için sakinleştirme amacıyla düşük seviyede TMS gibi
anaztezik maddeler kullanılır.
Balık Anestezisi
Balık Anestezisi
• Kolay bulunması yaygın kullanılması nedeniyle en sık tercih edebilen TMS yerine gönümüzde doğal bir madde olan karanfil yağının kullanımı artmaktadır.
Balık Anestezisi
• Bunun dışında çalışmalar için uygun olması durumunda elektrik akımı CO
2gazı, alternatif
anatezik yöntem ve kimyasalda kullanılmaktadır.
• Araştırmalarda anaztesi süre 3 dakikada kısa
ayılma süresi ise 5 dakikadan uzun olmamalıdır.
• Anaztesik maddenin hem balığa hem de kullanıcıya zararlı etkisinin bulunması isterin.
Balık Anestezisi
• Ayrıca balık vücudunda kolayca atılmalı, kalıcı fiziksel, davranışsal, kimyasal tekiler bırakmamalıdır.
• Anestezi maddelerin fiyatlarımda tercih edilmelerinde önemli bir etkidir.
• Anestezi maddeler kullanılan balığın türüne, vücut
büyüklüğüne, balık yoğunluğuna aynı zamanda suyun fiziko-kimyasal parametrelerine (sertlik, sıcaklık,
tuzluluk gibi) de bağlıdır.
• Çalışmanın başında kullanılacak anestezi maddenin yeterliliği denenmelidir.
Balık Anestezisi
• Anestezi sırasında balıklarda farklı safhalar gözlenir.
Anaztesi safhaları I Denge kaybı
II Vücut hareketlerin kaybolması ama solungaç hareketlerinin gözlenmesi
III Safha II birlikte (opercular) solungaç hareketlerinin kaybolması
Ayılma Safhaları
I Vucut hareketsiz solungaç hareketleri yeni başlamış.
II Düzenli solungaç hareketleri ve vücut hareketlerinin başlaması.
III Dengenin kurulması normal yüzme.
Balık Anestezisi
Anestezi safhaları
• Sedation
• Handleable
• Deep Anaesthesia
• Anestezi sırasında laboratuvar kurallarına uyulmalıdır.
• Kullanılan anestetik maddeler temas etmemesi, bulaşmanın olmamasına dikkat edilmelidir.
Balık Anestezisi
• Anestezinin başlama saati, ayılma başlaması, tam ayılmanın belirlenmesi ve kayıt edilmesi gereklidir.
• Aneztezisi sırasında görülen normal olamayan her şey ayrıca kayıt edilmelidir.
Balık Anestezisi
• Anestezi sonunda III safhaya kadar bayılmış olan balıklar solungaç hareketlerini yeterince yapamaz solunumu durdurulmuş olan balık suyla gaz
alışverişi yapmadığı için hypoxia meydana gelir.
• Hypozia sonunda solunum asidosiz ve kandaki oksijen miktarının düşmesi ve karbondioksit
miktarının artış gözlenir.
• Pek çok durumda III safhada uzun süre kalan balıklar ölür.
Balık Anestezisi
Anestezinin yan etkisi
• MS-222 50-400mg/ml Taşikardi Azalmış kardiyovasküler cevaplar, Artmış solunum, Hipoglisemi, Hiperglisemi Artmış laktat, hematokrit ve katekolaminler ,Eritrosit şişmesi
• Benzokain 25-150mg/ml Taşikardi Azalmış kardiyovasküler cevaplar ,Artmış
solunum Hipoglisemi , Hiperglisemi Artmış laktat, hematokrit ve katekolaminler , Eritrosit şişmesi, Bastırılmış bağışıklık fonksiyonu
• Karanfil yağı 4-150 mg/ml solunumu ve kardiyovasküler cevapları azalttı ,Eugenol 20-200 mg/ml Katekolaminler ve hematokrit artışı,
• Metomidat 0.06-10 mg/ml ,İndirgenmiş adrenal steroid üretimi azalmış kortizole yol açar ,Azaltılmış solunum, dolaşım ve kan pH'sı ,Hipoksemi
• 2-Fenoksietanol 0.25-600mg/ml solunum oranını, kalp hızı, kan basıncını ve kan pH'sını düşme, Artmış adrenal hormonlar ,Hiperglisemi ,Azaltılmış bağışıklık
fonksiyonu
• Quinaldine 10-50mg/ml Taşikardi Azalan kalp hızı ve solunum fonksiyonu ,
• Kinaldin sülfat 5-100 Artmış kortizol ve serum immunglobulin, Hiperglisemi
Yüzmede değişim
ANESTEZYA İÇİN ALTIN KURALLAR
• Anestezi de acele etmemeye çalışmayın, özellikle daha önce uyuşturmadığınız bir türle çalışma yaparken daha sabırlı olun.
• Anestezi ayrıntılı ve düzgün planlayın
• Çalışma sırasında anestezi altındaki balıkların izlenmesi gerekir
• Anesteziyi olması gerekenden daha derine uygulamaktan, kaçınılması gerekir .
• Anestezi için daha fazla zaman ayırın ( bu her bir balık için fazlada zaman bırakın !)
• Sucul organizmayı bir işlem için sudan çıkarırsanız, üzerine ıslak bir havlu üzerine koyun .
• Anesteziden sonra ayıltma için temiz su akvaryumu hazır bulundurun.
• Çoğu zaman, balıkları akvaryuma hemen geri döndürmekten ziyada ayıltma işlemi için ayrı bir akvaryum kullanmak daha güvenli ve daha kolaydır.
İnsan için Potansiyel Tehlikeler
• Pek çok anaztesik madde yanlış kullanımda insan için zararlı olabilir.
• Örneğin kötü havalandırması olan bir laboratuvarda CO
2anaztesi kullanıcılar için ölümcül olabilir.
• Urethane gibi bazı toksik kimyasallarda sağlık problemlerine neden olabilir.
• Bunun dışın elektrofising sırasında kullanıcıların
elektrik akımına çarpılması için çok dikkatli olmaları
gereklidir.
TMS
TMS (MS-222), [3-aminobenzoic acidethyl ester methanesulfonate]
• Yaygın kullanılan çabuk ve derin anestezi yapan bir
kimyasaldır. TMS özellikle araştırmalar tercih edilmektedir.
Beyaz kristaller halinde olan bu kimyasal toz suda kolay erir.
20 derece sudaki çözünürlüğü 1.25 g/mL .
• Kullanımı
• TMS genel olarak kullanıcılar için güvenlidir, ancak göz ve mukus zarlar temas ettirilmemelidir .Stok solüsyonu tuzlu suda güneş ışında balıklar için toksik etki gösterebilir .Asidik bir çözeltidir gerekirse başka maddeler tamponlanarak
kullanılmalıdır.
TMS
TMS (MS-222), [3-aminobenzoic acidethyl ester methanesulfonate]
• Doz
• Kullanım dozu balık türüne, yoğunluğuna bağlı olduğu gibi su sıcaklığına ve sertliğine göre değişir.
• Uygulamada genellikle 25 ile o 100 mg/L konsantrasyonlar tercih edilmektedir.
• Uzun süre ve 50 mg/L konstrasyonlar ölüme yol açmamak için kullanılmamalıdır.
• Kullanım sırasında akvaryum sürekli havalandırılmalıdır.
Bayılma ve ayılma balık ağırlığa bağlı olarak değişir. Küçük balıklar büyüklerden daha fazla etkilenir .
• Alabalıklarda ötenazi amacıyla kullanılan ölümcül doz 400 - 500 mg/L’ dir
TMS
TMS (MS-222), [3-aminobenzoic acidethyl ester
methanesulfonate]
Benzokain
Benzokain [p-aminobenzoik asit etil ester]
• iki formu bulunur. Kristal tuz hali suda çözülür 0.4 g/L,
serbest formu ise etil alkol içinde 0.2 g/mL olacak şekilde çözülmelidir.
• Uygulama
• Genel olarak benzokain hidroklorit insan için zararsızdır. Bir çok ilaç, pomat, güneş kreminde kullanılır. Fakat, toz formu solunum yolu tahrişine neden olabilir.
• Doz
• Benzokain etkisi balık boyuna göre değişir. Küçük balıklar su sıcaklığına bağlı olarak daha düşük dozlarda etkilenir.
Kullanım dozu 25 ile 45 mg/L arasıdır.
Benzokain
Benzokain [p-aminobenzoik asit etil ester]
Lidokain
Lidokain [2-(dietilamino)-N-(2,6-dimetilfenil) acetimide],
• Serbest formu suda çözülmez ancak aseton ya da alkol içinde çözülebilir. hidroklorit tuzları suda çözülür.
• Doz:
• Lidokain sodyum bikarbonat ile birlikte sazan (Cyprinus carpio) Oreochromis/Tilapia mossambicave yayın (Ictalurus punctatus)
anestezisinde yaygın olarak kullanmaktadır. Sodyum bikarbonatın 1 g/L seviyesinde eklenmesi, lidokainin anestezik etkisi artırır.
bikarbonat olmadan kullanması için büyük miktarda lidokaine gerek vardır.
• Örneğin sazan üzerinde bikarbonat olmadan kullanımda Tilapia
%800 daha yüksek konsantarsyonda kullanılmalıdır Önemli Notlar
• • Lidokain aynı zamanda TM3Xylocaine olarak da bilinir
Ketamin hidroklorit
Ketamin hidroklorit [2-(0-klorofenil)-2-
(metil-amino) siklohekzanon ydrochloride]
• 20
oC de 200 g/L suda çözünebilen beyaz kristalimsi bir tozdur .
• Tıpta ve veterinerlikte geniş kullanım alanına sahip bir anesteziktir ayrıca araştırmacıların kullanımı
için de güvenlidir .
• Önemli Notlar:
• • Balık, bir derece zorluk gösterecek anestezinin ilk safhalarında çırpınabilir fakat ilaç solunum ritmini durdurmaz . İlacın aynı zamanda, devamlı bir su geçişinin sağlanamadığı uzun süreli anestezilerde kullanımı uygun ve yerinde olabilir.
• • Ketamin aynı zamanda TM6Ketaject, TM14Ketalar, Ketanest, TM6Ketaset, TM6Ketavet,Ketalean and
TM14Vetalar olarak bilinir
Ketamin hidroklorit
Ketamin hidroklorit [2-(0-klorofenil)-2-
(metil-amino) siklohekzanon ydrochloride]
Ketamin hidroklorit
Ketamin hidroklorit [2-(0-klorofenil)-2-
(metil-amino) siklohekzanon ydrochloride]
Anestetik ajan Doz seçimi
• MS-222 (tricaine metansulfonate) 75-125 mg / 1 (indüksiyon) ve 50-75 mg Nötr pH'ı korumak için stok solüsyonuna sodyum
bikarbonat eklenmelidir. Sadece FDA, balıklar için anestezi uygular (21 günlük atılım ).
• Karanfil yağı: 40-100 mg / l (balık türüne ve anestezi derinliğine bağlı olarak) Aktif bileşen öjenoldur. Karanfil yağı stok solüsyonu
(100 mg / ml)% 95 etanol ile hazırlanmıştır. Stok çözeltisi indüksiyon odasına 40-100 mg / l oranında ilave edilir.
• Benzokain hidroklorür :25-100 mg / l Nötr pH'ı muhafaza etmek için stok solüsyonuna sodyum bikarbonat ilave edilmesi gerekebilir.
• Etkili ve ölümcül dozlar arasında küçük güvenlik sınırı var.
Kimyasal olmayan Anestezi Elektroanestezi
• Elektro balıkçılık balık ergin ve yavruların teminde kullanılan bir yöntemdir
• Electroanesthesia özellikle balık markalaması kullanılmaktadır.
• Üç tip elektrik akımı alternatif akım (AC), doğru akım (DC), ve atımlı doğru akım AC arası DC balıkların
hareketsiz hale getirilmesinde kullanılmaktadır.
• Doğru akım anodotaxis (pozitif uca doğru harekete),
electronarcosis (sersemleşme) and electrotetany (tetanik kas kasılmasına) yol açarken alternatif akım yalnızca
electronarcosis ve tetany yol açar.
Elektroanestezi
Elektroanestezi
• Electroanesthesia amacı electronarcosis, ve kaslardaki tetany kaçınmaktır çünkü bunu sonunda omurga zarar görebilir.
• Balığın elektrik akımı olan yanıtı elektiriksel geçirgenliğe elektriksel alana ve şok süresine göre değişir.
• Conductivity, sıcaklık, balık boyu ve türüne electroanestezi etkileyen faktörlerdir.
• Düzenli olarak kullanıldığında balıkta uzun süreli zararlı etkileri olur bununla birlikte elektrofising balıkçılıkta iyileşme sürecinden sonra bazı balıklarda rahatsızlıklar ve saldırıya karşı hassasiyetin arttığına dair deliller vardır.
Elektroanestezi
• Kullanımı:
• Elektrik akımının suda kullanılması büyük dikkat gerektirir.
• Neoprene yada lastik eldiven kullanmadan kesinlikle suya temas edilmemelidir.
• Deneyimli kullanıcılar tarafında elektrofising uygulanmalıdır.
• Uygulama asla tek başına yapılmamalı, kaza durumunda cihaz kapatılmadan müdale yapılmamalıdır.
• Kaza karşı uygulayıcı dışında başka bir kişi sürekli olarak işlemi izlemidir.
Elektroanestezi
• Elektoanaztezide kimyasal anesteziye göre asıl
avantajı hızlı uyulabilmesi ve kısa ayılma süresidir.
• Uygulamadan hemen sonra balık serbest bırakılabilir.
• Buna karşın özel ekipman gerektirmesi potansiyel olarak balık ve kullanıcıya zarar verebilmesi
dezavantajlarıdır.
Elektroanestezi avantaj ve dezavantajları
Hipotermiya
• Hipotermiya soğuk su ya da buzla, balığın düşük sıcaklıkları maruz bırakmasıdır.
• Kullanımı:
• Kullanıcılar için tek tehlikesi soğutucu olarak kuru buz kullanıldığında ortaya çıkar.
• Bu durumda kullanıcılar kuru buzu dikkat
etmeleri gerekir. Kuru buz uygulanması sonunda hypercapnic (yüksek CO2) ve suda asidik
durumun artar.
• Uygulama
• Hipotermik anztezi su sıcaklığının 10 derece altında bulundurulan balıklarda oldukça etkilidir
• Genelikle, hipotermik anestezi farklı balıklarda 10 ile 25 C, dereceden yaklaşık 0 su+buz karışımı uygulanmasıyla gerçekleştirilir. Hipotermik aneztezi yavaş ve hafiftir.
• Sinir sisteminin iletimin durmasıyla hareketsizlik olarak ortaya .
• Bu tip anestezi örneğin transferler için oldukça uygun olurken cerrahi uygulamalar için yetersizdir.
• . Günümüzde yaygın ve uygun bir yöntem değildir. Kimyasal anestezinin olmadığı yada uygulanamadığı durumlarda bir alternatif olarak
değerlendirilir.
