Bölüm 14.
Öğretmenlik Meslek Etiği Genel
Değerlendirme
Doç. Dr. Arzu Taşdelen Karçkay
Geçen Hafta
Meslek Etiği Eğitimi
Okullarda Etik Eğitimi
Okullarda Karakter Eğitimi
Öğrencilerin Etik Eğitiminde Öğretmenin Rolü
Bu Hafta
Öğretmenlik Meslek Etiği Genel Değerlendirme
Öğretmenlik Meslek Etiği Örnek Olaylar
Hafta Hafta Hangi Konuları Ele Aldık
1. Hafta: Etik Kavramı
2.Hafta: Meslek Kavramı ve Bir Meslek Alanı Olarak Eğitim-Öğretim
3.Hafta: Meslek Etiği ve Etik Kodlar
4.Hafta: Davranışın Etik Açıdan Yargılanması
5.Hafta: Eğitimde Etik
6.Hafta: Öğretmenlik Meslek Etiği
7.Hafta: Eğitim Yöneticileri ve Etik
8.Hafta: Eğitim Müfettişleri ve Etik
9. Hafta: Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Etik
10. Hafta: Öğrencilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
11.Hafta: Okullarda Velilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
12. Hafta: Okulların Toplumsal Sorumluluğu
13. Hafta: Etik Eğitimi
Etik olgusunun günümüz dünyasında ilgi çeken bir konu olması bu olgunun sadece son dönemlerde tartışılan bir kavram olduğu anlamını taşımaz. Etik kavramının geçmişi aslında insanlık tarihi kadar eskilere uzanmaktadır.
Aristoteles, etiği kuramsal felsefeden ayırarak kendi başına bir felsefe alanı olarak ele alan ilk filozoftur.
Sözlük anlamı olarak etik; töre bilimi, ahlak bilimi, ahlaki, ahlakla ilgili olarak biçiminde tanımlanmaktadır.
Etik, ahlaki olanın özünü ve temellerini araştıran bilim, insan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı olarak tanımlanmaktadır.
Etik, bir etkinlik alanı olarak felsefenin bir dalı, bir ahlak felsefesi alanı; ahlaki olanın özünü ve temellerini araştıran bir felsefe etkinliğidir. İnsanın kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaki sorunlarını ele alıp inceler (Akarsu, 1998, 74).
1. Hafta: Etik
Etik sözcüğü, Yunanca “karakter”, “adet”, “usul”, veya “gelenek” anlamına gelen “ethos” sözcüğünden türetilmiştir. Latince “morality” kavramı ise
Türkçe’de “ahlak” olarak kullanılmaktadır. Etiğin ilgi alanı, insanın bütün davranış ve eylemlerinin temelinin araştırılmasıdır (Mengüşoğlu, 1965).
İyi, kötü, doğru ve yanlış gibi kavramları inceleyen, değerler ve standartlar sistemi olarak tanımlayabileceğimiz etiğin özünde doğru ve yanlış ölçütleri yatmaktadır. Söz konusu bu doğru ve yanlış ölçütler şüphesiz ki tüm
mesleklere ilişkin uygulamalarda gündeme gelmektedir.
Etik
Günümüzde etik kavramı, daha çok iş hayatı içerisinde ki davranış biçimlerini irdeleyen, düzenleyen bir disiplin
olarak görülmektedir.
Ahlak kavramı ise, kişilerin sosyal yaşam içerisindeki ilişkilerini düzenleyen bir disiplin olarak görülmektedir.
Etik, pratik felsefenin bir bölümü olarak insan eylemleri ve onların ürünlerini konu alır.
Etik
İnsanın eylemleri ile ilgili tüm etkenler de etiğin inceleme konusuna girer.
Bu etkenler;
eylemin gerçekleştirildiği koşullar,
eylemin yöneldiği amaç,
eylemin sonuçları,
eylemin doğruluğu ve yanlışlığı,
eylemin doğruluğunun temellendirilmesi gibi konuları kapsar.
Etikte Temel Sorular
Etiğin temel soruları da etiğin bu etkenleriyle ilgili olarak ortaya konulur. Bu temel sorular şunlardır:
Ahlaki eylemin bir ereği var mıdır?
İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür?
Ahlak yargısının niteliği nedir?
Kişi vicdanı karşısında evrensel ahlak yasası var mıdır?
Etikte Temel Sorular
ETİK: doğru ve yanlış davranış teorisidir.
Ahlak ise onun pratiğidir.
İlkeler söz konusu olduğunda etik kavramı kullanılırken,
Davranış söz konusu olduğunda ahlak kavramı kullanılır.
Etik bir kişinin belli bir durumda ifade etmek istediği değerler iken ahlak ise bunu hayata geçirme tarzıdır
Özetle,
2. Hafta: Meslek Kavramı ve Bir Meslek Alanı Olarak Eğitim-Öğretim
Bir meslek sahibi olmak, sağlıklı bir gelişime sahip bütün bireyler için çok önemlidir. Meslek kişinin kimliğinin en önemli
kaynaklarından biri olarak, toplumda saygı görmesine,
başkaları ile ilişki kurmasına, toplumda bir yer edinmesine ve işe yaradığı duygusunu yaşamasına olanak veren bir etkinlik
alanıdır (Kuzgun, 2000).
Meslek (Occupation): Bir kimsenin hayatını kazanmak için
yaptığı, diğer insanlara yararlı bir hizmet ya da ürün sağlamaya
yönelik olan, kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle
kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlikler bütünüdür.
Mesleği Meslek Yapan Özellikler
1. Meslek toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimi karşılar.
2. Meslek kişinin kendi doyumu yanında bir başkasının yararı için de yapılan bir uğraştır.
3. Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalıdır.
4. Meslekler araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olurlar.
5. Meslekler maddi kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır. Meslek üyeleri yaşamlarını mesleklerinden elde ettikleri yasal gelir ile sürdürürler.
6. Mesleklerin toplumca kabul edilmiş etik değerleri ve ilkeleri vardır.
3.Hafta:Meslek Etiği ve Etik Kodlar
Meslek Etiği kodlarının genel olarak üç temel işlevi yerine getirmesi beklenir.
1.Mesleğin ideallerinin toplum ve meslek çalışanları arasında paylaşılmasını sağlar.
2.Meslekteki etik davranışlara genel bir rehberlik yapar ,
3.Beklenen standartların altındaki davranışların disipline edilmesi için gereken , kabul edilebilir davranış
standartlarının geliştirilmesini sağlar.
3.Hafta:Meslek Etiği ve Etik Kodlar
Meslek Etiği ilkelerin geliştirilmesi aşağıdaki yararları sağlayabilir
1.Meslektaş baskısı sağlayarak bireyleri etik davranış göstermeye motive eder
2.Bireylerin kişilikleri yerine doğru ya da yanlış eylemler konusunda daha tutarlı ve kararlı rehberlik sağlar
3.Belirsiz durumlarda nasıl davranılacağı konusunda rehberlik eder.
4.Yönetici ya da patronların otokratik gücünü kontrol eder
5.Örgütlerin toplumsal sorumluluklarını tanımlar
6.Örgütün ya da mesleğin çıkarlarına hizmet eder
3.Hafta:Meslek Etiği ve Etik Kodlar
Mesleki Etik İlkeler
1. Doğruluk
2. Yasallık
3. Yeterlik
4. Güvenirlik
5. Mesleğe Bağlılık
4.Hafta: Davranışın Etik Açıdan Yargılanması
Bir davranışın etik açıdan yargılanması için şu sorulara da yanıt vermelidir:
1.Bu doğru mu ? 2. Bu adil mi?
3. Eğer gazetede yayınlansaydı ne hissederdin ? 4. Eğer birisi zarar görecekse bu kim ?
5. Aileniz, çocuğunuz ya da akrabalarınıza bunu söyler miydiniz ? 6. Herkes senin gibi davransaydı ne olurdu?
7. Bir soruşturma açılsa kendini savunabilir misin?
8.Başkaları seni görseydi bu şekilde davranabilir miydin?
9. Kararının sonuçlarına katlanabilecek misin?
10. Olay nasıl kokuyor ?
4.Hafta: Davranışın Etik Açıdan Yargılanması
Etik dışı davranışların hoş görülmesi için davranışın karar verilmesin bazı basamaklara dikkat çekilmesi gereklidir. İlk olarak ;
• problemi tanımla
• problemle ilgili bilgi topla
• bakış açısını ortaya koy
• çözüm seçenekleri geliştir
• sonuçları analiz et
• karar ver ve uygula
• sonucu değerlendir
Doğru şeyi yapmak için yanlış zaman yoktur. H.
Jackson Brown Jr
5.Hafta: Eğitimde Etik
Eğitimde Etiğin Önemi
Her tür eğitim etkinliğinde temel olarak dört boyut üzerinde durulması
gerekmektedir. Bu boyutlar, “amaç”, “kapsam”, “yöntem” ve “değerlendirme” dir.
Bu boyutlar aynı zamanda eğitim programlarının geliştirilmesinde sorulan dört sorunun da yanıtını oluşturmaktadır. Niçin? sorusunun yanıtını amaç boyutu
oluşturur. Ne? sorusunun yanıtı ise kapsam boyutunda verilir. Nasıl? sorusu yöntem boyutunda yanıtlanır. Ne oldu? sorusu ise değerlendirme boyutunda elde edilen bilgilerle yanıtlanabilir.
Eğitimin makro ve mikro düzeylerdeki uygulamaları ele alındığında bir ulusun
yurttaşlarını eğitme sorumluluğunu üstlenen eğitim sistemleri, okullar ve eğitimciler bu dört boyutla ilgili eylem ve işlemlerinde aynı zamanda ciddi etik
değerlendirmeler de yapmak durumundadırlar. Bunun dışında eğitim çok önemli bir politika oluşturmada kaynak ayırma alanı olması nedeniyle de önemli bir etik
tartışma alanı olarak görülebilir.
6.Hafta: Öğretmenlik Meslek Etiği
Toplumun bireylerine neyin ne kadar öğretileceği konusunda
karar verilmesi ve bu kararların toplumun ve bireylerin yararlarına uygun olmasının sağlanması da etik bir tartışma konusudur.
Bir ders programı planlanırken;
a)
Hangi bilgi daha önemlidir ya da değerlidir?
b)
Öğrenciye hangi bilgi öğretilmelidir?
c)
Toplum ve birey için en yararlı bilgiler hangileridir?
Bu aşamada sorulması gereken en önemli soru Ya
öğretilmeyenler? sorusudur.
Eğitim Mesleğine İlişkin Etik İlkeler
Mesleki Yeterlilik
Sağlıklı ve Güvenli Eğitim Ortamı Sağlama Mesai ve Ders Saatlerine Uyma
Hediye Alma
Kişisel Menfaat Sağlama Özel Ders Verme
Bağış ve Yardım Talebinde Bulunma
Öğrencilerin huzurunda ve değişik ortamlarda meslektaşları aleyhine söz söylemez, olumsuz söz ve davranışlardan kaçınır.
Meslektaşlarına, öğrencilerle ilgili meslektaşları arasında ırk, dil, din, cinsiyet, siyasi görüş ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz.
Güven sarsıcı veya önyargılı yaklaşmalara neden olacak şekilde telkin ve yönlendirmede bulunmaz.
Meslektaşları ile ilgili edindiği bilgilerde gizliliğe riayet eder.
Meslektaşları ile öğrencilerin kaliteli bir eğitim-öğretim alması için işbirliği yapar, bu süreçte karşılaştığı sorunları okul yönetimi ile paylaşır.
Eğitimcilerle İlişkilerde Etik İlkeler
Veliler İle İlişkilerde Etik İlkeler
Öğrencilerin sosyal, fiziksel, duygusal, kültürel, ahlaki, manevi ve düşünsel açıdan gelişimlerini sağlamak, beceri ve yeteneklerini ortaya çıkarmak için velilerle iyi iletişim kurar.
Çocuklarıyla gerektiği gibi ilgilenmeleri konusunda velileri yönlendirir.
Veliler arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş ve aile
statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz.
Okul Yönetimi ve Toplum İle İlişkilerde Etik İlkeler
Öğrencilerin kaliteli bir eğitim-öğretim hizmeti almasını sağlamak için okul yönetimi ile işbirliği yapar, bu süreçte karşılaştığı sorunları yetkili birime bildirir.
Kurum kaynaklarını etkili, verimli ve tutumlu kullanır.
Topluma karşı pozitif ve aktif rol sergiler, sorumluluklarını yerine
getirerek örnek olur.
7.Hafta: Eğitim Yöneticileri ve Etik
Eğitim yöneticiliği, eğitim alanındaki öğretmenlik, psikolojik danışmanlık, denetçilik gibi meslek alanlarına benzer şekilde özel uzmanlık bilgi ve
becerilerini gerektirmektedir. Eğitim yöneticiliği kendi içinde de alt alanlara ayrılmaktadır. Bu alanların başında okul müdürlüğü, il veya ilçe eğitim
müdürlüğü ya da diğer alanlar gelmektedir.
Okul müdürlüğü bir meslek midir? Bazı görüşler okul yöneticiliğini bir meslek olarak kabul etmezler. Buna gerekçe olarak da okul müdürlerinin ücret ve
çalışma koşullarını belirleme yetkilerinin olmamasını gösterirler. Ancak bu durum, okul müdürlüğünün meslek olmadığını gerekçelendirmekte yeterli değildir.
7.Hafta: Eğitim Yöneticileri ve Etik
Okul yöneticisinin eylemleri, demokratik bir toplumun değerleri ile bütünleşmeli ve evrensel etik ilkeler tarafından yönlendirilmelidir. Etik ilkeler, toplumun bütün
üyelerine saygılı olmayı, farklı kültürlere ve düşüncelere karşı hoşgörüyü, kişilerin eşitliğinin kabul edilmesini ve kaynakların adil olarak dağıtılmasını içerir:
a) Bütün toplum üyelerine saygı: Okul yöneticisi, bütün bireylerin ve okulda
bulunan tüm üyelerin aynı değerde olduğunu kabul etmeli ve okul toplumunun tüm bireylerine saygılı davranmalıdır.
b) Farklı kültür ve düşüncelere hoşgörü: Bu günün okul yöneticileri, çoğulcu demokratik toplumun özgür bireylerinden oluşan bir okulu yönetmekle
yükümlüdürler. Okullar, farklı kültür ve düşünce sistemlerini benimseyen, farklı sosyo-ekonomik düzeylerde bireylerden oluşmaktadır. Bu farklı gruplar, eğitimin nasıl olması gerektiği, eğitimin içeriğinin nasıl olması gerektiği ve eğitimin ne gibi sonuçlar doğurması gerektiği konusunda farklı beklenti ve düşüncelere sahiptirler.
Okul yöneticisi, bu farklılıklara karşı hoşgörülü olmak, çok boyutlu yaklaşım ve tutumlara sahip olmakla yükümlüdür.
7.Hafta: Eğitim Yöneticileri ve Etik
c) Bireylerin eşitliği: Bütün bireyler okulda sunulan eğitim olanaklarından eşit olarak yararlanma, başarılı olmak için eşit fırsatlardan eşit olarak yararlanmak, eşit davranış
görme hakkına sahiptirler.
d) Kaynakların eşit dağıtımı: Okul yöneticisi, okulun
kaynaklarını öğretmenler arasında adil olarak dağıtmalı ve öğrenciler için en üst düzeyde yarar sağlayacak
şekilde kullanmalıdır. Okul yöneticisi, okul kaynaklarının
kullanımında en adil ve en etkili yolları kararlaştırmakla
yükümlüdür.
8.Hafta: Eğitim Müfettişleri ve Etik
Wiles ve Bondi (1996) ise, okulların yakın zamanda hem içeriden hem de dışarından büyük değişiklikler yaşayacaklarını öne sürerek, denetçilerin rollerini yeni ölçütler doğrultusunda yeniden tanımlamak zorunda kalacaklarını belirtmişler ve eğitim denetçileri için aşağıdaki sekiz yeterlik alanını listelemişlerdir:
Denetçi insanları geliştirir.
Denetçi program geliştirir.
Denetçi öğretim uzmanıdır.
Denetçi insan ilişkileri çalışanıdır.
Denetçi yöneticidir.
Denetçi personel geliştiricidir.
Denetici değişim yöneticisidir.
Denetçi değerlendiricidir.
8.Hafta: Eğitim Müfettişleri ve Etik
Eğitim denetiminde eğilim, artık klasik anlayışta olduğu gibi, mevcut durumu belli ölçütler temelinde değerlendirmek ve buna göre bazı önlemler almaktan öte, sürekli olarak iyileştirme ve geliştirmeyi temel alan ‘geliştirici denetim’ anlayışına doğru kaymaktadır. Böyle bir
anlayışta denetimin başarılı olması, denetçinin çok yönlü olarak kendisini yetiştirebilmesi ve iyi insan ilişkileri bilgi ve becerisine sahip olmasına bağlıdır.
Eğitim sürecinde yol göstericilik ve geliştiricilik gibi önemli rol oynayan denetçi, çeşitli gruplardan ve çok çeşitli gereksinimleri, ilgileri ve
beklentileri olan bireylerden oluşan toplumsal bir ortamda
çalışmaktadır. Denetçinin görevi, çeşitli güçleri, bireylerin ve grupların eylemlerini, olanakları ölçüsünde ortak bir hedef doğrultusunda
bütünleştirmektedir.
9. Hafta: Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Etik
Psikolojik danışma hizmetlerinin sağlıklı ir şekilde yürütülmesi için etik ilkelere dayandırılması bir gerekliliktir. Etik ilkeler psikolojik danışman ile danışan
arasında kurulan terapotik ilişkinin çerçevesinin belirlenmesine dolayısıyla sağlıkla bir şekilde yürütülmesine yardım eder (Corey, 2008).
Psikolojik danışma sürecinin sağlıklı bir şekilde yürümesi için ilgili mesleki kuruluşlar tarafından oluşturulan ve benimsenen etik ilkelere ve kurallara uymak her psikolojik danışa hizmeti sunan profesyonelin en temel
görevlerinden birisidir.
Temel Etik İlkeler
9. Hafta: Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Etik
Yetkinlik (Yeterlik): Psikolojik danışmanlar hizmetlerini en üst yeterlikte yürütmeyi hedeflerler. Uzmanlık alanları dışına çıkmazlar. Yalnızca eğitim ve formasyonlarına uygun hizmetleri yürütürler. Yeterlikleri aşan bir durumla karşılaştıklarında mevcut bilimsel ve mesleki kaynaklardan yardım talebinde bulunurlar.
Dürüstlük: Psikolojik danışmanlar bireysel ilişkilerinde, mesleki ilişkilerinde ve özellikle psikolojik danışma ilişkisinde dürüstlüğü en temel ilkelerden birisi olarak kabul eder ve hayata geçirirler. Psikolojik danışmanlar kendilerini tanıtırlarken, eğitimleri, mesleki nitelikleri ve araştırmaları hakkında doğru olan beyanlarda bulunurlar.
Duyarlı ve Saygılı Olmak: Psikolojik danışmanlar her bireyin insan olarak temel
haklarına ve varlığına saygı duyar ve hoşgörüyle yaklaşırlar. Danışanlarının en uygun yardımı almaları ve zarar görmemeleri için titizlikle yaklaşırlar. Danışanların en üst
düzeyde gelişim için uygun hizmeti alma haklarına saygı duyarlar ve bunun için çaba gösterirler.
9. Hafta: Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Etik
Bireysel ve Kültürel Faktörlere Duyarlılık: Psikolojik danışmanlar danışanlarının farklı kültürel yapılarını anlamak için üst düzeyde çaba göstermeye isteklidirler. Danışanlar psikolojik danışmandan farklı bir kültüre, ideolojiye, yaşam felsefesine ve inanca
sahip olabilirler. Psikolojik danışmanlar kendilerine başvuran herkesi olduğu gibi kabul edip bu farklı kültürel özelliklere saygı duyarlar.
Toplumsal Sorumluluk: psikolojik danışmanların birincil görevi insanın gelişimine
yöneliktir. Öte yandan insan toplumsal bir varlıktır ve birey kendisini toplum içinde var eder. Psikolojik danışman danışanın giderek karmaşıklaşan toplumsal örüntüler
içinde kendisini gerçekleştirmesi için çalışır.
Mesleki ve Bilimsel Sorumluluk: Psikolojik danışmanlar görevlerini ve rollerini en üst
düzeyde kavramalı ve bunlara uyma konusunda üst düzeyde çaba sarf etmelidirler.
Danışanlarına en uygun yardımı sunmak için profesyonel ve bilimsel gelişimlerine özen gösterirler.
10. Hafta: Öğrencilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
Milli Eğitim Bakanlı Öğrenci Haklarını;
-Düşüncelerini özgürce ifade etme
-Güvenli ve sağlıklı bir okul ve sınıf ortamında bulunma
-Bireysel farklılıklarına saygı gösterilmesi
-Kendisine ait değerlendirme sonuçlarını zamanında öğrenme ve sonuçlar üzerindeki fikirlerini ilgililerle tartışabilme
-Kendisine ait özel bilgilerin gizliliğinin sağlanması
-Okulun işleyişi, kuralları, alınan kararlar hakkında bilgilendirilme
-Okul kurallarının uygulanmasında tüm öğrencilere eşit davranılması
-Kendini ve diğer öğrencileri tanıma, kariyer planlama, karar verme ve ihtiyaç duyduğu benzer konularda danışmanlık alma
-Akademik ve kişisel gelişimini destekleyecek ders dışı etkinliklere katılma
-Okul yönetiminde temsil etme ve edilme Olarak özetlemektedir.
Öğrencilerin Okuldaki Sorumlulukları
Öğrencilerin hakları kadar sorumlulukları da vardır. Okulda ki bu sorumluluklarını iyi
özümseyebilen bir öğrenciden gelecek yaşamından iyi bir yurttaş olma ve kamusal alanda nasıl davranması gerektiği konusunda da belli bir bilince ulaşması olanaklı olacaktır.
Aşağıda öğrencilerin okuldaki sorumluluklarına ilişkin örnekler verilmiştir:
1. Eğitim almak üzere okula gitmek
2. Yasal ya da sağlıkla ilgili bir mazeret olmadıkça her gün okula devam etmek.
3. Bütün derslere zamanında girmek
4. Sınıfa gerekli materyal ile gelmek
5. Bütün ders, ev ödevi ve toplantı tarihlerine uygun davranmak
6. Okul kurallarına ve çalışmalara uymak
7. Okul görevlileri ile iş birliği
8. Kişi ve kişilere ait eşyalara saygı göstermek
9. Kamu mallarına saygı göstermek
10. Okuldan gönderilen mesajları ailesine ulaştırmak
11.Hafta: Okullarda Velilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
Velinin sorumlulukları- (Öğrenci-Veli-Okul Sözleşmesi)
1.Çocuğu her gün okula zamanında ve öğrenmeye hazır gönderir.
2.Çocuğu her gün okulun kılık-kıyafet kurallarına uygun bir şekilde gönderir.
3.Okulun öğrenciler için düzenleyeceği ders dışı etkinliklerden en az iki tanesinde görev alır.
4. Okulun duyuru ve yayınlarını takip eder.
5.Bilgi edinmek ve toplamak amacıyla gönderilen her tür anket ve formu doldurup zamanında geri gönderir.
6.Okul Gelişim Yönetim Ekibi ve Okul Aile Birliği seçimlerine ve
toplantılarına katılır.
11.Hafta: Okullarda Velilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
7. İhtiyaç duyduğunda öğrencinin ödevlerine katkı sağlar ancak;
kendi yapması gereken ödevleri yapmaz.
8.Okulun düzenleyeceği aile eğitim seminerlerine katılır.
9.Okul yönetiminin okul-aile ilişkilerini geliştirmek amacıyla yapacakları ev ziyaretlerini kabul eder.
10. Çocuğun ruhsal ve fiziksel durumundaki değişmeler hakkında okulu zamanında bilgilendirir.
11.Çocuğun, disiplin kurallarına uyması için gerekli önlemleri alır.
12.Okul kütüphanesine en az iki kitap ya da kaynakla katkıda bulunur.
13.Çocuğunun ayda bir kez toplumsal hizmet kurumlarında gönüllü
olarak çalışmasını destekler (Yaşlılar ya da görme engeliler için kitap
okumak gibi).
Veli Hakları
Çocuğunun eğitimiyle ilgili tüm konularda bilgilendirilmek.
Adil ve saygılı davranışlarla karşılanmak.
Çocuğuma okul ortamında nitelikli kaynaklar, eğitim ve fırsatlar sunulacağını bilmek.
Düzenli aralıklarla okulun işleyişi hakkında bilgilendirilmek.
Okul Aile Birliği aracılığı ile okul yönetimine yardımcı olmak ve böylelikle katkıda bulunmak.
Çocuğumun okuldaki gelişim süreciyle ilgili olarak düzenli aralıklarla bilgilendirilmek.
11.Hafta: Okullarda Velilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
12. Hafta: Okulların Toplumsal Sorumluluğu
Kurumların toplumsal sorumluluk kapsamında destek verdikleri temel etkinlikler:
1. Toplumsal yardım: Yeniliklerin uygulanması, konut yardımı ve eğitim çalışmalarının desteklenmesi
2.Dezavantajlı kesimlerin desteklenmesi: Özel gereksinimli bireylerin istihdamınının sağlanması, ayırımcı politikalardan kaçınma.
3. İşgören İlişkileri: Sendika ilişkileri, çalışanlarla kazancın paylaşılması, çalışanların yönetime katılmasının sağlanması, emeklilikte sağlanacak yararların arttırılması.
4. Çevre koruma: Çevresel kirlenmenin önlenmesi, atıkların yeniden dönüşümünün sağlanması, alternatif yakıtların kullanılması.
5. Ürün kalitesi: Ürünün kalitesinin en üst düzeyde tutulması, müşteri haklarına saygı ve ekonomik olarak dezavantajlı olanların korunması.
Bu anlamda okullar da toplumun yararı için hizmet vermesi beklenen kurumlar arasındadır.
12. Hafta: Okulların Toplumsal Sorumluluğu
Toplumsal Sorumluluğun Etik Boyutu:
1. Bütün yurttaşlara eşit, sorumlu ve saygılı hizmet sunmak,
2.Şeffaf ve kolaylıkla ulaşılabilir bir yönetim sağlamak.
3. Yalnızca görevimizin yasal karşılığı olan ücreti kabul etmek, hizmet
sunduğumuz bireylerin hediye veya bahşiş gibi her türlü önerilerini saygılı biçimde reddetmek.
4. Okulumuzdaki etik dışı çıkar ilişkilerini açıklamak ve ilgililere bildirmek.
5. Okul yönetimince kabul edilmiş tüm yasa ve düzenlemelere uymak ve bunları herkese tarafsız olarak uygulamak.
6.Kayırma, taraflı davranma, korumacılık gibi uygunsuz her türlü etki ve baskıları reddetmek.
7.Zaman, ekipman ve materyali de içeren okul kaynaklarını ve parasını etkili biçimde kullanmak.
Eğitimin Toplumsal İşlevi
Çağdaş toplumlarda eğitim, yalnız bireylerin yükümlülüğü değil, aynı zamanda toplumun da görevidir.
Eğitimin amaçlarını şöyle özetlemek olanağı bulunmaktadır.
1. Eğitim, bireylere bilgi, beceri ve davranış kazandırarak meslek sahibi olmalarını sağlar.
2. Eğitim, bireylere demokratik, laik değerleri ve toplumsal yaşamda üstlenecekleri görevleri öğretir.
3. Bireylere, akılcı düşünme alışkanlığı kazandırarak yeniliklere açık, hoşgörülü bir düşünce ve davranış yapısı yerleştirmeye çalışır.
4. Bilimi, sanatı ve teknolojiyi geliştirir.
5. İşgücü için gerekli potansiyeli sağlar.
6. Yeni teknik buluşların çabuk ve kolay uygulanmasını sağlar.
Eğitimin Toplumsal İşlevi
7. Ülke içinde ve uluslararası alanda girişimci işgücü potansiyeli geliştirir.
8. Teknik, ekonomik ve politik kararları verme durumunda olanlara gerekli bilgi ve beceri kazandırarak yanlış kararlar verilmemesini sağlar.
Bu amaçlar, eğitimin ekonomik, toplumsal, siyasal ve yönetimsel gelişmede ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Bu
bağlamda, eğitim düzeyinin çok yüksek olduğu toplumlarda, kişi başına düşen gelir ve gelişmişlik düzeyi de o derece yüksek
olmaktadır.
13. Hafta: Etik Eğitimi
Çalışanlar, örgütsel değerleri uygulamaya çevirebilecekleri araçlara ve yöntemlere
gereksinim duyarlar. Eğitim bu konuda çalışanlara yardımcı olur. Ancak çalışanlar içeriğini yeterince bilmezlerse «etik eğitimi» programları onları rahatsız edebilir.
Etkili biçimde gerçekleştirildiğinde etik eğitimi üç amacın gerçekleştirilmesini sağlar:
1. Etik eğitimi insanların kararlarında etik bir boyut olduğunu kavramalarına yardım eder.
2. Etik eğitimi bireylerin kişisel, örgütsel ve başkalarına ait değerleri anlamalarını sağlar.
3. Etik eğitimi, değerlerin iş yaşamındaki farklı seçenekler üzerindeki etkilerini tartmalarına yardım eder.
Etik eğitimi, işgücünün her düzeyi için, onlara karşılaşabilecekleri etik ikilemlerini çözümlemede yardımcı olmak üzere, herkesin aynı noktadan başlayacağını ya da herkese aynı ilkelerin
anlayışın uygulanmasını güvenceye almak için gereklidir. Etik eğitimi, etik ilkelerini içeren listelerin çoğaltılarak işyerlerinin duvarlarına asılmasından, davranış standartlarını gösteren broşürlerin dağıtılmasına kadar geniş bir çerçevede düşünülüp, uygulanabilir.
Öğrencilerin Etik Eğitiminde Öğretmenin Rolü
Öğretmen eğitiminde etik ikilemler ve karmaşalar hakkında kendi rollerini
doğru bir biçimde tanımlamaları büyük önem taşımaktadır. Diğer yandan sınıf içinde öğrencilerin etik açıdan gelişmeleri üzerine öğretmen davranışlarının doğrudan ve dolaylı biçimde kaçınılmaz bir etkisi bulunmaktadır.
Karakter eğitimi programlarında çok büyük bir rol oynadığı öne sürülmekte ve öğretmenlerin karakter eğitiminde üstlenmeleri gereken roller aşağıda
sınıflandırılmaktadır:
1.Öğrencilerin ders/konu ile tartıştırılması,
2. Tartışılan konu ile ilgili olarak hiçbir öğrenciye yanlılık içeren davranışlar gösterilmemesi,
3.Gruptaki bütün öğrencilerin tartışmalara katılması,
4.Gruptaki bir kişinin tartışmalarda baskın olmasının önlenmesi,
5.Grup üyelerinin, başkalarının bakış açılarını keşfetmeleri için sorular sorulması, 6.Tartışmanın sonucunda grup üyeleri tarafından getirilen farklı bakış açılarının gözden geçirilmesi,
Öğrencilerin Etik Eğitiminde Öğretmenin Rolü
7. Öğrencilere, bilinçli ve sorumlu seçimler yapmasının yararlarını açıkça anlamalarının sağlanması konusunda yardım edilmesi,
8.Öğrencilerin, antisosyal davranışlar yerine, farklı sorun çözme tekniklerini öğrenmeleri için teşvik edilmesi.
Ahlak ve etik konusunda gençlere rehberlik edebilmeleri için öğretmenlerin öğrencileri üzerindeki karar ve eylemlerinin önemini takdir etmeli ve etik bir meslek elamanı olarak
kendisinin karışık rollerini iyi anlamalıdır. Ahlak eğitimi geleceğin öğretmenlerinin hazırlanmasında çocuk ve ergenlerin eğitimi kadar önemlidir.
Öğretmenler birer ahlaki rol model olarak değerleri iki biçimde öğrencilerine aktarırlar:
1. Formal olarak meziyetlerin öğretilmesi ya da öğüt verme biçiminde (sınavlarda kopya çekilmeyeceği, sınıf arkadaşlarına zarar vermemesi gerektiği vb.)
2. Sınıf içerisinde etik bir örnek kişi olarak öğrencilerin sınıf içindeki davranışlarını ahlak eğitimi açısından gözden geçirmeyi bir yaşam biçimi olarak görmesidir. Öğretmenler
alçakgönüllülük, cesaret, tarafsızlık, empati, açık fikirlilik adalet ve hayal gücü gibi niteliklere sahiplerse sınıftaki etik eğitimi daha anlamlı bir biçimde başarabilmektedir.
Öğretmenlik Meslek Etiği Örnek Olaylar
Örnek olay yöntemi, gerçek yaşam deneyimleri ile öğrencileri yüz yüze getirerek öğretim ortamında kuram ve uygulama arasındaki boşluğun doldurulmasına yardımcı olan bir yöntemdir. Bu yöntemin en önemli avantajlarından biri,
öğrencilerin gerçek problemleri uzman öğretmen perspektifinden ele almaları ve çözmeleri için imkân sunması ve bu çözüm aşamasında karar verirken
başkalarının da görüşlerini alma ve verdikleri kararları güvenli bir ortamda değerlendirme şanslarının olmasıdır.
Öğrencilik yaşamınız boyunca yaşadığınız anıların içinde öğretmenlik meslek etiği ile öğrenci hak ve sorumlulukları kapsamında değerlendirilebilecek okul anılarınız olmuştur. Bu kapsamda bu anıları nasıl değerlendirebilir siniz? Aşağıda «özel ders»
başlıklı bir örnek olaya yer verilmiştir:
«Birkaç öğrenci velisi Ahmet öğretmene hafta sonlarında çocuklarına destekleme kursu vermesini teklif ederler. Ahmet öğretmen ise böyle bir kurs düzenlemeye taraftar olmamasını nedenleri ile açıklar.
Öğretmenlik Meslek Etiği Örnek Olaylar
Ahmet öğretmenin görev yaptığı okulda bir diğer matematik öğretmeni özel ders vermekte ve ders verdiği öğrencilere ayrıcalıklı davranmaktadır. Böylece bu
öğrenciler sınavlarda yüksek notlar almaktadır. Bu durum diğer öğrenciler ve velileri rahatsız etmekte ve öğrencilere eşit davranılmadığını göstermektedir.
Ahmet öğretmen de bu durumdan rahatsız olmakta, meslektaşının bu durumu düzeltmesini beklemekte ve tepki göstermektedir. Bu durum Ahmet öğretmenin meslek ilkelerine aykırı düşmektedir»
Siz ne dersiniz? Bu örnek olayı öğretmenlik meslek etiği ile öğrenci hak ve sorumlulukları kapsamında nasıl değerlendirir siniz?
Ödev: Öğretmenlik meslek etiği ilkeleri nelerdir? Öğrencilik yaşamınız boyunca yaşadığınız anılardan birini seçerek bu anıyı örnek olay olarak yazınız, öğretmenlik meslek etiği ile öğrenci hak ve sorumlulukları kapsamında değerlendiriniz.
Sona Yaklaştık
Teşekkürler
Kaynakça
Aydın (2018). Eğitimde ve Öğretimde Etik, Pegem A yayıncılık, Ankara.
