FABAD Farın. Bil.
Der. '·
10, 243. 253, 1985
FABAD J. Pharm.. Sci •
. ıo, 243. 253, 1985
Teratojenik ... Etkinin
Belirlenmesindeki Test Yöntemleri
Seıria. BURG!\Z(*) Ali Esat·KARAKA YA(')
Özet : İnsanların · Jıergün. artan miktarlarda
teratqJenüC:
pot.anSi;Yeıi bili~~eyen .ilaçl~. endÜ.stri yan ürünleri ve çevre kirieticilerine .maruz"kalmas~. -b~. ,biI~şikl~rin . '• -teratoj~~ik ,_ etkilerinin. . ai'aştırıiması _ger~ğiı~i ortaya çıkar~aktadır .. Bu. derlemede, teratojenik etkinin Qelirlenme·
sindakullanılan,.in vivo, ve iiı vitro yöntemler ·gözden ,geçitilnıiş ve
$'çerlilikleri taı;tışılımştır .
-~:, .. TEST SYSTEMS IN THE DETERMINATION OF
TERATOGENIC EFFECT
Summary.: Exposure of ·humaiıs to increasing nllmbef, of d·rugs, -in·
dustrial by·prOdticts and :envir.Onmental- pollutants with unknown pO·
tential teiatogenic effects compelled the need of testing teratogenic effects of theSe cheriıicals. -In: this review, -in vivo and in vitrO techrii- ques used in the deterIDi:tıation of teratogenic-. effe·cts have"-been r'3-
viewed alld-its validities;were 'discussed.·
,_ -- , - : ' . -
l(ey ~ords: In Vi_vo TCratog'enicity tests. In Vitro Teratogenicity--test~, s Validlı; of . terai~~enicity . tes\s. · ·· · . · · ·
(*) G.Ü. Eczacılık Fakliltesi .F. Toksikoloji Anabllim 'Dalı Etiler- Ankara.
GİRİŞ
İlaç ve diğer kimyasal bileşik·
lerin gebe kadınlar tarafından alındığından plasentadan fötal do,
laşıma - geçerek fötusta deformas~
yonlara neden olmaları teratoje-
iıezis olarak adlandırılır(!).
Teratojeneziste iki biyolojik sis- tem vardır;
1 - Anneye ait organizma, 2 - Embriyo,
Embriyo, biyolojik olarak hüc·
re bölünmeleri, hücre göçleri ve hücre farklılaşmaları şeklinde de·
vamlı değişikliğe µğrayan dinamik bir sistemdir.
Memeli
embriyosu-nun gelişimi sürekli olarak genetik ve.çevresel faktörlerin -kontrolü-- al-
tınd_adır. Bundan dolayı, embriY.o- nun zararlı faktörlere hassasiyeti
erişkinlere göre daha fazla v·e komplekstir(2). İnsanlar hergün at' tan miktarlafda te~atojenik _ pot2.n- siyeli bilinmeyen ilaçlar, endüstri Yan ürünleri ve çevre kirleticileri- ne maruz kalmaktadırlar. Halen
pazarlaması yapılriüş çeşi~li amaç- larla kullanılan 63.000 kadar farklı kimyasal bileşik mevcuttur. Bu sa-
yının yaklaşık 4000'ini ilaç aktif
madd~leri, 200C'ini ilaç_ yardımcı
maddeleri, ISOO'ünü pestisit al<;tif maddeler'.i, 2500.- kadarını ise. besin
katkı maddeleri oluşturmaktadır._
Öte yandan her yıl en az 1000 ka- dar yeni bileşik te bu sayıya ka·
tılmaktadır(3.) Çeşitli etkileşmeler
ile çevrede kirlilik olarak. oluşan
kimyasal bileşiklerin varlığı da dü-
şünüldüğünde, insanın ve dolayısıy
la insan embriyosunun temasta bu-
lunabileceği kimyasal bileşik . sayF
sı daha da artmaktadır. Dolayısıyla
fötusun istenmeden maruz kalabile-
ceği bileşiklerin teratojenik potan- siyelinin belirlenmesi için geçerlili-
ği kabul edilmiş test sistemlerine gerek vardır. Bu derlemede, terato·
jenik etkinin belirlenmesinde kul-
lanılan in vivo ve in vitro testler
tanıtılmış ve so~uçlrirı etkl,leyen önemli parametreler gözden geçirile- rek testlerin. teratojenik etkinin be-·
"lirleririıes1nd6ki güVı!nirliliği tnrtı:
şılmıştır. Yeni bir ilaç veya kim- yasal bileşiğin bulunması ve geliş
tirilmesi ile uğraşan kuruluşlarda,
bu bileşikler tüketime sunulmadan önce bir dizi denemeyı.! t..ı.bi tutul-
maktadır(!).. Bu denemeler içinde de teratojenik etki _yönünden kon, troller, :özel -toksi_Site İncelemeleri içerisinde ye~ almaktadır. Terato- jenik etkinin belirlenmesi amclcıy la ·-yapılmış ve yapılnıafrta olaıl: ça·
·Iışmala'rın tarihsel gelişiıtıirii · oaş
lıca 4 dönem içinde inceieyebili riz(2):
.
ı. İlk dönem: T935 yılında do-ınllzlarda görülen konjenital mal-
formasyo:.ılann çevresel f~.ktöI-Icr
ile. olan .ilişkisinin .bulunmasıyla bu dönem başlamıştır(4). Bu dönemde vitamin eksikllkleri, tiröid ve seks
hormonlarının _ Utenıs. içi gelişim
üzerine etkilerinin-kemirici hayvan- larda araş,tırıldığını goruyoruz.
Ufak çapta yapılan . bu araştırma·
!arda elde edil~n deneysel sonuçla- . rın klinik ._yorumlan yapılmamış·
tır.
2. Pre-talidomit dönem : Konje- nital malfonnasyonlarm oluşumun·
da çevresel faktörlerin_ etkisi ÜZ8-
rine olan araştırmaların bir öne.e- ki döneme göre fazlalaştığını gö- rüyoruz. Bu dönemdeki araştırma
lar çeşitli terapötik maddelere do
yaygınlaştırılmıştır. En önemli so- nuçlar antitümör ilaçlar, oral hi- poglisemikler ve aktinomisin D an- . tibiyotiği ile tavuk embriyosu, fiı
re, sıçan ve tavşanlar kullanılarak
elde edilmiştir (2,5).
3, Post-talidomit dönem : 196J ·
ların başında sedatif etkili bir ilaç olan talidomit kullanılmasıyla bin- lerce malformasyonlu doğum ola-
yının gözlenmesi bu döneınin baş
langıcı olmuştur(6). Bu nedenle 1962'den sonra çeşitli ülkelerin ilaç
ruhsatlandırma kuruluşları yeni
ilaçların insanda teratojenik potan- siyelleri bakımından incelenınesine
büyük önem vermeye baŞlamışlar
dır. 1960 yılından önce hayvanların
üreme dönemlerinde ilaçların de- nenmesi He ilgili koşullar, sadece kemiricilerde 6 haftalık kronik tok- sisite testlerini kapsıyordu ve iki hamilelik boyunca izleniyordu.
«Yavru testi» (=Litter test) diye
adlandırılan bu testte ölçülen baş
lıca parametre canlı kalabilen fö-
ıus idi (7).
Talidomit'in neden olduğu
olaydan sonra Birleşik Devlet İlaç
Güvenlik Komisyonu, ilaçların do-
ğum öncesi etkilerinin belirlenme- sinde kullanılan yöntemlerin kapsa-
mının genişletilmesini önermiştir.
Birleşik Devletler Gıda ve İlaç Teşkilatı (FDA) ile teratoloji uz-
manları arasında devam eden diya- log 1966 yılında ilaçlar için tera-
tojenesite testlerinin kapsamını be- lirleyen bir rehberin yayınlanına
sıyla sonuçlanmıştır(?). Daha son- ra gıda katkı maddeleri ve pesti- sitlerde buna ilive edilmiştir.
4. Şimdiki dönem: Bu dönem- deki çalışmalarda teratojenik etki
kavramının daha da genişletildiğini
görüyoruz. Bu kapsama alınan kav- ramlardan biri de; transplasent::ıl
karsinojenezis kavramıdır. Trans- plasental karsinoj enik etki; hami- lelik döneminde alınan bir ksenobi-
yotiğin anne değil de, yavrusunda
doğumdan sonraki dönemlerde kar- sinojenik etki göstermesi olarak
tanımlanabilir (8). Bu konu da en bilinen örnek, hamileliğiri ilk üç
ayında dietilstilbestrol ile tedavi gören kadınlardan doğan kız ço-
cuklarında erişkin yaşa geldiklerin- de vajina kanseri oluşmasıdır(9).
Bir diğer kavram da, davranışla
ilgili teratojenik etkidir. Örn; an- tiepileptik_ ilaçlar olan fenitoin ve trimetadion'u kullanan gel?e kadı~
lann doğan yavrularında davraniş bozukluklarının görülmesi bu dö·
nemdeki teratojenezis araştırmala
rının ilgi alanının genişle;rnesine
neden olmuştur. Ayrıca bu dönem- de kimyasal bileşiklerin teratojenik etkisinin tayin edilmesinde ucuz,
hızlı ve güvenilir özellikte tarama testlerinin geliştirilmesine ağır.ltk verilmiştir(2). Daha önce kullanılan
test yöntemlerindeki" yetersizlikl~r
gözönünde bulundurularak, günü- müzde teratojenesite test yönte~~
terinin uygulanmasında . aşağıdaki
faktörlerin dikkate alınması ön-
görülmüştür(7):
245
· 1) Deney hayvanlatımn türü, 2) Yavru sayısı,
3) Kimyasal bileşiğin verilme dönemleri,
4) Kimyasal bileşiğin verilme yolu, dozu ve verilme sık
lığı,
5) Belirli bir süre sonra _yapı
lan sezaryandan _-_sonra f9-
tusların incelenmesi;
a) Malformasyon oranı,
b) Gelişimdeki gecikmeler, c) Rezorpsiyon oranı,
6) Normal doğumdan sonra
fötusların incelenmesi;
a) Büyüme, b) Davranış, c) Bi- . yokimyasal ve fizyolojik ge-
lişim.
7) Fötus ve anneye ait ilaç
metı:ı.bolizrnası.
8) Plasenta! geçiş,
9) Etki mekanizmasının ·tayi- ni,
10) Kontrol grubu.
Bu faktörlerin bir_ kısmını te- ratolojik değerlendjrıp.eler içinde vermeye çalışaca~:
Doz: Deneysel teratojen"ezisill belli başlı prensiplerinden bit' ta- nesi ·ıcrilcn teratojeriin dozudur.
Bu doz, fötusu Üldüren doz ile h~iç bir belirgin etki gö-stetmeyen dciz
arasında yer alır:- Doğru doz sevi- yesinin seçimi son- derece önem- lidir, Şayet döz1a'r -Çok 'yüksek se- çilirse, yavrulil.rıİı '~tümü; -ölebilir veya rezorbe ofabilir. Çok düşük seçildiğinde· ise fötus llzerlnde her- hangi bir etki görülnleyebilir ve ilacın bu etkisi, emniyeti hakkın
da yanlış bir görüş edinilmesine yol
246
açar. Pratikte keSin doz ·deneme yofu ile saptanır· (7,10).
Dozun Veriliş Zamanı: D_eney- sel teratojenezisin diğer önemli prensiplerinden biri" de .. kimyasal
bileşiğin verııme zamanıdır.·. Bileşi
ğin teratojenik etkiyi indükle:ıpesi
iÇin .organojenezin olduğu. esnada verilmelidirler .. Bu zaman. periyodu yani <{organojenezisin lqitik-periyo~.'
du» değişik türlere göre değişir ve·
kısınen de hamilelik süresinin uzun-
luğuna bağlıdır (5, 7) ..
Dozun Veriliş . Yolu: Bileşiğin
haJv.ana veriİiş yolu, .testin sonÜcu- nu etkileyebilir. Bu nedenle "niı.Ç ve
"kimyasal bileŞikle:iin Oıası-·Uıaşm'a yollar! dikkate alınarak_ ve-~iUş -y::ı..
lunun buna göre Seçilmesi gerekir.
Dozun veriliş süresi de di_ğer bir değişkendir. · H:amileıi~ dönemr: ~ü
resince devamlı olarak kimyasal
bileşiği verınek akde~ gibi göri.lı?-·
mesine rağmen böyle bir rejim, kimyasal bileşiğin . annede~i meta-
bolizmasını önemli ö~çüde qeğişti
rebilir ve bu da t_er~t_ojenik etkiyi maskeleyebilir .<S, 7, 11).
Hassas Hayvan -Türleri: Deney- sel teratojenezisin diğ~r ·öne~li'·bi~
prensibi, bütiln hayva:rı türlerinde
·teratojen maddeye karşı tera-i:6je- nik etki yönünden eşit duyaflık ve- :Ya hassasiyeiin olrna)rışıdıi-.' ·Bu_ flit~
lerin bazılarındaki -farklılıklar .·r g~
netik-faktörler _nedeniyledir. __ B~_·_-~-s>
nuda şimdiye kadar kullan!Imaltta olan ve yeni kullanılınaya başla
nan hayvan türlerini şu şekilde si-
mflandırabiliriz;
1) Memeliler:
A - Kemiriciler (Fare, Sıçan,
Hamster, Kobay, Tavşan): Küçük hacimde olmaları, kısa hamilelik süresi, yavrulama sayısının fazla-
lığı, mevsiınlere bağlı _olarak üre- timlerde fazla bir zorluğun olmay~
şı ve kolaylık.la bul_unabilmeleri baş
langıçtaki kontrol - yöntemlerinde
kullanılma avantajlarıdır (5, 7, 11, 12),
Teralojenik etkisi kontrol edi- lecek olan bileşik, Gıda ve İlaç Teşkilatı (FDA)'nın önerdiği şekil
de hamilelikten ·-Ünce ve sırasında
verilmektedir. Ancak bu yöntemin
dezavantajı, teratojenik e'tkiden zi- yade kısırlık yapma etkisinin ince-
Ieiımesi esasına dayanınasıdır (7)-.
Diğer bir yöntem bileşiğin hamile h:iyvanlara verilmesidir. Kulla:nı
lan ·bu· lcknik prensip'olarak bü-- tün ınen1clilerde aynıdır. Sadece·
sıçan, fare, tavşan, köpek - veya maymun kullariılıp kulla-Iiılmaması
na bağlı olarak deta:Ycte: bazı fark-·
lılıklar gösterir. Bu teknik şu· sıra
ya göre uygulanır: Çiftleştirme, döl- Ieriinenin kanıtlanması, gebeliğin kanıtlanması, denecek olan bileşiğin hayvanın org::ı.nojcnez· döneminin kritil( periyodunda oral veya pa- rentcral olarak -verilişi ve teratoje- nezisin kanıtlanması: sonuçların yorumlanması teratojenik- veya, dü:
şük yapıcı etki gibi pozitif olursa -
kolaydır. Aksi takdirde insan_ föti.ı
stı için tcr'atojenik potansiyelin de--·
ğerlendirilmesi güçleşir (5, 7, 11)_
B - Karnivorlar (=Et yiyen- ler) (Kedi, Köpe1<): Bu gruptaki
hayvanlar teratolojik- testlerde ge- -
niş ölçüde kU.llanılmaktadır. BU gruptaki hayvan türlerinin mev- sinlSel -üreme özellikleri dezavantaj-
larıdır(12).
C - Toynaklılar: BÜ hayvanla-
rın büyük hacimde ·olmaları gefek deney maliyetlerini artırmaktitdı:İ"
ve gereksC dazlama için büyük· ha- cimde test bileşiği gerektirriıekte
dir(l2).
D - Primatlar: Primatların di-
ğer memelilere göre insandak~ em- briyotoksik risk belirtın_e açısın.dan
daha güvenilir oldukları ispat edi.l- mesine karŞın, µıaliyet uı:ı-suru _dik- kate alınarak embriyotoksis1te de-
ğerlendirmelerinde bu türün klı.1-
lanılışı sadece öz~l am~çlar _ içi.n önerilmektedir (7, 12).
Kompleks çiftleştirme yöntem,~
leri, yeti.şmiş personele_ olan- gerek- sinim ve memeli testlerinin paha- lılıgı memeliler dışındaki ·hayvan
türleriniİı, kiriıyasal -bileŞiklerin tes-~
edilmesiiıde hızlı :tes-t siSteriıleii,
olarak kullanılmaları durümuıiü · ortaya çıkarmıştır.
2) -Memeli olınayanlar:
A) Tavuk Embriyosu:
Tavuk ernbriyosunun teriıtoje-
nesite ·çalışmalarında ktillanilıTI-a:Sı ile ilgili en eskf çalışma 1893 yı
lında yapılmıştır. Bu konuda en-- a)'Tıntılı çalışma RidgwaY ve- 'Kar- nofsky'iİı 1952 yılında yaptığı ça: ·
lışrnadır. Bu çalışmada çoğunlu'ğu
metalik olmak üzere 55 kimyasar
bileşiğin teratojenik etkisi incelen-·
miştir(!3). İlk resmi tüzük 1966 · senesinde düzenlendiği · zaİnan ta·,
247
vuk embriyosu hakkında teknik ve teorik bilgiler ön hazırlık niteliğin··
deydi. Birleşik Devletler Gıda ve İlaç Teşkilatı (FDA) bu araştırma yöntemini teratojenlerin kontrol edilmesinde yardımcı olarak kabul etmektedir (5, 11). Tavuk embriyo- su yöntemi ile yapılan çalışmalar
kemiricilerde yapılan çalışmalar
ile karşılaştırıldığında sonuçların
büyük ölçüde uyum gösterdiği bil-·
dirilmektedir(14). Yüksek omurg~~
lıların embriyoları arasında,_ tavuk embriyolan deneysel amaçlar için en kolay bulunanlarıdır. Bunun için iki yöntem uygulanmaktadır;
1) İnküöasyondan önce hava kesesi veya yumurta kesesine rn- jeksiyon yöntemi: Bu yöntem yar-
dıını ile talidomit, gıda maddeleri ve çeşitli pestisitlerin teratojenik etkisi araştırılmşıtır (13, 15, 16).
2) İnkübasyon sırasında bile-
şiğin embriyoya verilmesi: \Volff ve Ancel tarafından geliştirilen bu yöntemde teratojenik etkisi ince- lenecek olan bileşik ortamda 48 saat (veya 72-74 saatte sıklıkla kul·
lanılmaktadır) inkübasyona bıra
kılmış embriyolar:l yumurta ke- sesi, hava kesesi ya da son yıllar
daki. çalışmalarda çok karşılaşıla'1
direk enjeksiyon (yani amniyon ke- sesi içine) suretiyle verilmekte- dir (5, 17-19).
Tavuk embriyo~unda ilaçların
teratojenik aktivitesini araştırmak
için optimum enjeksiyon zamanı gelişimin 3. ve 4. günleridir(20).
Enjeksiyondan sonra inkübasyo- nun 14., 15. ve 17. günlerinde yu- murtalar açılarak incelenir. Bile-
248
şiltlerin teratojenik potansiyeli, cT- ken ölümlere, malforrnasyon görü- len ve görülmeyen geç ölümlere ve malformasyonlu doğup yaşa
yanlara göre değerlendirilir (14, 21 . 29).
B - Drosopltila: Son yıllarda
Drosophila melanogaster'in (sirke
sineği) teratolojik araştırmalard::ı
ön kontrol yöntemi olarak kull.'.1.-
nılışı standardize edilmiştir. Dro-
sophila'nın kısa sürede çok sayıda·
yavrulama ve kimyasal bileşikle
rin absorbsiyonu, dolaşımı, met:ı
bolizması ve atılımını yapabilme özellikleri vardır. Bu hayvan türü-_
nün kullanıldığı teknikte; erkek v,~;.
dişi sineklerin birarada bulundu-
ğu bir ortam teşkil edildikten son- ra test edilecek bileşikte bu orta- ma ilave edilir. İnkübatörlerde 25°C de ve 6/o 60 relatif nem olan ortam~
da tutulurlar. Yumurtalardan çı
kan larvalar ortalama 9-1 O gün içinde yetişkin sinek haline gelir.
Olgunlaşmış sinekler sistemati!ç olarak mikroskop altında dış mor- folojik anomaliler, vücut parçala- n, şekil, büyiiklük ve renk bakımın
dan incelenerelt değerlendirme ya-
pılır(30).
C-Hydra attenuata (tatlı su polipi) Polipler kompleks organ ve dokulardan oluşan en basit hay- van şeklidirler, ancak yaşamı süre~
since tüm vücut rejenerasyonunu yapma yeteneğinde olan en yiik- sek hayvandır. Yetişkin hydralar ve bunlardan elde edJlen yapay embriyolar yardımıyla, çok faz1a bilgi, teknik ve_ tecrübe gerektiı-ıne
den teratojenik potansiyelin tayini
yapılabilmektedir(31). Bu yöntemde
erişkin hydralar ve bu hydraların
özel bir işlemden geçirilerek, hücre- lerine ayrılıp yeniden birleştirilme
si ile :pelletler halinde elde edilen ya- pay embriyolar teratojen etkisi de- nenecek bileşiklere maruz bırakılır.
Erişkin hytlra ve yapay embriyola-
rın aldıkları «Son durum» incelene- rek her ikisine de toksik olan mini- mum konsantrasyon tayin edilir ve
değerlendirme buna göre yapılır.
Bu teknik ile NaF, Vinblastin, Ka- fein, p-Fenilendiamin, DMSO'in te- ratojenik potansiyeli kontrol edil-
miş, kemiricilerde elde edilen so- nuçlarla büyük uygunluk gösterdi-
ği bulunmuştur(32).
Teratojenik etkinin belirlenmesinde
kullanılan in vitro teknikler:
Yukarıda tarif edilen yöntem- ler, teratojenik etkisi denenecek olan bileşiklerin embriyo içine ya da memeliye enjeksiyonunu içeren indirek yöntemlerdir. Doku seviye- sinde direk olarak teratojenin ve- rilmesini veya organların çıkarılıp
in vitro kültürünün yapılması ile ilgili teknikler ise 1951'den sonra
başlamıştır. Organ kültürü olarak bilinen bu yöntemler; gelişimin bel- li bir devresindeki organ, teratojen
etkisi denecek olan bileşik ile di- rek- temas ettirilerek- uygulanmak-
tadır(S). Çeşitli pre·implante emb- riyo kültürleri, hamtleliğiıı 9-17.
günlerindeki tüm embriyo kültürleri (örn: sıçan), organ kültürleri, doku kültürleri, embriyonik dönemde in- san -damağından elde ·edilen mez·en-
şim -hü.cre· kültürleri, tavuk eınbri-
yosu kültürleri ve sıçan, ma:y'nıun
ve insan serumlarında teratojenik etkiyi teşhis etmek üzere sıçan
embriyosu kültürlerini kapsayan b~ı in vitro sistemlerin (33 - 39), in vivo gelişim koşullarına kısmen
benzerlik göstermesi ve karak- teristik kompleks hücre ilişki
leri konusunda bir yaklaşım sağ
layamaması ve hatalı pozitif ve
hatalı negatif sonuçlartn alınabil
mesi gibi dezavantajları vardır. 1-n vivo çalışrrıaya göre deneysel ko-
şullar daha basittir, hızlıdır. İlaç
konsantrasyonu daha kolaylıkla
tesbit edilebilir ve ilaca manıziyet süresi sistematik olarak değiştirile
bilir. Bunlar in vitro tekniklerin
avantajlarının bir kısmıdır (40, 41).
Günün1üze kadar ön kontrol riiteli-
ğinde pek çok in vitro sistem ge-
liştirilmiştir. Bunlar arasında Son
yıllarda ~eliştirilmiş olan ilginç bir örnek; Drosophila embriyO hücre- leridir(42J. Bu yöntemde ilk safha- daki embriyonik ·Drosophila hücre kültürlerine teratojen ilave etmek suretiyle hücre farklılaşması ve do- ku teşekkülündeki değişikliklerin de- recesinin analizi yapılabilinektedir.
Bu yöntem terntojenler içiıi ön kontrol sistemi olarak geliştirildiği
için en basit ölçüm koşulları ola- rak miyotüp ve nöron demetleri
sayısı kullanılmıştır. Farklılaşmış
her iki hücre tipide kolaylıkla teş
his edilebilmekte ve bu durum Otö-
matik görüntü analiz cihazları· ite
değerlendirilmektedir. Bu da yön- temi daha hızlı ve ucuz yapmakta-
dır. Bu yöntemle !OO'ün üstünde çok kullanılan kimyasal madde,
24!1
ilaç ve gıcfa katkı. rna~deled denen:
rni,ştir (42). İlaçların teratojenik et:
kileri ile ilgili verilerin t~ü prek- linik çleneın~ dönemle~in.d~ saptan~
maın;:ıktadır. Ayrıca diğer .me~le~i
olmayan ;ıedenlerlc maruz kal~nan
kimyasal bileşiklerin yukarıda be:
lirtiğimiz sayılan ve bu sayının· ~a
dece 1930 tanesinin teratojenik etki yönünden kontrolü yapılabildiği ve
ayrıca.·, bu konudaki epidemiyolo-
jiJ< verile~in de kısıtlı olduğu düşü
nülür~e, teratojenesite testlerinin rutin kontrol yöntemleri ol~rak ge-
liştirilmeleri ön plana çıkmakta
dır(2,39). 1981'de «İn vitro teratoje- nesite Testleri» konusunçla Arkan- sas'.ta yapılan .toplantıda teratoje.
nil\ potansiyelin hızlı, etkili ve ucuz bir şekilde ön tara_masının yapıl
masına gerek o-lduğu şeklinde gö.
rüş birliğine varılmıştır. FDA'nın verdiği ye hamile keıp.iricilerde ya-
pılan teratojencsite· .testleri pahalı
ve, zaman alıcıdır. Seri halde ön tarama sistemleri halen kullanılan
ve gelecekte piyasaya sunulacak olan binlerce kimyasal, _bileşiğe teo- rikte uygulanabilecektir. Ancak bu ön kontrol sistemleri serisinin ke- sin şekli belirlenmemiştir, zira pek çok sistemin henüz tam olarak
geçerliliği. ispatlanamamıştır(43).
Bu- nedenle ·teratojenik etki açısın
çlan -insanların -yararı 'için en iyi .. yo,nınr yapabilecek·_ test ·serileri ve-
ya hayvan testleri -tipi· için yeni bir ·:kavram geliştirilmesi gereği vurgulanmaktadır. 'Buna göre farklı
. seviyede hayvan ·tes_tlerini içeren -bir· ·sistexn··(tier -sistem)·· kurulması
&avunulmaktadır. Iı.una · göre;·· ilk
seviyede; kolaylıkla bulunan, ucuz,
hızlı _ve oldukça fazla sayıda ör.
neklcri kapsayacak bir _tcratojene·
s~te taraması yapılmalıdır (Bu :se~
viyede in vitro sistemler tercih ed1lmelidir). İkinci seviyedei Birin- ci se:viy~de _belirgin embriyotoksik etki alınmadığı zaman insan meta~
bolizması ile benzerlik gösteren bir etobur y~da toynaklılar. teste tabi tutulmalıdır. Bu seviyede -.edi- nilen sonuç; embriyotoksik etki ile insandaki terapötik doz arasındaŞi
güven . .sının bakıTI?ında_n şüphe ya-
ratıyorsa. üç.üncü seviyede; bir hay~
van testine (yjiksek yapılı organiz·
malarda) tabi tutulmalıdır. (44).
(Geliş Tarihi : 30.5.1985)
KAYNAKLAR
1. Kayaalp, S.0., «Rasyonal Teda- vi Yönünden Tıbbi Farm~ko
lojiı> 3. Baskı, Ankara Cilt 1, Sayfa 315-328, 1984.
2. Tuchmann - puplessis, H ..• <<The Experimental Approach to Te- ratogenicity>>, Ecotoxicol. En·
viran. Safety, 4, 422433, 1980.
3. Maugh, T.H., <ı:Chemicals: Ho\V Many Are There?», Science, 199, 162, 1979.
4. Hale, F., «The relation of Vita- tnin A to Anophtalrnos in ·Pigs>>, Amer. J. Ophtlıalmol., 18, 1087, 1935. {(Alınmıştır.» I-l. -Tuch- mann-Duplessis·,· «Th_e Experi·
mental Approach to Tcratoge- nicity», Ecotoxicol Environ . Safety, 4, 422433; 1980.
5. Cahen, R.L., «Experimental and
Clirıical Chemoteratogenesis»
Advances in._ Pharmacology'de, S. Garattini, P.A. S!ıore (Ed).
Ne.w Y9rk,A.P., V.o!: 4, 263·349, 1966.
6. Mc Bride;
Vif.C,
ocTalidomide and Congenital Abnormalities, Lancet, 2, 1358, 1961.7. Schardei~ J L., -«Prınciple,s for Testing Ter~togerıic Effects in
~n_imals»~ prugs As.Teratogens' de, Florida, CRC. Press,: 9-25, 1980.
8. Napalkov, N.P., . «Some Gene-
_'ral
Cop.sider~tions on the Prob- lem of_ Tra:p.splasental Carcino- genesi's», Transp~acental Carci- nogenesis'd'e,L:
Tomatis, .U:·. Mohr. (Eds), IARC Scientifk Publica,tions, No. 4, Switzerland, 1-13, 1973.
9. HoOver, R... Fr~ıirrieni, J.F.,
«Drug-Induced C3.ncer.», Can- . cer, 47, 1071-1080, 198L
10. lieınminki, ·K., <ı06Cu.Patio~al Clıemlcals Tested for Terato- genicity», Int Arch Occup En- viron Health, 47, 19İ-207, 1980.
11. \\(.H.O, Scientiflc Group, «Prin- ciples for tlıe Testing of Drugs for Teratogenicity», \ıV.H.O.
Tech. Rep. Ser., No: 364°, 1-18, 1967.
'12. Wilson, J.G., «Eilvironmerit and Birth Defects», -A:cademic Press, New Y otk,. 19n 13. McLaıighlin, 1., Marlfac, J., Jac-
queline~-M., et al., ·«The·- lnjec- tlort of CheniiCais in'tO the Yolk Sac of Fer'tifo Eggs prior to Cİricubation -as a· TOxicity
· . Test», Töx"icol. "AppI Pharm:ı.
col, 5, 760-711, 1963.
14. V.ainio, H., Henuninki, K, Elo- vaara, E., «Toxiçity of Styrene and Styrene ox;ide on Chick
Eınbryos,» Toxicology, 8, 31.9, 325; 1977..
15. Kcıtıper, F., «Thalidomide and F., <Thali<lomide and Congeni- tal Abncırma!itie.s,» Lancet, 836, 1962.
16. Boylcn; J.B., Horne, H.f!., John, son, W.J., ·«Teratogenic Effects of Thalidomide and Related Substances,, .Ibid, 552, 1963.
17. Landauer, W., «Ün. The Che- mical Production of Develçıp,
mental Abnorrrıa,lities qrıd of Phenocopies in Chicken Embr- yos,• J. Cellular Comp. Physi- ol., 43, 261-293, 1954.
18. Fisher; M., Schoe.nwolf:; G,C.,
•Tlıe Use of Early Chick Embr- yos in Experimental ~rnbryo
Jogy and Teratology: Impr0- vements in Standard Procedu- res,» .. Terat-ology, · 27,,·· 65~721' 1983.
19 .. Jelinek, R;, «Use o{-Chlck.·Emb- . ryo in Screenlng, fo.r E,n1bryo,
.toXicity,» Teratogenı;:ısis, Car-
cinogenesis~ an.d MutageneşJs,
2, 25'>·261, 1982.
20. Hamburger, V., Ha:rnilton, H.
· L., «A series of ndrmal ştages
in the develöpment of the chick embryo,» J. Morphol., 88, 49-92, 1951.
21. Küry;. 'G., Craig, J.M., «Conge- nital Malförmatiö:ns '.Producc..-i
iİı ·thickens by Flı.i'ofinated
Pyrimidines», Arch- Patlı, 81, 166-173, 1966.'
22.. Kury, G., Craig, J.M., "The Ef- .fect cif Mitomyciıi. C mı· Deve-
'251
loping Chicken Embryos», J.
Embryol. exp. Morph., 17, 229- 237, 1967.
23. Kury, G., Crosby, R.J., «Studies on the Development of Chic·
ken Embryos Exposed to Co- baltous Chloride», Toxicol.
App!. Pharmacol, 13, 199-206, 1968.
24. Lee, H., Kalmus, G.W., !.evin, MA., «Effects of Phthalate Es- ters (Plasticizers) an· Chick Embryonic Cells», Growth, 38, 301-312, 1974.
25. Elovaara, E., Hemminki, K., Vainio, H., •Effects of Methy- Jene Chloride, Trichloroetha- ne, Trichloroethylene, Tetra · chloroethylene and Toluen On the Development of Chick Em- bryos,» Toxicology, 12, 111 - 119, 1979.
26. Korhonen, A., Hemminki, K., Vainio, H., «Embryotoxicity of Industrial Chemicals on the Chicken Embryo: Thiour'ea Derivatives,» Acta Pharmacol.
et Toxicol., 51, 38-44, 1982.
27. Vesely, D., Vesela, D., Jelinek, R., «Nineteen Myccitoxins Tes·
ted on Chicken Embryos,» To- xicol. Letters, 13, 239-245, 1982.
28. Misawa, M., Doull, J., Uyeki, E.
M., «Teratogenic Effects of Cholinergic Insecticides in Chick Embryos. IIL Develop- ment -of Cartilage and Bone,)) J. Toxicol. Environ Hlth, 10,
551-563, 1982.
29. Korhonen, A., Hemriıinki, K., Vainiö, H.~-'«Embryotoxiçity of Benzothiazoles, Benz~nesuı.
:252
fohydrazide, and Dithiodimor- pholine to the Chicken Embr- yo,» Arch. Environm. -Contam.
Toxicol., 11, 753-759, 1982.
30. Schuler, R.L., Hardin, ·B.D., Niemeier, R.W., «Drosophila as a Tool for the Rapid -Assess·
ment of Chemicals- for T~rato
genicity,» Terator,enesis, Carci·
nogenesis, and ~u..~agenesis, 2, 293-301, 1982.
31. Marshall Johnson, E., Gor- man, R.M., Gabel, E.G,
e:
al.,«The Hydra attenuata Systcm for Detection of Teratogenic.
Hazards,» Ibid, 2, 263-276, 1982.
32. Marshall J ohnson, E., Gabel, E.G., •Application of the. Hyd- ra Assay for Rapid Detection of. Developmental_ Hrizard~,,»
J. Am. Coll. Toxicol., 1. 57-71, 1982.
33. Kolber, A.R., Wong, T.K., Grant,
Toxicity
L.D., et al.1 ~ın Vit~O Testing of Environ·
mental Agents: Current and Future Possibilities» (Parts
-!i
and B), Sayfa 147-230. Plenum Press, New York, 1983 .•
34. Gorrod, J.W., «Testing for To- xicity,» Sayfa 185-197, Taylor and Francis LTD, London, 1981.
35. Clayton, R.M., •A New Rapid In Vitro Assay System for Teratogenic Co_mpounds», Test5 of Teratogenicity .In Vit~
ro'da, J.D. Ebert, M. Marois (Eds), sayfa 473-483, North Holland. Publishing Company, Amsterdam, )976.
36. Fantel, A.G., «Culture of Wlıo·
le Rodent EmbrvD'> in Terat >·
gen Screning», Teratogenesis, Carcinogenesis, and Mutagenc·
sis, 2, 231-242, 1932.
37. Fı~ccsc, E., «Use of Cultured Cells in thc Identification oi Potential Teratogens», Ibid, 2, 355-360, 1982.
38. Pratt, R.M., Grove, R.I., Willis, W.D., <<Prescreening for Envi·
ronmental Teratogens Using Cultured Mesenchymal Cells From the Humarı Embryonic Palate, Ibid, 2, 313-318, 1932.
39. Sadler, T.W., Horton, W.E., Warner, C. W., <(Whole Embryo Culture: A Screening Techni·
que for Teratogens?» lbid, 2, 243-353, 1982.
40. Karklnen-Jaaskelainen, M., Sa- xen, L., «Advantages of Organ Culture Techniques in Terato·
Iogy», Tests of Teratogenicity In Vitro'cla, J.D. Eber!, M. Ma·
rois (Eds}, Sayfa 275-284, North Holland Publishing Company, Amsterdam, 1976.
41. Neubert, D .• Merker, Hans-J., Barrach, I-I.J., et al., «Biochemi·
cal nııd Teratological Aspects of Mammalion Limb Bud De·
vclopmcnt in Vitro», Tests of Tcralogenicity In Vitro'da, J.
D. Ebcrt, M. Marois (Eds), Say- fa 335-365, North Holland Pub- lishing Cornpany, Amsterdam, 1976.
42. Bournias·Vardiabasis, N., Tep- litz, R.L., «Use of Drosophila Embryo Cell Cultures as an In Vitro Teratogen Assay}>, Teratogcnesis, Carcinogenesis, and Mutagenesis, 2, 333-341, 1982.
43. Kimrr.el, G.L., Smith, K., Koch- har, D.M., et al., «Overview of In Vitro Teratogenicity Tes- ting: Aspects of Validation and Application to Screening)>, Ibid, 2, 221-229, 1982.
44. Marshall Johnson, E., «Scree- ning for Teratogenic Potential:
Are We Asking the Proper Question?,» Teratology, 21, 259, 1980.
253
