Erciyes Tip Dergisi 14: 229-235, 1992.
1985 - 1989 VILLARI ARASINDA iZOLE EDiLEN MiKOBAKTERi SU$LARININ ~NTiT0 . BERK0LOTiKLER~ REZiSTANS DURUMU VE 1985'DEN ONCEKIYLE MlJKA YESESI
Mustafa Ozcan* ~ir Ahmet Fazh**
Ozet: 1985-1989 y1llan arasmda Erciyes Oni- versitesi T1p FakOitesi Gevher Nesibe Haste- nisi kliniklerince tOberkOioz on tan1s1 konan hastalardan izole edilen 70 adet mikrobakteri su§unun, izoniazid (INH), Streptomisin (SM), Ethambutol (EMB) ve Pirazinamide (PZA) kar§l rezistans durumu proporsiyon yontemi ile incelendi.
Ortalama ilac; konsantrasyonlanna gore INA'a
% 54.3, SM'e% 45,7, AMP'e% 28,6, EMB'e
% 31.4 ve PZA'e % 34.3 oranmda direnc;li SU§ bulundu.
Bu c;alt§mayl, daha onceki c;all§ma ile muka- yese ettigimizde, antitOberkOiotiklere kar§l di- renc;li su§lann degi§ik oranlarda artt1g1 gorul- dO.
Anahtar Kelimeler: Proporslyon, rezlstans
The resistance states of the mycobacteri- um strains isolated between the years 1985 and 1989 to the antituberculotics and comparisan them with those of before pre- vious years.
Summary: The resistance of the 70 myoca- bacterium strains, isolated from the patients that had been prodiagnosed as ~uberculosis
in various clinics of E.
0.
Medical Faculty Gevher Nesibe Hospital between 1985 and 1989, to INH, SM, AMP, EMB and PZA'e was examined with "proportion method".In respect to mean drug concentrations, re- sistant strains were found in the percentages of 54.3% to INH, 45.7% to SM, 28.6 %to AMP, 31.4% to EMB and 34.3% to PZA.
When the results of this study are compared with the previous study, the antitOberculotic resistant strains are seen to be increased in different rates.
Key words: Proportion, resistance.
* Erciyes Oniversitesi Tip FaktJ/tesi Mikrobiyoloji Anabilim Dati Uzmam
** Erciyes Oniversitesi Tip FaktJ!tesi Mikrobiyoloji Anabilim Dali Profes6rtJ
1985-1989 Yl!lan Arasmda lzole Edilen Mikobakteri Su$1anmn AntiWberkrJiotiklere Rezistans Durumu ve 1985'den Oncekiyle Mukayesesi: OZCAN Mustafa ve ark.
Mikobakteriler yapt ve Oreme ozellikleri bakt- mmdan diger bakterilerden farklldtrlar. Ayn- ca, diger bakterilere etkili olan antibiyotiklerin bir<;ogundan etkilenmezler. TOberkOioz ila<;lan kullantlmaya ba~landtgmdan beri, bir ktstm vakalarda tedaviden bir muddet sonra, bazt vakalarda ise ba~langt<;tan itibaren, tO- berkOioz basillerinin antitOberkOiotiklere di- ren<;li olduklan gorulmektedir. Son ytllarda ise
ba~langt<;tan itibaren rezistan vakalann gide- rek artttgt dikkati c;ekmektedir (19).
Rezistan su~lann meydana gelmesinde bu- gOne kadar iki teori ileri sOrOimO~tOr. Adap- tasyon ve Mutasyon (16).
Adaptasyon: TOberkOioz ilac;tannm verilme- sinden sonra, mikobakterilerin zamanla o ila- ca direnc; kazanmast teorisidir. BugOn i<;in bu teori kabul edilmemektedir.
Mutasyon: TOberkOioz lezyonunda degi~ik
ozellikler gosteren mikobakterilerin mevcut ol- dugu, bu degi~ik tipteki basillerin bir c;ogunun antitOberkOiotiklere hassas oldugu halde ba- ztlan bir ktstm ila<;lara diren<;li olabilmektedir.
Bakterilerin
o
remesi strasmda mutasyonla rEl- zistan tOrlerin ortaya c;tkttgt ve bakterilerin ge- netik yaptstnda degi~iklikler oldugu kabul edilmektedir. llac;lann etkisi alttnda rezistan basilleri engellenmeden r;ogalrrken duyarlt olan basiller engellenmekte, hatta bazrlan ol- mekte ve segme (seleksiyon) bir i~lem sonu- cu rezistan topluluklan te~ekkOI etmektedir.TOberkOioz ilar;lanndan birine direnr;li olan basillerin bir ktsmmrn dgier antitOberkOiotige duyarll olmast tOberkOiozda kombine tedavi- nin etkinligini ve onemini ortaya koymaktadtr.
Bu gall~mada degi~ik orneklerden izole edi- len Mikobakteri su~lannrn antitOberkOiotiklere
kar~r direnc;lilik oranlan, daha onceki bulgular ile kar~rla~ttrtlarak bolgemizdeki rezistan ora- nrmn bilinmesi amac;landt.
MATERYAL VE METOD
1985-1989 yrllan arasrnda E.
0.
Trp FakOI- tesi Gevher Nesibe Hastanesi degi~ik klinikle- rine ba~vuran hastalann c;e~itli orneklerinden izole edilen 70 adet mikrobakteri su~unun an- titOberkOlotiklere kar~t direnc;lilikleri proporsi- yon yontemi ile incelendi (12, 14).a) AntitOberkOiotikleri ihtiva eden Lowenstein- Jansen (L-J) besiyerinin hazrrlanmast:
TOberkOioz tedavisinde bugOn en c;ok kullanr- lan antitOberkOiotikler, L-J besiyerine a~agr
daki konsantrasyonlarda ilave edildi. Pirazi- namidli test besiyerinin pH'sr 5.5 ayarlandt (12).
Besiyerindeki Konsantrasyonu Kullantlan llaqlar (mcg/ml)
1- lzoniazid (INH) 0.2
2- Streptomisin (SM) 4 8
3- Rtfampisin (AMP) 20 40
4- Ethambutol (EMB) 5 10
5-Pirazinamid (PZA) 25 50 b) Basil sOspansiyonun haztrlanmasr:
L-J besiyerinde Oreyen kOitOrden, oze ile bir kac; oze dolusu basil kolonisi, GOrsel tipi ez- me cihazrnda ezildi, Ozerinden steril serum fizyolojik (SF) gegirilerek homojen bir basil sOspansiyonu elde edildi. Bu sOspansiyondan MC Farland bir bulanrklrk tOpOne gore sOs- pansiyon hazrrlandt, sonra bundan 10 4'10k bir susyansiyon hazrrlandr, bu sOspansiyondan antitOberkOiotikli ve kontrol olarak hazrrladrgr- mJz L-J besiyerine ekim yaptldt.
c) Ekimlerin yaprlmasr: 10 410k basil sOspan- siyonundan antitOberkOiotikli ve kontrol L-J besiyerine 0.2 mi. olarak ekim yaprldt. Ekim- ler ilk hafta yat1k pozisyonda daha sonra dik pozisyonda, 37°C'de 8 hafta enkObe edildi.
1985-1989 Ytllan Arasmda lzole Edilen Mikobakteri Su$farmm Antitilberkulotiklere Rezistans Durumu ve 1985'den Oncekiyle Mukayesesi: OZCAN Mustafa ve ark.
d) Rezistan testlerin degerlendirilmesi: De- gerlendirme kontrol WpOne ktyaslanarak ya- ptldL Kontrol tOpOnde Oreyen koloni saytst 100 koloninin Ozerinde ise test besiyerindeki koloni saytst 50'den tazla ise rezistan, 50-20 arastndaki koloni say1s1 az hassas, 20-1 aram hassas, hi~ Orememesi ise % 100 hassas olarak degerlendirildi.
BULGULAR
Bu ~ah~mada degi~ik orneklerden izole edi- len 70 adet mikobakteri su~usunun, mortolo- jik ve biyo§imik Ozellikleri incelenerek tOr ve grup aytnmt yap1ldt (Tablo I).
Tablo 1. AntitOberkOiotiklere kar§t test edilen Mikrobakteri tOr ve gruplanntn say1s1 Mikrobakteriler (M) Say1s1 %
M. Tuberculosis 48 68.6
M. Bovis 11 15.7
Grup I 6 8.6
Grup II 1 1.4
Grup IV 4 5.7
TOP LAM 70 100
lzole edilen mikobakteriler, proporsiyon yon- temiyle en stk kullantlan major ve minor anti- tOberkOiotiklere kar~t diren~lilik ve hassasltk oranlan tabto tl'de verildi.
AntitOberkOtotikterin ortatama ila~ konsant- rasyontanna gore en etkili rifampisin, ikinci olarak ethambutol ve O~OncO olarak pirazina- mid bulundu. Streptomisin ve izoniazidin da- ha az etkili oldugu saptandt.
TARTI$MA
Geli~mekte otan Otkelerde tObekOioz hala onemini muhafaza etmektedir. Tedavide kar-
§tla~tlan en onemli sorun ise direnc;tir. Sosyo- ekonomik ve kOitOret geli~melere paratet ola- rak dire<; konusunda Otketer arasmda da farl<-
Erciyes Ttp Dergisi/1411992
Tablo II. 1985'den Sonra lzote Edilen 70 Mi- kobakteri Su~unun AntitOberkOio- tiktere Duyarhltk Orantan
a!!liY!IR~I&~!R Ql!!!!!<J.t &!AS
,.,.,,
I! ! lll!ol H !•-3 12
IN111
a U-~
'7
•
32., .7
l!81112
•
l• ZQ.o 1£zo zo
l•-•
ao~3 ~Q 2 lO,Q
~ 22 Jl.4
·~ ••
Ill!!!' 10
*
I·'.,
i!5 z• 3~.3
,,
U:!i.~ &0
'
i£:.9 611 tsonikotinlk Aalt Hldrazid; 2 Btropta.loin;
3 •tra~iein; 4 ltha•butol; 5
Pyrasino•ldo
~
·~-7 11.4 u.~
!!Q-0 71.4 90.0
*' - '
91.4
·~ -7
-
17.1;
ltltklar gorOimektedir (18).
AntitOberkOtotiklerin ortalama ila<; konsant- rasyonlanna gore test editen 70 su§un 38 (%54.3)'i INH'e, 32 (% 45.7)'si SM'e, 20 (%28.6)'si RMP'e, 22 (9 31.4)'si EMB'e 24 (%34.3)'0 PZA'e direnc;li bulundu (Tablo II). Bu c;alt§mayt daha onceki c;ah§ma ile muka- yese ettigimizde, bOtOn antitOberkOiotiklere kar§t direnc;li su~lann degi§ik oranlarda artttgt gorOidO (Tablo Ill).
Olkemizde yaptlan bazt c;ah§malarda belirle- nen, antitOberkOiotiklere kar~t direnc;lilik bul- 'gulan ile bulgumuzun mukayesesi (Tablo
IV}'de sunulmu~tur.
GorOidOgO gibi direnc; oranlannda, Olkeler arastnda onemli farkliltklar gorOimektedir. $u- nu da gormekteyiz ki, Olkemizde degi~ik bol- gelerde yaptlan ~alt~malarda da farkli bulgu- lar elde edilmi§tir. Genelde sosyo-ekonomik dOzeyi yOksek ve bilin<;li tOberkuloz tedavisi uygulanan geli~mi§ toplumlarda ila<; direnci
dO~Ok orandadtr. Bu nedenle hastalar once-
231
1985-1989 Y1llan Arasmda lzole Edilen Mikobakteri Su$1armm Antitaberkulotiklere Rezistans Durumu ve 1985'den Oncekiyle Mukayesesi: OZCAN Mustafa ve ark.
Tablo Ill. Degi§ik Peryotlarda, 150 Mikobal<- teri Su§unun, Major ve Minor TO- berkOiostatiklere Kar§t Rezistans Durumlanntn Kar§tla§attnlmast.
idh.oHA- 1918 'Dill llllca 10 Wf lti&'DIIf- 70.,.
J laonlkotlnlk Ae1t Hl4Naldt z ltNPto•d•ln; • att&a~Pieln;
4 &tha•butol; e Th.taoetoaone; • Pyr&a1ne•lcfle.
den tedavi olmu§ olsun ya da olmastn, tOber- kOioz tedavisinde kesinlikle tOberkOioz antibi- yogramt yaptlmaltdtr (18).
Sonu<{ olarak, tOberkOiozda bilin<{li bir tedavi program1 uygulanmas1, bu konuda ba§ta has- ta olmak Ozere tOm toplumun egitimi, hala toplumsal bir sorun olan bu infeksiyonla sava-
§lm ic;in gerekli gorOnmektedir (16-18).
DOnya Saghk OrgOtO verilerine gore, bu alan- da diger dOnya Olkelerinde yaptlan ara§ttrma- lann, degi§ik ytllara gore primer rezistan oranlan tablo V'de verildi.
1985-1989 Ylflan Arasmda lzole Edilen Mikobakteri Su$farmm AntiftJberkulotik/ere Rezistans Durumu ve 1985'den Oncekiyle Mukayesesi: OZCAN Mustafa ve ark.
Tablo IV. AntitOberkOiotiklere kar~1 diren<;lilil< bulgulanm1z1n diger ara~tmc1lann bulgulan ile
kar~1la;>tlrllmas1
ANTIT0BERK0LOTIKLER
Ara;>t1nc1lar INH SM RMP EMB
TH
PZATarih % % % % % %
Ak<;akaya (1) 1983 27.2 23.6 2.1
Durmaz ve ark. (2) 1988 14.3 8.6 8.6 4.3 4.3 Goral ve ark. (3) 1989 23.8 16.6 6.7 4.1 3.6 GOI ve ark. (4) 1983 23.6 19.5 0.4 0.6
Kavak ve ark. (8) 1982 19.8 26.4 9.3 17.2
Karagoz ve ark. (7) 1988 3.6 4.4 2.0 0 0.4
Osmanlloglu (9) 1972 55.8 47.6 4.3 2.8 25.6 Osmanl10glu (9) 1984 34.2 30.6 23.9 8.9 8.2 bncel ve ark. (1 0) 1968 57.8 31.0
bncel ve ark. (1 0) 1974 22.0 16.8 Erenkoy Sanator. 1970 51.5 37.1 Erenkoy Sanator. 1974 20.6 16.2
6zcan ve ark. (11) 1986 45.0 28.8 5.0 2.5 0 GOrse! ve ark. (5) 1968 54.7 42.3
GOrsel ve ark. (6) 1972 53.6 48.7 0 0 5.9 6.9
Saygun ve ark. (13) 1976 10.98 4.6 5.9
Saygun ve ark. 1981 5.0 9.3 0.7
Y1lmaz (17) 1983 16.5 6.4 2.4 4.8
Yllmaz 1989 25.0 11.0 6.0 4.0
VOce (18) 1988 42.3 45.8 45.0 3.4
Vidinel (15) 1988 13.6 20.3 4.9
Cah~mada 1985-1989 54.3 45.7 28.6 31.4 34.3
Erciyes T1p Dergisi/1411992 233
1985-1989 Y11/an Arasmda fzole Edilen Mikobakteri Su9farmm AntitDberkulotiklere Rezistans Durumu ve 1985'den 6ncekiyle Mukayesesi: OZCAN Mustafa ve ark.
Tablo V. DOnya Olkelerinde Primer Rezistans Oranlan (7)
PRIMER REZISTANS
OLKE Ylll % Ylll %
INGILTERE 1963 3.0 1983 1.7
A.B. D. 1961-68 3.5
S.S.C.B. 1964 8.0 1979 2.8
FINLANDIYA 1966 14.1 1984 1.8
D.ALMANYA 1964-68 3.0 1983 2.3
D.ROMANYA 1965 19.3 1986 10.1
DANIMARKA 1979 1.5
PORTEKIZ
1979 10.2
CEZAYIR 1964-66 16.0 1982-83 6.3
D. AFRIKA
1972-84 9.0
SINGAPUR 1981 9.1
HONG-KONG 1979 14.5
$Ill 1963-64 19.9 1981 7.9
BREZILYA
1986 11.8
ARJANTIN 1986 7.0
BOLIWA 1986 16.0
MEKSIKA
1986 10.3
PAKISTAN 1986 26.0
INGIL TERE'DE 1986 26.0
HINT GOQMENI 1963 9.0 1983 13.1
Kaynaklar 1986-Mayls 1988 tarihleri arasmda hastalar-
1. Ak9akaya M: 1975-1983 ylflan arasmda dan izole edilen mikobakterilerin antitoberku- loz ila9lara kar91 diren9 durumlan. 2. U/usal tedavi goren, Kayseri ve yoresi Tuberkuloz
Klinik Mikrobiyoloji ve inteksiyon Hastallk- hastalan ve antitDberkuloz rezistanlan. Uz-
fan Kongresl p 23. 20-22 Ey/01 1988, /stan- manltk tezl, E.
0.
Ttp Faki.iltesl, 1984, Kay-seri. but.
2. Durmaz R, Durmaz B, GOre! M: Ocak 3. Goral G, Ayd1n 6: Bursa bolgesinde
1985-1989 YJ/Ian Aras1_nda lzole Edilen Mikobakteri Su$farmm Antituberkulotilflem-FteEstans Durumu ve 1985'den 6ncekiyle Mukayesesi: 6ZCAN Mustafa ve ark. -
1982-1989 ylllan arasmda izole edilen Myco- bacterium tuberculosis SU$fanmn antituber- kuloz ilaqlara total direnr; durumu. lnfeksl- yon Dergis/4: 61-68, 1990.
4. Gut K, Bingo/ R, Ankan E ve ark: TUber- kOioz on tam/1 hastalardan Mycobacterium tuberculosis SU$fannm izolasyonu, izolasyon oranlan ve tip tayinleri. D.
0.
Trp Fak. Derg.10:371-375, 1983.
5. Gursel A, Gurdag G, K!llr;oglu G ve ark:
TUrkiyede major antibiyotik ve antibakteriyel- lere mikrobakterilerin hali hazlf durumu. Tu- ber ve Tor Derg. 17: 25-35, 1968.
6. Gurset A, GOrdag G, Atay N ve ark: Turki- yede major ve minor WberkU/ostatiklere kar$1 direnr; durumu ve 1971 y1fl mukayeseli r;afl$- ma sonuqlan. Tuber ve Tor Derg 20: 267- 278, 1972.
7. Karagoz T, Gurkan S: Sureyyapa$a
go-
gus hastallklan merkezinde primer rezistans durumu. Tuberkuloz ve g6gils hastaltklarr 37:61-65, 1989.
8. Kavak M, Faz/1 $A. 6zbal Y: Kayseri ve yoresinde uretilen mikobakterilerin tipleri ve Wberkulostatiklere duyarllliklan. lnfek Derg 2: 135-143, 1988.
9. OsmaniJoglu G, Atay N: 1972-1984 ylflan arasmda memleketimizde tOberkOioz ilaqlan- na kar$1 rezistans durumumuz. Tuber ve Tor Derg. 37: 273-280, 1989.
10. 6nce!l, Kefe$oglu N: 1965-1974 ylllan arasmda uretilen Mycobacterium tuberculo- sis SU$farmm INH, STRP, PAS'a kar$1 rezi8- tan vakas1. Turk Microbiyol Cem Derg. 6:
24-29, 1976.
11. 6zcan M, Faz/1 $A. 6zbal Y: TUberkuloz on tam/1 alan ve a/mayan hastalardan izole edilen 80 adet Mikobakteri SU$unun Wberku- lostatiklere kar$1 direnr; durumlannm ara$tl- nlmasl. Turk Mikroblyol Cem Yaym No:
to
Erciyes T1p Dergisi/1411992
s 298-30 1, 1986 Sivas.
12. Roberts GO, Koneman EW, Kim YK:
Mycobakterium; Manual of Clinical Micro- biology. Washington DC, 1991, pp 1138-
1162.
13. Saygun N, Durmaz G, 6zdemir
1:
1978- 1981 y11/annda {6 yll) Laboratuvanm1zda uretilen Mycobacterium tuberculosis SU$fan- nm rifampisine primer ve sekonder direnr;durumlan. TOber ve tor Derg 31: 228-23, 1983.
14. Sommers HM, Me Clatchy JK: Labora- tory Diagnosis of the Mycobacterioses. Cumitech 16, American Society For Microbi- ology, Washington DC, 1983, pp 1-18.
15. Vidinet/, 9olpan N: Ege bolgesindeki W- berkilloz basillerinde primer ve sekonder ilar;
direnci. infek. Derg. 2:33-37, 1988.
1~. Yaz.!cloglu S: TOberkU/oz te$his ve teda-
VI. D. U. Tip Fakultesl Yayrnlarr No: 21, 1981, ss 185-186.
17. Ylfmaz V: TUberkulozda rezistans prob- lemleri. Tuberkilloz ve GCJgus Hastaltklan 38: 68-71' 1990.
18. YOce A, Ebedi M, Okuyan M: Ey/011986- Nisan 1988 tarih/eri arasmda izole edilen Mycobacterium tuberculosis SU$fannm tOber- killostatiklere d!fyarllllklan ve total direnr; di- renr; durumlan lnfek. Derg. 351-359, 1988.
· 19. Yilce K: Antlbiyotlkler ve lnteksiyon Hastaltklarmda Tedavl Prensipleri. Bilge- han Bas1mevi, 1988, ss 83-86/zmir.
235
