Erkek-Kadın İlişkileri, Aile, Aile İçi Şiddet ve Travma

Erkek-Kadın İlişkileri,

Aile, Aile İçi Şiddet ve Travma

Timuçin Oral

Erkek-Kadın İlişkileri,

Aile, Aile İçi Şiddet ve Travma

Timuçin Oral

Erkek-Kadın İlişkileri,

Aile, Aile İçi Şiddet ve Travma

Timuçin Oral

 Erkek ve kadınların davranış ve iletişim biçimleri farklı mı?

 Kadınlar erkeklerden daha fazla duygu içerikli sözcük kullanırlar (sözcük yüzdesi daha fazla)

 Kadınlar zaman, alan, nicelik sözleri ile yıkıcı sözcükleri erkeklere göre daha az kullanırlar.

Erkekler daha az ayrıntılı konuşurlar, renk

Mars’tan, Venüs’ten mi?

• Kadınlar erkeklere oranla daha az alan kullanırlar

• Toplulukta kendi alanlarını belirlerken kadınlar kişisel eşyalarını kullanır, erkekler ise agresif bakışlarını

• Kadınlar diğerlerinin kendilerine yaklaşmasına erkeklere oranla daha az izin verirler

Erkeklerin İletişim Modelleri

• Erkek-eksiklik modeli: duyguları ve kişisel bilgileri açığa vurmazlar, mahrem bilgilerle ilgilenmezler. Bu özelliği nedeniyle erkeklerin duygusal açıdan kusurlu, eksik oldukları iddia edilmektedir.

• Farklı yolak modeli: erkeklerin mahrem

konuları ifade biçimi farklıdır. Bu durum duygusal

Erkek Beden Diili

• Öfke, zaman, alan, miktar, fiziksel eylemden söz eder.

• Kendisiyle daha ilgili, yargılamaya eğilimli.

• Daha çok durarak, hareket fiillleri kullanarak, şimdiki zaman fiili ile konuşur

• Daha çok gramer hatası yapar.

Beklentiler

 Erkekler kızlardan kendilerini dinlemelerini bekler, kızların ise çok azı

 Erkekler bilgi almak için soru sorar, kızlar ise diğer insanların dikkatini çekmek için

 Erkekler sorun duyduklarında çözüm önerirler, kızlar ise sempati gösterirler.

Aile Nedir, Nasıl Oluşur?

 Akrabalık ilişkisi olan;

 Psikolojik;

 Sosyal;

 Ekonomik;

 Cinsel gereksinimlerin karşılandığı temel

Ana-baba, çocuklardan ve aralarında kan bağı bulunan insanlardan oluşan kuruma aile

denir

(fıtrî arzuların meşru biçimde

giderilmesi, soyu-sopu belli nesillerin yetiştirilmesi, aynı zamanda

toplumsallaşmanın sağlanması)

•

•

•

•

kimselerin bütünü. TDK

•

insanlar topluluğu Pequengnant-Bray, 1997

•

•

•

•

•

ekonomik etkinliklerin az ya da çok bir ölçüde yer aldığı bir toplumsal kurumdur

• 1997: ABD’de evlilik dışı çocuk oranı: %32

Bird ST. Beyond Marital Status: Relationship Type and Duration And the Risk of Low Birth Weight. Family

Planning Perspectives 2000

• 2003: Türkiye’de evlilik dışı çocuk oranı: % 0

Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003

Aile olmak için evlilik koşul mudur?

Aynı kaptan yemek yiyen insanlar topluluğuna aile denir.

WHO

“Eş” Kavramı

• Eşlerden birinin ölümünden sonraki 6 ay içerisinde ötekinin de ölme ihtimali yüksek

(Kaza, Şiddet, Alkol, Kalp krizi, Akciğer kanseri)

• Gençlerde risk yaşlılardan fazla

• Eşi sağ olanlara göre ölme ihtimali erkeklerde

%17, kadınlarda %6 artıyor

Valkonen, 1996

• Kişiler genelde kendilerine benzer bireylerle evlenir (Schopenhauer)

– Sigara ve alkol kullanalar – Şişman ve zayıflar

– Sosyoekonomik durumlar (Davul Dengi Dengine...)

• Eşler gittikçe birbirine benzemez

Sackett, 1975

“Eş” Kavramı

• Risk faktörleri benzer

• Beslenmeleri benzer

• Zararlı alışkanlıklar benzer

– Sigara, Tuz kullanımı, Kalori, Yağ tüketimi vb – Genetik?

“Ailenin Benzerliği”

Ailenin Destek Rolü

• Destekleyici

– Sorumlulukları hatırlatma – Beraberlik

• Köstekleyici

– Bireyselliği eleştirmek, izin vermemek

– Eleştirmenin aile içinde kalmaması/Şikayet

Boşanma - Yeniden Evlilik

Boşanma ve yeniden evliliğin etkileri

– Ebeveyn-çocuk ilişkileri

– Ebeveynlik uygulamaları ve etkinliği – Aile çatışması

– Aile geliri ve barınma – Geniş aile içi ilişkiler

– Yaşıtlarla ve sosyal çevreyle ilişkiler

Kısa dönem krizler ve uzun süreli etkiler!

İlk yıl çok önemli. Hem erkek hem kadında:

- benlik saygısında azalma

- kontrolünü kaybetme, yalnızlık ve izolasyon

Doktora başvuruda:

- yorgunluk, genel somatik yakınmalar

Yeni durumla başetme ve uyum sorunları

Ayrılık Süreci

Ayrılık Süreci

Evliliğin erken döneminde ebeveynler

- anksiyete, depresyon, CİB, ülser, migren vb ile başvurur

Sık yaşananlar:

- İnandığı şeylerin yanlış olduğunu farketme (disillusionment)

- Yabancılaşma (alienation) - Kızgınlık

- Genel doyumsuzluk

Yo-Yo etkisi: Boşanmak için başvuran çiftlerin bir kısmı prosedürü tamamlamıyor. Geri dönüş mümkün olabilir.

- Erken belirleme, müdahale ve gerekirse

konsültasyonlarla zorlukların çözümünü sağlayıp evliliği kurtarabilir.

- Eğer geri dönüş mümkün değilse danışmanlıkla birçok çocuğu da etkileyen bu stres boşanma yoluyla sona erdirilebilir.

Ayrılık Süreci

Evliliğin Bozulması stresle ilişkili fiziksel rahatsızlıklar için tek başına en güçlü sosyodemografik belirleyicidir

Ayrılanlarda:

– Akut hastalık ve doktor ziyareti %30 artar (evlilere göre)

– İntihar girişimi artar

– Çeşitli fizik rahatsızlıklara yakalanma riski artar

Ayrılık Süreci

2 yıl sonunda uyum sağlanır ve yeni bir dengeye ulaşılır.

Kolayca ulaşılacak hedefler saptanması

önerilmelidir. Gerçekçi olabilecekten daha hızlı iyileşmeyi beklerler.

Ayrılık Süreci

– Cinsiyet – Yaş

– Boşanmadan beri geçen süre – Boşanma sonrası aile ilişkileri – Sosyoekonomik faktörler

Erkek çocuklar daha fazla etkilenirler. Daha çok

– Davranış, cinsel rol uyumu, ekonomik sorunlar geliştirirler (anne bekar kalırsa 4-7 yıl sürebilir)

Ayrılık Süreci ve Çocuklar

• Çocuğun boşanmayla ilgili nasıl bilgilendirildiğini öğrenin

• Çocuğun nasıl algıladığını anlayın (Boşanma

konusunda her iki ebeveyn de çocukla konuşmalı ayrılan eşin nerede kaldığı çocuğa açıklanmalıdır)

• Boşanmadan sorumlu olmadığı vurgulanmalı

• Çocuğun duygusal ve gelişimsel zedelenme riski açısından uyanık olunmalı

Ayrılık Süreci ve Çocuklar

• Depresyon

• Anksiyete

• Somatik yakınmalar

• Yorgunluk ve yılgınlık

• Okul performansında düşme

• İritabilite

• Ebeveyn, arkadaşlar veya genel sosyal hayattan çekilme

• Daha ağırları:

– Kaçma

Ayrılık Süreci ve Çocuklar

• Disiplin sağlanması ve sürekliliğinin sağlanması

• Çocuğun duygularını gösterebilmesi cesaretlendirilmeli

• Rol yüklenmesinden kaçınma (duygusal yıkım ve boşalma durumu)

• Kuşak farkını silikleştiren davranışlardan kaçınma

• Aşırı bağlılık oluşturacak davranışlardan kaçınma

• Çocuk bakımına her iki ebeveyn katılmalı

Ayrılık Süreci ve Çocuklar

Üvey Aileler

Yeniden evlenmenin ilk yılında majör görevler

1. Üvey ebeveynin yeni aileye adaptasyonu ve çocuğun ebeveynliği kabullenimi (bilgilendirme)

2. İyi evlilik bağı ve ilişkilerin kurulması

3. Vasi olmayan ebeveynin üvey aileye uyumu, çocuklarla görüşmelerin ayarlanması

Üvey ebeveynlerin ilk yıllarda ikincil roller alıp biyolojik ebeveyni desteklemeleri yararlıdır

Özetle...

• Sağlık sadece bireyin kendi sorunu değildir

• Sosyal çevre ve aile önemlidir

• Aile bireyin sağlığında çok güçlü bir etkiye sahip

• Ailelerle uzun süreli ve güvene dayalı ilişkilileri önemli, aile hekimleri çok etkili olabilir

• Sağlığı iyileştirmek için aileden yararlanırız ama hastalık durumunda da tüm ailenin etkileneceğini unutulmamalı

• Özellikle gençler ve ağır hastalık durumları ile uğraşırken aileleri de eğitmek ve sürece dahil etmek gerekir.

ŞİDDET

 Kişinin fiziksel veya psikolojik bağımsızlığına veya bütünlüğüne,

 Kişilik veya gelişimine zarar veren davranışlar.

Öfke

Öfke

 Birey haz alma duygusunu engelleyen herhangi bir durum, olay veya kişi ile karşılaştığında öfke duygusu oluşur.

 İstediğini alamama, Anlaşılamama

 Haksızlığa maruz kalmak/düşünme

 Kayıplar

 Kaçan fırsatlar

 Aşağılanma/düşünme

Saldırganlığın Nedenleri

Sözel Saldırganlık:

 Kontrol gereksinimi

 Gücün kötüye kullanımı

 Kıskançlık

 Eşler arası uyumsuzluk

Fiziksel Saldırganlık:

 Şiddeti bir kontrol yöntemi olarak benimsemek

 Fiziksel saldırganlığı model olarak almak (çocukken istismar edilmiş

Saldırganlığın Nedenleri

Aşırı Saldırganlık:

 Kişilik bozukluğu

 Duygusal labilite

 Azalmış benlik saygısı

 Saldırgan kişilik özellikleri

 Görüşlerinin evrensel olduğunu ve şiddetin hayatla başetme yollarından biri olduğunu düşünür.

 Empatik olma yeteneği zayıftır.

 Kadın-erkek davranışları konusunda katıdır.

 Kendisini “özel” görür, koruyucu ve bakım verici olarak özel ilgiyi hak ettiğinini düşünür.

 Madde bağımlılığı sık görülür.

Şiddete eğilimli erkeğin özellikleri

Kadınlara

pozitif

ayrımcılık

gereklidir!

Kadınlara

pozitif

ayrımcılık

gereklidir!

Kadınlara

pozitif

ayrımcılık

gereklidir!

Kadınlara

pozitif

ayrımcılık

gereklidir!

Kadınlara

pozitif

ayrımcılık

gereklidir!

Kadınlara

pozitif

ayrımcılık

gereklidir!

Kadınlara

pozitif

ayrımcılık

gereklidir!

 Kadınlarla ilgili çalışmalarda da, erkekler gibi, androjen düzeyleri ve saldırganlık ilişkili

bulunmuştur.

 Yine de bu ilişki erkeklere oranla daha az anlaşılır görünmektedir.

Dabbs, 1988; Harris, 1996; van Honk, 1999-2001

 1960’lı yıllarda fazladan bir Y kromozomunun etkisi üzerinde duruldu. Bunların daha çok

hapishanelerde oldukları ama çoğunun şiddet içeren bir suç işlememiş olduğu görülmüştür.

 Ayrıca XYY anomalisi çok nadir görülmekte ve saldırganlıkla bir ilişkili net olarak

gösterilememktedir.

 Pek çok toplumda erkekler atılgan ve saldırgan, kızların ise tam tersi yönde yetiştirilirler.

 Erkekler rekabetçi ve saldırgan kişilik özelliklerine kızlara oranla daha yüksek düzeyde sahip

olmaktadırlar Steinberg, 1993

 Pek çok toplumda erkeklerin suç işlemesine karşı kadınlara oranla daha hoş görülü davranılır.

 Çalışmalar sözel saldırganlığın cinsiyete göre farklılık göstermediğini,

 Fiziksel saldırganlığın ise erkekler tarafından daha çok kullanıldığını göstermektedir.

Scharf, 2000

Şiddete eğilimli erkeğin özellikleri

 Düşük benlik saygısı

 Terk edilme, kayıp, bağımlılık, güvenlik

duygusunda azalma, mahremiyet ile ilgili sorunlar

 Kişilik bozukluğu tanısı alanlar sık

 Engellenmeye karşı toleranssız

 İstismar ve şiddetin bulunduğu ailelerde büyümüşlerdir

 Kendi davranışları ile ilgili inkar, küçümseme,

•

Çoğunlukla eylemciler erkek, kurbanlar kadındır.

•

Aldridge ML, Browne KD. Perpetrators of spousal homicide: a review. Trauma Violence Abuse 2003; 4:265–276.

Töre cinayetleri

 İHD 2003 raporuna göre aile üyeleri tarafından öldürülen kadınların yarısı töre cinayeti kurbanı.

 Gerekçeler: Kan davası, Aile içi uyumsuzluk, Cinsel taciz/tecavüz, Yasak ilişki, Namus

Dünya istatistikleri

 8000 kadının %52’si çocukluğunda bir yetişkinin fiziksel saldırısına uğramış, % 2 si son 12 ayda;

 ABD de yılda 1,9 milyon kadın şiddete uğruyor.

(NVAW,Tjadn&Thoannes, 1998)

 Kadınların %25-45’i gebeliğinde dövülüyor.

 ABD de 15-45 yaş grubunda en önemli 2.

yaralanma nedeni aile içi şiddet.

WHO

 Etiyopya’da %71, Japonya’da %15 oranında kadın fiziksel ve cinsel şiddete uğruyor.

 Dünyada 5 kadından 1 i hayatında tecavüze veya girişimine maruz kalıyor.

 Avustralya’da son 1 yıldafiziksel saldırıya

uğrayan kadınların % 28’i kimseye söylemedi.

 Şili’de tecavüze uğrayan kadınların yalnızca

%3’ü polise bildirdi.

Türkiye

 Türkiye’de kadınlar %30-70 arasında şiddet görmekte

 Başbakanlık’a göre bu oran evli kadınlarda

%25,2

Akın, 2008

Soru Sorarken

 Kadınlar yaşadıkları şiddet hakkında soru sorulmadan pek çoğu kendiliklerinden bilgi vermezler.

 Soru sorarken hasta yalnız olmalı.

 “Şiddet kadının hayatında sıkça yaşadığı bir durum olduğu için görüşmemize bütün hastalarımıza istismar hakkında soru sorarak başlıyoruz. Bunun sizin için bir problem olup olmadığını bilmiyorum ama bana gelen hastaların çoğu evinde gerginlikler yaşıyor. Bazıları konuyu kendileri ortaya getirmeye korkuyorlar ve

Soru Sorarken

 “Bu şikayetleriniz stres sonucunda ortaya çıkmış

olabilir. Eşinizle sık sık kavga eder misiniz? Hiç, dayak sonucu bir yeriniz incindi mi?”

 “Kocanızın alkol, narkotik madde ya da kumar problemi var mı? Bu size ve çocuklarınıza olan davranışınızı nasıl etkiliyor?”

 “Siz istemediğiniz halde eşinizin seks yapmak istediği oluyor mu? Bu gibi zamanlarda neler oluyor?”

Hastanın eve gitmesinin güvenli olup olmadığı da

4320 Sayılı Kanun

 Aynı çatı altında yaşadığınız kocanız, kocanızın ana-babası, kardeşleri, size veya çocuklarınıza sözlü, fiziksel, duygusal, cinsel veya ekonomik şiddet uyguluyorsa bu yasadan

yararlanabilirsiniz.

 Bu yasa ile şu tedbirler alınır:

 Eğer istiyorsanız şiddet uygulayan koca evden belli bir süre uzaklaştırılır, sizin evden ayrılmanız gerekmez.

 Şiddete ve korkuya yönelik davranışlarda bulunmaması

 Evden uzaklaştırılarak eve ve iş yerine yaklaşmaması

 Eşyalara zarar vermemesi

Kişinin eşine, çocuklarına, yakın akrabalarına

karşı fiziksel kaba kuvvet, ruh sağlığını etkileyecek şekilde sözel ve bedensel taciz uygulaması, sosyo ekonomik özgürlüğünü kısıtlaması ya da açıkça

ihmal etmesi aile içi şiddet olarak tanımlanabilir.

Kadınların %73,2’si, erkeklerin %69’u eşlerine değişik sıklıklarda hakaret, küfür, alaya alma, aşağılama vb. sözlü şiddet uygulamaktadırlar.

Çocuklar mağdur veya sessiz tanıktır. Çocuğa yönelik, şiddet içeren her türlü davranış çocuk

Kadına yönelik şiddette

“tetikleyici” olduğu iddia edilenler

 Erkeğin sözünü tutmama,

 Yemeğin vaktinde hazır olmaması,

 Ev ve çocuklarla yeterince ilgilenmeme,

 Kocaya kız arkadaş, para soruları sorma,

 İzin almadan bir yere gitme,

 Cinsel girişimi reddetme,

 Sadakatine duyulan güvensizlik

 Fiziksel şiddet

 Vurma, Sarsma, Hırpalama

 Dayak, Darp, Yaralama

 Silahla tehdit,

 Zorla evlendirme,

 Cinsel ilişkiye zorlama, trcavüz

 Hapsetme

 Duygusal şiddet

 Psikolojik baskı

 Ekonomik baskı, Malına el koyma/kullanma

 Zorla çalıştırma / Çalışma özgürlüğünü kısıtlama Dini baskı (İbadeti engelleme veya zorlama,

Aile içi şiddetin nedenleri

 Geçimsizlik (ebeveyn)

 Sorumlulukların yerine getirilmemesi

 Fiziksel-ruhsal rahatsızlıklar

 Kişilik bozuklukları

 Ekonomik sorunlar

 Cinsel sadakatsizlik

Fiziksel Tepki

 Otonom hiperaktivasyon

 Kan şekeri yükselir

 Nabız-kan basıncı artar

 Hiperventilasyon

 Ağrılar

 Davranışlar

 Alkol ve sigara artışı

 Huzursuzluk, Acelecilik

Zihinsel Tepki

 Konsantrasyon bozukluğu

 Düşük performans

 Unutkanlık

 Uykusuzluk

 Dikkatsizlik